Tripelkonsert vir viool, tjello en klavier in C-majeur, op. 56 (Beethoven)
| Tripelkonsert in C-majeur
deur Ludwig van Beethoven | |
|---|---|
 | |
| Toonsoort | C-majeur |
| Opus | 56 |
| Periode | Klassiek |
| Gekomponeer | 1803 |
| Opgedra aan | Joseph Franz von Lobkowits |
| Gepubliseer | 1804 |
| Bewegings | Drie |
| Besetting | Klavier, viool, tjello en orkes |
Ludwig van Beethoven se konsert vir viool, tjello en klavier in C-majeur, op. 56, algemeen bekend as die Tripelkonsert, is in 1803 gekomponeer en in 1804 deur Breitkopf & Härtel gepubliseer. Die keuse van die drie solo-instrumente maak dit prakties gesproke 'n konsert vir klaviertrio, en dit is die enigste konsert wat Beethoven vir meer as een solo-instrument voltooi het – en ook die enigste konsert wat hy vir tjello geskryf het. 'n Tipiese uitvoering duur ongeveer 37 minute lank.
Geskiedenis[wysig | wysig bron]
Beethoven se vroeë biograaf Anton Schindler het beweer dat die Tripelkonsert geskryf is vir Beethoven se koninklike leerling, aartshertog Rudolf van Oostenryk.[1] Die aartshertog, wat 'n bekwame pianis en komponis onder Beethoven se leiding geword het, was op hierdie tydstip eers in sy middeltienerjare, en dit is waarskynlik dat Beethoven se strategie was om 'n pronkerige maar relatief maklike klavierparty te skep wat deur nog twee meer volwasse en vaardige solsite gerugsteun sou word. Daar bestaan egter geen rekord wat bevestig dat Rudolf ooit die werk uitgevoer het nie,[2] en 'n aantal Beethoven-kenners bevraagteken Schindler se bewering.[3]
Die Tripelkonsert het sy openbare première in die somer van 1808 tydens die Augarten-konserte in Wene gehad. Die violis was Carl August Seidler, en die tjellis was Nikolaus Kraft,[4] wat bekend was vir tegniese meesterskap en helder, ryk toon.[5] Die konsert is Beethoven se eerste werk wat gevorderde tjellotegnieke vereis.[5]
In die gepubliseerde weergawe word die konsert egter aan 'n ander beskermheer opgedra: Prins Lobkowitz.[2]
Bewegings[wysig | wysig bron]
Die konsert bestaan uit drie bewegings:
- Allegro
- Largo (attacca)
- Rondo alla polacca
Die eerste beweging is groots en in 'n matige marstempo gegiet. Die beweging sluit dekoratiewe solo-passasiewerk en rustige herhalings in, asook variasies en uitbreidings van verskillende temas. 'n Algemene kenmerk is 'n gepunteerde ritme (kort-lank, kort-lank) wat 'n gevoel van grasie en prag verleen wat nie juis "heldhaftig" is nie, maar wat 'n karakter van modieuse waardigheid aan kontemporêre luisteraars sou oordra – en moontlik 'n tikkie van die edele "ridderlike" styl wat 'n gewilde element van romans, toneelstukke, operas en skilderye geword het. Die triole wat in baie van die begeleiding figureer, dra ook tot hierdie effek by. In hierdie beweging, soos in die ander twee, stel die tjellis die eerste tema bekend. Ongewoon vir 'n konsert van hierdie skaal begin die eerste beweging rustig met 'n geleidelike crescendo in die eksposisie, waarna die hooftema deur die soliste bekendgestel word. Ook buitengewoon moduleer die eksposisie na A-mineur in plaas van die verwagte G-majeur. (Beethoven se vriend Ferdinand Ries het later dieselfde mediantoorgang in sy sesde konsert gebruik.) Dié beweging duur sestien tot negentien minute.
Die stadige beweging, in A-majeur, is 'n grootskaalse inleiding tot die finale, wat dit sonder onderbreking volg. Die tjello en viool deel die melodiese materiaal van die beweging tussen hulle, terwyl die klavier 'n diskrete begeleiding verskaf. Dié beweging duur ongeveer vyf tot ses minute.
Daar is geen onderbreking tussen die tweede en derde bewegings nie. Dramatiese herhalende note lui die derde beweging in. Dit is 'n polonaise (ook genoem "polacca"), wat 'n simbool was van aristokratiese mode tydens die Napoleontiese era, en wat dus in pas is met die karakter van "beleefde vermaak" wat hierdie konsert as geheel beskryf. Die bolero-agtige ritme, ook kenmerkend van 'n polonaise, kan gehoor word in die sentrale mineurtema van dié beweging. Die beweging duur ongeveer dertien tot veertien minute.
Benewens die drie soliste, is die orkesbesetting een fluit, twee hobo's, twee klarinette, twee fagotte, twee Franse horings, twee trompette, keteltromme en strykers. Die fluit, hobo's, trompette en pauke is stil in die tweede beweging.
Opnames[wysig | wysig bron]
Gewilde opnames van die Triplekonsert sluit die volgende in:
- John Corigliano Sr., Leonard Rose en Walter Hendl, met Bruno Walter en die New York Filharmoniese Orkes, 1949
- David Oistrakh, Sviatoslav Knushevitsky en Lev Oborin, met Sir Malcolm Sargent en die Filharmoniese Orkes, 1958
- Jaime Laredo, Leslie Parnas en Rudolf Serkin, met Alexander Schneider en die Marlboro-feesorkes, 1962
- Yehudi Menuhin, Maurice Gendron en Hephzibah Menuhin, met István Kertész en die Londen Simfonieorkes, 1964
- Isaac Stern, Leonard Rose en Eugene Istomin, met Eugene Ormandy en die Philadelphia Orkes, 1964
- David Oistrakh, Mstislav Rostropovich en Sviatoslav Richter, met Herbert von Karajan en die Berlynse Filharmoniese Orkes, 1969
- Suk Trio, met Kurt Masur en die Tsjeggiese Filharmoniese Orkes, 1974
- Anne-Sophie Mutter, Yo-Yo Ma en Mark Zeltser, met Herbert von Karajan en die Berlynse Filharmoniese Orkes, 1979
- Trio Zingara, met Edward Heath en die Engelse Kamerorkes, 1988
- Itzhak Perlman, Yo-Yo Ma en Daniel Barenboim, met Daniel Barenboim en die Berlynse Filharmoniese Orkes, 1995
- Dong-Suk Kang, Maria Kliegel en Jenő Jandó, met Béla Drahos en die Nicolaus Esterházy Sinfonia, 1997
- Renaud Capuçon, Mischa Maisky en Martha Argerich, met Alexandre Rabinovitch en die Orchestra della Svizzera Italiana, 2003
- Thomas Zehetmair, Clemens Hagen en Pierre-Laurent Aimard, met Nikolaus Harnoncourt en die Kamerorkes van Europa, 2004
- Gordan Nikolitch, Tim Hugh en Lars Vogt, met Bernard Haitink en die Londense Simfonieorkes, 2005
- Ilya Gringolts, Mario Brunello en Alexander Lonquich, met Claudio Abbado en die Simón Bolívar Jeugorkes van Venezuela, 2006
- Yefim Bronfman, Gil Shaham en Truls Mork, met David Zinman en die Tonhalle-orkes van Zürich, 2006
- Anne-Sophie Mutter, Yo-Yo Ma en Daniel Barenboim, West-Eastern Divan Orkes, 2019
- Isabelle Faust, Jean-Guihen Queyras en Alexander Melnikov, met Pablo Heras-Casado, Freiburgse Barokorkes, 2021
Verwysings[wysig | wysig bron]
- ↑ Steinberg, M. 1996. The concerto: A listener's guide. Oxford: Oxford University Press, bl. 76.
- ↑ 2,0 2,1 Lepuschitz, R. 2012. Ludwig van Beethoven / Tripelkonzert für Klavier, Violine, Violoncello und Orchester C-Dur op. 56 [in Duits]. Tonkünstler Orchester. Geraadpleeg op 14 Maart 2024.
- ↑ Sien byvoorbeeld Lockwood, L. 2003/2005. Beethoven: the music and the life. New York: W. W. Norton & Co, bl. 239.
- ↑ Vogler, J. 2018. Masterclass: Jan Vogler on Beethoven Cello Sonata op.69. In The Strad, 15 Augustus. Geraadpleeg op 14 Maart 2024.
- ↑ 5,0 5,1 Watson, A. 2012. Cello sonata in A major, Op. 69. In Beethoven's chamber music in context. Woodbridge: Boydell Press, bl. 161–166.
