Rasjidoen-kalifaat
| ||||
 | ||||
| Hoofstad | Medina (632–656) Koefa (656–661) | |||
| Taal/Tale | Arabies, Aramees, Armeens, Berbers, Georgies, Grieks, Hebreeus, Koerdies, Kopties, Persies, Turks | |||
| Godsdiens | Islam | |||
| Regering | Monargie | |||
| Kalief | ||||
| - 632–634 | Aboe Bakr | |||
| - 634–644 | Omar | |||
| - 644–656 | Oethman | |||
| - 656–661 | Ali | |||
| Historiese tydperk | Middeleeue | |||
| - Stigting | 8 Junie 632 | |||
| - Ontbinding | 28 Julie 661 | |||
| Oppervlakte | ||||
| - 654 | 9 000 000 km2 3 474 919 sq mi | |||
| Bevolking | ||||
| - 654 skatting | 40 300 000 | |||
| Digtheid | 4,5 /km² 11,6 /sq mi | |||
| Geldeenheid | Dinar, dirham | |||
Die Rasjidoen-kalifaat (Arabies: الخلافة الراشدة), ook bekend as die Reggeleide Kalifaat, is gelei deur die eerste vier kaliefs in die Islamitiese geskiedenis. Die kalifaat is in 632 gestig ná die dood van Mohammed. Soenniete noem die vier kaliefs saam die Rasjidoen, of "Reggeleide", kaliefs. Die term word nie deur die Sjiiete gebruik nie omdat hulle nie die bewind van die eerste drie kaliefs as wettig beskou nie.[1]
Die Rasjidoen-kalifaat word gekenmerk deur 25 jaar van vinnige uitbreiding, gevolg deur vyf jaar van interne onenigheid. Die kalifaat se leër het op sy hoogtepunt meer as 100 000 soldate gehad. Teen die 650's het die kalifaat benewens die Arabiese Skiereiland ook die Levant, die gebied tot by die Transkaukasus in die noorde, Noord-Afrika van Egipte tot die hedendaagse Tunisië in die weste en die Iranese Plato tot dele van Sentraal- en Suid-Asië in die ooste verower. Dit was in daardie tyd die grootste ryk in die geskiedenis.[2]
Geskiedenis
[wysig | wysig bron]Ná Mohammed se dood in 632 het die inwoners van Medina gedebatteer oor wie van hulle die Profeet sou opvolg om die sake van die Moslems te bestuur. Daar is besluit op Aboe Bakr, wat die eerste Khalifa Rasul Allah ("Opvolger van die Boodskapper van God") geword het. Hy het veldtogte onderneem om Islam en die boodskap van God te versprei. Hy is opgevolg deur Omar ibn al-Khattab en hy deur Oethman ibn Affan.
Ná die sluipmoord op Oethman is Ali ibn Abi Talib as die nuwe kalief gekies. Hy het verskeie provinsiale goewerneurs afgedank, van wie sommige familie van Oethman was, en deur getroue volgelinge vervang. Hy het toe sy hoofstad van Medina na Koefa, in die hedendaagse Irak, geskuif.
Eise vir wraak oor die sluipmoord op Oethman het in ’n deel van die bevolking ontstaan en ’n leër is op die been gebring om teen die oortreders te veg. Die leër het in Basra 4 000 vermeende opruiers vermoor. Ali se leër het teen hulle opgeruk en hoewel nie een kant wou veg nie, het ’n geveg een nag tussen die twee leërs uitgebreek. Ali se leër het as oorwinnaars uit die stryd getree en die onmin is beëindig.
Nog ’n oproep om wraak het hierna gevolg, hierdie keer deur Muawiyah, ’n familielid van Oethman en goewerneur van die provinsie Sirië. Dit word egter beskou as ’n poging deur Muawiyah om die kalifaat oor te neem eerder as om wraak te neem. Ali het teen Muawiyah se magte geveg en moes toe ’n ander rebellie deur ’n faksie van sy voormalige ondersteuners wat teen hom én Muawiyah was, ook onderdruk. Verswak deur dié interne rebellie en ’n gebrek aan steun in baie provinsies, het Ali se magte beheer oor die grootste deel van die kalifaat se grondgebied aan Muawiyah verloor. Groot dele van die ryk soos Sisilië, Noord-Afrika, die kusgebiede van Spanje en sommige forte in Anatolië is terselfdertyd deur ander ryke oorgeneem.
Ali is in 661 in ’n sluipmoordaanval dood. Sy seun, Hasan ibn Ali, die kleinseun van Mohammed, het vir ’n kort rukkie aan die bewind gekom en tot ’n vergelyk met Muawiyah gekom om betrekkinge in die kalifaat te herstel. Hasan is kort daarna ook in ’n sluipmoordaanval dood en Muawiyah het beheer oor die kalifaat oorgeneem. Hy het die Omajjadiese Kalifaat gestig en so die einde van die Rasjidoen-kalifaat teweeggebring.[3][4]
Die Omajjadiese Kalifaat is deur ander kalifate soos die Abbasidiese en Ottomaanse Kalifaat opgevolg, en vir kort tydperke deur mededingende dinastieë in Noord-Afrika.
Mustafa Kemal Atatürk het die laaste kalifaat, die Ottomaanse Kalifaat, in 1924 amptelik afgeskaf en die Republiek van Turkye gestig.
Verwysings
[wysig | wysig bron]- ↑ Sowerwine, James E. (Mei 2010). Caliph and Caliphate: Oxford Bibliographies Online Research Guide (in Engels). Oxford University Press, USA. p. 5. ISBN 9780199806003.
- ↑ Rein Taagepera (1979), "Size and Duration of Empires: Growth-Decline Curves, 600 B.C. to 600 A.D.", Social Science History, Vol. 3, 115-138
- ↑ شبارو, عصام محمد (1995). First Islamic Arab State (1 – 41 AH/ 623 – 661 CE). 3. Arab Renaissance House – Beiroet, Libanon. p. 370.
- ↑ Madelung, Wilferd (1997). The Succession to Muhammad: A Study of the Early Caliphate. Cambridge University Press. ISBN 0-521-64696-0.
{{cite book}}: Ongeldige|ref=harv(hulp)
Eksterne skakels
[wysig | wysig bron]
Wikimedia Commons het meer media in die kategorie Rasjidoen-kalifaat.
Hierdie artikel is vertaal uit die Engelse Wikipedia
