Suid-Afrikaanse Vloot

Suid-Afrikaanse Vloot
Gestig	1861
Land	Suid-Afrika
Onderdeel van	Suid-Afrikaanse Nasionale Weermag
Tipe	Vloot
Vaandel
Hoofkwartier	Saldanhabaai, Simonstad, Durban
Aantal lede	6 104 aktiewe personeel 1 000 reserwepersoneel
Kleur	Groen en wit
Veldslae	Eerste Wêreldoorlog Tweede Wêreldoorlog Korea-oorlog Suid-Afrikaanse Grensoorlog Namibiese Onafhanklikheidsoorlog

Die Suid-Afrikaanse Vloot is die vlootkomponent van die Suid-Afrikaanse Nasionale Weermag en van sy voorganger die Suid-Afrikaanse Weermag.

Geskiedenis van die Suid-Afrikaanse Vloot

Die eerste stap in Suid-Afrika tot die skepping van 'n vloot het begin in 1885 toe die Natal Naval Volunteers in Durban gestig is deur die Natalse Koloniale Regering. In 1905 is die Royal Naval Volunteer Reserve in Kaapstad gestig. Gedurende 1913 het die twee saamgesmelt in 'n Suid-Afrikaanse gedeelte van die Britse Vloot. Dit het diens gedoen tydens die Eerste Wêreldoorlog.

Suid-Afrika se eerste Staandemagvloot, die SA Seediens, is op 1 April 1922 tot stand gebring, en drie skepe is aangekoop, naamlik die hidrografiese opmetingskip HMSAS Protea en twee mynveetreilers, die HMSAS Sonneblom en die HMSAS Immortelle. (HMSAS = His Majesty's South African Ship). Die SA Seediens (van 1942 af die SA Seemag en sedert 1948 die SA Vloot) het oor die jare gegroei, veral gedurende die Tweede Wêreldoorlog.

In 1922 het die Suid-Afrikaanse Vloot tot stand gekom. Sy oorspronklike skepe was die HMS Protea, Immortelle en Sonneblom, geskenk deur die Britse Admiraliteit. Later is die opleidingsvaartuig die Generaal Botha gekoop om meer geriewe daar te stel.

Weens ekonomiese redes is die Suid-Afrikaanse Vloot in 1934 tot niet gemaak. Eers in 1939 is die Suid-Afrikaanse Seeweermag onder die bedreiging van die Tweede Wêreldoorlog gestig. In 1942 smelt dit saam met die Royal Naval Volunteer Reserve en staan bekend as die Suid-Afrikaanse Vlootdiens. Die Seeweermag was ook hier ingesluit. Hulle het diens gedoen in die Middellandse See tydens die Tweede Wêreldoorlog.

Na afloop van die Tweede Wêreldoorlog het die Suid-Afrikaanse Vlootdiens die Suid-Afrikaanse Vloot geword. Simonstad is in 1957 oorgeneem deur die Unie van Suid-Afrika en korvette en fregatte is aangekoop.

Die Vloot was geskok toe die Sowjetunie-spioen, Dieter Gerhardt, verbonde aan die vloot, in 1983 ontmasker word deur die Federal Bureau of Investigation (FBI).

Skepe van die Suid-Afrikaanse Vloot

Die meeste skepe wat die Vloot gebruik het van die tyd af tot in die vroeë sestigerjare, was van Britse afkoms. In 1944 het die SA Seemag drie duikbootjagfregatte van die Loch-klas in ontvangs geneem, naamlik die (later SAS) Good Hope, Natal en Transvaal. In 1950 en 1952 het die SA Vloot die Britse torpedojaers HMS Wessex en HMS Whelp oorgeneem en hulle herdoop tot onderskeidelik SAS Jan van Riebeeck en SAS Simon van der Stel.

'n Skip van dieselfde klas, HMS Wrangler, wat egter in 1951 tot ’n vinnige fregat omgebou is, is deur die Vloot aangekoop en in 1956 as die SAS Vrystaat weer in diens gestel. Drie fregatte van die Rothesay-klas (later die President-klas genoem) is in die sestigerjare ingevolge die Simonstad-ooreenkoms (1955) in Brittanje gebou. Hierdie drie skepe van 2250 ton, die SAS President Kruger, die SAS President Steyn en die SAS President Pretorius, met hul wapentuig (duikbootjagmortiere, twee 4,5-dm- meerdoelige kanonne, Bofors-lugafweerkanonne, verfynde duikbootopsporingsapparaat), Westland Wasp-duikbootjaghelikopters, en ’n snelheid van 30 knope, het Suid-Afrika se seemag aansienlik versterk.

Die skepe, wat destyds ongeveer R10 000 000 elk gekos het, is voortdurend met moderne toerusting hertoegerus. Die SAS President Steyn is net na 1980 aan diens onttrek. Die SAS President Kruger, die vlagskip van die Suid-Afrikaanse Vloot, het in die vroeë oggendure van 18 Februarie 1982 sowat 80 seemyl (ongeveer 150 km) suidwes van Kaappunt gesink kort nadat dit tydens 'n see-oefening in 'n botsing met die aanvullingskip SAS Tafelberg betrokke was. Dit was die grootste vredestydse seeramp in die geskiedenis van die SA Vloot. Sestien bemanningslede van die SAS President Kruger het omgekom. Fregatte van die President-klas dra normaalweg 'n bemanning van 203, waarvan 13 offisiere is.

Sedert 1970 het die SA Vloot ook 'n duikboottak wat oor drie Daphné-klas duikbote, naamlik die SAS Maria van Riebeeck, die SAS Emily Hobhouse en die SAS Johanna van der Merwe, beskik. Die Daphné-klas se primêre doel is die jag van vyandelike duikbote. Die duikboot verplaas 1 040 ton onder water en het diesel-elektriese aandrywing. Dit vaar onder water teen 13 knope, en op die oppervlak teen 16 knope. Die bewapening bestaan uit 12 torpedobuise en die bemanning is saamgestel uit 6 offisiere en 44 manskappe.

Die duikbootflottielje het die SAS Hugo Biermann as walbasis. In 1980 is die aanvalsvaartuigflottielje (met SAS Scorpion as basis) in diens gestel met 6 missieldraende aanvalsvaartuie. Dit is vinnige en dodelike skepe, elk bewapen met geleide oppervlak-tot oppervlakmissiele, twee 76-mm-kanonne en kleiner kortafstandkanonne. Die skepe, wat in Durban gebou is, is na vorige Ministers van Verdediging vernoem naamlik: SAS Jan Smuts, SAS Frederic Cresswell, SAS Oswald Pirow, SAS Frans Erasmus, SAS Jim Fouche en SAS P.W. Botha.

Die SA Vloot se mynteenmaatreëlmagte bestaan uit klein MTM-vaartuie wat tussen 1955 en 1959 ingevolge die Simonstad-ooreenkoms aangekoop is. Twee vaartuie is in die laat sewentigerjare na mynjagters omgebou. Die vaartuie is hoofsaaklik van hout en aluminium gebou om die magnetiese sein laag te hou. Benewens die mynteenmaatreëltoerusting is die MTM-vaartuie bewapen met 40-mm- en 20-mmlugafweerkanonne. Die bote het ’n verplasing van 425 ton en aandrywing geskied deur middel van twee dieselenjins wat 'n snelheid van 16 knope kan lewer.

Die bemanning bestaan uit 6 offisiere en 34 manskappe. Die primêre rol van die mynveërs en -jagters is om die toegangsvaarwater van bepaalde hawens vry te hou van seemyne. Die flottielje bestaan uit die mynveërs Durban, East London, Johannesburg, Kimberley, Walvisbaai, Windhoek, Pretoria en Kaapstad, en die mynjagters Port Elizabeth en Mosselbaai. SAS Chapman is die flottielje se walbasis. Die kleinste oorlogskepe van die SA Vloot is 4 seeweerbote, die SAS Oosterland, die SAS Gelderland, die SAS Nautilus en die SAS Reijger. Hul primêre rol is die opsporing en uitwissing van duikbote in die toegangsvaarwater van Suid-Afrikaans beheerde hawens. Die vaartuie is net meer as 35 m lank en verplaas 120 ton.

Hulle is bewapen met sonar en dieptebomme vir die duikbootjagrol en kan hulle verdedig met 'n 40-mm-lugafweerkanon. Die seeweerboot word deur twee dieselenjins aangedryf waarmee dit teen 12 knope kan vaar. Die bemanning bestaan uit 3 offisiere en 24 manskappe. Die SAS Protea en die SAS Haerlem ('n omgeboude seeweerboot) is die 2 skepe van die Vloot se opmetingsdiens. Die SAS Protea is uitstekend toegerus vir opmetings vir kartografiese doeleindes: ’n kaartkamer, 'n tekenkamer, ’n fotografie-afdeling en twee laboratoriums. Voorsiening is gemaak vir die gerief en ontspanning van die bemanning wanneer lang opmetingsvaarte onderneem word: ’n biblioteek, 'n kantien, 'n bioskoopsaal en 'n hospitaal.

Die SAS Protea het 'n verplasing van 2750 ton, vier dieselenjins, en is hoogs maneuvreerbaar met sy veranderbare steekskroef en boegskroef. Die skip se topsnelheid is 17 knope en die bemanning bestaan uit 12 offisiere en 104 manskappe. 'n Sperboomvaartuig, die SAS Somerset, word gebruik om in die hawemond versperrings met nette te lê teen duikbote. Die SAS Somerset behoort tot die Bar-klas en is in 1942 voltooi. Die bemanning bestaan uit 32 lede (offisiere en manskappe).

Die SAS Fleur is die Vloot se torpedoherwinningsvaartuig en diepduikwagskip. Die skip verplaas 264 ton en het 'n bemanning van 4 offisiere en 18 manskappe. Die SAS Fleur herwin oefentorpedo's wat deur duikbote afgevuur is en dien ook, met 'n duikklok aan boord, as diepduikwagskip. Met sy 2 dieselenjins behaal die skip 15 knope. Die SAS Tafelberg is 'n aanvullingskip wat ter see brandstof, water en droë rantsoene aan die groter oorlogskepe verskaf.

Hierdie ondersteuning beteken dat die skepe langer ter see kan optree. Die bevoorradingskip verplaas 18 430 ton en het 'n helikoptervliegdek. Die dieselenjins stel dit in staat om 16 knope te behaal. Die bemanning is saamgestel uit 8 offisiere en 92 manskappe. Die Mariniersbrigade van die SA Vloot se primêre rol is die beskerming van die hawens en hawe-installasies. Hulle tree op met kragtige, klein, bewapende hawebeskermingsbote. Die mariniers doen ook op land diens in die operasionele gebiede.

Duikbote

Die Suid-Afrikaanse Vloot het gedurende die vroeë sewentiger jare hulle eerste drie Daphné-klas duikbote van Frankryk gekoop met diesel/elektriese aandrywing. Die duikbote was:

• SAS Johanna van der Merwe (herdoop SAS Assegaai)
• SAS Emily Hobhouse (herdoop SAS Umkhonto)
• SAS Maria van Riebeeck (herdoop SAS Spear)

Al drie hierdie duikbote is uit diens gestel.

Die volgende duikbote in die Heldin-klas is later aangekoop:

• SAS Manthatisi – 2007
• SAS Charlotte Maxeke – 2007
• SAS Queen Modjadji – 2008

SAS = Suid-Afrikaanse Skip.

Gevegsvloot

Image	Klas/naam	Tipe	Aantal	Datum in diens geneem
	Heldin-klas	Duikboot	3	2005
	Valour-klas	Fregat	4	2004
	Warrior-klas aanvalsvaartuie	Diepsee patrollievaartuig	2	1979
	Rivierklas mynjagters	Teenmynvaartuie/ diepseepatrollie	4	1981
	Damen Stan patrollievaartuig 6211	Binnelandse patrollievaartuig	3	Op bestelling, indiensstelling 2019–2020
	T-klas	Binnelandse patrollievaartuig	3	1992
	Namacurra-klas hawepatrollievaartuig	Hawepatrollievaartuig	21	1981

Vlootvaandel

• 

  1922–1946

• 

  1946–1951

• 

  1951–1952

• 

  1952–1959

• 

  1959–1981

• 

  1981–1994

• 

  27 April 1994 – 11 November 1994

• 

  1994–

Sien ook

• Suid-Afrikaanse Leër
• Suid-Afrikaanse Lugmag
• Suid-Afrikaanse Militêre Gesondheidsdiens
• Suid-Afrikaanse militêre dekorasies en medaljes
• Suid-Afrikaanse Nasionale Weermag
• Suid-Afrikaanse Weermag

Bronne

• Ensiklopedie van Suidelike Afrika, Eric Rosenthal, 1967
• Wêreldspektrum, 1982, ISBN 0-908409-62-1, volume 21, bl. 169

Eksterne skakels

• Wikimedia Commons het meer media in die kategorie Suid-Afrikaanse Vloot.