Wikipedia:Voorbladartikel week 27 2021

in Wikipedia, die vrye ensiklopedie
’n Kaart waarop die omvang van Mesopotamië aangedui word. Van noord na suid is Washukanni, Nineve, Hatra, Assur, Nuzi, Palmyra, Mari, Sippar, Babilon, Kisj, Nippur, Isin, Lagasj, Uruk, Charax Spasinu en Ur.

Mesopotamië (Arabies: بِلَاد ٱلرَّافِدَيْن, Bilād ar-Rāfidayn; Grieks: Μεσοποταμία; Siries: ܐܪܡ ܢܗܪ̈ܝܢ, Ārām-Nahrīn, of ܒܝܬ ܢܗܪ̈ܝܢ, Bēṯ Nahrīn) is ’n historiese streek van Wes-Asië, tussen die Eufraat- en Tigrisrivier in die noordelike deel van die Vrugbare Halfmaan. Die woord "Mesopotamië" is van Grieks afgelei en beteken letterlik "land tussen die riviere". Die grootste gedeelte van die gebied is vandag in Irak geleë, maar dele daarvan is in Koeweit, Oos-Sirië, Suidoos-Turkye en Iran.

Die Sumeriërs, Akkadiërs, Assiriërs en Babiloniërs het Mesopotamië van die begin van die opgetekende geskiedenis (omstreeks 3100 v.C.) oorheers tot met die val van Babilon in 539 v.C., toe dit deur die Achaemenidiese Ryk verower is. Alexander die Grote het dit in 332 v.C. verower en ná sy dood het dit deel van die Griekse Seleukidiese Ryk geword. Later het die Arameërs groot dele van Mesopotamië oorheers (omstreeks 900 v.C. – 270 n.C.).

Belangrike stede was Uruk, Nippur, Nineve en Babilon. Van die belangrikste Mesopotamiese leiers was Ur-Nammu (koning van Ur), Sargon (wat die Akkadiese Ryk begin het), Hammoerabi (wat die Ou Babiloniese staat ingestel het) en Tiglat-Pileser I (wat die Assiriese Ryk gestig het).

Omstreeks 150 v.C. was Mesopotamië onder beheer van die Partiese Ryk. Die streek het die gevegsterrein van die Romeine en Parte geword, met westelike dele van Mesopotamië wat onder kortstondige Romeinse beheer beland het. In 226 n.C. is die oostelike streke van Mesopotamië deur die Sassanidiese Perse verower. Die verdeling van die streek tussen Rome (van 395 n.C. af die Bisantynse Ryk) en die Sassanidiese Ryk het geduur tot in die 7de eeu, toe die Moslems Persië van die Sassanidiese Ryk en die Levant van Bisantium afgeneem het. ’n Paar hoofsaaklik Nieu-Assiriese en Christelike state het tussen die 1ste eeu v.C. en die 3de eeu n.C. bestaan, insluitende Adiabene, Osroene en Hatra.

Die gebied word dikwels die "bakermat van die beskawing" genoem. Dit word vereenselwig met die vroegste ontwikkelings van die Neolitiese Omwenteling vanaf omstreeks 10000 v.C. Die ou skryfstelsel wigskrif, of spykerskrif, is vir die eerste keer omstreeks 3000 v.C. hier deur die Sumeriërs gebruik. Hulle het in stadstate gewoon (stede met ’n onafhanklike regering). Volgens Genesis in die Ou Testament het Abraham in Mesopotamië gewoon voordat hy na Kanaän getrek het.

Die antieke Sumeriërs en Mesopotamiërs het aansienlike tegnologiese vooruitgang bewerkstellig, onder andere besproeiing, vloedbeheer en die gebruik van riviere vir handel. Volgens die vroegste rekords het die Mesopotamiërs landbou beoefen en mak diere, of vee, aangehou. Babilon is waarskynlik die eerste stad wat deur gevestigde mense gebou is. Mesopotamië is ook die plek waar die wiel die eerste keer gebruik is. Aanvanklik is dit vir pottebakkery aangewend; later het die Sumeriërs dit vir vervoer aangepas.

Die Mesopotamiërs was ook verantwoordelik vir die vroegste sterrekunde en wiskunde.

...lees verder