Boek van Jubileë
Die Boek van Jubileë, soms Klein Genesis genoem, is ’n antieke Joodse godsdiensgeskrif met 50 hoofstukke wat deur die Ethiopies-Ortodose Kerk en Beta Israel (Ethiopiese Jode) as kanoniek beskou word. Hulle noem dit die Boek van Verdeling (Ge'ez: መጽሃፈ ኩፋሌ Mets'hafe Kufale). Protestantse, Rooms-Katolieke en Oosters-Ortodokse kerke beskou dit as ’n pseudepigraaf (’n boek wat aan iemand anders as die werklike skrywer toegeskryf word).[1] Buite Beta Israel word dit ook nie in Judaïsme as kanoniek beskou nie.
Dit was goed onder vroeë Christene bekend, soos blyk uit die geskrifte van Epifanius, Justin Martyr, Origenes, Diodorus van Tarsus, Isidorus van Alexandrië, Isidorus van Sevilla, Johannes Malalas en Georgios Kedrenos. Die teks is ook gebruik deur die gemeenskap wat aanvanklik die Dooie See-rolle versamel het. Geen volledige weergawe in Grieks of Latyn het sover bekend behoue gebly nie, maar die Ge'ez weergawe blyk ’n akkurate vertaling te wees van die weergawes in die Dooie See-rolle.
Die Boek van Jubileë behandel Genesis 1 tot Eksodus 12, soos na bewering deur engele aan Moses onthul is terwyl hy 40 dae en 40 nagte op Berg Sinai was.[2] Die chronologie wat in Jubileë aangegee word, is gebaseer op veelvoude van sewe; die jubileë is tydperke van 49 jaar (sewe "jaarweke") waarin alle tyd ingedeel is.
Manuskripte
[wysig | wysig bron]Tot met die ontdekking van omvattende fragmente onder die Dooie See-rolle was die enigste manuskripte van Jubileë wat behoue gebly het, vier volledige Ge'ez-tekste uit die 15de en 16de eeu, asook verskeie aanhalings deur Kerkvaders en ander skrywers. Daar is ook ’n fragment van ’n Latynse vertaling uit Grieks wat omtrent ’n kwart van die hele werk bevat.[3]
Die Ethiopiese tekse, wat nou uit 27 hoofstukke bestaan, is die primêre basis van vertalings in tale soos Engels. Dele wat parallel loop met verse uit Genesis toon ’n onafhanklike styl.[3] Selfs voor die ontdekking van die Dooie See-rolle het R.H. Charles opgemerk die Hebreeuse weergawe van Jubileë bevat teks wat nie in dieselfde trant as Genesis en Eksodus in die Masoretiese tekste en die Hebreeuse tekste wat die basis van die Septuagint vorm, geskryf is nie. Volgens een historikus wys dit dat nie eens kanonieke Hebreeuse tekste in die eerste eeue v.C. een "gemagtigde" manuskriptradisie gehad het nie.[4]
Tussen 1947 en 1956 is sowat 15 Jubileë-rolle in vyf grotte by Qumran gevind, wat almal in Hebreeus geskryf is. Die groot getal manuskripte (meer as vir enige Bybelboek buiten Psalms, Deuteronomium, Jesaja, Eksodus en Genesis, in afnemende volgorde) dui daarop dat Jubileë algemeen by Qumran gebruik is.
In ’n vergelyking van die rolle met die Ethiopiese weergawe wat deur James VanderKam gedoen is, is bevind laasgenoemde is in die meeste opsigte ’n getroue vertaling.[5]
Oorsprong
[wysig | wysig bron]Robert Henry Charles (1855-1931) was die eerste Bybelse geleerde wat ’n oorsprong vir Jubileë voorgestel het. Hy het gemeen die skrywer was dalk ’n Fariseër en dat Jubileë ’n produk van die midrasj was waaraan reeds in die Ou Testamentiese 1-2 Kronieke gewerk is.[3] Met die ontdekking van die Dooie See-rolle in 1947 het Charles se hipotese in die stof gebyt.
Die datering van Jubileë was problematies vir geleerdes. Hoewel die oudste bewaarde eksemplare op grond van die handskrif teruggespoor kan word na 100 v.C., is daar baie bewyse dat die boek vroeër al geskryf is.[6][7]
Dit kon egter nie veel vroeër geskryf gewees het nie. Jubileë 4:17-25 vertel dat Henog "in ’n visie gesien het wat gebeur het en wat sal gebeur", en die boek bevat baie inligting wat andersins op die vroegste in die "Diere-apokalips" (1 Henog 83-90) aangetref word, soos dat Henog se vrou Edna was.[8] Die Diere-apokalips voorspel glo die Makkabese Opstand (wat in 167-160 v.C. plaasgevind het) en word beskou as daterend uit dié tyd.[9] Dié verband is omstrede,[10] maar die konsensus sedert 2008 is dat die Diere-apokalips voor die Jubileë geskryf is.[11]
Daarom dui algemene verwysingswerke soos die Oxford Annotated Bible en die Mercer Bible Dictionary die datum aan as moontlik 160-150 v.C.[12]
Inhoud
[wysig | wysig bron]Jubileë dek grootliks dieselfde terrein as Genesis, maar dikwels met bykomende inligting en in verdelings van 49 jaar, of "jubileë". Die tyd wat verloop het van die Skepping tot die tyd dat Moses die skrif op Sinai ontvang het tydens die uittog uit Egipte, word bereken as 50 jubileë, minus die 40 jaar wat nog in die woestyn deurgebring sou word voor die Israeliete Kanaän betrek het – of 2 410 jaar.
Vier klasse engele word in die boek genoem: die engele van die teenwoordigheid, engele van heiligmakings, beskermengele van individue en engele wat toesig hou oor natuurverskynsels. Henog was die eerste mens wat deur die engele geleer is om te skryf en hy het al die geheime van sterrekunde, van chronologie en van die wêreld se epogs neergeskryf. Wat demone betref, is die skrywer se standpunt grootliks dieselfde as in die deuterokanonieke geskrifte van die Nuwe én die Ou Testament.
In Jubileë word die oorsprong van engele op die eerste dag van die Skepping vertel, asook die verhaal van hoe ’n groep gevalle engele met sterflike vroue seksuele verhoudings gehad het en hoe dit gelei het tot ’n ras reuse bekend as Nefilim. In die Ethiopiese weergawe word gesê die "engele" was eintlik die ongehoorsame afstammelinge van Set (Deqiqa Set), terwyl die "sterflike vroue" dogters van Kain was.[13] Dit is ook die standpunt van skrywers soos Sextus Julius Africanus, Augustinus van Hippo en Johannes Chrysostomus, asook van baie vroeë Christengeleerdes. Die Nefilim wat in die tyd van Noag gelewe het, is deur die sondvloed weggespoel
Jubileë vertel ook van bloedskande aangaande die seuns van Adam en Eva. In hoofstuk iv (1-12) (Kain en Abel) word genoem Kain het met sy suster Awan getrou en Henog was hulle kind. Die boek noem ook dat Set (Adam en Eva se derde seun) met sy suster Azura getrou het.[14]
Volgens Jubileë is Hebreeus die taal van die hemel en is dit oorspronklik deur alle wesens in die tuin van Eden gepraat, diere én die mens; die diere het egter hulle spraakvermoë verloor toe Adam en Eva uit die tuin gedryf is. Ná die sondvloed is die aarde in drie dele verdeel vir die drie seuns van Noag en sy 16 kleinseuns. Ná die vernietiging van die toring van Babel is hulle families na hulle onderskeie dele van die aarde verstrooi en het Hebreeus vergete geraak, totdat die engele dit vir Abraham geleer het.
Verwysings
[wysig | wysig bron]- ↑ Harris, Stephen L., Understanding the Bible. Palo Alto: Mayfield. 1985.
- ↑ Book of Jubilees "Jublees 1:4"
- ↑ 3,0 3,1 3,2 R.H. Charles (1913). "The Book of Jubilees". The Apocrypha and Pseudepigrapha of the Old Testament. Oxford: Clarendon Press. Geargiveer vanaf die oorspronklike op 24 Februarie 2009 – via Wesley Center Online.
- ↑ Fox, Robin Lane, Unauthorized Version (1992).
- ↑ VanderKam, "The Book of Jubilees" in L.H. Schiffman en J.C. VanderKam (reds.), Encyclopedia of the Dead Sea Scrolls, Oxford University Press (2000), Vol. I, p. 435.
- ↑ James C. VanderKam. The Book of Jubilees (Guides to Apocrypha and Pseudepigrapha). Sheffield: Sheffield Academic Press, 2001. ISBN 1-85075-767-4. ISBN 978-1-85075-767-2
- ↑ Gabriele Boccaccini (1998). Beyond the Essene Hypothesis. Eerdmans., 86f.
- ↑ Todd Russell Hanneken (2008). The Book of Jubilees Among the Apocalypses., 156.
- ↑ Boccaccini, 81f. Philip L.Tite. "Textual and Redactional Aspects of the Book of Dreams (1 Enoch 83-90)". Biblical Theology Bulletin. 31: 106f.. Independently of one another.
- ↑ Kugel, 252, n.37; Hanneken, 143.
- ↑ Daniel C Olson (2013). A New Reading of the Animal Apocalypse of 1 Enoch: All Nations Shall Be Blessed" / With a New Translation and Commentary". Brill. pp. 108–9 n. 63.
- ↑ VanderKam (1989, 2001), pp. 17–21.
- ↑ Ethiopian Orthodox Church's canonical Amharic version of Jubilees, 5:21 – readable on p. 14 of this file. Geargiveer 14 Junie 2011 op Wayback Machine
- ↑ "Book of Jubilees". virtualreligion.net (in Engels). Geargiveer vanaf die oorspronklike op 16 September 2019. Besoek op 18 Januarie 2020.
Skakels
[wysig | wysig bron]- Die teks, in Engels vertaal deur R.H. Charles, 1902, met ’n inleiding en aantekeninge.
- Inskrywing in die Jewish Encyclopedia
- Siening van die Catholic Encyclopedia
- Ge'ez teks van Jubileë (eerste bladsy)
- Hierdie artikel is in sy geheel of gedeeltelik uit die Engelse Wikipedia vertaal.