Marthinus Wessel Pretorius
| Marthinus Wessel Pretorius | |
 President Pretorius | |
1ste President van die Zuid-Afrikaansche Republiek
| |
| Ampstermyn 1857 – 1860 1864–1871 | |
| Voorafgegaan deur | – Stephanus Schoeman (1864) |
|---|---|
| Opgevolg deur | Johannes Hermanus Grobler (1860) (wnd.) Daniël Jacobus Erasmus (1871) (wnd.) |
3de President van die Zuid-Afrikaansche Republiek
| |
| Ampstermyn 1864 – 1871 | |
| Voorafgegaan deur | W.C. Janse van Rensburg |
| Opgevolg deur | T.F. Burgers |
3de President van die Oranje-Vrystaat
| |
| Ampstermyn 1860 – 1863 | |
| Voorafgegaan deur | J.J. Venter (wnd.) |
| Opgevolg deur | J.J. Venter (wnd.) |
Persoonlike besonderhede
| |
| Gebore | 17 September 1819 Graaff-Reinet, Kaapkolonie |
| Sterf | 19 Mei 1901 (op 82) |
| Eggenoot/-note | Aletta Magdalena Smit |
Marthinus Wessel Pretorius (17 September 1819, Graaff-Reinet – 19 Mei 1901, Potchefstroom) was die eerste President van die Zuid-Afrikaansche Republiek (ZAR). Hy het ook die Grondwet van die Republiek opgestel en die stad Pretoria gestig en dit na sy vader, die Voortrekkerleier Andries Pretorius, genoem.
Pretorius was die laaste staatshoof van Potchefstroom tussen 1853 en 1856. Hy het daarna gedien as die eerste president van die ZAR van 1857 tot 1860, en weer van 1864 tot 1871. Hy het ook gedien as die president van die Oranje-Vrystaat van 1859 tot 1863. Verder het hy as mede staatshoof van die Transvaal gedien van 1880 tot 1883; as deel van die Driemanskap. Paul Kruger en Piet Joubert was die ander twee lede.
Die fregat SAS President Pretorius is na hom vernoem.
Geboorte en Vroeë Lewe
[wysig | wysig bron]Marthinus Wessel Pretorius is op 17 September 1819 in Graaff-Reinet in die Kaapkolonie gebore as die oudste seun van Andries Pretorius en Christina Petronella de Wit wat op 8 November 1818 in Tulbagh getroud is. MW Pretorius het nie veel formele onderwys ontvang nie.
Op 31 Oktober 1838 verlaat MW Pretorius die Kolonie saam met sy pa se trek. Die trek neem hom deur die Vrystaat tot in Natal waar hy deelneem aan die Slag van Bloedrivier voor hulle op 18 Maart 1839 in Pietermaritzburg aankom. Op 19 Desember 1841 is hy met Aletta Magdalena Smit getroud. Hulle het 'n dogter Christina Johanna Petronella Pretorius gehad, na wie Chrissiesmeer[1] en Christiana, Noordwes[2] later genoem is, wat op 30 April 1846 in Pietermaritzburg gebore is.[3]
Na die Britse oorname van die Natalia Republiek trek hy saam met sy vader noord. Toe Andries Pretorius op 23 Julie 1853 sterf volg hy hom op as Kommandant-Generaal van die distrikte Potchefstroom en Rustenburg. In die rol sit hy sy vader se pogings om die trekker Boere te verenig voort.
Stigting van Pretoria
[wysig | wysig bron]
In Augustus 1853 koop Pretorius 'n gedeelte van die plase Elandspoort en Daspoort langs die Apiesrivier met die doel om 'n sentraal geleë hoofstad vir 'n verenigde republiek daar te stel. Op 16 November 1855 word die dorp Pretoria amptelik gestig. Die dorp is na MW Pretorius se vader Andries Pretorius genoem. Die dorp is in 1857 deur die eerste landdros, Andries du Toit opgemeet wat die bekende rooster patroon van die middestad gevestig het. Op 4 April 1860 word die dorp, wat toe as Pretoria Philadelphia bekendgestaan het, deur die Volksraad van die Zuid-Afrikaansche Republiek verklaar as hoofstad van die ZAR. Kerkplein wat aanvanklik as Markplein bekendgestaan het, was die hart waar rondom die dorp ontwikkel het.
President van die ZAR en die OVS
[wysig | wysig bron]Na samesprekings waarin MW Pretorius 'n leidende rol gespeel het keur die distrikte van Potchefstroom, Rustenburg en Pretoria in Desember 1856 'n nuwe grondwet goed wat lei tot die stigting van die Zuid-Afrikaansche Republiek.
MW Pretorius word in 1857 tot President van die Zuid-Afrikaansche Republiek verkies. Twee jaar later word hy ook tot President van die Oranje-Vrystaat verkies. Die presidentskap van die Oranje-Vrystaat lei egter tot 'n rebellie deur Stephanus Schoeman wat eers na 'n beperkte burgeroorlog in die ZAR opgelos word. In April 1863 bedank hy as President van die Oranje-Vrystaat om hom toe te spits op rekonsiliasie van die faksies in die ZAR. Hy word weer in Mei 1864 tot President van die ZAR verkies.
As President van die ZAR het hom beywer vir beter administrasie en om die finansiële probleme van die Republiek op te los. Hy slaag daarin om buitelandse erkenning van die republiek te bewerkstellig en het gepoog om die grense van die ZAR uit te brei deur nuwe grondgebied in die omgewing van Bechuanaland in die weste, anderkant die Limpoporivier in die Noorde en na Indiese Oseaan in die Ooste. Hy moes die aansprake egter terug trek na besware deur Brittanje en Portugal. In 1869 is hy weer met 'n groot meerderheid herverkies. Hy bedank egter in 1871 toe hy die diamantvelde in die benede-Vaal gebied verloor nadat hy toegelaat het dat Natal se goewerneur die grensgeskil bemiddel sonder om die Volksraad van die ZAR te raadpleeg.
Verwysings
[wysig | wysig bron]- ↑ Chrissiesmeer, besoek op 7 April 2007
- ↑ North West Parks and Tourism Board Christiana Geargiveer 30 September 2014 op Wayback Machine, besoek op 7 April 2007
- ↑ RootsWeb[dooie skakel], besoek op 7 April 2007
Bron
[wysig | wysig bron]- van Niekerk, H.L.: Staatspresident M.W. Pretorius se verydelde droom. In: Lantern. Tydskrif vir Kuns, Kennis en Kultuur. Jaargang 30, nr. 2, Mei 1981
Eksterne skakels
[wysig | wysig bron]
Wikimedia Commons het meer media in die kategorie Marthinus Wessel Pretorius.
| Voorafgegaan deur – Stephanus Schoeman |
President van die Zuid-Afrikaansche Republiek 1857–1860 1864–1871 |
Opgevolg deur Johannes Hermanus Grobler (Waarnemend) Daniël Jacobus Erasmus (Waarnemend) |
| Voorafgegaan deur Sir Garnet Joseph Wolseley (Goewerneur van die Transvaal) |
ZAR Driemanskap 8 Augustus 1881 – 9 Mei 1883 |
Opgevolg deur Paul Kruger (as President van die ZAR) |
