X-straaldubbelster

in Wikipedia, die vrye ensiklopedie
’n Kunstenaarsvoorstelling van ’n X-straaldubbelster.

’n X-straaldubbelster is ’n soort dubbelster wat baie X-strale uitstuur. Een van die komponente van die dubbelsterstelsel is ’n kompakte voorwerp soos ’n witdwerg, neutronster of swartkolk. Die ander ster word die begeleidende ster genoem.

Die twee voorwerpe word deur middel van swaartekrag verbind en draai om hul massamiddelpunt. Die begeleidende ster kan materie oordra aan die kompakte voorwerp en dié materie stel energie vry in die vorm van X-strale.

Swaar X-straaldubbelster[wysig | wysig bron]

’n Swaar X-straaldubbelster is ’n stelsel waar die begeleidende ster ’n massa van meer as 10 sonmassas het, gewoonlik ’n ster van spektraaltipe O of B of ’n blousuperreus. Die massaoordrag vind hoofsaaklik plaas deur middel van windakkresie. Die begeleidende ster verloor massa in die vorm van ’n sterrewind wat deur die swaartekrag van die kompakte voorwerp aangetrek word. Die X-strale word vrygestel wanneer ’n deel van die sterrewind op die oppervlak van die kompakte voorwerp val.[1]

In ’n tipiese swaar X-straaldubbelster stuur die massiewe ster die meeste optiese lig uit, terwyl die kompakte voorwerp die grootste X-straalbron is.

Ligte X-straaldubbelster[wysig | wysig bron]

’n Ligte X-straaldubbelster se begeleidende ster het ’n kleiner massa as die Son en kan ’n hoofreeksster of rooireus wees. Die begeleidende ster se materie vul die ster se Roche-lob (die deel om ’n ster in ’n dubbelsterstelsel waarin materie deur daardie ster se swaartekrag aangetrek word). As die begeleidende ster groter word as sy Roche-lob, sal materie na die kompakte voorwerp oorgedra word.

Die gas (hoofsaaklik waterstof) van die begeleidende ster val nie direk op die kompakte voorwerp nie, maar draai om dit en vorm eindelik ’n akkresieskyf. Die meeste X-strale kom vanuit die binnenste deel van die akkresieskyf. Dié materie word verhit tot enorme temperature (meer as ’n miljoen grade).[1]

’n Tipiese ligte X-straaldubbelster stuur feitlik al sy straling uit as X-strale en gewoonlik net so 1% in visuele lig. Hulle is dus van die helderste voorwerpe wat X-strale betref, maar lyk redelik dof vir die mens.

Verwysings[wysig | wysig bron]

  1. 1,0 1,1 J. Frank, A. King and D. Raine (2002). Accretion Power in Astrophyscis. Cambridge University Press. ISBN 978-0-521-62957-7.

Eksterne skakels[wysig | wysig bron]