Gaan na inhoud

Vlag

in Wikipedia, die vrye ensiklopedie
In die lug wapper ’n rooi vlag met ’n wit kruis waarvan die vertikale mas na die vlagpaal geskuif is.
Die oudste ontwerp vir ’n nasionale vlag wat steeds in gebruik is, is Denemarke se Dannebrog
’n Wêreldkaart met al die nasionale vlae

’n Vlag is ’n stuk doek/lap, wat dikwels van ’n paal of mas gehang word en word gewoonlik gebruik om ’n boodskap oor te dra of vir identifikasie. Die mees algemene gebruik van vlae is om lande te verteenwoordig.

Die eerste vlae is gebruik om militêre koördinasie op slagvelde by te staan en sedertdien het dit ontwikkel in ’n algemene instrument vir identifisering en seingewing, veral in omgewings waar kommunikasie moeilik is (soos in skeepvaartomgewing waar semafore gebruik word). Nasionale vlae is patriotiese simbole met uiteenlopende interpretasies wat dikwels ’n sterk militêre verwantskap het weens die aanhoudende militêre gebruike van vlae. Vlae word ook gebruik in die oordra van boodskappe, advertensies of vir ander dekoratiewe doelwitte.

Nasionale vlae

[wysig | wysig bron]
Die Nederlandse vlag is die oudste driekleur
Die Vlag van Iran
Vlae wat halfmas hang buite Central Plaza, Hong Kong, na die Sichuan-aardbewing. Die Vlag van Saoedi-Arabië is uitgesonder.

Een van die mees gewilde gebruike van ’n vlag is om ’n nasie of land te simboliseer. Sommige nasionale vlae was baie inspirerend vir ander nasies, lande of subnasionale entiteite in die ontwerp van hul eie vlae. ’n Paar prominente voorbeelde sluit in:

Siviele/burgerlike vlae

[wysig | wysig bron]

’n Siviele of burgerlike vlag is ’n weergawe van die nasionale vlag wat gebruik word deur burgerlikes op nie-regeringsinstellings of -tuie. Die gebruik van siviele vlae was in die verlede meer algemeen en het gedien as aanduiding op geboue en skepe wat nie onder beheer van die weermag was nie. In sommige lande is die siviele vlag dieselfde as die oorlogsvlag of die staatsvlag maar sonder die landswapen soos in die geval van Spanje en in ander gevalle is dit ’n gewysigde weergawe van die oorlogsvlag.

Oorlogsvlae

[wysig | wysig bron]
As teken van die VK se Royal Air Force toon die Insinje van die Koninklike Lugmag die rondeau van die RAF

Verskeie lande wat die Verenigde Koninkryk en die Sowjetunie insluit, het unieke vlae wat deur hul onderskeie weermagte gebruik word, eerder as die nasionale vlag.

Die weermagte van ander lande, waaronder dié van die Verenigde State en Switserland, gebruik hul standaard nasionale vlag. Die weermag van die Filippyne gebruik hul standaard nasionale vlag, maar in tye van oorlog word die vlag onderstebo gehang — dit is die enigste geval waar ’n onderstebo nasionale vlag ’n oorlogstoestand aandui— nie net ’n noodtoestand nie. Hierdie vlae staan ook as oorlogsvlae bekend maar die terminologie is slegs van toepassing op die militêre gebruik van die vlae.

Internasionale vlae

[wysig | wysig bron]

Die vlag van die Verenigde Nasies, die Olimpiese vlag en die Wêreldvlag is voorbeelde van internasionale vlae.

Provinsiale vlae

[wysig | wysig bron]
Die Stadsaal van Walkirch toon die vlae van Duitsland, Baden-Württemberg (provinsie) en Waldkirch (stad)

In baie lande het subnasionale eenhede soos provinsies en stede hul eie vlae. Die reëls en tradisies rondom die gebruik van sulke vlae verskil van land tot land, maar in baie Wes-Europese lande soos Frankryk, België, Nederland en Duitsland is dit algemeen om die nasionale vlag, die provinsiale vlag en die plaaslike munisipale vlag vanaf die stadsaal te wapper. In baie gevalle word die EU-vlag saam met die nasionale vlag en die vlae van plaaslike entiteite gewaai.

Vlae ter see

[wysig | wysig bron]
Die internasionale seevaartseinvlag Delta (letter D)

Ter see is vlae van besondere belang en kan dit die verskil tussen lewe en dood beteken en die reëls en regulasies vir die vertoon van ’n vlag ter see word streng gereguleer. ’n Nasionale vlag wat op see vertoon word staan bekend as ’n vaandel. ’n Beleefde vredeliewende koopvaartskip of -jag toon dikwels sy vaandel (in die gewone vaandelposisie) saam met die vlag van die plek waar hy besoek aflê (bekend as die beleefdheidsvlag). Indien die vaandel op sy eie in vreemde waters, ’n vreemde hawe of in die aanwesigheid van ’n buitelandse oorlogskip vertoon word, is dit gewoonlik ’n teken van gewilligheid om te veg. In moderne tye word hierdie tradisie steeds ernstig opgeneem deur baie vloot- en hawe-owerhede en word dit vinnig bekragtig in baie wêrelddele deur entering, konfiskering en ander siviele boetes.

In party lande verskil jagvaandels van koopvaartvaandels as ’n aanduiding dat die jag nie ’n vrag dra wat doeaneklaring verlang nie. Wanneer ’n kommersiële vrag egter op ’n boot met ’n jagvaandel gevind word, word dit gewoonlik in baie regsgebiede beskou as smokkelary.

Daar is ’n stelsel van internasionale vlootseinvlae vir getalle en die letters van die alfabet. Elke vlag of wimpel het ’n spesifieke betekenis wanneer dit op sy eie gehang word.

’n Seintoestel (semafoor) kan ook gebruik word om te kommunikeer op ’n ad hoc basis van een skip na ’n ander oor kort afstande.

Vorme en ontwerpe

[wysig | wysig bron]
Die vlag van Nepal, die enigste nasionale vlag wat nie reghoekig is nie

Vlae is gewoonlik reghoekig in vorm (dikwels in die verhouding 2:3, 1:2 of 3:5), maar kan enige vorm of grootte aanneem wat prakties is om op te hang. Dit sluit vierkante, driehoeke of swaelstertvlae in. ’n Ongewone vorm kan gevind word in die vlag van Nepal wat in die vorm is van twee driehoeke wat op mekaar gestapel is.

In ’n poging om die vervaardigingskoste van vlae so laag as moontlik te hou word baie vlae op so ’n manier gemaak dat dit van albei kante af dieselfde lyk. Dit bied twee moontlikhede:

  1. Indien die ontwerp van die vlag simmetries in ’n as met die vlagpaal is, sal die voor- en agterkant identies wees soos die vlag van Indië en Kanada.
  2. Indien die vlag nie simmetries is nie sal die voor- en agterkante twee variante van dieselfde ontwerp wees waarvan een se hyskant (die kant van die vlag wat teen aan die vlagpaal is) links is en een waarvan die hyskant regs is (wat gewoonlik as die teenoorgestelde kant beskou word). Dit is baie algemeen en dikwels nie steurend wanneer teks ontbreek op ’n vlag nie.

Sommige ingewikkelde vlagontwerpe is nie bedoel om van agter gesien te word nie en het dus ’n agterkant nodig wat verskil van die voorkant. In sulke gevalle is daar ’n ontwerpelement (dikwels teks) wat nie simmetries is nie en van agter ook leesbaar behoort te wees, ongeag of die hyskant van die vlag links of regs is. Daar is twee tipes gevalle:

  1. Dieselfde (asimmetriese) ontwerp kan op albei kante aangebring word. Sulke vlae kan vervaardig word deur twee identiese vlae met hul rûe teen mekaar vas te werk, maar dit kan die manier waarop die vlag wapper beïnvloed. Afbeeldings van sulke vlae word aangedui met die simbool wat aandui dat die voor- en agterkant van die vlag identies is (die agterkant is dus nie ’n spieëlbeeld nie).
  2. In unieke gevalle verskil die agterkant van die voorkant, hetsy in geheel of gedeeltelik. Voorbeelde hiervan is die vlae van Paraguay, Oregon en die historiese vlag van die Sowjetunie. Afbeeldings van sulke vlae word aangedui met die simbool .
Die vlag van Kiribati, ’n skildbanier

Algemene ontwerpe van vlae sluit kruise, strepe en verdelings van die oppervlak in kwarte of stroke in — patrone en beginsels wat dikwels afgelei is van die heraldiek. ’n Heraldiese wapenskild kan ook as ’n skildbanier gebruik word, soos wat die deelstaat Maryland en Kiribati doen.

Die vlag van Libië, wat bestaan uit ’n reghoekige groen baan, is die enigste nasionale vlag wat net een kleur en geen ontwerp of insinjes bevat nie.

Kleure word normaalweg in algemene name beskryf soos “rooi” en “blou” maar kan verder gespesifiseer word deur ’n kolorimeter (kleurmeter) te gebruik.

Die vermeende grootste vlag[1] is ’n 60,409.78 m2 vlag van Marokko. Dit is ontvou in die suid-Marokkaanse stad Dakhla in Wes-Sahara in Mei 2010.[2]

Die kleinste vlag is blykbaar ’n vlag van Turkye wat 700 nm breed is (in vergelyking met ’n gemiddelde menshaar wat 50,000 nm in deursnee is). Dit is vervaardig deur die Departement van Nanofisika van die Bilkent Universiteit.[3]

Persoonlike vlae

[wysig | wysig bron]
Skotse variant van die Britse koninklike standaard

Baie mense, veral dié van adellike geboorte, wat hul eie wapens het, het ook persoonlike vlae. In die algemeen word sulke vlae slegs vanaf 'n gebou of 'n voertuig waar die betrokke persoon werklik teenwoordig is, gehys. Die etiket rondom die gebruik van sulke vlag is geïllustreer toe koningin Elizabeth II gesterf het. Beide sy en prins Charles was teenwoordig by Balmoral Paleis. Toe haar dood aangekondig is, is haar vlag, die koninklike standaard verlaag en aangesien prins Charles koning geword het, is sy standaard (wat hy van sy ma geërf het) dadelik verhoog.

Religieuse vlae

[wysig | wysig bron]
Die vyfkleurige Jaïn-vlag
Die Boeddhistevlag
Die Christenvlag

Vlae kan verskillende rolle in geloof vertolk. In Boeddhisme word gebedsvlae gebruik, gewoonlik in stelle van vyf verskillende kleure. Baie nasionale vlae en ander vlae sluit religieuse simbole soos ’n kruis, ’n Turkse maan of ’n verwysing na ’n beskermheilige in. Vlae word ook deur geloofsgroeperinge aangeneem, soos die Jaïn-vlag en die Christenvlag wat gebruik word om ’n hele geloof te verteenwoordig.

Linguistiese vlae

[wysig | wysig bron]
Vlag van die Francophonie
Vlag van die Hispaniteit
Vlag van Esperanto

Aangesien tale selde ’n vlag het wat dit verteenwoordig,[4] is dit algemeen aanvaarde praktyk, dikwels nie-amptelik, om nasionale vlae te gebruik om tale te identifiseer. Voorbeelde hiervan sluit in:

  • die voorstelling van taalvaardighede van ’n individu soos ’n werknemer van ’n maatskappy
  • die vertoon van verskillende tale op ’n veeltalige webblad of sagteware

Dit word dikwels met goeie bedoelinge gedoen maar kan maklik lei tot probleme vir sekere tale:

In hierdie tweede geval sluit die simbolisering van hierdie tale dikwels die volgende in:

  • om die vlag van die land waar die taal ontstaan het te gebruik
  • om die vlag van die land waarin die meeste moedertaalsprekers van die betrokke taal is te gebruik
  • om ’n gemengde vlag van die bogenoemde te gebruik (indien dit verskil)
  • om die vlag van die land wat die meeste met die taal geassosieer word te gebruik (bv. vir Portugees: die vlag van Portugal in Europa en die vlag van Brasilië in Suid-Amerika)

Op die internet is dit dus die algemeenste om die Engelse taal geassosieer te sien met die vlag van die Verenigde Koninkryk, maar soms met die vlag van Engeland, die Verenigde State of ’n VS-VK-gemengde vlag wat diagonaal verdeel is.

In sport

[wysig | wysig bron]
Geruite vlag wat tydens ’n motorwedren gebruik word

Weens die gemak waarmee vlae tekens kan gee en geïdentifiseer kan word, word dit dikwels in sport gebruik.

  • In rugby dra die assistentskeidsregter (vroeër bekend as die lynregter) ’n handvlag langs die kantlyn van die veld. Hierdie vlaggies word gebruik om die skeidsregter se aandag te vestig op moontlike oortredings van die reëls, dit dui aan waar die bal in ’n lynstaan ingooi moet word, en of ’n doelskop suksesvol was. Vlae van lynregters in sokker dien ’n soortgelyke doel.
  • In Amerikaanse en Kanadese voetbal gebruik die skeidsregter vlae om aan te dui dat ’n oortreding begaan is tydens spel. Die vlaggie is ’n klein, aangepaste sakdoek wat op die veld gegooi word om die benaderde plek waar die oortreding plaasgevind het vas te stel wanneer die spel gestop word. In Amerikaanse voetbal is die vlaggie gewoonlik geel en in Kanadese Voetbal is dit gewoonlik rooi.
  • In seilvaart word vlae gewoonlik gebruik om inligting van die wedrenkomiteeboot aan deelnemers te kommunikeer. Verskillende vlae aan die mas van die komiteeboot kan ’n aanduiding gee van onder meer ’n foutiewe wegtrek, ’n verandering in die roete, ’n gekanselleerde wedren of ander inligting. Wedrenbote kan self ook vlae gebruik om protes of nood bekend te maak. Die vlae is gewoonlik deel van die seevaartalfabetstelsel van internasionale vlootseinvlae, waarin 26 verskillende vlae die 26 letters van die Latynse alfabet aandui.
  • In motor- en motorfietswedrenne word wedrenvlae gebruik om met bestuurders te kommunikeer. Die bekendste is seker die geruite vlag van swart en wit vierkante wat aandui dat die einde van die wedren bereik is en dat die voorloper gewen het. ’n Geel vlag (ook bekend as die olievlag) word gebruik om aan te dui dat bestuurders versigtig moet wees en gaan dikwels gepaard met ’n lae snelheid en ’n rooi vlag dui aan dat bestuurders onmiddellik moet stop. ’n Swart vlag word gebruik om strawwe aan te dui (gewoonlik diskwalifikasie).
  • Ondersteuners in byna alle sportsoorte swaai vlae op die pawiljoene om hul deelnemers of span te ondersteun. Meeste sportspanne het hul eie vlae en in individuele sportsoorte word die vlag van die deelnemer se herkomsland gewoonlik geswaai.
  • In Gaeliese voetbal en Hurling word ’n groen vlag gebruik om aan te dui dat ’n doel aangeteken is en ’n wit vlag dui aan dat ’n punt aangeteken is.
  • In Australiese voetbal gebruik die doelskeidsregter twee vlae om aan te dui dat ’n doel aangeteken is en een vlag om aan te dui dat ’n punt aangeteken is.
  • Om veiligheidsredes gebruik skubaduikers duikvlae om hul ligging onder water aan te dui.
  • In volgstroomplankry (wakeboarding) en waterski word ’n oranje vlag op die boot gebruik om aan te dui dat iemand in die water is.

Swemvlae

[wysig | wysig bron]
Oop swemarea
Geslote swemarea

In Australië, Nieu-Seeland, die Filippyne en die Verenigde Koninkryk word twee rooi/geel vlae gebruik om die grense van die swemarea op ’n strand wat deur lewensredders bewaak word, aan te dui. Indien die strand gesluit is word die vlagpale gekruis. Die vlae bestaan uit ’n rooi en geel driehoek wat saam ’n vierkant vorm, of dit kan ’n rooi reghoek op ’n geel reghoek wees. Op baie Australiese strande is daar ’n effense variasie in die sinjalering van strandtoestande. ’n Rooi vlag dui ’n geslote strand aan (of in die VK ’n ander tipe gevaar), geel dui op ’n sterk seestroom of moeilike swemtoestande en groen dui op ’n veilige strand vir swemdoeleindes. In Ierland dui ’n rooi en geel vlag daarop dat dit veilig is om te swem, ’n rooi vlag dui aan dat dit gevaarlik is om te swem en geen vlag beteken dat daar geen lewensredders is. Blou vlae kan ook gebruik word weg van die rooi-geel lewensredderarea om ’n area vir branderplankry en ander klein, nie-gemotoriseerde watertuie aan te dui.

Redes waarom ’n strand gesluit sal word kan die volgende insluit:

  • Onstuimige water
  • Waarskuwing van ’n orkaan
  • Geen lewensredder aan diens
  • Oorbesoedelde water
  • Haaie
  • Tsoenami
  • Te sterk golwe

Die seevaartseinvlag “India” (’n swart kol op ’n geel agtergrond) word dikwels gebruik om ’n “swartbal”-sone aan te dui waar branderplankryers nie aktief mag wees nie, maar alle ander aktiwiteite word toegelaat.

Spoorwegvlae

[wysig | wysig bron]

Spoorweë gebruik ’n aantal gekleurde vlae. Wanneer dit as spoorwegseine gebruik word het dit gewoonlik ongeveer die volgende betekenis (presiese betekenisse kan verskil tussen verskillende spoorwegmaatskappye):

  • rooi = stop
  • geel = gaan versigtig voort
  • groen/wit/blou = gaan voort
  • ’n vlag van enige kleur was woes geswaai word beteken stop
  • ’n blou vlag aan die kant van ’n lokomotief beteken dat dit nie beweeg moet word nie omdat daaraan (of aan die aangehegte trokke) gewerk word. ’n Blou vlag op die spoor beteken dat niks op die spoor geskuif moet word nie. Die vlag kan slegs geskuif/verwyder word deur die persoon/groep wat dit daar geplaas het.

Snags word die vlae met lanterns van dieselfde kleure vervang.

Vlae wat vooraan ’n bewegende lokomotief vertoon word is ’n aanvaarde vervanging vir klassifikasieligte en het gewoonlik die volgende betekenisse (presiese betekenis mag verskil tussen verskillende spoorwegmaatskappye):

  • wit = ekstra (nie op die rooster nie)
  • groen = ’n ander seksie volg
  • rooi = laaste seksie

Spoorwegwerkers sal dikwels ook ’n rooi vlag saamdra om te verseker dat hul handseine meer sigbaar vir die drywer is. Spoorwegseine is ’n ontwikkeling van spoorwegvlae.[5]

In politiek

[wysig | wysig bron]
Die Reënboogvlag van die LGBT sosiale beweging. ’n Soortgelyke vlag word in Europa gebruik om passifisme te ondersteun

Sosiale en politieke bewegings het vlae aangeneem om hul sigbaarheid te verbeter en om te dien as ’n eenheidsimbool.

Die sosialistiese beweging gebruik rooi vlae om hulle saak te verteenwoordig. Die anargistiese beweging gebruik ’n verskeidenheid van vlae maar die primêre vlag wat met hulle geassosieer word is die “swart vlag”. In die 1970’s is die “Reënboogvlag” deur die LGBT (Lesbies/Gay/Bi-seksueel/Transvestiet) sosiale bewegings as simbool aanvaar. Biseksuele- en transgeslags-trotsheidsbewegingsvlae is later ontwerp in ’n poging om die sukses van die reënboogvlag na te boots.

Sommige politieke vlae het nasionale vlae geword soos die rooi vlag van die Sowjetunie en nasionaal-sosialistiese baniere vir Nazi-Duitsland. Die huidige vlag van Portugal is gebaseer op wat die politieke vlag van die Portugese Republikeinse Party was voor die Revolusie van 1910 wat die bewind van dié party ingelyf het.

Vlagpale

[wysig | wysig bron]
Die wêreld se hoogste vlagpaal [160 m (525 vt)], oor Gijeong-dong, naby Panmunjeom, Noord-Korea

’n Vlagpaal of toring kan ’n eenvoudige hout- of metaalstruktuur wees. Indien dit so lank is dat dit moeilik is om die vlag te bereik word ’n tou gebruik wat met behulp van ’n katrol bo-aan die vlagpaal gewerk kan word. Die vlag word vasgemaak aan een van die punte van die tou en word opgetrek deur aan die ander punt van die tou te trek. Die tou word dan styfgetrek en onder aan die paal vasgemaak. Die vlagpaal is gewoonlik bo-aan afgerond met ’n plaatjie of ’n bal (dit is oorspronklik bedoel vir ’n houtpaal om te voorkom dat dit versplinter).

Baie hoë vlagpale verlang dikwels ’n struktuur wat meer ingewikkeld is as ’n eenvoudige paal, soos op geboue of dit moet as ’n toring gebou word. Die hoogste vlagpaal ter wêreld (met ’n hoogte van 160 m (525 vt)) is by die Koreaanse Gedemilitariseerde Sone (Gijeon-dong) in Noord-Korea en die vlag wat daaraan hang weeg ongeveer 270 kg (600 lb) wanneer dit droog is.[6]

Sedert 2008 is die hoogste vrystaande vlagpaal (133 m; 436 vt) in die wêreld die Ashgabat Vlagpaal in Turkmenistan. Die vorige hoogste vrystaande vlagpaal was die Aqaba Vlagpaal in Jordanië (132 m; 433 vt).[7] Daar word egter gebou aan ’n Nasionale Vlagvierkant in Azerbeidjan en sal ’n hoogte van 162 m (531 vt) bereik.[8] Die Raghadan Vlagpaal in Amman is tans die derse hoogste vrystaande vlagpaal in die wêreld met ’n hoogte van 126 m (410 vt) en die vlag wat daaraan hang is 60 m by 40 m (200 by 130 vt); dit word snags verlig en kan op ’n afstand van 25 km gesien word.

Vlae vir kommunikasie

[wysig | wysig bron]
Semafoorseine vir die letters van die alfabet

Seintoestelle (semafore) is ’n manier van kommunikasie wat van vlae gebruik maak. Die sinjalering vind plaas deur een persoon wat twee vlae (of verligte stawe snags) gebruik met die posisies van die vlae wat ’n simbool aandui. Hierdie manier van kommunikasie word primêr deur skeepvaartseingewers gebruik. Hierdie tegniek van sinjalering is in die vroeë 1800’s aangeneem en word steeds in verskeie vorme gebruik, soos op lughawens se parkeer- en aanloopbane.

Die kleure van die vlae kan ook gebruik word om te kommunikeer. ’n Wit vlag beteken gewoonlik oorgawe of vrede, ’n rooi vlag kan gebruik word as ’n waarskuwingsteken en ’n swart vlag kan oorlog beteken of doelgerigtheid om ’n vyand te verslaan.

Sien ook

[wysig | wysig bron]

Verwysings

[wysig | wysig bron]
  1. Alhoewel Turkye ’n vlag wat 17 maal groter is geverf het in die berge van Noord-Siprus, word dit nie deur Guinness beskou as ’n vlag nie. http://www.fletcherledger.com/2009/13-4/strategic%20developments/Largest_flag_north_cyprus.jpg Geargiveer 1 April 2015 op Wayback Machine
  2. (en) "Morrokaanse vlag gesertifiseer deur Guinness Boek as die wêreld se grootste vlag". Agence Maghreb Arabe Presse. 5 Augustus 2010. Geargiveer vanaf die oorspronklike op 22 Mei 2010. Besoek op 26 Mei 2010.
  3. (en) "Nano-grootte Turkse vlag aan Eerste Minister Erdoğan gebied". Bilkent News. 2 Mei 2006. Geargiveer vanaf die oorspronklike op 28 Junie 2009. Besoek op 26 Mei 2010.
  4. (en) "Waarom 'n vlag nie as 'n taalsimbool gebruik behoort te word nie". Geargiveer vanaf die oorspronklike op 2 Februarie 2003. Besoek op 16 April 2013.
  5. (en) Calvert, J.B. (25 Julie 2004). "Vroeë Spoorwegseine". Universiteit van Denver. Geargiveer vanaf die oorspronklike op 16 September 2019. Besoek op 7 Oktober 2007.
  6. (en) "Korea se DMZ: Vreesaanjaendste plek op aarde". CNN. 20 Februarie 2002. Geargiveer vanaf die oorspronklike op 22 April 2020.
  7. (en) "Vlag van Turkmenistan". Tuisblad van die Republiek van Turkmenistan. 3 Julie 2008. Geargiveer vanaf die oorspronklike op 1 Maart 2011. Besoek op 10 Desember 2009.
  8. (de) "Wie kan die hoogste vlagpaal bou?". Der Spiegel. 9 September 2008. Geargiveer vanaf die oorspronklike op 16 November 2010. Besoek op 10 Desember 2009.

Eksterne skakels

[wysig | wysig bron]