Gaan na inhoud

Zoë van Bisantium

in Wikipedia, die vrye ensiklopedie
Zoë Porphyrogenita
Keiserin van die Bisantynse Ryk
’n Mosaïek van Zoë in die Hagia Sofia.
’n Mosaïek van Zoë in die Hagia Sofia.
Bewind 10 April 1042 – Junie 1050
Dinastie Masedoniese
Gebore Omstreeks 978
Konstantinopel
Oorlede Junie 1050 (op 72)
Konstantinopel
Voorganger Michael V Kalaphates
Opvolger Konstantyn IX en Theodora
Gades Romanos III (1028-1034)
Michael IV (1034-1041)
Konstantyn IX (1042-1050)
Vader Konstantyn VIII

Zoë Porphyrogenita (Grieks: Ζωή, "lewe", Πορφυρογέννητη, "in die pers gebore"; omstreeks 978 – Junie 1050) was van 10 April 1042 tot in Junie 1050 saam met haar suster Theodora keiserin van die Bisantynse Ryk. Sy was ook tussen 1028 en 1042 saam met verskeie mans medeheerser.

Zoë en Theodora op ’n goue muntstuk van 1042.

Zoë was die dogter van Konstantyn VIII, maar het tot op 47 ’n afgesonderde lewe gelei. Haar oom, die medekeiser Basilius II, is toe dood en haar pa het die alleenheerser geword. Omdat Konstantyn geen seuns gehad het nie, wou hy die dinastie voortsit deur ’n geskikte man vir een van sy dogters te vind.

Zoë is op 50 getroud met die 60-jarige Romanos III Argyros, wat drie dae later keiser geword het toe haar pa sterf. Die huwelik was nie gelukkig nie en ná vyf jaar is Romanos dood in sy bad aangetref. Zoë of haar jong minnaar is verdink. Hulle is op dieselfde dag as die moord getroud en hy is die volgende dag as keiser Michael IV gekroon.[1]

Sewe jaar later is Zoë oorreed om haar sterwende man se susterskind, ook Michael, aan te neem. Kort nadat Michael V keiser geword het, het hy Zoë verban. Dit het ’n opstand veroorsaak wat tot sy val gelei en Zoë en haar suster Theodora saam op die troon geplaas het. Ná twee maande is Zoë met ’n voormalige minnaar getroud en is hy as Konstantyn IX Monomachos as keiser gekroon. Zoë is agt jaar later op 72 oorlede.

Vroeë lewe

[wysig | wysig bron]
Theodora (links), Konstantyn IX (middel) en Zoë uitgebeeld op die Monomachos-kroon.

Zoë was Porphyrogenita,[2] "in die pers gebore", ’n titel vir ’n dogter wat gebore is terwyl haar pa keiser was.[3] Haar pa het in 962 medeheerser geword toe hy twee was en in 1025 alleenheerser. Omdat hy geen seuns gehad het nie, het Konstantyn ’n man vir een van sy drie dogters gesoek wat hom kon opvolg. Eindelik is Romanos Argyros, die prefek van Konstantinopel, gekies om met Theodora te trou. Sy het egter geweier omdat hy reeds getroud was en gedwing is om van sy vrou te skei sodat hy in die keiserlike familie kon introu.[4]:465 Konstantyn het daarna vir Zoë gekies om met hom te trou.[5][6] Zoë en Romanos is op 10 November 1028 getroud. Drie dae later het Konstantyn gesterf en die pasgetroudes het die troon bestyg.[7]

Die moord van Romanos III Argyros in ’n bad.

Zoë, wat Theodora nie kon verdra nie, het haar daarvan beskuldig dat sy by ’n sameswering betrokke was en het haar gedwing om ’n non te word. Zoë se pogings om swanger te raak het misluk en haar obsessie het ’n wig tussen haar en haar man ingedryf.[8]Hy het haar gekeer om geld uit te gee en het geen aandag aan haar gegee nie.[1] In 1033 het Zoë ’n verhouding aangeknoop met ’n dienskneg van lae geboorte met die naam Michael. Vroeg in 1034 het Romanos siek geword en daar is algemeen geglo Zoë en Michael het saamgesweer om hom te laat vergiftig.[9] Op 11 April is Romanos dood in sy bad aangetref.[10] Volgens John Scylitzes is Romanos in opdrag van Michael verdrink.[9]

Zoë en Michael is op dieselfde dag getroud as wat Romanos dood is en die volgende dag is Michael as keiser Michael IV gekroon. Hy was keiser tot met sy dood in 1041.[11][12] Hoewel Zoë geglo het Michael sou ’n beter man vir haar wees as Romanos, was dit nie die geval nie. Die siek Michael IV was bekommerd daaroor dat Zoë hom ook sou vermoor[13] en het haar van alle mag uitgesluit. Hy het sy broer, Johannes, in ’n groot mate namens hom laat regeer.[14]

Teen 1041 was dit duidelik Michael IV is sterwend.[15] Sy broer Johannes wou seker maak die mag bly in sy hande en hy het Zoë gedwing om sy en Michael IV se susterskind, ook Michael, aan te neem.[10] Michael IV is op 10 Desember 1041 dood[16] en sy susterskind het hom opgevolg as Michael V.[17]

Bewind

[wysig | wysig bron]

Michael V was vasbeslote om op sy eie te regeer en het gebots met sy oom Johannes, wat hy byna onmiddellik na ’n klooster verban het.[18] Hy het Johannes se besluite daarna omgekeer.

Op die nag van 18 op 19 April 1042 het Michael V sy aanneemma en medeheerser, Zoë, na ’n eiland verban omdat sy glo beplan het om hom te vergiftig,[19] en so het hy die alleenheerser geword. Dit het gelei tot ’n opstand deur ’n skare wat aangedring het op Zoë se terugkeer. Zoë is teruggebring, maar in ’n nonnekleed.[19] Op 20 April 1042 is Zoë en haar suster Theodora, wat teen haar wil uit haar klooster geneem is, tot medekeiserinne verklaar.[20] Michael het na ’n klooster gevlug vir sy veiligheid.[20] Hoewel hy ’n monnike-eed afgelê het, is hy gearresteer, verblind[19] en gekastreer. Hy is op on 24 Augustus 1042 as ’n monnik dood.

Zoë het as die senior keiserin dadelik die mag oorgeneem en haar suster van amptelike geleenthede weggehou. Ná twee maande het Zoë vir haar ’n nuwe man gesoek. Eindelik het sy besluit op ’n vorige minnaar, Konstantyn Monomachos.[10] Hulle is op 11 Junie 1042 getroud en Konstantyn het die volgende dag keiser saam met Zoë en Theodora geword.

Konstantyn het sy nuwe minnares, Maria Skleraina, saam met hom na die hof gebring[21] en daarop aangedring om sy lewe openlik met haar te deel.[22] Die 64-jarige Zoë het blykbaar nie omgegee nie, maar die publiek het gedink dit is skandalig. Gerugte het ontstaan dat Skleraina beplan het om Zoë, en dalk ook Theodora, te vermoor.[23] Dit het tot ’n opstand gelei[24] en die vrede is eers herstel nadat Zoë en Theodora op die paleis se balkon verskyn en die mense gerusgestel het.[24]

Verwysings

[wysig | wysig bron]
  1. ↑ 1,0 1,1 Norwich, pg. 276
  2. ↑ Norwich, pg. 259
  3. ↑ Kazhdan, pg. 503
  4. ↑ Finlay.
  5. ↑ Candui, pg. 257
  6. ↑ Norwich, pg. 270
  7. ↑ Norwich, pg. 271
  8. ↑ Norwich, pg. 275
  9. ↑ 9,0 9,1 Norwich, pg. 278
  10. ↑ 10,0 10,1 10,2 Kazhdan, pg. 2228
  11. ↑ Treadgold, pg. 586
  12. ↑ Finlay, pg. 478
  13. ↑ Norwich, pg. 280
  14. ↑ Finlay, pg. 480
  15. ↑ Norwich, pg. 286
  16. ↑ Norwich, pg 289
  17. ↑ Finlay, pg. 495
  18. ↑ Tougher 2008, p. 56.
  19. ↑ 19,0 19,1 19,2 Hussey 1966, p. 198.
  20. ↑ 20,0 20,1 Hussey 1966, p. 199.
  21. ↑ Finlay, pg. 501
  22. ↑ Norwich, pg. 308
  23. ↑ Norwich, pg. 309
  24. ↑ 24,0 24,1 Finlay, pg. 503

Bronne

[wysig | wysig bron]
  • Finlay, George. History of the Byzantine Empire from 716–1057, William Blackwood & Sons, 1853
  • Hussey, J.M., red. (1966). The Cambridge Medieval History:The Byzantine Empire Part 1. Vol. IV. Cambridge University Press. {{cite book}}: Ongeldige |ref=harv (hulp)
  • Kazhdan, Alexander, red. (1991). Oxford Dictionary of Byzantium. Oxford University Press. ISBN 978-0-19-504652-6.
  • Norwich, John Julius. (1993), Byzantium: The Apogee, London: Penguin, ISBN 978-0-14-011448-5 
  • Tougher, Shaun (2008). The Eunuch in Byzantine History and Society. Routledge. {{cite book}}: Ongeldige |ref=harv (hulp)
  • Treadgold, Warren. A History of the Byzantine State and Society (Stanford University Press, 1997) ISBN 0-8047-2630-2

Eksterne skakels

[wysig | wysig bron]
Ontsluit van "https://af.wikipedia.org/w/index.php?title=Zoë_van_Bisantium&oldid=2457849"