Suid-Afrikaanse Grensoorlog

in Wikipedia, die vrye ensiklopedie
Jump to navigation Jump to search
Suid-Afrikaanse Grensoorlog
Deel van die Koue Oorlog
South Africa Border War Map.png
Kaart van grondgebiede tydens die oorlog.
Datum 26 Augustus 1966 - 21 Maart 1990
Ligging Suidelike Afrika - Angola, Namibië en Zambië
Resultaat Driemagte-Ooreenkoms
  • Onttrekking van buitelandse magte (Kuba, Suid-Afrika) uit Angola
  • Namibië se onafhanklikheid
  • Verergering van die Angolese Burgeroorlog.
Strydende partye
Vlag van Angola Angola
Vlag van Kuba Kuba
Vlag van Mosambiek Mosambiek
Flag of South-West Africa People's Organisation.svg SWAPO
Flag of the African National Congress.svg ANC
Ondersteun deur:
Vlag van Sowjetunie Sowjetunie
Flag of the German Democratic Republic Oos-Duitsland
Vlag van Noord-Korea Noord-Korea[1][2]
Vlag van Joego-Slawië Joego-Slawië
Vlag van Zambië Zambië 		Vlag van Suid-Afrika Suid-Afrika
Flag of UNITA.svg UNITA
Flag of RENAMO (3rd version).png RENAMO
Ondersteun deur:
Vlag van Verenigde State van Amerika Verenigde State
Vlag van die Volksrepubliek China Volksrepubliek China
Ongevalle en verliese
Vlag van Kuba 3 000 - 10 000 gesneuweldes[3]
Flag of South-West Africa People's Organisation.svg 11 334 gesneuweldes 		Vlag van Suid-Afrika 1 791 gesneuweldes[4]
Suid-Afrikaanse soldate in Angola.
Operasies tydens die Suid-Afrikaanse Grensoorlog (Spaans)

Die Suid-Afrikaanse Grensoorlog, ook bekend as die Namibiese Vryheidsoorlog, en soms in Suid-Afrika as die Angolese Bosoorlog aangedui, was 'n grootliks asimmetriese konflik wat vanaf 26 Augustus 1966 in Namibië (destyds Suidwes-Afrika), Zambië en Angola plaasgevind het, tot 21 Maart 1990. Dit is geveg tussen die Suid-Afrikaanse Weermag (SAW) en die People's Liberation Army of Namibia (PLAN), 'n gewapende vleuel van die South West Africa People's Organisation (SWAPO). Die Suid-Afrikaanse Grensoorlog het gelei tot van die grootste veldslae op die Afrika-kontinent sedert die Tweede Wêreldoorlog en was nou verweef met die Angolese Burgeroorlog.

Na etlike jare van onsuksesvolle petisie deur die Verenigde Nasies en die Internasionale Geregshof vir Namibiese onafhanklikheid van Suid-Afrika, het SWAPO die PLAN in 1962 gevorm met wesenlike bystand van die Sowjetunie, Volksrepubliek van China en simpatieke Afrika-state soos Tanzanië, Ghana, en Algerië[5] Gevegte het tussen PLAN en die Suid-Afrikaanse owerhede in Augustus 1966 uitgebreek. Tussen 1975 en 1988 het die SAW massiewe konvensionele klopjagte in Angola en Zambië uitgevoer om PLAN se voorwaartse bedryfsbasisse uit te skakel.[6] Dit het ook spesialisteen-insurgensie-eenhede soos Koevoet en 32-Bataljon ontplooi wat opgelei is om eksterne verkenning uit te voer en guerrillabewegings op te spoor.[7]

Suid-Afrikaanse taktiek het toenemend aggressief geword namate die konflik gevorder het.[6]Die SAW se invalle het Angolese ongevalle opgelewer en soms gelei tot ernstige kollaterale skade aan ekonomiese installasies wat as noodsaaklik vir die Angolese ekonomie beskou word.[8] Oënskynlik om hierdie strooptogte te stop, maar ook om die groeiende alliansie tussen die SAW en die National Union for the Total Independence for Angola (UNITA), wat eersgenoemde met gebuite PLAN-toerusting bewapen het, te ontwrig,[9] het die Sowjetunie die People's Armed Forces of Liberation of Angola (FAPLA) deur 'n groot kontingent van militêre adviseurs en tot vier miljard dollar se moderne verdedigingstegnologie in die 1980's gesteun.[10] Vanaf 1984 was gereelde Angolese eenhede onder Sowjet-bevel selfversekerd genoeg om teen die SAW te veg.[10] Hulle posisies is ook deur duisende Kubaanse troepe versterk.[10] Die toestand van oorlog tussen Suid-Afrika en Angola het kortstondig geëindig met die kortstondige Lusaka-ooreenkomste, maar het in Augustus 1985 hervat, aangesien beide PLAN en UNITA die wapenstilstand benut het om hul eie guerrilla-aktiwiteite te versterk, wat gelei het tot 'n hernieude fase van FAPLA-gevegsoperasies kulmineer in die Slag van Cuito Cuanavale.[8] Die Suid-Afrikaanse Grensoorlog is grootliks beëindig deur die Drieparty-akkoord, bemiddel deur die Verenigde State, wat verbind het tot 'n onttrekking van Kubaanse en Suid-Afrikaanse militêre personeel uit onderskeidelik Angola en Suidwes-Afrika.[11] PLAN het sy finale guerrilla-veldtog in April 1989 van stapel gestuur.[12] Suidwes-Afrika het 'n jaar later, op 21 Maart 1990, formele onafhanklikheid as die Republiek van Namibië ontvang.[13]

Ten spyte daarvan dat dit grootliks in buurstate geveg is, het die Suid-Afrikaanse Grensoorlog 'n fenomenale kulturele en politieke impak op die Suid-Afrikaanse samelewing gehad.[14] Die land se apartheidsregering het baie moeite gedoen om die oorlog as deel van 'n inperkingsprogram teen streeks-Sowjet-ekspansionisme aan te bied[15] en dit gebruik om openbare anti-kommunistiese sentiment aan te wakker.[16] Dit bly 'n integrale tema in kontemporêre Suid-Afrikaanse letterkunde in die breë en veral Afrikaanstalige werke, wat aanleiding gegee het tot 'n unieke genre bekend as grensliteratuur.[8]

Nomenklatuur[wysig | wysig bron]

Verskeie name is toegepas op die "onverklaarde" konflik wat Suid-Afrika in Angola en Namibië (destyds Suidwes-Afrika) gevoer het vanaf die middel 1960's tot die laat 1980's. Die term "Suid-Afrikaanse Grensoorlog" het tipies die militêre veldtog aangedui wat deur die People's Liberation Army of Namibia (PLAN) van stapel gestuur is, wat die vorm aangeneem het van sabotasie en landelike opstand, sowel as die eksterne strooptogte wat deur Suid-Afrikaanse troepe op vermeende PLAN geloods is in basisse binne Angola of Zambië, wat soms groot konvensionele oorlogvoering teen die People's Armed Forces of Liberation of Angola (FAPLA) en sy Kubaanse bondgenote behels.[16] Die strategiese situasie is verder gekompliseer deur die feit dat Suid-Afrika groot dele van Angola vir lang tydperke beset het ter ondersteuning van die Nasionale Unie vir die Totale Onafhanklikheid van Angola (UNITA), wat die "Grensoorlog" 'n toenemend onlosmaaklike konflik van die parallelle Angolese Burgeroorlog gemaak het.[16]

"Grensoorlog" het gedurende die laat 1970's openbare diskoers in Suid-Afrika betree, en is daarna deur die land se regerende Nasionale Party aanvaar. Weens die geheime aard van die meeste operasies van die Suid-Afrikaanse Weermag (SAW) binne Angola, is die term bevoordeel as 'n manier om enige verwysing na botsings op vreemde grond weg te laat. Waar taktiese aspekte van verskeie verbintenisse bespreek is, het militêre historici die konflik bloot as die "bosoorlog" geïdentifiseer.[16][17] 

"Die sogenaamde "grensoorlog" van die 1970's en 1980's was eintlik glad nie 'n oorlog volgens klassieke standaarde nie. Terselfdertyd ontwyk dit presiese definisies. Die kern daarvan was 'n uitgerekte opstand in Suidwes-Afrika, later Suidwes-Afrika/Namibië en nog later Namibië. Dit is terselfdertyd gekenmerk deur die periodieke betrokkenheid van die SAW by die lang burgeroorlog wat in die naburige Angola plaasgevind het, omdat die twee konflikte nie van mekaar geskei kon word nie."— Willem Steenkamp, Suid-Afrikaanse militêre historikus[18]

Die South West African People's Organisation (SWAPO) het die Suid-Afrikaanse Grensoorlog beskryf as die Namibiese Oorlog van Nasionale Bevryding.[16]] en die Namibiese Bevrydingstryd [19] In die Namibiese konteks word dit ook algemeen na verwys as die Namibiese Vryheidsoorlog. Hierdie terme is egter gekritiseer omdat hulle die wyer streeksimplikasies van die oorlog ignoreer en die feit dat PLAN gebaseer was in, en die meeste van sy gevegte van ander lande as Namibië gedoen het.[16]

Agtergrond[wysig | wysig bron]

Namibië is regeer as Duits-Suidwes-Afrika, 'n kolonie van die Duitse Ryk, tot en met die Eerste Wêreldoorlog, toe dit deur Geallieerde magte onder generaal Louis Botha binnegeval en beset is. Na die wapenstilstand van 11 November 1918 is 'n mandaatstelsel deur die Volkebond ingestel om Afrika- en Asiatiese gebiede wat deur Duitsland en die Ottomaanse Ryk gehou is voor die oorlog te regeer.[20]Die mandaatstelsel is gevorm as 'n kompromie tussen diegene wat 'n Geallieerde anneksasie van voormalige Duitse en Turkse gebiede bepleit het, en 'n ander voorstel wat voorgehou is deur diegene wat hulle aan 'n internasionale trusteeskap wou toestaan totdat hulle hulself kon regeer.[20]

Alle voormalige Duitse en Turkse gebiede is in drie tipes mandate geklassifiseer – Klas "A"-mandate, hoofsaaklik in die Midde-Ooste, Klas "B"-mandate, wat Sentraal-Afrika omvat, en Klas "C"-mandate, wat vir die meeste gereserveer is. yl bevolkte of minste ontwikkelde Duitse kolonies: Suidwes-Afrika, Duits-Nieu-Guinee en die Stille Oseaan-eilande. [20]

As gevolg van hul klein grootte, geografiese afgeleëheid, lae bevolkingsdigtheid of fisiese aaneenskakeling tot die mandaadhouer self, kon Klas "C"-mandate as integrale provinsies van die lande waaraan hulle toevertrou is, geadministreer word. Nietemin het die toekenning van 'n mandaat deur die Volkebond nie volle soewereiniteit verleen nie, slegs die verantwoordelikheid om dit te administreer.[20] In beginsel was mandaatlande slegs veronderstel om hierdie voormalige kolonies "in vertroue" vir hul inwoners te hou, totdat hulle voldoende voorbereid was vir hul eie selfbeskikking. Ingevolge hierdie voorwaardes is aan Japan, Australië en Nieu-Seeland die Duitse Stille Oseaan-eilande toegeken, en die Unie van Suid-Afrika het Suidwes-Afrika ontvang.[21]

Dit het gou geblyk dat die Suid-Afrikaanse regering die mandaat as 'n bedekte anneksasie geïnterpreteer het.[21] In September 1922 het Suid-Afrikaanse Eerste Minister Jan Smuts voor die Mandaatkommissie van die Volkebond getuig dat Suidwes-Afrika ten volle by die Unie ingelyf word en vir alle praktiese doeleindes as 'n vyfde provinsie van Suid-Afrika beskou moet word.[21]Volgens Smuts was dit "anneksasie in alles behalwe in naam".[21]

Dwarsdeur die 1920's en 1930's het die Volkebond gekla dat Suid-Afrika van al die verpligte magte die mees nalatige was met betrekking tot die nakoming van die bepalings van sy mandaat.[22] Die Mandaatkommissie het 'n aantal ambisieuse Suid-Afrikaanse beleidsbesluite geveto, soos voorstelle om Suidwes-Afrikaanse spoorweë te nasionaliseer of die bestaande grense te verander.[22]Skerp kritiek is ook gelewer op Suid-Afrika se buitensporige besteding aan die plaaslike wit bevolking, wat eersgenoemde as verpligtend verdedig het aangesien wit Suidwes-Afrikaners die swaarste belas is.[22] Die Bond het die argument aanvaar dat geen segment van enige mandaat se bevolking geregtig was op gunstige behandeling bo 'n ander nie, en die voorwaardes waaronder die mandaat toegestaan is, het geen voorsiening gemaak vir spesiale verpligting teenoor blankes nie.[22] Dit het daarop gewys dat daar min bewyse was van vordering wat gemaak word in die rigting van politieke selfbeskikking; net voor die Tweede Wêreldoorlog het Suid-Afrika en die Bond in 'n doodloopstraat gebly oor hierdie dispuut.[22]

Wettigheid van Suidwes-Afrika, 1946–1960[wysig | wysig bron]

Na die Tweede Wêreldoorlog het Jan Smuts aan die hoof van die Suid-Afrikaanse afvaardiging na die Verenigde Nasies se Konferensie oor Internasionale Organisasie gestaan. As gevolg van hierdie konferensie is die Volkebond formeel vervang deur die Verenigde Nasies (VN) en voormalige Bond-mandate deur 'n trusteeskapstelsel. Artikel 77 van die Verenigde Nasies se Handves het verklaar dat VN-trusteeskap "van toepassing sal wees ... op gebiede wat nou onder mandaat gehou word"; verder sal dit "'n kwessie wees van latere ooreenkoms oor watter gebiede in die voorafgaande gebiede onder die trusteeskapstelsel gebring sal word en onder watter voorwaardes".[23] Smuts was agterdogtig oor die voorgestelde trusteeskap, grootliks weens die vae terminologie in Artikel 77.[22]

Heaton Nicholls, die Suid-Afrikaanse hoë kommissaris in die Verenigde Koninkryk en 'n lid van die Smuts-afvaardiging na die VN, het die nuutgestigte VN Algemene Vergadering op 17 Januarie 1946 toegespreek.[23] Nicholls het verklaar dat die regsonsekerheid van Suidwes-Afrika se situasie ontwikkeling vertraag en buitelandse investering ontmoedig; selfbeskikking was egter voorlopig onmoontlik aangesien die gebied te onontwikkeld en onderbevolk was om as 'n sterk onafhanklike staat te funksioneer.[23] In die tweede deel van die eerste sitting van die Algemene Vergadering is die spreekbeurt aan Smuts oorhandig, wat verklaar het dat die mandaat in wesentlike deel uitmaak van die Suid-Afrikaanse grondgebied en mense.[23] Smuts het die Algemene Vergadering ingelig dat dit reeds so deeglik by Suid-Afrika ingelyf is dat 'n VN-gesanksioneerde anneksasie niks meer as 'n noodsaaklike formaliteit was nie.[23]

Die Smuts-afvaardiging se versoek vir die beëindiging van die mandaat en toestemming om Suidwes-Afrika te annekseer is nie goed deur die Algemene Vergadering ontvang nie.[23] Vyf ander lande, insluitend drie groot koloniale moondhede, het ingestem om hul mandate onder die trusteeskap van die VN te plaas, ten minste in beginsel; Suid-Afrika alleen het geweier. Die meeste afgevaardigdes het volgehou dat dit onwenslik is om die anneksasie van 'n mandaatgebied te onderskryf, veral wanneer al die ander trusteeskap bekom het.[22] Sewe-en-dertig lidlande het gestem om 'n Suid-Afrikaanse anneksasie van Suidwes-Afrika te keer; nege het buite stemming gebly.[22]

In Pretoria het regse politici met verontwaardiging gereageer oor wat hulle as ongeregverdigde VN-inmenging in die Suidwes-Afrika aangeleentheid beskou het. Die Nasionale Party het die VN afgemaak as ongeskik om met Suid-Afrika se beleid in te meng of sy administrasie van die mandaat te bespreek.[22] Een leier van die Nasionale Party, Eric Louw, het geëis dat Suidwes-Afrika eensydig geannekseer word.[22] Tydens die Suid-Afrikaanse algemene verkiesing van 1948, het die Nasionale Party aan bewind gekom en die nuut aangestelde eerste minister Daniël François Malan was bereid om 'n meer aggressiewe houding oor anneksasie in te neem. Louw is as ambassadeur by die VN aangewys. Malan het tydens 'n toespraak in Windhoek sy party se standpunt herhaal dat Suid-Afrika die mandaatgebied sal annekseer eerder as dit aan 'n internasionale trusteeskap oorgee.[22] Die volgende jaar is 'n formele verklaring aan die Algemene Vergadering uitgereik wat verklaar het dat Suid-Afrika geen voorneme het om aan trusteeskap te voldoen nie, en ook nie verplig was om nuwe inligting of verslae met betrekking tot sy administrasie bekend te maak nie.[24] Terselfdertyd is die Suidwes-Afrika-aangeleenthedeadministrasiewet, 1949, deur die Suid-Afrikaanse parlement goedgekeur. Die nuwe wetgewing het wit Suidwes-Afrikaners parlementêre verteenwoordiging en dieselfde politieke regte as wit Suid-Afrikaners gegee.[24]

Die VN se Algemene Vergadering het gereageer deur die saak te verwys na die Internasionale Hof van Justisie (ICJ), wat 'n adviserende mening oor die internasionale status van Suidwes-Afrika sou uitreik.[22] Die ICJ het beslis dat Suidwes-Afrika steeds as 'n mandaat geregeer word; Suid-Afrika was dus nie wetlik verplig om dit aan die VN se trusteeskapstelsel oor te gee as hy nie erken het dat die mandaatstelsel verval het nie, omgekeerd was dit egter steeds gebonde aan die bepalings van die oorspronklike mandaat. Die nakoming van hierdie bepalings het beteken dat Suid-Afrika nie by magte was om die internasionale status van Suidwes-Afrika eensydig te wysig nie.[24] Malan en sy regering het die hof se mening as irrelevant verwerp.[22] Die VN het 'n Komitee oor Suidwes-Afrika saamgestel, wat sy eie onafhanklike verslae oor die administrasie en ontwikkeling van daardie gebied uitgereik het. Die Komitee se verslae het al hoe meer negatief oor Suid-Afrikaanse amptenare geraak toe die Nasionale Party sy harde stelsel van rassesegregasie en stratifikasie—apartheid—op Suidwes-Afrika afgedwing het.[24]

In 1958 het die VN 'n Komitee vir Goeie Ampte gestig wat Suid-Afrika steeds uitgenooi het om Suidwes-Afrika onder trusteeskap te bring.[24] Die Komitee vir Goeie Ampte het 'n verdeling van die mandaat voorgestel, wat Suid-Afrika in staat stel om die suidelike gedeelte te annekseer terwyl óf onafhanklikheid aan die noorde verleen word, insluitend die digbevolkte Ovamboland-streek, óf dit as 'n internasionale trustgebied administreer.[22] Die voorstel het oorweldigende opposisie in die Algemene Vergadering ondervind; ses-en-vyftig nasies het daarteen gestem. Enige verdere verdeling van Suidwes-Afrika is sonder meer verwerp.[22]

Interne opposisie teen die Suid-Afrikaanse bewind[wysig | wysig bron]

Toenemende interne opposisie teen apartheid het gedurende die middel tot laat 1950's 'n instrumentele rol gespeel in die ontwikkeling en militantheid van 'n Suidwes-Afrikaanse nasionalistiese beweging.[25] Die 1952 "Defiance Campaign", 'n reeks nie-gewelddadige betogings wat deur die African National Congress teen paswette van stapel gestuur is, het die stigting van Suidwes-Afrikaanse studentevakbonde geïnspireer wat teen apartheid gekant was.[19] In 1955 het hul lede die South West African Progressive Association (SWAPA), onder voorsitterskap van Uatja Kaukuetu, georganiseer om hulle vir Suidwes-Afrikaanse onafhanklikheid te beywer. Alhoewel SWAPA nie wydverspreide steun buite intellektuele kringe gekry het nie, was dit die eerste nasionalistiese liggaam wat beweer het dat hulle die belange van alle swart Suidwes-Afrikaners ondersteun, ongeag stam of taal.[25] SWAPA se aktiviste was oorwegend Herero-studente, skoolonderwysers en ander lede van die opkomende swart intelligentsia in Windhoek.[19] Intussen is die Ovamboland People's Congress (later die Ovamboland People's Organisation, of OPO) gevorm deur Die OPO se grondwet het die bereiking van 'n VN-trusteeskap en uiteindelike Suidwes-Afrikaanse onafhanklikheid as sy primêre doelwitte genoem.[19] ’n Verenigde beweging is voorgestel wat die verpolitisering van Ovambo-kontrakwerkers van Noord-Suidwes-Afrika sowel as die Herero-studente sou insluit, wat gelei het tot die vereniging van SWAPA en die OPO as die South West African National Union (SWANU) op 27 September 1959.[25]

In Desember 1959 het die Suid-Afrikaanse regering aangekondig dat hy alle inwoners van Old Location, 'n swart woonbuurt wat naby Windhoek se middestad geleë is, ingevolge apartheidswetgewing met geweld gaan hervestig. SWANU het gereageer deur massademonstrasies en 'n busboikot op 10 Desember te reël, en in die daaropvolgende konfrontasie het die Suid-Afrikaanse polisie losgebrand en elf betogers doodgemaak.[25] In die nasleep van die Old Location-insident, het die OPO van SWANU geskei, met verwysing na verskille met die organisasie se Herero-leierskap, en het daarna VN-afgevaardigdes in New York versoek.[25] Aangesien die VN en potensiële buitelandse ondersteuners sensitief gereageer het op enige implikasies van stamwese en SWANU bevoordeel het vir sy aanspraak om die Suidwes-Afrikaanse volk as geheel te verteenwoordig, is die OPO eweneens herdoop tot die South West African People's Organisation.[25] Dit het later sy geledere oopgestel vir alle Suidwes-Afrikaners wat sy oogmerke simpatiek was.[19]

Sam Nujoma, stigter en leier van SWAPO en sy OPO-voorganger.

SWAPO-leiers het gou na die buiteland gegaan om steun vir hul doelwitte binne die internasionale gemeenskap en veral nuwe onafhanklike Afrika-state te mobiliseer. Die beweging het 'n groot diplomatieke sukses behaal toe dit deur Tanzanië erken is en toegelaat is om 'n kantoor in Dar-es-Salaam te open.[25] SWAPO se eerste manifes, wat in Julie 1960 vrygestel is, was merkwaardig soortgelyk aan SWANU sin. Beide het die afskaffing van kolonialisme en alle vorme van rassisme, die bevordering van Pan-Afrikanisme bepleit, en het gevra vir die "ekonomiese, sosiale en kulturele vooruitgang" van Suidwes-Afrikaners. SWAPO het egter 'n stap verder gegaan deur onmiddellike onafhanklikheid onder swart meerderheidsregering te eis, wat op 'n datum nie later as 1963 toegestaan sal word nie.[19] Die SWAPO-manifes het ook algemene stemreg, omvattende welsynsprogramme, gratis gesondheidsorg, gratis openbare onderwys, die nasionalisering van alle groot nywerhede en die gedwonge herverdeling van grond in buitelandse besit beloof "in ooreenstemming met gemeenskaplike eienaarskapbeginsels in Afrika”.[19]

In vergelyking met SWANU, was SWAPO se potensiaal om politieke invloed binne Suidwes-Afrika uit te oefen beperk, en dit was waarskynliker om gewapende opstand te aanvaar as die primêre manier om sy doelwitte dienooreenkomstig te bereik.[25] SWAPO-leiers het ook aangevoer dat 'n besluit om die wapen teen die Suid-Afrikaners op te neem hul voortreflike verbintenis tot die nasionalistiese saak sal demonstreer. Dit sal SWAPO ook van SWANU onderskei in die oë van internasionale ondersteuners as die ware voorhoede van die Namibiese onafhanklikheidstryd, en die wettige ontvanger van enige materiële bystand wat sou kom.[19] Geskoei na Umkhonto we Sizwe, die gewapende vleuel van die African National Congress,[25] is die South West African Liberation Army (SWALA) in 1962 deur SWAPO gevorm. Die eerste sewe SWALA-rekrute is vanaf Dar es Salaam na Egipte en die Sowjetunie gestuur, waar hulle militêre opleiding ontvang het.[26] Met hul terugkeer het hulle begin om guerrilla's op te lei by 'n tydelike kamp wat vir Suidwes-Afrikaanse vlugtelinge gevestig is in Kongwa, Tanzanië.[26]

Koue Oorlog-spanning en die grensmilitarisering[wysig | wysig bron]

Die toenemende waarskynlikheid van gewapende konflik in Suidwes-Afrika het sterk internasionale buitelandse beleidsimplikasies gehad, vir beide Wes-Europa en die Sowjetblok.[27] Voor die laat 1950's was Suid-Afrika se verdedigingsbeleid beïnvloed deur internasionale Koue Oorlog-politiek, insluitend die domino-teorie en vrese vir 'n konvensionele Sowjet-militêre bedreiging vir die strategiese Kaapse handelsroete tussen die Suid-Atlantiese en Indiese Oseaan[28] Die Suid-Afrikaanse Departement van Buitelandse Sake het opgemerk dat die land die wêreld se vernaamste bron van uraan geword het, en het geredeneer dat "op hierdie rede alleen, Suid-Afrika dus sekerlik by enige oorlog tussen Oos en Wes betrokke sal wees.”[28] Eerste Minister Malan het die standpunt ingeneem dat koloniale Afrika regstreeks deur die Sowjetunie bedreig word, of ten minste deur Sowjet-gesteunde kommunistiese agitasie, en dit sal waarskynlik net toeneem wat ook al die gevolg van nog 'n Europese oorlog is.[28] Malan het 'n Afrika-verdrag bevorder, soortgelyk aan NAVO, onder leiding van Suid-Afrika en die Westerse koloniale moondhede dienooreenkomstig. Die konsep het misluk as gevolg van internasionale teenkanting teen apartheid en vermoede van Suid-Afrikaanse militêre doelwitte in die Britse Statebond.[28] Suid-Afrika se betrokkenheid by die Koreaanse Oorlog het 'n beduidende verbetering van betrekkinge tussen Malan en die Verenigde State veroorsaak, ten spyte van Amerikaanse kritiek op apartheid.[29] Tot die vroeë 1960's is Suid-Afrikaanse strategiese en militêre ondersteuning as 'n integrale komponent van die Amerikaanse buitelandse beleid in Afrika se suidelike subkontinent beskou, en daar was 'n bestendige vloei van verdedigingstegnologie van Washington na Pretoria.[29] Amerikaanse en Wes-Europese belangstelling in die verdediging van Afrika teen 'n hipotetiese, eksterne kommunistiese inval het verdwyn nadat dit duidelik geword het dat die kernwapenwedloop wêreldwye konvensionele oorlog toenemend minder waarskynlik maak.[28] Klem het verskuif na die voorkoming van kommunistiese ondermyning en infiltrasie via proxy eerder as openlike Sowjet-aggressie.[28]

Toerusting van Sowjet-oorsprong aan SWAPO verskaf. Van links na regs: sak, Dragunov-sluipskuttergeweer, PG-7V RPG-projektiel en RPG-7-lanseerder.

Die koms van globale dekolonisasie en die daaropvolgende toename in prominensie van die Sowjetunie onder verskeie nuwe onafhanklike Afrika-state is met versigtigheid deur die Suid-Afrikaanse regering beskou.[30] Politici van die Nasionale Party het begin waarsku dat dit net 'n kwessie van tyd sou wees voordat hulle voor 'n Sowjet-gerigte opstand op hul grense te staan kom.[30] Afgeleë streke in Suidwes-Afrika, naamlik die Kaprivistrook, het die fokus geword van massiewe SAW lug- en grondopleidingsmaneuvers, sowel as verskerpte grenspatrollies.[27] 'n Jaar voordat SWAPO die besluit geneem het om sy eerste SWALA-rekrute na die buiteland te stuur vir guerrilla-opleiding, het Suid-Afrika versterkte polisie-buiteposte langs die Kaprivistrook gevestig met die uitdruklike doel om opstandelinge af te skrik.[27] Toe SWALA-kaders gewapen met Sowjet-wapens en opleiding hul verskyning in Suidwes-Afrika begin maak het, het die Nasionale Party geglo dat sy vrese vir 'n plaaslike Sowjet-agente voltrek is.[27]

Die Sowjetunie het 'n groot belangstelling in Afrika se onafhanklikheidsbewegings gehad en het aanvanklik gehoop dat die verbouing van sosialistiese kliëntstate op die vasteland hul ekonomiese en strategiese hulpbronne aan die Weste sou ontsê.[31] Sowjet-opleiding van SWALA was dus nie beperk tot taktiese aangeleenthede nie, maar uitgebrei na Marxisties-Leninistiese politieke teorie, en die prosedures vir die vestiging van 'n doeltreffende polities-militêre infrastruktuur.[32] Benewens opleiding, het die Sowjets vinnig SWALA se voorste verskaffer van wapens en geld geword.[33] Wapens wat tussen 1962 en 1966 aan SWALA verskaf is, sluit in PPSh-41 submasjiengewere, SKS-karabyne en TT-33-pistole, wat goed geskik was vir die opstandelinge se onkonvensionele oorlogvoeringstrategie.[34][35]:22.

Ten spyte van sy ontluikende verhouding met SWAPO, het die Sowjetunie Suider-Afrika nie in die middel 1960's as 'n groot strategiese prioriteit beskou nie, as gevolg van sy beheptheid elders op die vasteland en in die Midde-Ooste.[32] Nietemin het die persepsie van Suid-Afrika as 'n plaaslike Westerse bondgenoot en 'n bastion van neokolonialisme gehelp om die Sowjet-steun vir die nasionalistiese beweging aan te wakker.[32]Moskou het ook SWAPO se besluit om guerrilla-oorlogvoering aan te neem goedgekeur omdat dit nie optimisties was oor enige oplossing vir die Suidwes-Afrika-probleem behalwe revolusionêre stryd nie.[32] Dit was in duidelike kontras met die Westerse regerings, wat die vorming van SWALA gekant het en laasgenoemde se versoeke vir militêre hulp van die hand gewys het.[32]

Die insurgensie begin, 1964–1974[wysig | wysig bron]

Vroeë guerrilla-invalle[wysig | wysig bron]

In November 1960 het Ethiopië en Liberië formeel die ICJ versoek vir 'n bindende uitspraak, eerder as 'n adviserende mening, oor of Suid-Afrika geskik bly om Suidwes-Afrika te regeer. Albei nasies het dit duidelik gemaak dat hulle die implementering van apartheid as 'n skending van Pretoria se verpligtinge as 'n verpligte mag beskou.[24] Die Nasionale Party-regering het die eis verwerp op grond daarvan dat Ethiopië en Liberië nie genoeg regsbelang het om 'n saak oor Suidwes-Afrika te stel nie.[24] Hierdie argument het 'n groot terugslag gehad op 21 Desember 1962 toe die ICJ beslis het dat beide partye as voormalige lidlande van die Volkebond die reg gehad het om die verrigtinge in te stel.[36]

Omstreeks Maart 1962 het SWAPO-president Sam Nujoma die party se vlugtelingkampe regoor Tanzanië besoek en sy onlangse petisies vir Suidwes-Afrikaanse onafhanklikheid by die Beweging van Onverbonde Lande en die VN beskryf. Hy het daarop gewys dat onafhanklikheid in die afsienbare toekoms onwaarskynlik is, wat 'n "lang en bitter stryd" voorspel.[37] Nujoma het persoonlik twee bannelinge in Dar es Salaam, Lucas Pohamba en Elia Muatale, opdrag gegee om na Suidwes-Afrika terug te keer, Ovamboland te infiltreer en meer potensiële rekrute vir SWALA terug te stuur.[37] Oor die volgende paar jaar het Pohamba en Muatale honderde vrywilligers van die Ovambolandse platteland suksesvol gewerf, van wie die meeste na Oos-Europa gestuur is vir guerrilla-opleiding.[37] SWAPO het tussen Julie 1962 en Oktober 1963 militêre alliansies met ander anti-koloniale bewegings onderhandel, naamlik in Angola.[38] Dit het ook die separatistiese Caprivi African National Union (CANU) opgeneem, wat gestig is om Suid-Afrikaanse heerskappy in die Caprivi-strook te bekamp.[26] Buite die Sowjetblok het Egipte voortgegaan om SWALA-personeel op te lei. Teen 1964 is ander ook na Ghana, Algerië, die Volksrepubliek China en Noord-Korea gestuur vir militêre opleiding.[37] In Junie daardie jaar het SWAPO bevestig dat hy onherroeplik verbind is tot die verloop van gewapende rewolusie.[38]

Die stigting van die Organisasie vir Afrika-eenheid (OAE) se Bevrydingskomitee het SWAPO se internasionale aansien verder versterk en 'n era van ongekende politieke agteruitgang vir SWANU ingelui.[37] Die Bevrydingskomitee het ongeveer £20 000 in verpligte bydraes van OAE-lidlande verkry; hierdie fondse is aan beide Suidwes-Afrikaanse nasionalistiese bewegings gebied. Aangesien SWANU egter nie bereid was om te waarborg dat sy deel van die £20 000 vir gewapende stryd gebruik sou word nie, is hierdie toelae eerder aan SWAPO toegeken.[37] Die OAE het toe erkenning van SWANU onttrek, wat SWAPO gelaat het as die enigste begunstigde van pan-Afrikaanse legitimiteit.[38] Met OAE-bystand het SWAPO diplomatieke kantore in Lusaka, Kaïro en Londen geopen.[37] SWANU het laat begin met 'n tien jaar lange program om sy eie guerrilla-weermag op te vestig. [38]

In September 1965 het die eerste eenheid van ses SWALA-guerrillas, wat bloot as "Groep 1" geïdentifiseer is, die Kongwa-vlugtelingkamp verlaat om Suidwes-Afrika te infiltreer.[26][39] Groep 1 het eers Angola binnegetrek, voordat hulle die grens oorgesteek het na die Kaprivistrook[39] Aangemoedig deur Suid-Afrika se oënskynlike versuim om die aanvanklike inval op te spoor, het groter opstandige groepe in Februarie en Maart 1966 hul eie infiltrasiepogings gepoog.[38] Die tweede eenheid, "Groep 2", is gelei deur Leonard Philemon Shuuya,[38] ook bekend onder die nom de guerre "Castro" of "Leonard Nangolo.[26] Groep 2 het glo verlore geraak in Angola voordat dit die grens kon oorsteek, en die guerrilla's is uiteengejaag ná 'n voorval waarin hulle twee winkeliers en 'n rondloper vermoor het.[39] Drie is deur die Portugese koloniale owerhede in Angola gearresteer, met die wenke wat van plaaslike burgerlikes ontvang is.[39] Nog agt, insluitend Shuuya[38] is tussen Maart en Mei deur die Suid-Afrikaanse polisie gevange geneem, blykbaar in Kavangoland.[26] Shuuya het later weer by Kongwa opgedaag en beweer dat hy sy gevangenes ontsnap het ná sy arrestasie. Hy het gehelp om twee verdere invalle te beplan: 'n derde SWALA-groep het Ovamboland daardie Julie binnegegaan, terwyl 'n vierde in September sou volg.[38]

Op 18 Julie 1966 het die ICJ beslis dat die hof geen magtiging het om oor die Suidwes-Afrikaanse aangeleentheid te besluit nie. Verder het die hof bevind dat hoewel Ethiopië en Liberië locus standi gehad het om verrigtinge oor die aangeleentheid in te stel, nie een van die twee genoeg gevestigde regsbelange in Suidwes-Afrika gehad het om hulle op 'n oordeel van meriete te gee nie.[36] Hierdie uitspraak is met groot verontwaardiging deur SWAPO en die OAE begroet.[27] SWAPO-amptenare het onmiddellik 'n verklaring van Dar es Salaam uitgereik waarin hulle verklaar het dat hulle nou "geen alternatief het as om in wapens op te staan" en "riviere van bloed oor te steek" in hul opmars na vryheid nie.[37] By die ontvangs van die nuus het SWALA sy opstand verskerp[27] Sy derde groep, wat Ovamboland in Julie geïnfiltreer het, het plase in wit besit aangeval, tradisionele Ovambo-leiers wat as Suid-Afrikaanse agente beskou is, en 'n grenspos.[38] Die guerrilla's het kamp opgeslaan by Omugulugwombashe, een van vyf potensiële basisse wat deur SWALA se aanvanklike verkenningspan geïdentifiseer is as geskikte terreine om toekomstige rekrute op te lei.[38] Hier het hulle tussen September 1965 en Augustus 1966 tot dertig plaaslike vrywilligers gedril.[38] Suid-Afrikaanse intelligensie het teen middel 1966 bewus geword van die kamp en die algemene ligging daarvan geïdentifiseer.[37] Op 26 Augustus 1966 het die eerste groot botsing van die konflik plaasgevind toe Suid-Afrikaanse valskermtroepe en paramilitêre polisie-eenhede Operasie Blouwildebees uitgevoer het om die insurgente te vang of dood te maak.[34] SWALA het loopgrawe rondom Omugulugwombashe vir verdedigingsdoeleindes gegrawe, maar is verras en die meeste van die opstandelinge is vinnig oorrompel.[34] SWALA het 2 gesneuweldes, 1 gewond en 8 gevange afgestaan, die Suid-Afrikaners het geen ongevalle gely nie.[34] Hierdie kontak word wyd in Suid-Afrika beskou as die begin van die Grensoorlog, en volgens SWAPO was dit amptelik die begin van sy revolusionêre gewapende stryd.[37][40]

Operasie Blouwildebees het beskuldigings van verraad in SWALA se senior geledere ontketen. Volgens SAW-verslae het 'n ongeïdentifiseerde informant die veiligheidsmagte tydens die aanval vergesel.[34] Sam Nujoma het beweer dat een van die agt guerrilla's van die tweede groep wat in Kavangoland gevang is, 'n Suid-Afrikaanse mol was.[38] Die vermoede het dadelik op Leonard "Castro" Shuuya geval.[26] SWALA het op 18 Mei 1967 'n tweede groot ommekeer beleef toe Tobias Hainyeko, sy bevelvoerder, deur die Suid-Afrikaanse polisie gedood is.[27] Heinyeko en sy manne het probeer om die Zambezirivier oor te steek, as deel van 'n algemene verkenningstog wat daarop gemik was om nuwe kommunikasielyne tussen die frontlinies in Suidwes-Afrika en SWAPO se politieke leierskap in Tanzanië te open[27] Hulle is deur 'n Suid-Afrikaanse patrollie onderskep, en in die daaropvolgende vuurgeveg is Heinyeko dood en twee polisiemanne ernstig gewond gelaat.[27] Gerugte was weer volop dat Shuuya verantwoordelik was, wat gelei het tot sy ontslag en daaropvolgende tronkstraf.[26][38]

In die weke ná die klopjag op Omugulugwombashe het Suid-Afrika sewe-en-dertig SWAPO-politici aangehou, naamlik Andimba Toivo ya Toivo, Johnny Otto, Nathaniel Maxuilili en Jason Mutumbulua[19][37] Saam met die gevange SWALA-guerrilla's is hulle in Pretoria gevange geneem en daar aangehou tot Julie 1967, toe almal terugwerkend ingevolge die Terrorismewet aangekla is.[19] Die staat het die beskuldigdes vervolg as Marxistiese revolusionêre wat probeer het om 'n Sowjet-gesteunde regime in Suidwes-Afrika te vestig.[37] In wat bekend geword het as die "1967 Terroristeverhoor", is ses van die beskuldigdes skuldig bevind aan die pleeg van geweld in die daad van opstand, met die res wat skuldig bevind is vir gewapende intimidasie, of militêre opleiding ontvang het vir die doel van opstand.[37] Tydens die verhoor het die beskuldigdes onsuksesvol aangevoer teen bewerings dat hulle vertroud was met 'n eksterne kommunistiese komplot.[19] Almal behalwe drie het vonnisse wat wissel van vyf jaar tot lewenslange tronkstraf op Robbeneiland ontvang.[19]

Uitbreiding van die oorlogspoging en mynoorlogvoering[wysig | wysig bron]

Die nederlaag by Omugulugwombashe en die daaropvolgende verlies van Tobias Hainyeko het SWALA gedwing om sy taktiek te herevalueer. Guerrilla's het in groter groepe begin opereer om hul kanse om ontmoetings met die veiligheidsmagte te oorleef, te verhoog, en hul pogings herfokus op die infiltrasie van die burgerlike bevolking.[27] Vermom as kleinboere, kon SWALA-kaders hulself met die terrein vergewis en Suid-Afrikaanse patrollies waarneem sonder om agterdog te wek.[27] Dit was ook 'n logistieke voordeel omdat hulle net die voorraad kon neem wat hulle kon dra terwyl hulle in die veld was; anders het die guerrilla's afhanklik gebly van simpatieke burgerlikes vir kos, water en ander benodigdhede.[27] Op 29 Julie 1967 het die SAW inligting ontvang dat 'n groot aantal SWALA-magte by Sacatxai, 'n nedersetting amper honderd-en-dertig kilometer noord van die grens binne Angola, saamgetrek is.[34] Suid-Afrikaanse T-6 Harvard-vliegtuie het Sacatxai op 1 Augustus gebombardeer.[34] Die meeste van hul beoogde teikens kon ontsnap, en in Oktober 1968 het twee SWALA-eenhede die grens na Ovamboland oorgesteek.[40] Hierdie inval was nie meer produktief as die ander nie en teen die einde van die jaar is 178 insurgente óf deur die polisie gedood óf aangekeer.[40]

Dwarsdeur die 1950's en 'n groot deel van die 1960's is 'n beperkte militêre dienspligstelsel deur lotery in Suid-Afrika geïmplementeer om aan die behoeftes van nasionale verdediging te voldoen.[41] Omstreeks middel 1967 het die Nasionale Party-regering universele diensplig vir alle wit Suid-Afrikaanse mans ingestel namate die SAW uitgebrei het om die groeiende opstandige bedreiging die hoof te bied.[41] Vanaf Januarie 1968 sou daar twee jaarlikse innames wees van nasionale dienspligtiges wat nege maande se militêre opleiding ondergaan het.[41] Die lugaanval op Sacatxai het ook 'n fundamentele verskuiwing in Suid-Afrikaanse taktiek gemerk, aangesien die SAW vir die eerste keer 'n bereidwilligheid aangedui het om op vreemde grond om SWALA aan te val.[34] Alhoewel Angola toe 'n oorsese provinsie van Portugal was, het Lissabon die SAW se versoek toegestaan om strafveldtogte oor die grens te begin.[9] In Mei 1967 het Suid-Afrika 'n nuwe fasiliteit by Rundu gestig om gesamentlike lugoperasies tussen die SAW en die Portugese Weermag te koördineer, en twee permanente skakelbeamptes by Menongue en Cuito Cuanavale gepos.[9]

Soos die oorlog verskerp het, het Suid-Afrika se saak vir anneksasie in die internasionale gemeenskap bly afneem, wat saamgeval het met 'n ongeëwenaarde vlaag van simpatie vir SWAPO.[19] Ten spyte van die ICJ se adviserende menings tot die teendeel, sowel as die afwysing van die saak wat deur Ethiopië en Liberië voorgelê is, het die VN verklaar dat Suid-Afrika sy verpligtinge versuim het om die morele en materiële welstand van die inheemse inwoners van Suidwes te verseker Afrika, en het dus sy eie mandaat verwerp.[42] Die VN het daardeur aanvaar dat die mandaat beëindig is, wat beteken het dat Suid-Afrika geen verdere reg het om die gebied te administreer nie, en dat Suidwes-Afrika voortaan onder die direkte verantwoordelikheid van die Algemene Vergadering sou val.[42] Die pos van die Verenigde Nasies-kommissaris vir Suidwes-Afrika is geskep, sowel as 'n ad hoc-raad, om praktiese middele vir plaaslike administrasie aan te beveel.[42] Suid-Afrika het volgehou hy erken nie die jurisdiksie van die VN met betrekking tot die mandaat nie en het visums aan die kommissaris of die raad geweier.[42] Op 12 Junie 1968 het die VN se Algemene Vergadering 'n resolusie aangeneem wat verklaar het dat Suidwes-Afrika na Namibië herdoop word, ooreenkomstig die begeertes van sy mense.[42] Resolusie 269 van die Verenigde Nasies se Veiligheidsraad, wat in Augustus 1969 aanvaar is, het Suid-Afrika se voortgesette besetting van "Namibië" onwettig verklaar.[42] [43] Ter erkenning van die VN se besluit, is SWALA herdoop na die People's Liberation Army of Namibia.[26]

Suid-Afrikaanse pantserkolom in Ohangwena, 1970's. Konvooie van voertuie soos hierdie was die primêre teiken vir PLAN hinderlae en myne

Om die militêre inisiatief te herwin, is die aanvaarding van mynoorlogvoering as 'n integrale strategie van PLAN bespreek tydens 'n 1969–70 SWAPO-kongres wat in Tanzanië gehou is.[43] PLAN se leierskap het die inisiatief gesteun om landmyne te ontplooi as 'n manier om te vergoed vir sy minderwaardigheid in die meeste konvensionele aspekte teenoor die Suid-Afrikaanse veiligheidsmagte.[44] Kort daarna het PLAN begin met die verkryging van TM-46-myne van die Sowjetunie, wat vir teentenkdoeleindes ontwerp is, en het 'n paar tuisgemaakte "boksmyne" met TNT vir anti-personeelgebruik vervaardig.[43] Die myne is strategies in paaie geplaas om polisiekonvooie te belemmer of in wanorde te gooi voor 'n hinderlaag; guerrilla's het ook ander langs hul infiltrasieroetes op die lang grens met Angola gelê.[45]] Die verspreiding van myne in Suidwes-Afrika het aanvanklik swaar polisie-ongevalle tot gevolg gehad en sou een van die mees bepalende kenmerke van PLAN se oorlogspoging vir die volgende twee dekades word.[45]

Op 2 Mei 1971 het 'n polisievangwa 'n myn, heel waarskynlik 'n TM-46, in die Kaprivi-strook afgetrap.[43][46] Die gevolglike ontploffing het 'n krater in die pad van ongeveer twee meter in deursnee geblaas en die voertuig in die lug gestuur, twee senior polisiebeamptes dood en nege ander beseer.[46] Dit was die eerste mynverwante voorval wat op Suidwes-Afrikaanse grond aangeteken is.[46] In Oktober 1971 het 'n ander polisievoertuig 'n myn buite Katima Mulilo laat ontplof en vier konstabels gewond.[46] Die volgende dag is 'n vyfde konstabel dodelik beseer toe hy op 'n tweede myn getrap het wat direk langs die eerste myn gelê is.[46] Dit het 'n nuwe PLAN-taktiek weerspieël om anti-personeelmyne parallel met hul tenkmyne te lê om polisiemanne of soldate dood te maak wat óf betrokke is by die voorlopige mynopsporing óf die toneel van 'n vorige ontploffing inspekteer.[44] In 1972 het Suid-Afrika erken dat nog twee polisiemanne gesterf het en nog drie as gevolg van myne beseer is.[46]

Die verspreiding van myne in die Kaprivi en ander landelike gebiede het 'n ernstige kommer vir die Suid-Afrikaanse regering veroorsaak, aangesien dit relatief maklik was vir 'n PLAN-kader om te versteek en te plant met 'n minimale kans op opsporing.[45] Om die paaie vir myne te vee met handmynverklikkers was moontlik, maar te stadig en vervelig om 'n praktiese manier te wees om vinnige polisiebeweging te verseker of roetes oop te hou vir burgerlike gebruik.[45] Die SAW het 'n mate van mynopruimingstoerusting gehad, insluitende kettings en ploeë wat op tenks gemonteer was, maar dit is ook nie as prakties beskou nie. Die blote afstande van pad wat elke dag kwesbaar is vir PLAN-sappers was eenvoudig te groot vir daaglikse opsporing en opruimingspogings.[45] Vir die SAW en die polisie was die enigste ander haalbare opsie die aanneming van gepantserde personeeldraers met mynvaste rompe wat vinnig op paaie kon beweeg met min risiko vir hul passasiers, selfs al sou 'n myn teëgekom word.[45] Dit sou ontwikkel in 'n nuwe klas militêre voertuig, die mynbestande en hinderlaagbeskermde voertuig (MRAP).[45] Teen die einde van 1972 het die Suid-Afrikaanse polisie die meeste van hul patrollies in die Kaprivi-strook met mynvaste voertuie uitgevoer.[45]

Politieke onrus in Ovamboland[wysig | wysig bron]

Resolusie 283 van die Veiligheidsraad van die Verenigde Nasies is in Junie 1970 aangeneem en vra dat alle VN-lidlande diplomatieke of konsulêre kantore in Suidwes-Afrika moet sluit, of daarvan weerhou om te vestig.[47] Die resolusie het ook disinvestering, boikotte en vrywillige sanksies van daardie gebied aanbeveel solank dit onder Suid-Afrikaanse heerskappy gebly het.[47] In die lig van hierdie verwikkelinge het die Veiligheidsraad die raadgewende mening van die ICJ ingewin oor die "regsgevolge vir state van die voortgesette teenwoordigheid van Suid-Afrika in Namibië".[47] Daar was aanvanklik teenkanting teen hierdie optrede van SWAPO en die OAE, omdat hul afgevaardigdes gevrees het dat nog 'n onbesliste beslissing soos die een in 1966 Suid-Afrika se saak vir anneksasie sou versterk.[48] Nietemin was die heersende mening by die Veiligheidsraad dat aangesien die samestelling van regters sedert 1966 verander is, 'n uitspraak ten gunste van die nasionalistiese beweging meer waarskynlik was.[48] Op die VN se versoek is SWAPO toegelaat om informeel by die hof te lobby en is selfs 'n waarnemer-teenwoordigheid in die hofsaal self aangebied.[48]

Op 21 Junie 1971 het die ICJ sy vroeëre besluit om nie oor die wettigheid van Suid-Afrika se mandaat te beslis nie, omgekeer en die mening uitgespreek dat enige voortgesette voortsetting van die mandaat onwettig is.[47] Verder het die hof bevind dat Pretoria onder verpligting was om sy administrasie onmiddellik terug te trek en dat indien hy versuim om dit te doen, VN-lidlande verplig sal wees om hulle te weerhou van enige politieke of saketransaksies wat erkenning van die Suid-Afrikaanse regering se teenwoordigheid daar kan impliseer.[48] Op dieselfde dag wat die ICJ se uitspraak bekend gemaak is, het Suid-Afrikaanse premier B. J. Vorster dit as "polities gemotiveerd" verwerp, met geen grondslag in werklikheid nie.[47] Die besluit het egter die biskoppe van die Evangelies-Lutherse Ovambo-Kavango Kerk geïnspireer om 'n ope brief aan Vorster op te stel waarin apartheid en Suid-Afrika se voortgesette bewind aan die kaak gestel word.[37] Hierdie brief is in elke swart Lutherse gemeente in die gebied gelees, en in 'n aantal Katolieke en Anglikaanse gemeentes elders.[37] Die gevolg van die brief se inhoud was verhoogde militantheid aan die kant van die swart bevolking, veral onder die Ovambo-mense, wat die grootste deel van SWAPO se ondersteuners uitgemaak het.[37] Deur die jaar was daar massabetogings teen die Suid-Afrikaanse regering in baie Ovambolandse skole gehou.[37]

In Desember 1971 het Jannie de Wet, Kommissaris vir die Inheemse Volke van Suidwes-Afrika, 'n algemene staking deur 15 000 Ovambo-werkers in Walvisbaai laat ontstaan toe hy 'n openbare verklaring gemaak het om die gebied se omstrede kontrakarbeidsregulasies te verdedig.[49] Die staking het vinnig versprei na munisipale werkers in Windhoek, en van daar na die diamant-, koper- en tinmyne, veral dié by Tsumeb, Grootfontein en Oranjemund.[49]Later in die maand het 25 000 Ovambo-plaasarbeiders aangesluit by wat 'n landwye staking geword het wat die helfte van die totale arbeidsmag geraak het.[49] Die Suid-Afrikaanse polisie het gereageer deur van die stakende werkers in hegtenis te neem en die ander met geweld na Ovamboland te deporteer.[37] Op 10 Januarie 1972 is 'n ad hoc stakingskomitee onder leiding van Johannes Nangutuuala saamgestel om met die Suid-Afrikaanse regering te onderhandel; die stakers het 'n einde aan kontrakarbeid geëis, vryheid om aansoek te doen vir werk volgens vaardigheid en belangstelling en om 'n werk te bedank as dit so verlang word, vryheid om 'n werker sy gesin van Ovamboland af saam te bring terwyl hy 'n werk elders neem, en vir gelyke betaling met wit werkers.[48]

Die staking is later tot 'n einde gebring nadat die Suid-Afrikaanse regering ingestem het tot verskeie toegewings wat deur Nangutuuala onderskryf is, insluitend die implementering van eenvormige werksure en om werkers toe te laat om van werk te verander.[37] Verantwoordelikheid vir arbeidswerwing is ook oorgedra aan die stamowerhede in Ovamboland.[37] Duisende van die afgedankte Ovambo-werkers het ontevrede gebly met hierdie terme en het geweier om terug te keer werk toe.[37] Hulle het stamhoofde aangeval, veebeheerposte en regeringskantore gevandaliseer, en sowat honderd kilometer se heining langs die grens afgebreek, wat volgens hulle rondreisende Ovambos verhinder het om hul vee vry te laat wei. Die onrus het ook ontevredenheid aangevuur onder Kwanyama-sprekende Ovambo's in Angola, wat vee-inentingstasies en skole vernietig het en vier grensposte aangeval het, en sommige SAW-personeel sowel as lede van 'n Portugese burgermag-eenheid vermoor en beseer het.[49] Suid-Afrika het op 4 Februarie gereageer deur 'n noodtoestand in Ovamboland af te kondig.[48] 'n Media-verduistering is ingestel, wit burgerlikes is verder suid ontruim, openbare vergaderingregte is herroep, en die veiligheidsmagte is bemagtig om verdagte persone onbepaald aan te hou.[ [48] Polisieversterkings is na die grens gestuur, en in die daaropvolgende onderdrukking het hulle 213 Ovambo's gearresteer.[49] Suid-Afrika was genoeg bekommerd oor die geweld om 'n groot SAW-kontingent ook te ontplooi.[49]Portugese troepe het by hulle aangesluit wat van oorkant die grens suidwaarts beweeg het om hulle by te staan.[48]Teen die einde van Maart was orde grootliks herstel en die meeste van die oorblywende stakers het teruggekeer werk toe.[48]

Vlag van Ovamboland, wat in 1973 selfregerende status as outonome bantoestan gekry het.

Suid-Afrika blameer SWAPO vir die instigeer van die staking en daaropvolgende onrus.[48] Terwyl hy erken dat 'n beduidende persentasie van die stakers SWAPO-lede en ondersteuners was, het die party se waarnemende president, Nathaniel Maxuilili, opgemerk dat hervorming van Suidwes-Afrikaanse arbeidswette 'n jarelange strewe van die Ovambo-werkmag was, en het voorgestel dat die staking gereël is kort na die deurslaggewende ICJ-beslissing omdat hulle gehoop het om voordeel te trek uit die publisiteit daarvan om groter aandag op hul griewe te vestig.[48] Die staking het ook 'n politiserende effek op baie van die Ovambo-bevolking gehad, aangesien die betrokke werkers hulle later tot wyer politieke aktiwiteite gewend het en by SWAPO aangesluit het.[48] Ongeveer 20 000 stakers het nie teruggekeer werk toe nie, maar na ander lande gevlug, meestal Zambië, waar sommige as guerrilla's deur PLAN gewerf is.[37] Steun vir PLAN het ook toegeneem onder die plattelandse Ovambolandse boere, wat grotendeels simpatiek was met die stakers en gegrief was oor hul tradisionele hoofmanne se aktiewe samewerking met die polisie.[49]

Die volgende jaar het Suid-Afrika selfregerende gesag aan hoofman Fillemon Elifas Shuumbwa en die Ovambo-wetgewer oorgedra, wat Ovamboland effektief 'n beperkte vorm van tuisbestuur gegee het.[37] Kieseropkoms by die wetgewende verkiesings was uiters swak, deels as gevolg van antipatie teenoor die plaaslike Ovamboland-regering en 'n SWAPO-boikot van die stembusse.[37]

Sien ook[wysig | wysig bron]

Verwysings[wysig | wysig bron]

  1. ↑ http://www.country-data.com/cgi-bin/query/r-663.html
  2. ↑ http://sadf.info/TitleSpecialForces.html
  3. ↑ "Castro in Africa". Geargiveer vanaf die oorspronklike op 16 September 2013. Besoek op 23 Januarie 2014.
  4. ↑ https://sites.google.com/site/sabushwarsite/interesting
  5. ↑ Hooper, Jim (2013) [1988]. Koevoet! Experiencing South Africa's Deadly Bush War. Solihull: Helion and Company. pp. 86–93. ISBN 978-1868121670.
  6. ↑ 6,0 6,1 Clayton, Anthony (1999). Frontiersmen: Warfare in Africa since 1950. Philadelphia: UCL Press, Limited. pp. 119–124. ISBN 978-1857285253.
  7. ↑ Stapleton, Timothy (2013). A Military History of Africa. Santa Barbara: ABC-CLIO. pp. 251–257. ISBN 978-0313395703.
  8. ↑ 8,0 8,1 8,2 Jacklyn Cock, Laurie Nathan (1989). War and Society: The Militarisation of South Africa. New Africa Books. pp. 124–276. ISBN 978-0-86486-115-3.
  9. ↑ 9,0 9,1 9,2 Weigert, Stephen (2011). Angola: A Modern Military History. Basingstoke: Palgrave-Macmillan. pp. 71–72. ISBN 978-0230117778.
  10. ↑ 10,0 10,1 10,2 Blank, Stephen (1991). Responding to Low-Intensity Conflict Challenges. Montgomery: Air University Press. pp. 223–239. ISBN 978-0160293320.
  11. ↑ Harris, Geoff (1999). Recovery from Armed Conflict in Developing Countries: An Economic and Political Analysis. Oxfordshire: Routledge Books. pp. 262–264. ISBN 978-0415193795.
  12. ↑ Hearn, Roger (1999). UN Peacekeeping in Action: The Namibian Experience. Commack, New York: Nova Science Publishers. pp. 89–95. ISBN 978-1-56072-653-1.
  13. ↑ Hampson, Fen Osler (1996). Nurturing Peace: Why Peace Settlements Succeed Or Fail. Stanford: United States Institute of Peace Press. bl. 53–70. ISBN 978-1878379573.
  14. ↑ Du Preez, Max (2011). Pale Native: Memories of a Renegade Reporter. Cape Town: Penguin Random House South Africa. pp. 88–90. ISBN 978-1770220607.
  15. ↑ Mashiri, Mac; Shaw, Timothy (1989). Africa in World Politics: Into the 1990s. Basingstoke: Palgrave-Macmillan. pp. 208–209. ISBN 978-0333429310.
  16. ↑ 16,0 16,1 16,2 16,3 16,4 16,5 Baines, Gary (2014). South Africa's 'Border War': Contested Narratives and Conflicting Memories. London: Bloomsbury Academic. pp. 1–4, 138–140. ISBN 978-1472509710.
  17. ↑ Escandon, Joseph (2009). "Bush War: The Use of Surrogates in Southern Africa (1975–1989)" (PDF). Fort Leavenworth, Kansas: United States Army Command and General Staff College. Geargiveer vanaf die oorspronklike (PDF) op 10 November 2016. Besoek op 4 Januarie 2015. Cite journal requires |journal= (hulp)
  18. ↑ Steenkamp, Willem (2006). "The Citizen Soldier in the Border War". Journal for Contemporary History. Bloemfontein: Universiteit van die Vrystaat. 31 (3): 1.
  19. ↑ 19,00 19,01 19,02 19,03 19,04 19,05 19,06 19,07 19,08 19,09 19,10 19,11 19,12 Dobell, Lauren (1998). Swapo's Struggle for Namibia, 1960–1991: War by Other Means. Basel: P. Schlettwein Publishing Switzerland. pp. 27–39. ISBN 978-3908193029.
  20. ↑ 20,0 20,1 20,2 20,3 Rajagopal, Balakrishnan (2003). International Law from Below: Development, Social Movements and Third World Resistance. Cambridge: Cambridge University Press. pp. 50–68. ISBN 978-0521016711.
  21. ↑ 21,0 21,1 21,2 21,3 Louis, William Roger (2006). Ends of British Imperialism: The Scramble for Empire, Suez, and Decolonization. London: I.B. Tauris & Company, Ltd. pp. 251–261. ISBN 978-1845113476.
  22. ↑ 22,00 22,01 22,02 22,03 22,04 22,05 22,06 22,07 22,08 22,09 22,10 22,11 22,12 22,13 22,14 First, Ruth (1963). Segal, Ronald (red.). South West Africa. Baltimore: Penguin Books, Incorporated. pp. 169–193. ISBN 978-0844620619.
  23. ↑ 23,0 23,1 23,2 23,3 23,4 23,5 Vandenbosch, Amry (1970). South Africa and the World: The Foreign Policy of Apartheid. Lexington: University Press of Kentucky. pp. 207–224. ISBN 978-0813164946.
  24. ↑ 24,0 24,1 24,2 24,3 24,4 24,5 24,6 Crawford, Neta (2002). Argument and Change in World Politics: Ethics, Decolonization, and Humanitarian Intervention. Cambridge: Cambridge University Press. pp. 333–336. ISBN 978-0521002790.
  25. ↑ 25,0 25,1 25,2 25,3 25,4 25,5 25,6 25,7 25,8 Müller, Johann Alexander (2012). The Inevitable Pipeline Into Exile. Botswana's Role in the Namibian Liberation Struggle. Basel, Switzerland: Basler Afrika Bibliographien Namibia Resource Center and Southern Africa Library. pp. 36–41. ISBN 978-3905758290.
  26. ↑ 26,0 26,1 26,2 26,3 26,4 26,5 26,6 26,7 26,8 Williams, Christian (Oktober 2015). National Liberation in Postcolonial Southern Africa: A Historical Ethnography of SWAPO's Exile Camps. Cambridge: Cambridge University Press. pp. 73–89. ISBN 978-1107099340.
  27. ↑ 27,00 27,01 27,02 27,03 27,04 27,05 27,06 27,07 27,08 27,09 27,10 27,11 Kangumu, Bennett (2011). Contesting Caprivi: A History of Colonial Isolation and Regional Nationalism in Namibia. Basel: Basler Afrika Bibliographien Namibia Resource Center and Southern Africa Library. pp. 143–153. ISBN 978-3905758221.
  28. ↑ 28,0 28,1 28,2 28,3 28,4 28,5 Berridge, G.R. (1992). South Africa, the Colonial Powers and African Defence: The Rise and Fall of the White Entente, 1948–60. Basingstoke: Palgrave Books. pp. 1–16, 163–164. ISBN 978-0333563519.
  29. ↑ 29,0 29,1 Lulat, Y. G. M. (1992). United States Relations with South Africa: A Critical Overview from the Colonial Period to the Present. New York: Peter Lang Publishing, Incorporated. pp. 143–146, 210. ISBN 978-0820479071.
  30. ↑ 30,0 30,1 Campbell, Kurt (1986). Soviet Policy Towards South Africa. Basingstoke: Palgrave-Macmillan. pp. 129–131. ISBN 978-1349081677.
  31. ↑ Magyar, Karl; Danopoulos, Constantine (2002) [1994]. Prolonged Wars: A Post Nuclear Challenge. Honolulu: University Press of the Pacific. pp. 260–271. ISBN 978-0898758344.
  32. ↑ 32,0 32,1 32,2 32,3 32,4 Shultz, Richard (1988). Soviet Union and Revolutionary Warfare: Principles, Practices, and Regional Comparisons. Stanford, California: Hoover Institution Press. pp. 121–123, 140–145. ISBN 978-0817987114.
  33. ↑ Bertram, Christoph (1980). Prospects of Soviet Power in the 1980s. Basingstoke: Palgrave Books. pp. 51–54. ISBN 978-1349052592.
  34. ↑ 34,0 34,1 34,2 34,3 34,4 34,5 34,6 34,7 Lord, Dick (2012). From Fledgling to Eagle: The South African Air Force during the Border War. Solihull: Helion & Company. pp. 42–53. ISBN 978-1908916624.
  35. ↑ Namakalu, Oswin Onesmus (2004). Armed Liberation Struggle: Some Accounts of PLAN's Combat Operations. Windhoek: Gamsberg Macmillan. ISBN 978-9991605050.
  36. ↑ 36,0 36,1 Adede, A.O. (1996). Muller, A. Sam; Raič, David; Thuránszky, J.M. (reds.). The International Court of Justice: Its Future Role After Fifty Years. The Hague: Kluwer Law International (Martinus Nijhoff Publishers). pp. 50–54. ISBN 978-9041103253.
  37. ↑ 37,00 37,01 37,02 37,03 37,04 37,05 37,06 37,07 37,08 37,09 37,10 37,11 37,12 37,13 37,14 37,15 37,16 37,17 37,18 37,19 37,20 37,21 37,22 37,23 Herbstein, Denis; Evenson, John (1989). The Devils Are Among Us: The War for Namibia. London: Zed Books Ltd. pp. 14–23. ISBN 978-0862328962.
  38. ↑ 38,00 38,01 38,02 38,03 38,04 38,05 38,06 38,07 38,08 38,09 38,10 38,11 38,12 Dale, Richard (2014). The Namibian War of Independence, 1966–1989: Diplomatic, Economic and Military Campaigns. Jefferson: McFarland & Company, Incorporated Publishers. pp. 74–77, 93–95. ISBN 978-0786496594.
  39. ↑ 39,0 39,1 39,2 39,3 Cann, John (2015). Flight Plan Africa: Portuguese Airpower in Counterinsurgency, 1961–1974. Solihull: Helion & Company. pp. 362–363. ISBN 978-1909982062.
  40. ↑ 40,0 40,1 40,2 Stapleton, Timothy (2010). A Military History of South Africa: From the Dutch-Khoi Wars to the End of Apartheid. Santa Barbara: Praeger Security International. pp. 169–185. ISBN 978-0313365898.
  41. ↑ 41,0 41,1 41,2 Potgieter, Thean; Liebenberg, Ian (2012). Reflections on War: Preparedness and Consequences. Stellenbosch: Sun Media Press. pp. 70–81. ISBN 978-1920338855.
  42. ↑ 42,0 42,1 42,2 42,3 42,4 42,5 Yusuf, Abdulqawi (1994). African Yearbook of International Law, Volume I. The Hague: Martinus Nijhoff Publishers. pp. 16–34. ISBN 0-7923-2718-7.
  43. ↑ 43,0 43,1 43,2 43,3 Peter, Abbott; Helmoed-Romer Heitman; Paul Hannon (1991). Modern African Wars (3): South-West Africa. Osprey Publishing. pp. 5–13. ISBN 978-1-85532-122-9.
  44. ↑ 44,0 44,1 "Namibia Mine Ban Policy". Geneva: International Campaign to Ban Landmines and the Cluster Munition Coalition (ICBL-CMC). 1999. Geargiveer vanaf die oorspronklike op 16 Julie 2017. Besoek op 15 Julie 2017.
  45. ↑ 45,0 45,1 45,2 45,3 45,4 45,5 45,6 45,7 Camp, Steve; Helmoed-Römer, Heitman (November 2014). Surviving the Ride: A pictorial history of South African Manufactured Mine-Protected vehicles. Pinetown: 30 Degrees South. pp. 19–22. ISBN 978-1928211-17-4.
  46. ↑ 46,0 46,1 46,2 46,3 46,4 46,5 Vines, Alex (1997). Still Killing: Landmines in Southern Africa. New York: Human Rights Watch. pp. 104–115. ISBN 978-1564322067.
  47. ↑ 47,0 47,1 47,2 47,3 47,4 Kaela, Laurent (1996). The Question of Namibia. Basingstoke: Palgrave-Macmillan. pp. 73–76. ISBN 978-0312159917.
  48. ↑ 48,00 48,01 48,02 48,03 48,04 48,05 48,06 48,07 48,08 48,09 48,10 48,11 Katjavivi, Peter (1990). A History of Resistance in Namibia. Trenton, New Jersey: Africa World Press. pp. 65–70. ISBN 978-0865431447.
  49. ↑ 49,0 49,1 49,2 49,3 49,4 49,5 49,6 Dreyer, Ronald (1994). Namibia and Southern Africa: Regional Dynamics of Decolonization, 1945–90. London: Kegan Paul International. pp. 73–87, 100–116. ISBN 978-0710304711.

Eksterne skakels[wysig | wysig bron]

Ontsluit van "https://af.wikipedia.org/w/index.php?title=Suid-Afrikaanse_Grensoorlog&oldid=2499549"