Amsterdam

Amsterdam
Kaart	Wapen
	Vlag
Land	Nederland
Koördinate	52°22′N 4°53′O
Stigting	12de eeu
Provinsie	Noord-Holland
Oppervlakte:
- Totaal	219,33 vk km
Hoogte bo seevlak	-3 tot 1 m
Bevolking:
- Totaal (1 Sep. 2010)	780 152
- Groot-Amsterdam	1 468 122
- Randstad	7 310 000
- Bevolkingsdigtheid	3 557/vk km
Tydsone	UTC+1
- Somertyd	UTC+2
Amptelike webwerf	amsterdam.nl
Wikimedia Commons	Amsterdam

Hierdie artikel handel oor die hoofstad van Nederland. Vir die artikel oor die gelyknamige Suid-Afrikaanse dorp, sien Amsterdam, Mpumalanga.

Amsterdam is die hoofstad en tewens die grootste stad van die Koninkryk der Nederlande. Amsterdam is geleë in die westelike provinsie Noord-Holland aan die IJ- en die Amstel-riviere. Hoewel Amsterdam die amptelike hoofstad is, setel die regering in Den Haag.

Amsterdam het 'n bevolking van byna 800 000 in die stad en sowat 2,3 miljoen in die metropolitaanse gebied. Gevolglik is Amsterdam die grootste stad in Nederland. Amsterdam staan bekend vir sy gragte, sy verdraagsaamheid teenoor ander kulture. Die stad se eeue-oue multikulturele samelewing geniet wêreldwye aansien.

Die naam

Die oorspronklike naam van die stad Amsterdam is Amestelledamme. Hierdie naam word as eerste aangetref in 'n skrif van graaf Floris V in 1275. Dit betref die Latynse sin; homines manentes apud Amestelledamme, wat mense lewend by die Amstel beteken. Die naam, "Amestelledamme", verwys na 'n dam wat aan die Amstel lê.

In 1282 is Amestelredamme met 'n "r" gespel, en in 1327 het graaf Willem III van Zeeland, Henegouwe en Holland (beter bekend as Willem die Goeie) die skryfwyse Aemsterdam ingevoer.

Die Amsterdammers noem hulle stad Mokum, hierdie woord is afgelei van die Hebreeuse woord Mokom, wat stad beteken.

Geskiedenis van Amsterdam

Die begin

Amsterdam in 1544

Amsterdam in 1888, dit is nou die sentrum

Amsterdam het begin as 'n klein vissersdorpie waar die Amstel die IJ binnestroom. Amsterdam lê in 'n moerasagtige en baie waterryk gebied. Volgens legende was Amsterdam deur twee Frieslandse mans in die laat 12de eeu gestig. Die stad het in 1300 of 1301 stadsregte verkry.

Bloei

In die 14de eeu het Amsterdam aansienlik gegroei danksy die handel van die Hanse-stede. In die 15de en 16de eeu was die Nederlande onderdruk deur die koning van Spanje. Hollandse rebelle het die land van die Spanjaarde bevry en Amsterdam het die belangrikste hawestad in die gebied geword, nadat die tweede groot hawe van die Lae Lande, Antwerpen in die suide, deur die Spanjaarde verower en geblokkeer is.

Die Goue Eeu

Ná die Spaanse tydperk het Nederland die grootste en rykste see- en handelsnasie ter wêreld geword. Amsterdam het in hierdie periode, wat later as die "Goue Eeu" bekend sou staan, aansienlik gegroei. In hierdie tyd het die beroemde gragte (kanale) onstaan. Amsterdam het nou die Stapelmark van die wêreld geword en alles was te koop in die stad. Amsterdam was die punt vir handelaars uit alle streke van die wêreld en Nederlandse skepe het na alle kontinente gevaar en het regoor die wêreld kolonies gestig. In hierdie tyd het ook talle immigrante na Amsterdam gekom, veral uit die Suidelike Nederlande, uit Duitse state en Jode uit Spanje en Portugal.

18de tot 20ste eeu

Ná hierdie glorieryke tyd het Amsterdam in die 18de, 19de en 20ste eeu nog steeds gegroei. Amsterdam het in hierdie tydperk ook deur swaar tye gegaan tydens oorloë met Frankryk. In die laat 19de eeu was Amsterdam een van die eerste nywerheidsstede in Wes-Europa. Amsterdam is ook deur die Tweede Wêreldoorlog geraak en in sy sentrum het hewige slagvelde plaasgevind. Ná die oorlog het mense van dwarsoor die wêreld hulle in die stad gevestig.

Bevolking van Amsterdam

Bevolkingsontwikkeling

Amsterdam het as 'n klein vissersdorpie begin en het in 1300 ongeveer duisend inwoners gehad. Die bevolking begin daarna danksy goeie ontwikkelinge en welvaart ná 1400 vinnig te groei.

Die multi-kulturele samelewing

Amsterdam

Amsterdam staan in die wêreld beken as 'n multi-kulturele stad, 'n stad waar veel verskillende mense uit verskillende dele van die wêreld leef. Daar is baie mense na Amsterdam gekom omdat hierdie stad al in die 16e eeu 'n tolerante en liberale plek was. Die Hugenote het na Amsterdam gekom vir hul reg op godsdiensvryheid. In die tyd het baie mense uit die Suidelike Nederlande (tans Brabant, Limburg, België, Noord-Frankryk en Luxemburg) na Nederland gekom omdat hulle die onderdrukking deur Spanje wou ontsnap. Sommige Spaanse en Portugese Jode het ook om godsdienstige redes na Amsterdam gekom. Vanweë die bloei van Amsterdam deur die eeue heen is daar baie Duitsers en Skandinawiërs wat na Amsterdam verhuis het as gevolg van beskikbare werksgeleenthede.

Tussen 1945 en 1949 was Nederland in oorlog met die opstandelinge in Nederlands-Indië (tans Indonesië). In 1949 word Indonesië onafhanklik geword en het baie Indonesiërs van Nederlandse afkoms, inboorlinge van die Molukken-eilande en mense van gemengde Nederlandse en Indonesiese etnisiteit. Dié mense het Indonesië om verskeie hoofsaaklik politieke redes verlaat: na die onafhanklikheidswording was die inwoners van Nederlandse afkoms beskou as die onderdrukkers van Indonesië en het dit gelei tot die gewelddadige Bersiap-periode van 1945 tot 1946.

Vanaf 1960 was Amsterdam 'n gewilde bestemming vir trekarbeiders wat deur die Nederlandse regering werk aangebied was. Die oorgrote meerderheid trekarbeiders was afkomstig van Italië, Spanje, Portugal, Joegoe-Slawië, Turkye en Marokko. In 1963 het die laaste kolonie van Nederland in die Oos-Nederlands Nieu-Guinea aan Indonesië gegee, met die gevolg dat 'n aantalPapoea's na Amsterdam verhuis het. Dit was ook die geval in 1975 met Suriname. Sedert 1980 verhuis ook baie mense vanuit die Nederlandse Antille na Amsterdam.

Autochtonen en alochtonen

Die terme autochtoon en allochtoon word baie in Nederland gebruik: 'n autochtoon is 'n perseoon wie se ouers beide in Nederland gebore is en wat self ook in Nederland gebore is; 'n allochtoon is 'n persoon wat in die buiteland gebore is of waarvan ten minste een ouer uit die buiteland kom.

Demografiese statistieke

• Inwoners: +/- 750.000
• Allochtonen: totaal 45% (in Nederland 18%)
• Allochtonen: Nie westers 32% (in Nederland 9,3 %)
• Aantal nasionaliteite: 173

Bestuur

Die Amstelrivier in die nag. Skildery deur Frans Koppelaar.

Die 14 stadsdele van Amsterdam.

Munisipaliteit

Nederland is verdeel in provinsies wat weer onderverdeel is in munisipaliteite. Amsterdam lê in die provinsie Noord-Holland en is tewens 'n munisipaliteit. Amsterdam het geen speciale distrik nie wat veel andere hoofstede wel het. Die munisipaliteit Amsterdam word nou deur die burgemeester Eberhard van der Laan bestuur wat die Party van die Arbeid verteenwoordig.

Stadsdele

Groot stede in Nederland, soos Amsterdam, Rotterdam en Den Haag, is verdeel in stadsdele. Amsterdam het tans 14 stadsdele wat almal hulle eie bestuursraad het. Die stadsdele is verdeel in buurte en wyke.

Die wyke in die stadsdele

Amsterdam-Centrum (Binnenstad, Grachtengordel met Jordaan, Plantage, Westelijke Eilanden en Oostelijke Eilanden)

Amsterdam-West

• Westpoort (Westelijk Havengebied, Bedrijvengebied Sloterdijk, Teleport)
• Westerpark (Spaarndammerbuurt, Staatsliedenbuurt, Frederik Hendrikbuurt)
• Oud-West (Kinkerbuurt en omgeving Overtoom, resp. De Clercqstraat)
• De Baarsjes (Admiralenbuurt, omgeving Mercatorplein en Surinameplein)
• Bos en Lommer (Sloterdijk)
• Geuzenveld/Slotermeer (Slotermeer, Geuzenveld, De Eendracht)
• Osdorp (Tuinstad Osdorp, De Aker, Sloten en Oud Osdorp)
• Slotervaart (Tuinstad Slotervaart, Overtoomse Veld, Nieuw Sloten)

Amsterdam-Zuid

• Amsterdam Oud-Zuid (Zuid, De Pijp, Hoofddorppleinbuurt)
• Zuideramstel (Rivierenbuurt, Buitenveldert, Prinses Irenebuurt, Zuidas)

Amsterdam-Oost

• Oost/Watergraafsmeer (omgeving Weesperzijde, Oosterparkbuurt, Dapperbuurt, Transvaalbuurt, Watergraafsmeer)
• Zeeburg (Indische Buurt, Oostelijk Havengebied, Zeeburgereiland, IJburg)

Amsterdam-Noord (Tuindorp Oostzaan, Kadoelen, Oostzanerwerf, Buiksloot, Buikslotermeer, Nieuwendam en Landelik Noord, Schellingwoude, Durgerdam, Zunderdorp, Ransdorp, Holysloot)

Zuidoost (Bijlmer, Gaasperdam, Bullewijk, Driemond)

Groot-Amsterdam

In die verlede was daar beplan om van die metropool Amsterdam 'n stadsprovinsie te maak, alhoewel dit nooit gerealiseer het nie. Die stad besit nou ook die Regionaal Orgaan Amsterdam (ook bekend as die Stadsregio Amsterdam): 'n vereniging van al die gemeentes (behalwe Almere) binne-in die metropoolse gebied wat saam 'n raad gevorm het om oor die hele streek te heers. Hierdie bestuursraad bestaan uit die volgende gemeentes;

• Amsterdam
• Aalsmeer
• Amstelveen
• Beemster
• Diemen
• Edam-Volendam
• Haarlemmermeer (Schiphol, Badhoevedorp & Hoofddorp)
• Landsmeer
• Oostzaan
• Ouder-Amstel (Duivendrecht & Ouderkerk aan de Amstel)
• Purmerend
• Uithoorn
• Waterland
• Wormerland
• Zaanstad
• Zeevang

Toerisme

Die Rijksmuseum

Die replika van die VOC-skip, die Amsterdam, naby Skeepvaartsmuseum

Die konsertgebou

Amsterdam is altyd 'n gewilde bestemming vir toeriste en die gewildste van al die stede in Nederland. Amsterdam word per jaar deur 4,5 miljoen toeriste van regoor die wêreld besoek, en is die vyfde mees gewilde toeristebestemming in Europa. Daar is egter ook 'n jaarlikse totaal van 16 miljoen dagbesoekers aan Amsterdam.

Museums

Amsterdam is 'n egte museumstad met 'n totaal van 37 museums wat in die stad gevind kan word. Een van die bekendste museums is die Rijsmuseum, wat die gewilde portret, die Nagwag (deur Rembrandt van Rijn), huisves. Voor die museum is die Museumplein: 'n gewilde plek vir geleenthede wat deur beide inwoners en toeriste besoek word.

Van die stand se ander beroemde museums sluit in die Van Gogh-museum, die Anne Frank-museum (die oorspronklike huis van Anne Frank) en die Scheepvaart-museum (met inligting en uistallings oor die VOC en Nederlandse kolonies).

Teaters

Amsterdam besit ook baie veel kleine en grote teaters, wat ook baie besoek word deur toeriste. Veral die Concertgebouw en de Opera is populair. Daarnaast het Amsterdam ook nog verskillende kleinere komedieclubs.

Blomme

Nederland is altyd die land van die blomme gewees.

Argitektuur

Amsterdam is baie gelief vir mense wat van argitektuur houd. Amsterdam is baie gelief vanwege die ouwe geboude maar vooral die moderne argitektuur in die niuwere wyke is populair.

Dwelms

Die gebruik van sommige dwelms is wettig is sommige situasies. Baie toeriste besoek sogenaamde koffieshops waar die gebruik van dagga toegelaat word. Daar word ook soms na Amsterdam verwys as die dwelmhoofstad van die wêreld.

Seks

Naas dwelms is ook prostitusie wettig in Amsterdam. Die stad besit die bekendste prostitusiedistrik in die wêreld: die sogenaamde "Rooiligdistrik" of "Walletjiestraat" (die naam "Walletjiestraat" bestaan eintlik net in Afrikaans). Sommige mense verwys dus ook na Amsterdam as die sekshoofstad van die wêreld. Amsterdam is ook bekend as 'n stad waar gay en lesbiese mense welkom is en die stad bied 'n jaarlikse gay-parade en talle kroeë wat gemik is op 'n homoseksuele klandisie.

Graffitie

Amsterdam is één van die belangrikste graffitihoofstede in die wêreld. Die invloed kom veral uit New York. En om die beurt het Amsterdam die spuiters uit die hele wêreld beinvloed.