Afardriehoek
Die Afardriehoek (ook genoem die Afardepressie) is ’n geografiese depressie wat veroorsaak word deur die Afro-Arabiese Skeur in Oos-Afrika, wat deel is van die Oos-Afrikaanse Skeur. Fossiele van die heel vroegste lede van Hominini, dus van die menslike klade, is hier ontdek; daarom beskou sommige paleontoloë dit as die wieg van die evolusie van die mens. Fossiele van verskeie soorte flora en ander fauna is ook hier ontdek.
Die depressie strek oor die grense van Eritrea, Djiboeti en die hele Afarstreek van Ethiopië. Dit sluit die laagste punt in Afrika, die Assalmeer in Djiboeti, in – dit is 155 m onder die seevlak.
Die Awashrivier sorg vir die invloei van die meeste water na die streek, maar dit droog op tydens die jaarlikse droë seisoen en word ’n ketting soutmere. Die noordelike deel van die Afardriehoek is ook bekend as die Danakildepressie. Die laaglande word geraak deur hitte, droogtes en minimale lugsirkulasie, en bevat die warmste plekke op aarde volgens jaarlikse gemiddelde temperature.
Die Afardriehoek word begrens deur die Ethiopiese Plato en Platorand in die weste; die Danakilblok in die noordooste (tussen dit en die Rooisee); die Somaliese Plato en Platorand in die suide; en die Ali-Sabiehblok in die suidooste.[1]
Omgewing[wysig | wysig bron]
Dallol in die Danakildepressie is een van die warmste plekke dwarsdeur die jaar op aarde. Daar val vir die grootste deel van die jaar feitlik geen reën nie; die gemiddelde jaarlikse reënval is van 100 tot 200 mm, met selfs minder reën naby die kus. Die temperatuur wissel van sowat 25 °C tydens die baie kort reënseisoen (November tot Februarie) tot 48 °C tydens die droë seisoen (Februarie tot November).
Die Awashrivier, wat noordooswaarts deur die suidelike deel van die Afarstreek vloei, veroorsaak ’n smal groen gordel wat lewe vir die flora en fauna in die gebied moontlik maak, asook vir die Afars, die nomadiese volk wat in die Danakilwoestyn woon. Die Awash eindig sowat 128 km van die Rooisee in ’n ketting soutmere, waar sy water net so vinnig verdamp as wat dit invloei. Sowat 1 200 km2 van die Afardriehoek word bedek deur soutneerslae, en die ontginning van die sout is ’n groot inkomstebron vir baie Afargroepe.
Die bioom van die Afarstreek word gekenmerk deur woestynstruikveld. Plantegroei bestaan meestal uit droogtebestande plante soos klein bome, struike en grasse. Diere sluit in baie plantvreters soos sebras, wildsbokke en die laaste lewensvatbare bevolking van die Afrikawildedonkie (Equus africanus somalicus).
Voëls sluit in die volstruis, ’n inheemse lewerik (Heteromirafra archeri), die sekretarisvoël, gompou en Abissiniese troupant.
Verskeie fossiele van Hominini is hier ontdek, onder andere twee spesies van Ardipithecus, die Australopithecus Lucy en ’n spesimen van Australopithecus afarensis. In 1994 het Tim D. White die oudste menslike voorouer van destyds naby die Awashrivier in Ethiopië ontdek: die 4,4 miljoen jaar oue Ar. ramidus. Dit het feitlik 15 jaar geduur om die volledige skelet van die vrou, wat hy "Ardi" genoem het, veilig uit te haal, te preserveer en te beskryf.[2]
Geologie[wysig | wysig bron]
Die Afardepressie is die gevolg van ’n tektoniese drieplaatpunt (die Afardrieplaatpunt), waar die verspreidende riwwe wat die Rooisee en Golf van Aden vorm, hulle verskyning op land maak en die Oos-Afrikaanse Skeur ontmoet. Die ontmoetingsplek van hierdie drie plate van die aardkors is naby die Abbemeer. Die Afardepressie is een van twee plekke op aarde waar ’n middeloseaniese rif op land bestudeer kan word; die ander een is Ysland.[3]
Binne die driehoek is die aardkors besig om geleidelik uitmekaar te skeur teen 1-2 cm per jaar al langs elk van die drie skeuringsones wat die "bene" van die drieplaatpunt vorm. Die onmiddellike gevolg is herhaalde aardbewings met diep skeure van honderde meters lank op die terrein, en dat die valleibodem dwarsoor die depressie sink. In September en Oktober 2005 het sowat 163 aardbewings met ’n magnitude van meer as 3,9 en ’n vulkaniese uitbarsting in die Afarskeur voorgekoom. Sowat 2,5 km3 gesmelte gesteentes is van onder in die plaat gepomp al langs ’n rotsgang van tussen 2 en 9 km diep. Dit het ’n gaping van 8 m breed op die oppervlak veroorsaak.[4][5]
Die streek se soutneerslae is mettertyd geskep terwyl water van die Rooisee van tyd tot tyd die depressie oorstroom en verdamp het; die mees onlangse oorstroming was rofweg 30 000 jaar gelede.[6] Oor die volgende miljoene jare sal erosie en die Rooisee na verwagting die hooglande om die Afardriehoek wegvreet en die vallei oorstroom. Geoloë voorspel die hele lengte van die Oos-Afrikaanse Skeur van 6 000 km sal oor sowat 10 miljoen jaar onder water wees, en ’n nuwe oseaanbekken so groot soos vandag se Rooisee sal gevorm word; dit sal die Somaliese Plaat en die Horing van Afrika van die res van die kontinent skei.[7]
Verwysings[wysig | wysig bron]
- ↑ "Geology of the Afar Depression" (in Engels). Afar Rift Consortium. Geargiveer vanaf die oorspronklike op 18 Januarie 2019. Besoek op 27 Oktober 2013.
- ↑ White, Tim D.; Asfaw, Berhane; Beyene, Yonas; Haile-Selassie, Yohannes; Lovejoy, C. Owen; Suwa, Gen; WoldeGabrie, Giday (2009). "Ardipithecus ramidus and the Paleobiology of Early Hominids" (PDF). Science. 326 (5949): 75–86. Bibcode:2009Sci...326...75W. doi:10.1126/science.1175802. PMID 19810190. Geargiveer vanaf die oorspronklike (PDF) op 27 Februarie 2019. Besoek op 9 Maart 2020.
- ↑ Beyene, Alebachew; Abdelsalam, Mohamed G. (2005). "Tectonics of the Afar Depression: A review and synthesis". Journal of African Earth Sciences. 41 (1–2): 41–59. Bibcode:2005JAfES..41...41B. doi:10.1016/j.jafrearsci.2005.03.003.
{{cite journal}}: Onbekende parameter|lastauthoramp=geïgnoreer (hulp) - ↑ Wright, TJ; Ebinger, C; Biggs, J; Ayele, A; Yirgu, G; Keir, D; Stork, A (Julie 2006). "Magma-maintained rift segmentation at continental rupture in the 2005 Afar dyking episode" (PDF). Nature. 442 (7100): 291–294. Bibcode:2006Natur.442..291W. doi:10.1038/nature04978. hdl:2158/1078052. PMID 16855588.
- ↑ "Inside the Hottest Place on Earth" (in Engels). BBC News. 19 Maart 2009. Geargiveer vanaf die oorspronklike op 29 Desember 2019. Besoek op 30 Augustus 2009.
- ↑ Morell, Virginia (Januarie 2012). "Hyperactive Zone". National Geographic. 221 (1): 116–127.
- ↑ Bojanowski, Axel (15 Maart 2006). "Africa's New Ocean: A Continent Splits Apart" (in Engels). Spiegel Online. Geargiveer vanaf die oorspronklike op 4 Junie 2012. Besoek op 16 Maart 2006.
Skakels[wysig | wysig bron]
Wikimedia Commons het meer media in die kategorie Groot Skeurvallei.
Hierdie artikel is in sy geheel of gedeeltelik uit die Engelse Wikipedia vertaal.
