Samesweringsteorie

in Wikipedia, die vrye ensiklopedie
Tinfoeliehoede is die komiese verpersoonliking van samesweringsteorieë

'n Samesweringsteorie, of komplotteorie is 'n uiteensetting van 'n gebeurtenis of situasie wat 'n sameswering oproep deur onheilspellende en kragtige akteurs, dikwels polities van motivering,[1] wanneer ander verduidelikings waarskynliker is.[2] Daar word soms na hierdie wêreldbeskouing verwys as konspirasionisme[3] of, meer gewoonlik, samesweringsdenke.

Die term impliseer dat die beroep op 'n sameswering gebaseer is op vooroordeel of onvoldoende bewyse.[4] Sulke teorieë weerstaan vervalsing en word deur sirkulêre redenering versterk. Bewyse teen die sameswering sowel as 'n afwesigheid van bewyse daarvoor word weer geïnterpreteer as bewys van die waarheid daarvan,[4][5] en die sameswering word 'n saak van geloof eerder as bewys.[6]

Navorsing stel voor dat op 'n sielkundige vlak samesweringsteorieë skadelik of patologies kan wees.[7][8] Die samesweringsteorieë wat eens tot beperkte gehore beperk is, het gereeld in massamedia verskyn en het as 'n kulturele verskynsel van die laat 20ste en vroeë 21ste eeu ontstaan.[9][10][11]

Samesweringsteorie-onderwerpe sluit beroemde sterftes, regeringsaktiwiteite, nuwe tegnologieë, terrorisme en vrae oor buiteaardse lewe in. Voorbeelde van die langste en mees erkende samesweringsteorieë is die moord op John F. Kennedy, die Apollo-maanlandings van 1969, en die terreuraanvalle van 11 September 2001, asook talle teorieë rakende beweerde komplotte vir wêreldoorheersing deur verskillende groepe, beide eg en denkbeeldig.

Sien ook[wysig | wysig bron]

Verwysings[wysig | wysig bron]

  1. Goertzel, T (Desember 1994). "Geloof in samesweringsteorieë". Political Psychology (in Engels). 15 (4): 731–742. doi:10.2307/3791630. JSTOR 3791630. "verduidelikings vir belangrike gebeure wat geheime komplotte deur kragtige en kwaadwillige groepe behels"
  2. Aaronovitch, David (2009). Voodoo-geskiedenise: Die rol van samesweringsteorieë in die vorming van moderne geskiedenis (in Engels). Jonathan Cape. p. 253. ISBN 9780224074704. Besoek op 28 Augustus 2019. Dit is die stelling van hierdie boek dat samesweringsteoretici nie die beginsel van Ockham se skeermes op hul argumente toepas nie.
  3. Universalis‎, Encyclopædia. "CONSPIRATIONNISME". Encyclopædia Universalis (in Frans). Besoek op 9 November 2020.
  4. 4,0 4,1 Byford, Jovan (2011). Samesweringsteorieë: 'n kritiese inleiding (in Engels). Houndmills, Basingstoke, Hampshire: Palgrave Macmillan. ISBN 9780230349216. OCLC 802867724.
  5. Keeley, Brian L. (Maart 1999). "Van samesweringsteorieë". The Journal of Philosophy (in Engels). 96 (3): 109–126. doi:10.2307/2564659. JSTOR 2564659.
  6. Barkun, Michael (2011). Fantasies agtervolg: realiteit, verbeelding en binnelandse sekuriteit sedert 9/11 (in Engels). Chapel Hill: University of North Carolina Press. p. 10.
  7. Freeman, Daniel (29 Maart 2017). "Die gepaardgaande van sameswering-kommer". Social Psychiatry and Psychiatric Epidemiology (in Engels). 52 (5): 595–604. doi:10.1007/s00127-017-1354-4. ISSN 0933-7954. PMC 5423964. PMID 28352955. {{cite journal}}: Onbekende parameter |coauthors= geïgnoreer (hulp)
  8. Barron, D. (November 2014). "Assosiasies tussen skisotipie en geloof in sameswerende idee". Personality and Individual Differences (in Engels). 70: 156–159. doi:10.1016/j.paid.2014.06.040. {{cite journal}}: Onbekende parameter |coauthors= geïgnoreer (hulp)
  9. Camp, Gregory S. (1997). Verkoop van vrees: Samesweringsteorieë en eintyd-paranoia (in Engels). Commish Walsh. ASIN B000J0N8NC.
  10. Goldberg, Robert Alan (2001). Vyande binne: Die kultuur van sameswering in die moderne Amerika (in Engels). Yale University Press. ISBN 978-0-300-09000-0.
  11. Fenster, Mark (2008). Samesweringsteorieë: Geheimhouding en mag in die Amerikaanse kultuur (in Engels). University of Minnesota Press; 2nd edition. ISBN 978-0-8166-5494-9.