Amsterdam

Amsterdam
Kaart	Wapen
	Vlag
Land	Nederland
Koördinate	52°22′N 4°53′O
Stigting	12de eeu
Provinsie	Noord-Holland
Oppervlakte:
- Totaal	219,33 vk km
Hoogte bo seevlak	-3 tot 1 m
Bevolking:
- Totaal (1 Sep. 2010)	780 152
- Groot-Amsterdam	1 468 122
- Randstad	7 310 000
- Bevolkingsdigtheid	3 557/vk km
Tydsone	UTC+1
- Somertyd	UTC+2
Amptelike webwerf	amsterdam.nl
Wikimedia Commons	Amsterdam

Hierdie artikel handel oor die hoofstad van Nederland. Vir die artikel oor die gelyknamige Suid-Afrikaanse dorp, sien Amsterdam, Mpumalanga.

Amsterdam is die hoofstad en tewens die grootste stad van die Koninkryk der Nederlande. Amsterdam is geleë in die westelike provinsie Noord-Holland aan die IJ- en die Amstel-riviere. Hoewel Amsterdam die amptelike hoofstad is, setel die regering in Den Haag.

Amsterdam het 'n bevolking van byna 800 000 in die stad en sowat 2,3 miljoen in die metropolitaanse gebied. Gevolglik is Amsterdam die grootste stad in Nederland. Amsterdam staan bekend vir sy gragte, sy verdraagsaamheid teenoor ander kulture. Die stad se eeue-oue multikulturele samelewing geniet wêreldwye aansien.

Die naam

Die oorspronklike naam van die stad Amsterdam is Amestelledamme. Hierdie naam word eerste aangetref in 'n geskrif van graaf Floris V in 1275. Dit behels die Latynse sin; homines manentes apud Amestelledamme, wat mense wat by die Amstel lewe beteken. Die naam, "Amestelledamme", verwys na 'n dam wat aan die Amstel lê.

In 1282 is Amestelredamme met 'n "r" gespel, en in 1327 het graaf Willem III van Zeeland, Henegouwe en Holland (beter bekend as Willem die Grote) die skryfwyse Aemsterdam ingevoer.

Die Amsterdammers noem hulle stad Mokum, hierdie woord is afgelei van die Hebreeuse woord Mokom, wat stad beteken.

Geskiedenis van Amsterdam

Die begin

Amsterdam in 1544

Amsterdam in 1888, dit is nou die sentrum

Amsterdam het as 'n klein vissersdorpie ontstaan waar die Amstel die IJ binnestroom. Amsterdam lê in 'n moerasagtige en baie waterryke gebied. Volgens oorlewering is Amsterdam deur twee Frieslandse burgers in die laat 12de eeu gestig. Die stad het in 1300 of 1301 stadsregte verkry.

Opbloei

In die 14de eeu het Amsterdam aansienlik gegroei danksy die handel van die Hanse-stede. In die 15de en 16de eeu was die Nederlande erg onderdruk deur die koning van Spanje. Hollandse rebelle het die land van die Spanjaarde bevry en Amsterdam het die belangrikste hawestad in die gebied geword, nadat die tweede grootste hawe van die Lae Lande, Antwerpen in die suide, deur die Spanjaarde verower en beset is.

Die Goue Eeu

Ná die Spaanse tydperk het Nederland die grootste en rykste see- en handelsnasie ter wêreld geword. Amsterdam het in hierdie periode, wat later as die "Goue Eeu" bekend sou staan, aansienlik gegroei. In hierdie tyd het die beroemde gragte (kanale) onstaan. Amsterdam het nou die Stapelmark van die wêreld geword en omtrent alles was te koop in die stad. Amsterdam was die punt vir handelaars uit alle streke van die wêreld en Nederlandse skepe het na alle kontinente gevaar en het kolonies regoor die wêreld gestig. In hierdie tyd het talle immigrante na Amsterdam verhuis, veral uit die Suidelike Nederlande, uit Duitse state en ook Jode uit Spanje en Portugal.

18de tot 20ste eeu

Ná hierdie glorieryke tyd het Amsterdam in die 18de, 19de en 20ste eeu nog steeds gegroei. Amsterdam het in hierdie tydperk ook deur moeilike tye gegaan tydens die oorloë met Frankryk en later Duitsland. In die laat 19de eeu was Amsterdam een van die eerste nywerheidsstede in Wes-Europa. Amsterdam is ook deur die Tweede Wêreldoorlog geraak en hewige veldslagte het in sy sentrum plaasgevind. Ná die oorlog het mense van dwarsoor die wêreld hulle in die stad kom vestig.

Bevolking van Amsterdam

Bevolkingsontwikkeling

Amsterdam het as 'n klein vissersdorpie begin en het in 1300 ongeveer duisend inwoners gehad. Die bevolking begin daarna danksy goeie ontwikkelinge en welvaart ná 1400 vinnig te groei.

Die multi-kulturele samelewing

Amsterdam

Amsterdam staan in die wêreld beken as 'n multi-kulturele stad, 'n stad waar baie verskillende mense afkomstig van verskillende dele van die wêreld saamleef. Ongeveer 48% is Nederlands-autochtoon en 51% allochtoon. Baie mense het na Amsterdam verhuis omdat hierdie stad reeds in die 16e eeu 'n plek van toleransie en liberalisme was. Die Hugenote het na Amsterdam gekom vir hul reg op godsdiensvryheid. Destyds het baie mense uit die Suidelike Nederlande (tans Brabant, Limburg, België, Noord-Frankryk en Luxemburg) na Nederland gekom omdat hulle die onderdrukking deur Spanje wou vryspring. Sommige Spaanse en Portugese Jode het ook om godsdienstige redes na Amsterdam getrek. Heelwat Duitsers en Skandinawiërs het na Amsterdam verhuis as gevolg van beskikbare werksgeleenthede en die vooruitgang van Amsterdam deur die eeue heen.

Tussen 1945 en 1949 was Nederland in 'n konflik gewikkel met die opstandelinge in Nederlands-Indië (tans Indonesië). In 1949 word Indonesië onafhanklik, die bevolking het baie Indonesiërs van Nederlandse afkoms, inboorlinge van die Molukken-eilande en mense van gemengde Nederlandse en Indonesiese etnisiteit. Dié mense het Indonesië om verskeie hoofsaaklik politieke redes verlaat: na die onafhanklikheidswording was die inwoners van Nederlandse afkoms beskou as die onderdrukkers van Indonesië en het dit gelei tot die gewelddadige Bersiap-periode van 1945 tot 1946.

Vanaf 1960 word Amsterdam 'n gewilde bestemming vir trekarbeiders wat deur die Nederlandse regering werk aangebied is. Die oorgrote meerderheid trekarbeiders was afkomstig van Italië, Spanje, Portugal, Joego-Slawië, Turkye en Marokko. In 1963 het die laaste kolonie van Nederland in die Oos-Nederlands Nieu-Guinea aan Indonesië gegee, met die gevolg dat 'n aantalPapoea's na Amsterdam verhuis het. Dit was ook die geval in 1975 met Suriname. Sedert 1980 verhuis ook baie mense vanuit die Nederlandse Antille na Amsterdam.

Autochtonen en alochtonen

Die terme autochtoon en allochtoon word baie in Nederland gebruik: 'n autochtoon is 'n perseoon wie se ouers beide in Nederland gebore is en wat self ook in Nederland gebore is; 'n allochtoon is 'n persoon wat in die buiteland gebore is of waarvan ten minste een ouer uit die buiteland kom.

Demografiese statistieke

• Inwoners: +/- 750.000
• Allochtonen: totaal 45% (in Nederland 18%)
• Allochtonen: Nie westers 32% (in Nederland 9,3 %)
• Aantal nasionaliteite: 173

Bestuur

Die Amstelrivier in die nag. Skildery deur Frans Koppelaar.

Die 14 stadsdele van Amsterdam.

Munisipaliteit

Nederland is verdeel in provinsies wat weer onderverdeel is in munisipaliteite. Amsterdam lê in die provinsie Noord-Holland en is ook 'n munisipaliteit. Amsterdam het geen spesiale distrik, wat meeste andere hoofstede wel het, nie. Die munisipaliteit Amsterdam word tans bestuur deur die burgemeester, Eberhard van der Laan, wat die Party van die Arbeid verteenwoordig.

Stadsdele

Groot stede in Nederland, soos Amsterdam, Rotterdam en Den Haag, is verdeel in stadsdele. Amsterdam het tans 14 stadsdele wat almal hulle eie bestuursraad het. Die stadsdele is verdeel in buurte en wyke.

Die wyke in die stadsdele

Amsterdam-Sentrum (Binnenstad, Gragtegordel met Jordaan, Plantage, Westelike Eilande en Oostelike Eilande)

Amsterdam-Wes

• Westpoort (Westelike Hawegebied, Bedryfgebied Sloterdijk, Teleport)
• Westerpark (Spaarndammerbuurt, Staatsliedenbuurt, Frederik Hendrikbuurt)
• Oud-West (Kinkerbuurt en omgewing Overtoom, resp. De Clercqstraat)
• De Baarsjes (Admiralenbuurt, omgewing Mercatorplein en Surinameplein)
• Bos en Lommer (Sloterdijk)
• Geuzenveld/Slotermeer (Slotermeer, Geuzenveld, De Eendracht)
• Osdorp (Tuinstad Osdorp, De Aker, Sloten en Oud Osdorp)
• Slotervaart (Tuinstad Slotervaart, Overtoomse Veld, Nieuw Sloten)

Amsterdam-Suid

• Amsterdam Oud-Zuid (Zuid, De Pijp, Hoofddorppleinbuurt)
• Zuideramstel (Rivierenbuurt, Buitenveldert, Prinses Irenebuurt, Zuidas)

Amsterdam-Oos

• Oost/Watergraafsmeer (omgewing Weesperzijde, Oosterparkbuurt, Dapperbuurt, Transvaalbuurt, Watergraafsmeer)
• Zeeburg (Indiese Buurt, Oostelike Hawegebied, Zeeburgereiland, IJburg)

Amsterdam-Noord (Tuindorp Oostzaan, Kadoelen, Oostzanerwerf, Buiksloot, Buikslotermeer, Nieuwendam en Landelik Noord, Schellingwoude, Durgerdam, Zunderdorp, Ransdorp, Holysloot)

Zuidoost (Bijlmer, Gaasperdam, Bullewijk, Driemond)

Groter Amsterdam

In die verlede is daar beplan om van die metropool Amsterdam 'n stadsprovinsie te maak, alhoewel dit nooit gerealiseer het nie. Die stad besit nou ook die Regionaal Orgaan Amsterdam (ook bekend as die Stadsregio Amsterdam): 'n vereniging van al die munisipaliteite (behalwe Almere) binne-in die metropoolse gebied wat saam 'n raad gevorm het om oor die hele streek te heers. Hierdie bestuursraad bestaan uit die volgende munisipaliteite:

• Amsterdam
• Aalsmeer
• Amstelveen
• Beemster
• Diemen
• Edam-Volendam
• Haarlemmermeer (Schiphol, Badhoevedorp & Hoofddorp)
• Landsmeer
• Oostzaan
• Ouder-Amstel (Duivendrecht & Ouderkerk aan de Amstel)
• Purmerend
• Uithoorn
• Waterland
• Wormerland
• Zaanstad
• Zeevang

Toerisme

Die Rijksmuseum

Die replika van die VOC-skip, die Amsterdam, naby Skeepvaartsmuseum

Die konsertgebou

Amsterdam bly 'n gewilde bestemming vir toeriste en is die gewildste van al die stede in Nederland. Amsterdam word deur 4,5 miljoen toeriste per jaar van regoor die wêreld besoek, en is die vyfde gewildste toeristebestemming in Europa. Daar is ook 'n jaarlikse totaal van 16 miljoen dagbesoekers aan Amsterdam.

Museums

Amsterdam is 'n regte museumstad met 'n totaal van 37 museums in die stad. Een van die bekendste museums is die Rijsmuseum, wat die bekende skildery, die Nagwag (deur Rembrandt van Rijn), huisves. Voor die museum is die Museumplein: 'n gewilde bymekaarkomplek vir inwoners en toeriste.

Van die stad se ander beroemde museums sluit in die Van Gogh-museum, die Anne Frank-museum (die oorspronklike huis van Anne Frank) en die Scheepvaart-museum (met inligting en uistallings oor die VOC en Nederlandse kolonies).

Teaters

Amsterdam beskik ook oor heelwat klein en groot teaters, dit word druk besoek deur toeriste. Veral die Concertgebouw en de Opera is baie populêr. Hierbenewens het Amsterdam ook verskillende kleinere komedieklubs.

Blomme

Nederland is steeds as die land van blomme bekend. Die geel tulpe wat op die dyke gekweek word, is 'n bekende gesig op poskaartfoto's. In die agtergrond is gewoonlik 'n jong Hollandse nooi in tradisionele drag, kompleet met 'n punthoed en houtklompe by 'n ou watermeul.

Argitektuur

Amsterdam is baie geliefd onder mense wat van argitektuur hou. Amsterdam is besienswaardig vanweė ou historiese geboue, maar moderne argitektuur in die nuwe wyke is ook populêr by jonger toeriste.

Dwelms

Die gebruik van sommige dwelms is wettig is sommige situasies. Baie toeriste besoek sogenaamde koffieshops waar die gebruik van dagga toegelaat word. Daar word ook soms na Amsterdam verwys as die dwelmhoofstad van die wêreld.

Seks

Naas dwelms, is prostitusie ook wettig in Amsterdam. Die stad besit die bekendste prostitusiedistrik in die wêreld: die sogenaamde "Rooiligdistrik" of "De Walletjes". Amsterdam word dus na verwys as die sekshoofstad van die wêreld. Amsterdam is ook bekend as 'n stad waar gay en lesbiese persone welkom is. Die stad bied 'n jaarlikse gay-parade aan en het talle kroeë en kuierplekke wat gemik is op homoseksuele klandisie.

Graffiti

Amsterdam is een van dié belangrikste graffitihoofstede in die wêreld. Die invloed kom veral uit New York en Chicago. En wedersyds het Amsterdam die spuitverwers van die hele wêreld dramaties beinvloed.

Sport

Amsterdam het 'n internasionaal bekende sokkerspan: AFC Ajax. Die klub het verskillende internasionale titels gewen.