Pieter Willem Botha: Verskil tussen weergawes
Sobaka (besprekings | bydraes) k →Parlementêre loopbaan: Skakel |
|||
Lyn 90: | Lyn 90: | ||
== Sien ook == |
== Sien ook == |
||
* [[Bothanomics]] |
* [[Bothanomics]] |
||
* [[Kabinet-Vorster III|Derde kabinet van John Vorster]] |
|||
* [[Eerste kabinet van P.W. Botha]] |
|||
* [[Tweede kabinet van P.W. Botha]] |
|||
== Verwysings == |
== Verwysings == |
Wysiging soos op 14:56, 16 Desember 2019
Pieter Willem Botha | |
PW Botha in 1962 | |
6de Staatspresident van Suid-Afrika (uitvoerend)
| |
Ampstermyn 3 September 1984 – 15 Augustus 1989 | |
Voorafgegaan deur | Marais Viljoen (nie-uitvoerend) |
---|---|
Opgevolg deur | Frederik Willem de Klerk |
Ampstermyn 28 September 1978 – 2 September 1984 | |
President | Marais Viljoen John Vorster Marais Viljoen |
Voorafgegaan deur | John Vorster |
Opgevolg deur | Amp afgeskaf |
7de Leier van die Volksraad
| |
Ampstermyn 1975 – 1978 | |
Voorafgegaan deur | Nic Diederichs |
Opgevolg deur | S.L. Muller |
Minister van Verdediging
| |
Ampstermyn 5 April 1966 – 6 Oktober 1980 | |
Eerste minister | John Vorster |
Voorafgegaan deur | Jim Fouché |
Opgevolg deur | Magnus Malan |
Persoonlike besonderhede
| |
Gebore | 12 Januarie 1916 Paul Roux, Oranje-Vrystaat-provinsie, Unie van Suid-Afrika |
Sterf | 31 Oktober 2006 (op 90) Wildernis, Wes-Kaap, Suid-Afrika |
Politieke party | Nasionale Party |
Eggenoot/-note | Elize Botha (1943–1997; haar dood) Barbara Robertson (1998–2006; sy dood) |
Kind(ers) | 5 |
Religie | Nederduitse Gereformeerde Kerk |
Pieter Willem Botha (1916–2006), beter bekend as PW en ook as Die Groot Krokodil, was 'n lid van die ou Suid-Afrikaanse Nasionale Party (NP). Hy was van 1966 tot 1978 die Minister van Verdediging, van 1978 tot 1984 Eerste Minister en van 1984 tot 1989 die Staatspresident van Suid-Afrika. Van 1978 tot 1989 was hy ook die leier van die Nasionale Party. In 1983 stel hy ’n driekamerparlement in – ’n Volksraad vir wit kiesers, ’n Huis van Verteenwoordigers vir bruin mense en ’n Huis van Afgevaardigdes vir Indiërs, maar die gesag het steeds by die Volksraad en by homself (as staatshoof) berus. Hy is in 1988 deur F.W. de Klerk opgevolg.[1]
Jeug
Pieter Willem Botha is op 12 Januarie 1916 in die distrik Paul Roux in die Oranje-Vrystaat uit ’n stoere boerefamilie gebore. Sy vader, met dieselfde naam, het in die Tweede Vryheidsoorlog (1899–1902) geveg. In 1934 begin P.W. Botha sy studie in die regte aan die Grey-Universiteitskollege (later Universiteit van die Vrystaat) in Bloemfontein, maar hy staak sy studie op 20-jarige leeftyd om 'n politieke loopbaan te volg deur vir die NP in die Kaapprovinsie te werk.
Parlementêre loopbaan
Botha tree toe tot die parlement in 1948 toe hy as lid van die NP verkies is. In 1966 is hy deur premier B.J. Vorster benoem tot Minister van Verdediging. Toe Vorster in 1978 aftree, word Botha deur die Suid-Afrikaanse parlement benoem tot sy opvolger.
Hoewel Botha bekend was vir sy konserwatiewe beleid, was hy baie meer pragmaties as sy voorganger. Hy het dikwels gewys op die belangrikheid van grondwetlike hervorming en het gehoop om 'n federasie of konfederasie vir Suid-Afrika in te voer gebaseer op taal en etnisiteit volgens die Switserse staatsmodel.
As voormalige Minister van Verdediging, streef Botha as premier na die handhawing van die sterk verdedigingsbeleid vir Suid-Afrika. Hy het groot uitbreiding aangekondig vir die Suid-Afrikaanse strydkragte. Ook het hy toenadering gesoek tot die Weste en veral Amerika, maar dit was nie altyd moontlik nie. Volgens Botha was Suid-Afrika ’n kampvegter vir die bestryding van kommunisme, veral na die onafhanklikheid van Angola en Mosambiek.
In die jare 80 begin hy in die geheim aan die ontwikkeling van kernwapens in samewerking met Israel. Ook was hy op militêre gebied verantwoordelik vir die oprigting van Koevoet, ’n elite-eenheid in die grenspolisie. Onder die leiding van Botha tree Suid-Afrika ook toe tot die Angolese Burgeroorlog. Hy steun die beweging UNITA. Die stryd in Angola/Namibië duur tot aan die begin van die negentiger jare toe Kubaanse troepe gedwing is om uit die gebied te onttrek.
President van Suid-Afrika
In 1983 het Botha ’n nuwe grondwet aan die kiesers voorgelê waaroor die blanke bevolking moes stem. Dit was nog nie die federale staatsvorm wat Botha in gedagte gehad het nie, maar wel groter erkenning aan die kleurling- en Indiër-gemeenskap. Volgens hierdie nuwe grondwet het Suid-Afrika ’n driekamerparlement gekry, bestaande uit die Raad van Verteenwoordigers vir die kleurlinge, die Raad van Afgevaardigdes vir die Indiërs en die Volksraad vir die blankes. Dit is hewig gekritiseer deur die swart bevolking, wat ook verteenwoordiging wou hê. Die standpunt van die regering was dat die swartes politieke verteenwoordiging gehad het via die tuislande. Volgens die nuwe grondwet sou Suid-Afrika ook ’n uitvoerende staatshoof kry. In 1984 word Botha verkies as eerste uitvoerende staatshoof (staatspresident) van Suid-Afrika.
Die bestuurstyl van Botha was outoritêr, wat hom soms by vriend en vyand ongewild gemaak het. Die Anti-Apartheidsbeweging het Botha beskou as ’n rassistiese diktator. Tydens sy bewind het talle lande ook 'n ekonomiese boikot teen Suid-Afrika ingestel. Ook het buitelandse beleggings begin afneem wat ’n nadelige uitwerking op die ekonomie gehad het. Tog het die meeste blankes, maar ook baie kleurlinge en Indiërs, hulle geskaar agter die standvastige leiding van Botha.
Apartheid
Tog was Botha in sommige opsigte minder streng as sy voorgangers. Hy het die verbod op gemengde huwelike afgeskaf, veelrassige politieke partye toegelaat en die groepsgebiedewet verslap. Met die driekamerparlement verkry die kleurlinge en Indiërs ook politieke regte. Volgens die grondwet van 1983 kon Botha ook makliker ’n noodtoestand afkondig om onrus te beheer. Die polisie het meer bevoegdhede gekry om misdadigers aan te keer en ’n politieke onrus in bedwang te hou.
In die aand van 15 Augustus 1985 lewer Botha die bekende Rubicon-toespraak in Durban. Vooraf is die verwagting geskep dat die toespraak ingrypende veranderinge sou aankondig, onder andere die vrylating van Nelson Mandela. Die toespraak het nie aan die verwagtings voldoen nie en die gety het teen Suid-Afrika gedraai. Geweld het begin toeneem. Sanksies is verskerp. Ondernemings het aan die land onttrek. Die waarde van die geldeenheid het verder verswak. Botha het hom genoodsaak gevoel om ’n noodtoestand uit te roep.
Botha se ondergang
Botha het onder swaar druk verkeer om ’n politieke oplossing vir Suid-Afrika te bewerkstellig. Binne die Nasionale Party ontstaan meningsverskille oor sy bestuurstyl. In Februarie 1989 kry Botha ’n ligte beroerte-aanval. F.W. de Klerk sien dit as ’n gunstige oomblik om Botha uit te druk. De Klerk voer ’n "mini-staatsgreep" uit en Botha moes sy kantoor ontruim, deels ook omdat hy nie meer genoegsame ondersteuning van sy kabinet en L.V.'s gehad het nie. De Klerk volg Botha op as staatspresident van Suid-Afrika.
Pensioen
Botha en sy vrou Elize het hulle aan die politieke lewe onttrek, na hulle huis Die Anker op Wildernis, naby George. Alhoewel hy uit die aktiewe politiek getree het, was hy ’n groot teenstander van die koers wat F.W. de Klerk ingeslaan het en het nie gehuiwer om dit bekend te maak nie. Tot en met sy dood was Botha van mening dat Suid-Afrika liewer ’n federale staatsvorm moes invoer gegrond op taal en etnisiteit.
Botha het geweier om mee te werk aan die Waarheids-en-versoeningskommissie onder leiding van aartsbiskop Desmond Tutu.
Hy is op 31 Oktober 2006 ná ’n langdurige siekte in sy huis Die Anker op Wildernis oorlede. Hy was 90 jaar oud.
Sien ook
- Bothanomics
- Derde kabinet van John Vorster
- Eerste kabinet van P.W. Botha
- Tweede kabinet van P.W. Botha
Verwysings
- ↑ HAT Taal-en-feitegids, Pearson, Desember 2013, ISBN 978-1-77578-243-8
Eksterne skakels
Voorafgegaan deur Jim Fouché |
Minister van Verdediging 1966–1980 |
Opgevolg deur Magnus Malan |
Voorafgegaan deur John Vorster |
Eerste Minister van Suid-Afrika 1978–1984 |
Opgevolg deur Amp afgeskaf |
Voorafgegaan deur Marais Viljoen (nie-uitvoerend) |
Staatspresident van Suid-Afrika (uitvoerend) 1984–1989 |
Opgevolg deur Frederik Willem de Klerk |
Presidente van Suid-Afrika | ||
1961–1994 | seremonieel: Charles Robberts Swart | Jozua François Naudé (waarnemend) | Jacobus Johannes Fouché | Nicolaas Johannes Diederichs | Marais Viljoen (waarnemend) | John Vorster | Marais Viljoen | uitvoerend: Pieter Willem Botha | Frederik Willem de Klerk | |
1994– | Nelson Mandela | Thabo Mbeki | Kgalema Motlanthe | Jacob Zuma | Cyril Ramaphosa |