Gaan na inhoud

Centurion (tenk)

in Wikipedia, die vrye ensiklopedie
Centurion

Centurion Mk3 tenk by die Worthington Tenkmuseum in CFB Borden (Ontario, Kanada).
Tipe Swaartenk
Oorsprong Vlag van Verenigde Koninkryk Verenigde Koninkryk
Diensgeskiedenis
In gebruik 1946–tans (ontwikkelde modelle nog in diens)
Oorloë Tweede Wêreldoorlog
Produksiegeskiedenis
Koste per eenheid £35 000 (1950), £38 000 (1952)[1]
Aantal gebou 4 423[2]
Spesifikasie
Massa 52 ton
Lengte romp 7,6 m
Wydte 3,8 m
Hoogte 3,01 m
Bemanning 4 (bevelvoerder, kanonnier, laaier, drywer)
Primêre
bewapening		 105 mm L7 gegroefde kanon
84 mm gegroefde kanon
76.2mm gegroefde kanon
Sekondêre
bewapening		 Koaksiale .30-kaliber Browning masjiengeweer
Enjin Rolls-Royce Meteor
Enjinlewering 480 kW
Transmissie 5-gang Merrit-Brown Z51R Mk. F ratkas
Suspensie Gemodifiseerde Horstmann
Snelheid 35 km/h

Die Centurion was die hooftenk van die Britse Leër na die Tweede Wêreldoorlog. Dit is in diens gestel in 1945 en word allerweë beskou as die beste na-oorlogse tenkontwerp[3][4][5][6][7][8] en was geproduseer tot in die 1960's. Die tenk het in die voorste linies gedien tot in die 1980's. Die onderstel was aangepas om in verskeie ander rolle aangewend te word en van dié voertuie is nog steeds in gebruik. Dit was 'n baie goeie tenk, goed gepantser, beweeglik en toegerus met 'n bruikbare kanon.

Die ontwikkeling van die Centurion het in 1943 en produksie in Januarie 1945 begin. Daar is ses prototipes in België afgelewer minder as 'n maand nadat die oorlog in Europa in Mei 1945 beëindig is.[9] Die Centurion is vir die eerste keer in oorlogvoering deur die Britse Leër in die Koreaanse oorlog in 1950 gebruik waar dit deel van VN-magte was. Dit is ook later in die Indies-Pakistanse Oorlog van 1965 gebruik waar dit teen die VSA-verskafde M47 Patton en M48 Patton-tenks te staan gekom het. Dit is deur die Koninklike Australiese Pantserkorps in die Viëtnamoorlog gebruik.

Die Israeli-magte het die Centurion tydens die Sesdaagse Oorlog in 1967, die Jom Kippoeroorlog, in 1973, die Libanonkonflik in 1978 en die Libanonoorlog in 1982 gebruik. Hulle het ook veranderde Centurions as troepedraers gebruik in Gasa, die Wesoewer en op die Libanese grens. Die Koninklike Jordaniese Landmagte het Centurions gebruik, eerstens in 1970 teen Sirië se indringingmagte gedurende die Swart September gebeure en later op die Golanhoogland in 1973. Die Suid-Afrikaanse Weermag het Centurions ontplooi in Angola tydens die Suid-Afrikaanse Grensoorlog in die 1980's, waar dit as die Olifant bekend gestaan het.[10]

Die Centurion het een van die mees gebruikte tenks geword, dit is deur dosyne weermagte wêreldwyd gebruik met sommiges wat in die 1990's nog steeds in gebruik was.[11] So onlangs as die 2006 Israeli-Libanonkonflik het die Israelse Weermag gemodifiseerde Centurions gebruik as pantsertroepedraers en geniekorpsvoertuie.

Die Suid-Afrikaanse Weermag gebruik tans nog oor die 200 Centurions, wat hulle in die 1980's en 2000's gemoderniseer en dit as die Olifant bemark het.

Tussen 1946 en 1962 is 4 423 Centurion tenks gebou,[12] wat uit dertien basismodelle en verskeie variante bestaan het. Die Britse Leër het hulle tenks vervang met die Chieftain.

Ontwikkeling

[wysig | wysig bron]

In 1943 het die Direktoraat van Tenkontwerp, onder bevel van Sir Claude Gibb, opdrag gekry om 'n nuwe swaartenk te ontwerp op versoek van Generale Staf Memorandum A41. Na 'n reeks middelmatige ontwerpe in die A-reeks en die besef wat die bedreiging van die Duitse 88mm kanonne inhou, het die Oorlogskantoor versoek dat die ontwerpe hersien moet word. Meer spesifiek, uithouvermoë en betroubaarheid, die vermoë om voltreffers van die Duitse 88mm-kanon te weerstaan en groter beskerming teen landmyne was die grootste vereistes.

Aanvanklik, in September 1943, was die vereiste dat die A41 nie meer as 40 langton moes weeg nie; dit was die beperking van die bestaande Merk I en Merk II vervoersleepwaens asook diė van 'n Baileybrug met 'n spanlengte van 24 m. Die Britse spoorweglaaimaat het bepaal dat die wydte nie meer as 3,25 m en die optimum wydte nie meer as 3,12 m. moet wees nie,[13] maar belangrik is die feit dat dié beperkings vir tenks deur die Oorlogskantoor, onder druk van die Direktoraat van Tenkontwerp, opgehef is. 'n Hoë topsnelhied was nie 'n vereiste nie, terwyl beweeglikheid dié van die Comettenk moes ewenaar. 'n Hoë trusnelheid was 'n vereiste, na aanleiding van die insident in Suid-Italië, toe Geallieerde tenks in nou versonke paaie vasgekeer is deur die Duitse Leër. Die veranderde ratkas het oor 'n tweespoedfasiliteit beskik, met die hoër trurat wat gelyk aan tweede rat was.[14][15]

Die Departement van Tenkontwerp het die romp verleng deur 'n sesde wiel by te voeg in die bestaande 5-wiellangstrek Christie-suspensie, soos gebruik is op die Comet, en die ruimte tussen die tweede en derde wiele te vergroot. Die Christie-suspensie, met vertikale spiraalvere tussen die kantpantserplate, is vervang met Horstmann-suspensie met drie horisontale vere, en eksterngemonteerde dubbelboegie aan elke kant. Die Horstmann ontwerp het nie dieselfde rykwaliteit gebied as die Christie-stelsel nie maar was kleiner en makliker om te onderhou.[16] In geval van skade deur landmyne kon individuele suspensie- en wieleenhede maklik vervang word. Die romp is herontwerp met gesweiste, skuins pantser en 'n skiettoring wat gedeeltelik gegiet was en toegerus met die kwaliteit 76.2 mm kanon as die primêre wapen en 'n 20 mm Polsten kanon links daarvan. Dit is toegerus met 'n Rolls-Royce Meteor-enjin, soos gebruik in die Comet en Cromwell-tenks. Die hele nuwe ontwerp het uitstekend vertoon.[15]

Die ontwerpbeperkings is egter verslap nog voordat die konsepspesifikasie van die A41 vrygestel is gedurende Oktober 1943 en die massabeperking was verhoog van 40 na 45 langton omrede die pantserbehoefte groter was en die skiettoring ook wyer was (die tenk kon gevolglik nie per trein vervoer word nie) om 'n kragtiger kanon te kon huisves.[17] Die nuwe weergawe se pantser was gelykstaande aan dié van die swaarste infanterietenk, terwyl verbeterde suspensie en enjins die veldryvermoë van die tenk aansienlik verbeter het. Dit was selfs beter as dié van die vroeëre kruisertenks. Die Oorlogskantoor het ook besluit dat dit beter sal wees om nuwe sleepwaens te ontwikkel eerder as om 'n oënskynlike goeie ontwerp te verswak. Die historikus David Fletcher het die bewering gemaak: "Maar was die Centurion, na alles, 'n universele tenk? Die antwoord is ongetwyfeld nee".[18]Associated Equipment Company het in Mei 1944 'n grootskaalmodel beskikbaar gemaak. Daarna is twintig proefeenhede bestel met 'n verskeidenheid wapenkombinasies: tien met 'n 17-pond kanon en 'n 20 mm Polsten masjiengeweer toegerus is (met die helfte met Besa masjiengewere op die agterkant van die skiettoring en halwe ontsnapdeur), vyf met 'n 17-pond kanon, 'n Besa-masjiengeweer wat verder vorentoe is en 'n ontsnapdeur en vyf met 'n QF 77 mm kanon en masjiengeweer in die romp wat deur die drywer beheer word.[19]

Die prototipes van die oorspronklike 40-ton ontwerp, die Centurion-Merk I, het 76 mm pantser aan die voorkant gehad; wat dunner was as die 101 mm pantser van die Churchill of die 152 mm van die Churchill Mk VII en VIII infanterietenks wat ook op daardie stadium in produksie was. Die voorkant van die Centurion het 'n steil helling gehad wat die effektiewe dikte van die pantser verhoog het. Dit was soortgelyk aan die hellings van die Duitse Panther-tenk en die Sowjet T-34 tenk. Die skiettoring se pantser was 152 mm dik. Die tenk was beweegliker en ratser as die Comet-tenk. Die verbeterde Centurion Merk II model het kort daarna verskyn, die voorste pantser was 118 mm en die pantser aan die kante en agterkant is vergroot van 38 mm na 51 mm.[20] Net 'n klein aantal Merk I Centurions is gebou, die meeste is op die produksielyn na Merk II opgegradeer. Daar is met volle produksie in November 1945 begin by aanlegte van Leyland Motors, Lancashire, Leeds, Royal Arsenal en Vickers te Elswick nadat 'n bestelling vir 800 eenhede ontvang is.[21] Die Centurion is in Desember 1946 in diens gestel nadat die 5de Koninklike Tenkregiment reeds van die tenks ontvang het.[20]

Centurion Mk 3 te Eastbourne Redoubt

Kort nadat die Centurion in diens gestel is, het die Royal Ordnance hul 84 mm kaliber (20-ponder) tenkkanon voltooi. Op hierdie stadium was die bruikbaarheid van die 20 mm Polsten-masjiengeweer ook in twyfel getrek, die kaliber was te groot vir gebruik teen troepe en is vervang met 'n Besa-masjiengeweer in 'n eenstuk-gegote skiettoring. Die nuwe Centurion Merk III het ook oor 'n ten volle outomatiese stabiliseerstelsel vir die masjiengeweer beskik. Dit het die masjiengeweer veel akkurater gemaak terwyl die tenk beweeg het, wat sy vermoë op die slagveld aansienlik verbeter het.[22] Produksie van die Merk III het in 1948 begin.[23] Die Merk III se vermoë was soveel beter dat die Merk I en II's onttrek is sodra die Merk III beskikbaar was. Die ouer tenks is omgeskakel na Centurion gepantserde herwinningsvoertuie Merk I vir gebruik deur die geniekorps of opgradeer na die Merk III-standaard. Ander verbeteringe aan die Merk III was 'n kragtiger enjin, verbeterde versier en 'n stabiliseerder vir die kanon.[23]

Die 20-ponder kanon is in 1959 deur die 105 mm L7 kanon vervang. Alle latere weergawes van die Centurion, vanaf Merk 5/2, is met die L7 toegerus.[15]

Die ontwerp van die Merk 7 is in 1953 voltooi en daar is net daarna met produksie begin.[24] Een van die nadele van die vroeëre weergawes was die beperkte togafstand van 105 km op harde paaie; om die probleem te bowe te kom is eksterne tenks aangeheg en later is 'n eenwielsleepwa gebruik. Die Merk 7 het egter oor 'n derde tenk in die romp beskik wat dit 'n togafstand van 163 km gegee het. Dit was ook moontlik om die Centurion op Europese spoorweë te vervoer weens hulle breër spoorwydte.[25]

Nederlandse Centurions op 'n pad in 1963, met 'n eenwiel sleepwa.

Die Centurion is ook gebruik as die basis vir 'n reeks spesialiteitstoerusting, insluitende gevegsingenieurs variante met 'n 165 mm kanon vir die Royal Engineers-pantservoertuig (REPV). Die ontwerp van die tenk het die langste gedien, dit was gebruik as die gevegstenk vir die Britse Leër en Australiese Weermag vanaf die Korea-oorlog (1950–1953) tot die Viëtnamoorlog (1961–1972) en was ook gebruik as 'n REPV gedurende Operasie Desert Storm in Januarie-Februarie 1991.[26]

Operasionele rekord

[wysig | wysig bron]

Korea-oorlog

[wysig | wysig bron]

Op 14 November 1950 het die 8th King's Royal Irish Hussars van die Britse Leër, toegerus met drie eskaders van Centurion Mk 3 tenks, in Pusan, Suid-Korea geland. Die Centurion het sy eerste tenk vernietig in Busan toe dit 'n Noord-Koreaanse Cromwell tenk buite aksie gestel het.[27] Die tenks is in sub-zero temperature gebruik en die 8th Hussars moes daarby aanpas. Die tenks is oornag op strooi parkeer om te verhoed dat die staal rusperbande aan die grond vasvries. Die enjin moes elke 30 minute aangeskakel word en dan moes elke rat geskakel word om te verhoed dat dit vasvries.[28] Gedurende die Slag van Imjinrivier het die Centurions blywende roem verwerf toe hulle die onttrekking van die 29ste Brigade gedek het met slegs vyf tenks wat uit aksie gestel is. Dié vyf tenks is later herwin en herstel.[29] Gedurende 1952 het Centurions van die 5th Royal Inniskilling Dragoon Guards deelgeneem aan die Tweede Slag van die Hook waar hulle 'n beduidende rol gespeel het om Chinese aanvalle af te weer. Centurions van die 1ste Koninklike Tenkregiment het aan die Derde Slag van die Hook deelgeneem[29] en aanvalle van die Volksbevrydingsleër afgeslaan. Hulle het in 1953 ook aan die Slag van Samichonrivier deelgeneem. In 'n huldeblyk aan die 8th Hussars het generaal John O'Daniel, bevelvoerder van die VSA 1ste Korps gesê: In their Centurions, the 8th Hussars have evolved a new type of tank warfare. They taught us that anywhere a tank can go, is tank country: even the tops of mountains.[28] Die afwesigheid van 'n masjiengeweer op die skiettoring wat in 360° kon skiet was 'n nadeel, die masjiengeweer aan boord kon slegs in een rigting vuur. Dus was die tenk kwesbaar vir infanterie-aanvalle.[30]

Ontplooiing in Wes-Europa

[wysig | wysig bron]

Vroeg in 1952 het die Koue Oorlog begin eskaleer en NAVO het moderne swaartenks benodig as teenvoeter vir die Sowjet T-34 tenks soos gebruik deur die Warskouverdraglande. Die tenks is by die Britse Rynleër gestationeer waar dit as 'n afskrikmiddel gedien het. Die Franse magte het slegs oor die ligte AMX-13 tenks beskik en die Wes-Duitse magte oor geen tenks nie. Amerika was ook 'n voorstander dat Centurions verskaf moes word aan Denemarke en Nederland as deel van die Onderlinge Verdedigingsbystandprogram omrede vervaardiging van die M48 Patton eers in April 1952 kon begin. 'n Merk III Centurion het £31,000 of £44,000 met ammunisie gekos. [31] Die Koninklike Kanadese Pantserkorps het ook 'n regiment Centurions in Wes-Duitsland ontplooi om die Kanadese Brigade te ondersteun.

Suez-krisis

[wysig | wysig bron]

Tydens die Suez-krisis het die Britse bevelvoerder generaal Sir Hugh Stockwell geglo dat metodiese en stelselmatige pantseroperasies, gebaseer rondom die Centurion's, die sleutel tot oorwinning was. [32]

Die Egiptiese Magte het Port Said se binneste hawe vernietig en die Britse Magte moes improviseer en die vissershawe gebruik om hulle magte aan land te bring. Die 2de Brigade van die Valskermregiment het per skip aan land gegaan. Centurion tenks van die 6de Koninklike Tenkregiment is ook aan land gebring en teen 12:00 het hulle aangesluit by die Franse valskermtroepe. Terwyl die Britse troepe aan wal gaan het troepe van die 2de Franse Valskermregiment Egiptiese teenaanvalle met onder andere die SU-100 tenkvernietiger afgeweer.[33]

Nadat hulle 'n brughoof geskep het in Port Said, het 42 Kommando in die Shari Muhammad Ali-pad afbeweeg om by die Franse magte by die Raswabrug aan te sluit. Terwyl dit gebeur het, het die Seesoldate ook beheer van Port Said se gaswerke oorgeneem. Terselfdertyd het 40 Kommando, ondersteun deur die Koninklike Tenkregiment, voortgegaan om die gebied skoon te maak van Egiptiese skerpskutters. Luitenant-kolonel Norman Tailyour het gereël dat meer versterkings per helikopter ingevlieg word.[34]

Viëtnamoorlog

[wysig | wysig bron]
Die bemanning van 'n Australiese Centurion in gesprek met soldate gedurende 'n operasie in Suid-Viëtnam gedurende 1968

In 1967 is die Koninklike Australiese Pantserkorps se 1ste Pantser Personeeldraer Eskader na A Eskader van die 3de Kavallerie Regiment in Suid-Viëtnam oorgeplaas. Alhoewel hulle operasies met sukses uitgevoer het in hulle gebiede onder hulle beheer, is daar egter gevind dat hulle lig gepantserde M113A1 personeeldraer nie kragtig genoeg was om 'n roete deur die digte woude oop te dwing nie.[35] Dit het dus hulle vermoë om teen die vyand op te tree aan bande gelê. Die Australiese regering het, na kritiek in die parlement, besluit om 'n eskader Australiese Centurions na Suid-Viëtnam te stuur.[35] Die Centurions van C-Eskader, 1ste Pantser Regiment, toegerus met 20-ponder kanonne, het op 24 Februarie 1968 in Suid-Viëtnam gearriveer met hulle hoofkwartier te Nui Dat saam met die III Korps van Suid-Viëtnam.[36]

Kolonel Donald Dunstan, later die Goewerneur van Suid-Australië, was die tweede-in-bevel van die 1ste Australiese Taakmag in Suid-Viëtnam. [37] Hy was bes moontlik die laaste Australiër wat tenks en infanterie in 'n gekombineerde operasie gebruik het gedurende die Tweede Wêreldoorlog tydens die Bougainville aanval en die eerste sedert die oorlog wat in bevel was van gekombineerde Australiese tenk- en infanteriemagte.[38] Toe hy tydelik in bevel was gedurende Brigadier Ronald Hughes se afwesigheid, het hy opdrag gegee dat die Centurions van Nui Dat vorentoe na basisse Coral en Balmoral gebring word as ekstra slaankrag siende dat hulle nie gebruik was by Nui Dat nie. Dunstan het gesê dat hy geen rede kan sien waarom die Centurions nie daar moes wees nie.[39] Sy visie het tot gevolg dat die 1ste Taakmag ongeveer 267 soldate van die 141ste en 165ste Noord-Viëtnamese Leërregiment gedurende die ses weke duur van die Slag van Coral–Balmoral laat sneuwel het in Mei 1968. Hulle het ook 11 krygsgevanges geneem en op 36 wapens van bemannings, 112 kleingewere en verskeie ander wapens beslag gelê.[40]

Troepe van die 1ste Pantser Regiment gedurende 'n inligtingsessie te Vung Tau

Na die Slag van Coral-Balmoral is 'n derde Centurion groep gevorm wat twee tenkstootskrapers ingesluit het. Teen September 1968 het C-eskader oor vier tenkgroepe beskik en was op volle sterkte, elke groep het oor vier Centurion tenks beskik. Teen 1969 het B-Eskader, 3de Kavallerie; A-Eskader, 1ste Pantser Regiment; B-Eskader, 1ste Pantser Regiment en C-Eskader, 1ste Pantser Regiment elk 'n beurt gehad in Suid-Viëtnam. Aanvanklik was 26 Centurions ontplooi, na drie en 'n halfjaar was 58 Centurions ontplooi waarvan 42 gevegskade opgedoen het. Ses van dié tenks was onherstelbaar beskadig en twee bemanningslede het gesneuwel in die gevegte.[35]

Die bemannings van die Centurions het gou geleer, nadat hulle in Viëtnam gearriveer het, om die beskermde pantserplate aan die kante van die tenks te verwyder om te verhoed dat plantegroei en modder tussen die plaat en ruspers opbou. Elke Centurion in Viëtnam het 'n vrag van 62 projektiele vir die 20 ponder kanon, 4 000 .50 kaliber en 9 000 .30-06 Springfield rondtes vir die drie masjiengewere gedra. Een masjiengeweer was op die skiettoring en daar was twee koaksiale masjiengewere in die romp.[41] Omrede die tenks toegerus was met petrolenjins was hulle genoodsaak om 'n ekstra eksterne brandstoftenk (450 l), aan die agterkant te dra.[42][43]

Indo-Pakistanse Oorloë

[wysig | wysig bron]

In 1965 het die Indiese Weermag se tenkvloot uit hoofsaaklik die ouer M4 Sherman tenks bestaan; hulle het ook oor 'n aantal Centurion Mk 7 tenks beskik wat toegerus was met 20-ponder kanonne. Hulle het ook oor 'n paar AMX-13 en M3 Stuart ligte tenks beskik. Die Centurion Mk 7 was op daardie stadium een van die mees moderne tenks in die weste.[44][45]

Die Pakistanse Offensief, geloods deur hul 1ste Pantserdivisie, is tot stilstand gedwing tydens die Slag van Asal Uttar op 10 September. Die Pakistanse Weermag van ses pantserregimente is teengestaan deur drie Indiese pantserregimente. Een van die regimente, die 3de Kavalleri, het oor 45 Centurions beskik. Die Centurion met sy 20-ponder kanon, het gou gewys dat dit beter was as die M47 en M48 Patton-tenks.[46] Later, tydens die Slag van Chawinda, kon die Pakistanse pantsermagte met M47 en M48 Patton-tenks nie veel van die Centurion tenks se pantser deurdring nie. 'n Na-oorlogse ondersoek deur die VSA oor die tenkgevegte tydens die oorlog het tot die gevolgtrekking gekom dat die Centurion se 20-ponder kanon, sowel as die 105 mm L7 wat later op die Centurion geïnstalleer is, wel die Patton se pantser kon deurdring. Ook die AMX-13 se 75 mm kanon kon die Paton se pantser deurdring.

In 1971, by die Slag van Basantar, het 'n pantserdivisie en pantserbrigade van die Pakistanse 1ste Korps met twee pantserbrigades van die Indiese 1ste Korps slaags geraak. Die Indiese magte het oor Centurion tenks beskik. 'n Groot tenkgeveg het uitgebreek met die Amerikaans-vervaardigde tenks van die Pakistanse Leër teen die Indiese Lëer se mengsel van Sowjet T-55 en Britse Centurion tenks. Die Pakistani's het bedroë uit die slag getree, met 46 tenks wat verwoes is.

Midde-Ooste

[wysig | wysig bron]
Die Israeli Sho't variant
Buite aksie gestelde Israeli Centurion na die Slag van Karameh

Egipte was die eerste land wat Centurion tenks aangekoop het en die eerste tenks is in 1950 afgelewer.[47] Israel se voormalige Britse Centurions is eers in 1959 afgelewer. Israel het verskeie modelle van die Centurion oor die jare gekoop van verskeie lande of buitgemaak in konfliksituasies. Na die verkryging van die tenks het Israel feitllik dadelik begin met opgradering van die tenks, onder andere is die 20-ponder kanon met die Britse 105 mm L7 kanon vervang en die Sho't genoem. Dit beteken sweep.[48]

Met die aanvang van die Sesdaagse Oorlog in 1967 het Israel oor 293 Centurion / Sho't tenks, uit 'n totaal van 385 tenks, beskik wat onmiddellik na gevegsituasies gestuur kon word.[49] Egipte het oor 30 Centurions beskik in die Sinai-skiereiland.[50]Al 30 die tenks is deur die Israelimagte vernietig of buitgemaak gedurende die konflik.[51] Israel het ook 30 Jordaniese Centurion tenks buitgemaak, Jordanië het oor 90 tenks beskik. Vyf-en-twintig tenks is by Hebron deur die Jordaniese magte agtergelaat.[52][53]

'n Sho't tenk naby die Vallei van Trane, Golanhoogland

Vanaf 1970 to 1974 is alle Sho't tenks opgradeer en van die meer effektiewe Continental AVDS-1790-2A dieselenjin (ook gebruik in die M48 en die M60 Patton tenks) en Allison CD850-6 transmissie voorsien. Die opgradeerde model is die Sho't Kal Alef genoem en is later gevolg met nog drie variante wat Bet, Gimel en Dalet genoem is, na aanleiding van die tipe opgradering.[28] Die opgradering het onder andere dikker pantser, 'n nuwe roterende meganisme vir die skiettoring, nuwe kanonstabiliseerder, verbeterde ammunisieberging met voorsiening vir meer rondtes en verhoogde brandstofkapasiteit ingesluit. Daar was ook 'n verbeterde vuurbeheerstelsel, verbeterde brandblusserstelsel, verbeterde elektriese stelsel en remme. Die opgraderings is afgerond met die installering van reaktiewe pantser. Hulle is toegerus met Amerikaanse radio's en is of met die oorspronklike 7.62 mm kaliber masjiengeweer of met nuwe Browning M2 12.7 mm masjiengewere toegerus. Die Sho't Kal kan van die Centurion onderskei word omrede sy agterste dek hoër is, om die groter enjin te huisves.

Die Sho't Kal model het legendariese status verwerf gedurende die Slag van die Vallei van Trane op die Golanhoogland gedurende die Jom Kippoeroorlog in 1973. 105 Sho't Kal tenks van die 7de Pantserbrigade en twintig Sho't tenks van die 188ste Brigade het die opmars van 500 Siriese T-55 en T-62 tenks gestuit en het die simbool van Israeli pantservermoë geword.[54] Gedurende die oorlog is 1 063 Israelitenks buite aksie gestel[55] (meer as die helfte was Centurions, waarvan 600 totaal-en-al vernietig of gebuit is.[56] Daar is 35 Centurion tenks deur Egipte buit gemaak,[57] en dosyne deur Sirië en Irak[58] en vier deur Jordanië.[59] Daarteenoor is 2 250 Arabiese tenks uit aksie gestel[55] (insluitend 33 Jordaniese Centurions waarvan 18 vernietig is,[59]) 1 274 van hulle is totaal vernietig of gebuit,[60] 643 tenks is in die noorde vernietig en 631 in die suide.[61]Na die oorlog het Amerika 200 M60 en M48 tenks in Israel afgelewer om vir hulle verliese op te maak[62] en Brittanje het 400 Centurion tenks afgelewer.[56]

Sho't Kal tenks met reaktiewe pantser is gebruik in die 1982-inval van Libanon. Gedurende die oorlog is 21 Centurion tenks buite aksie gestel waarvan agt vernietig is.[63]

Die Israeli weermag het gedurende die 1980's begin om hulle uit diens te stel en hulle was almal onttrek in die 1990's. Die meeste van hulle is omgeskakel na Nagmasho't, Nagmachon en Nakpadon; gepantserde troepedraers of infanterie gevegsvoertuie of Puma pantseringenieursvoertuie.

1991 Operasie Desert Storm

[wysig | wysig bron]

Gedurende Operasie Desert Storm in 1991 is twaalf Centurion Mk 5 Royal Engineers-pantservoertuie (REPV) ontplooi met die 32 Pantser Ingenieursregiment as deel van die Britse operasies gedurende die offensief. Drie eenhede is verloor gedurende opleiding in twee afsonderlike ongelukke wat voertuigbrande en die ontploffing van ammunisie ingesluit het. Een REPV is vernietig op 5 Februarie 1991 en twee is vernietig in 'n tweede ongeluk die volgende dag.[64] Vier soldate is lig beseer. Geen REPV was in aksie gedurende die operasie nie.

Jordanië

[wysig | wysig bron]

Jordanië het vyftig Centurions gekoop tussen 1954 en 1956, en teen 1967 het hulle ongeveer 90 Centurions in diens gehad. Die Jordaniese Weermag het hulle Centurions tydens die Sesdaagse Oorlog gebruik. In 1967 was die 10de Onafhanklike Tenkregiment toegerus met 44 Centurion Mk 5 tenks met 20-ponder kanonne. Hulle was aanvanklik ontplooi op die Oosbank. Later is hulle dringend verskuif na die Hebron gebied op die Wesoewer om aan te sluit by die veronderstelde Egiptiese opmars. Van hierdie tenks is egter vernietig en ongeveer 30 is buitgemaak deur die Israeli Weermag. Die Israelis het ook 25 Jordaniese Centurion tenks by Hebron verower. Die Koninklike Wag Brigade het ook 'n regiment gehad wat toegerus was met Centurions.

Na die 1967 oorlog is die leër herbewapen en meer Centurion tenks is aangekoop.

Gedurende September 1970 (Swart September) het Jordanië Centurions van die 40ste Pantserbrigade gebruik teen die invallende Siriese T-55 tenks. Jordanië het tussen 75 en 90 van hul 200 tenks verloor.[65] Die meeste is vernietig deur Siriese tenkvuur by ar-Ramtha.[66] Sommige was ook vernietig deur die PLO by Amman.[67] Die Palestyne het verowerde Centurion tenks teen die Jordaniese Weermag gebruik.[68]

In 1972 is die Centurion tenks toegerus met 105 mm kanonne. Gedurende die Jom Kippoeroorlog was die Jordaniese 40ste Pantserbrigade ontplooi in die Golanhoogland op die front om Siriese troepe te ondersteun en dit het Koning Hoessein toegelaat om solidariteit met die Arabiese wêreld te toon. Die 40ste Pantserbrigade het noordwaarts na Sheikh Meskin beweeg maar hulle teenaanval was swak gekoördineer en oneffektief omrede die Israeli-magte hulself in voorbereide verdedigingsposisies ingegrawe het.

Van 1982 tot 1985 is die oorblywende Centurions van die Jordaniese Leër toegerus met dieselenjins (dit het die oorspronklike Meteor petrolenjins vervang) en transmissies van die M60A1 tenk. Die Belgiese SABCA gerekenariseerde vuurbeheerstelsel met 'n laser afstandpeiler en passiewe nagsigvisier vir die kanonnier, Cadillac Gage elektro-hidroliese aandryfstelsel en stabiliseringstelsel vir die skiettoring en nuwe Teledyne Continental hidropneumatiese suspensie wat die Horstmann eenhede vervang het was deel van die opgradering. Hierdie opgradeerde voertuie is Tariq genoem. Die Tarig is uit diens onttrek nadat hulle vervang is deur Britse Challanger tenks in die laat 1990's. Verskeie van hulle is omgeskakel na swaar troepedraers.

Suid-Afrika

[wysig | wysig bron]

Suid-Afrika het 203 Centurion Mk 3 tenks van Brittanje in 1953 bestel.[69] Die Suid-Afrikaanse Centurions is tussen 1955 en 1958 in diens gestel en het ook 17 pantserherwinningsvoertuie ingesluit.[69]

Swede

[wysig | wysig bron]

Na die einde van die Tweede Wêreldoorlog was dit duidelik dat die Sweedse Weermag se verskeidenheid van tenks veroudered en 'n groot logistieke uitdaging was. Kungliga Arméförvaltningens Tygavdelning (KAFT, die wapens buro van die leër se administratiewe dienste) het 'n ondersoek gedoen wat aangedui het dat verkryging van die nuut ontwikkelde Centurion Mk 3 tenks die mees koste-effektiefste metode is om die ou tenks te vervang; hulle het ook potensiaal gehad vir opgradering in die toekoms. 'n Aankoop versoek was gerig aan Groot-Brittanje maar hul antwoord was dat die Britse Leër se behoeftes eers vervul moet word alvorens daar na uitvoere gekyk kan word. Dit sou tussen vyf en vyftien jaar neem volgens Groot-Brittanje. Dus, het KAFT besluit om om 'n Sweedse produk te ontwikkel, die '"E M I L". Terselfdertyd het hulle met Frankryk onderhandel om hulle AMX-13-tenk aan te koop.

Die Britte het egter hulle standpunt vroeg in Desember 1952 verander aangesien hulle ekonomie uitvoere broodnodig gehad het om buitelandse valuta te verdien. Hulle maak dus 'n aanbod om die Centurions onmiddellik beskik te stel. Die Sweedse minister van Verdediging, Torsten Nilsson, arbitrêr plaas 'n bestelling vir 80 Mk 3 tenks, met die Sweedsw naam van Stridsvagn 81, aan die einde van 1952 met die eerste aflewering vir April 1953.[70][71] In 1955 het Swede 150 Centurion Mk 5 tenks geplaas, hulle was ook Stridsvagn 81 genoem. In 1960 is 'n verdere 110 Mk 10's gekoop wat hulle die Stridsvagn 101 genoem het. Die Centurions tesame met die Stridsvagn 103 was vir dekades die ruggraat van die Sweedse pantser brigades. Later in die 1960's is die Mk3 en Mk5 op gegradeer met 'n 105 mm kanon en hulle word die Stridsvagn 102 genoem.

Tussen 1983 en 1987 het die Centurions algemene opknapping en modifikasies ondergaan. Dit het dinge soos nag visie, visier stelsels, laser afstandmeters, verbeterde kanonstabiliseerders, termiese kouse om die kanonloop en verbeterde uitlaatstelsels en reaktiewe pantser ontwikkel deur Sweedse FFV Kantoor. in die 1980's is ongeveer 80 Stridsvagn 101's toegerus met Continental-dieselenjins en Allison ratkaste en hulle is die Stridsvagn 104 genoem.

Gedurende die 1990's het die Sweedse Leër stelselmatig hul Centurions en Stridsvagn 103 uitfaseer nadat vergelykende toetse met die T-72, Leclerc, M1A1 en Leopard 2 tenks gedoen is. Hulle is vervang met die Stridsvagn 121 en Stridsvagn 122.

Kerntoetse

[wysig | wysig bron]
Die Atoom Tenk te Robertson Barakke

'n Centurion Mk3 van die Australiese Weermag (registrasienommer:169041) is gebruik in 'n kerntoets te Emu Field in Australië in 1953 as deel van Operasie Totem 1. Dié tenk is gebou as nommer 39/190 by die Royal Ordnance fabriek te Barnbow in 1951, en die Britse Leër nommer 06 BA 16 aan dit toegeken. Dit is verskaf aan die Australiese Statebondsregering volgens kontrak 2843 van 1952.[72]

Die tenk was 460 m (500 jaart) vanaf die 9,1 kiloton episentrum geplaas met sy skiettoring na die episentrum gerig. Dit was daar gelaat met die enjin aan en vol ammunisie gelaai.[73] Na die ontploffing het 'n ondersoek aan die lig gebring dat die tenk 5 m teruggestoot is, ietwat na die linkerkant en dat die enjin gestaak het, maar slegs omrede die brandstof opgeraak het. Die antennas was weg, die ligte en periskoop was gesandblaas, die lapmateriaal oor die mantel verbrand en die kantpantserplate was afgeruk en 180 m verder gevind.[72] Dit kon egter nog weggery word vanaf die toneel van die ontploffing. Sou daar bemanning in die tenk gewees het, sou die skokgolf hulle dood veroorsaak het.

Daar is agterna na die tenk verwys as die Atoomtenk en is ook gebruik in die Viëtnamoorlog. In Mei 1969, tydens 'n geveg, is die Atoomtenk deur 'n vuurpylaangedrewe granaat getref. Die granaat het die tenk binnegedring aan die laer linkerkant van die kajuit en het diagonaal deur die tenk getrek en agter in die regterhoek van die tenk tot rus gekom. Die hele bemanning in die skiettoring is deur fragmente van die granaat is verwond. Bombardier Carter is afgevoer terwyl die res van die bemanning aan diens gebly het en die tenk steeds geveggereed gehou het.[73]

Die Atoomtenk word nou uitgestal by Robertson barakke in Palmerston, Noordelike Gebied. Ander tenks is ook gebruik in kerntoetse, tenk 169041 is die enigste een bekend wat 'n kerntoets deurstaan het en later aan 'n oorlog deelgeneem het.[74]

Centuriontenk tydlyn

[wysig | wysig bron]

Centuriontenk variant tydlyn

[wysig | wysig bron]
  • 1972: Operasie Motorman- Verenigde Koninkryk, 165 mm; AVRES met stootskraper blaaie is gebruik om barakke te vernietig wat deur die IRA in Noord-Ierland gebou is, die 165 mm vernietigings kanonne was na agter gerig en bedek.
  • 1982: Falklandoorlog- Verenigde Koninkryk, enkel Centurion Beach Armoured Recovery Vehicle (BARV).[76]
  • 1991: Operasie Desert Storm/Operasie Granby (Britse naam)- Verenigde Koninkryk, twaalf FV4003 AVRES ontplooi in suidwes Asië. Drie is vernietig in ongelukke, vuur en ammunisie. Geeneen is in aksie gebruik nie.

Variante

[wysig | wysig bron]

VK variante

[wysig | wysig bron]
Centurion AVRE 165
Centurion ARK
Centurion ARV Mk 2
Centuriontenk op uitstalling by die Nasionale Weermagmuseum te Waiouru, Nieu-Seeland
Centuriontenk Mk 7 op uitstalling by die Offisier Opleiding Akademie se ingang, Chennai, Indië
Centuriontenk by die Australiese Oorlogsgedenkmuseum

Centurion loodsvoertuie

[wysig | wysig bron]
Daar was 20 gebou teen laat 1944-vroeg 1945, die voertuie weeg 42 ton.
P1 – P5
Toegerus met 17-pond kanon en met 20 mm Polsten en 7.92 BESA masjiengeweer in bal montering agter op skiet toring.
P6 – P10
17-pond kanon met verbinding tot 20 mm Polsten agterste skiet toring ontsnap luik.
P11 – P15
17-pond kanon met verbinding tot 7.92 mm BESA agterste skiet toring ontsnap luik.
P16 – P20
Toegerus met 'n 77 mm hoë trompsnelheid kanon en masjiengeweer in romp wat deur bestuurder beheer word

Centurion produksiemodelnommers

[wysig | wysig bron]
Centurion Mk 1
A41, 17ponder (76.2 mm) gewapende weergawe. Fabriek vervaardigde skiettoring met ontsnap deur aan die agterkant. Die tenk weeg 47 tons. Ses tenks is gestuur na die 5th Royal Inniskilling Dragoon Guards, 22nd Armoured Brigade by Gribbohm in Duitsland in Mei 1945.[nota 1]
Centurion Mk 2
A41A, pantser verbeter aan romp, skiettoring in een stuk gegiet, nuwe bevelvoerder koepel, ko-aksiale Besa-masjiengeweer, kanonnier se sig teleskoop vervang met sig periskoop, hoofkanon gestabiliseer in asimut en elevasie.
Centurion Mk 3
Toegerus met 'n 20 ponder (84 mm) kanon, die romp is ietwat korter, daar is bergplekke vir rusperskakels op die skuins neus en die voertuig weeg 49 ton.[nota 2] Dit was ook toegerus met 'n 51-mm mortier wat gelaai en gevuur word vanuit die skiettoring.[77]
Centurion Mk 4
Dit was beplan vir naby ondersteuning toegerus met 'n 95 mm CS houwitser. Dit was nooit gebou nie.[nota 3]
Centurion Mk 5
Browning-masjiengewere is geïnstalleer aan die koaksiale hegting en bevelvoerder se koepel op die skiettoring, die ontsnap deur is verwyder, twee van die (51 mm) bomwerpers op skiettoring is verwyder, ekstra stoorplek voor skuins pantser is verskaf en ekstra roller is agter in rusper verskaf.[nota 4]
Centurion Mk 5/1
Ook bekend as – FV 4011: Verbeterde pantser voor, twee koaksiale masjiengewere: een M1919 7.62 mm Browning en een 12.7 mm Browning vir afstandbepaler vir die 84 mm hoofkanon.
Centurion Mk 5/2
Die kanon is opgradeer tot 105 mm [nota 5]
Centurion Mk 6
Merk 5's met verbeterde kanonne en pantser.
Centurion Mk 6/1
Merk 6 toegerus met infrarooi toerusting.
Centurion Mk 6/2
Merk 6/1 toegerus met afstandbepaler vir kanon.
Centurion Mk 7
Ook bekend as FV 4007: Verbeterde enjin dek en derde interne brandstof tenk.
Centurion Mk 7/1
Ook bekend as FV 4012: Merk 7 met verbeterde pantser.
Centurion Mk 7/2
Merk 7 met verbeterde kanon [nota 6]
Centurion Mk 8
Verbeterde mantel vir die kanon en nuwe bevelvoerder koepel.
Centurion Mk 8/1
Merk 8 met verbeterde pantser
Centurion Mk 8/2
Merk 8 met verbeterde kanon [nota 7]
Centurion Mk 9
Ook bekend as FV 4015: Merk 7 met verbeterde kanon en pantser
Centurion Mk 9/1
Merk 9 met infrarooi toerusting.
Centurion Mk 9/2
Merk 9 met afstandbepaler vir kanon.
Centurion Mk 10
Ook bekend as FV 4017: Merk 8 met verbeterde kanon en pantser
Centurion Mk 10/1
Merk 10 met infrarooi toerusting.
Centurion Mk 10/2
Merk 10 met afstandbepaler vir kanon.
Centurion Mk 11
Merk 6 met infrarooi toerusting en afstandbepaler vir kanon.
Centurion Mk 12
Merk 9 met infrarooi toerusting en afstandbepaler vir kanon.
Centurion Mk 13
Merk 10 met infrarooi toerusting en afstandbepaler vir kanon.

Gebruikers van die tenk

[wysig | wysig bron]
Huidige gebruikers
Voormalige gebruikers
  • Australië – Vervang deur Leopard 1.
  • Kanada
  • Denemarke – Vervang deur Leopard 1.
  • Egipte – Vervang deur T-55's, T-62's, M60A3's en M1A1's.
  • Indië – Onttrek
  • Irak – Onttrek
  • Koeweit
  • Libanon
  • Nederland
  • Nieu-Seeland
  • Oostenryk
  • Roemenië
  • Singapoer
  • Somalië
  • Swede – Vervang deur Stridsvagn 122.
  • Switserland – Vervang deur Leopard 2.
  • Verenigde Koninkryk – Vervang deur Chieftain.

Notas

[wysig | wysig bron]
  1. ↑ Prototipe voertuie en Centurion's Merk 1 tot 3 was ontwerp en vervaardig onder die ontwerp leiding van die Associated Equipment Company (AEC).
  2. ↑ Die meeste Merk 2's was later opgradeer tot die Merk 3 standaard in 1950–51
  3. ↑ Daar was aanvanklik beplan dat 10% van alle Centurion tenks Merk 4's sal wees. Hierdie versoek is later gekanselleer.
  4. ↑ Die meeste van die modifikasies is ook aan die Merk 3 tenks aangebring. Die tenks weeg 51 ton. Vanaf die Merk 5 Centurion's het Vickers-Armstrong Limited die ontwerp en vervaardiging gehanteer.
  5. ↑ Merk 5 tenks, nadat hulle kanonne en pantser verbeter is, was bekend as Merk 6
  6. ↑ Merk 7 met verbeterde kanon en pantser was later as die Merk 9 bekend
  7. ↑ Merk 8 met verbeterde kanon en pantser was later as die Merk 10 bekend

Verwysings

[wysig | wysig bron]
  1. ↑ Centurion Tank (Cost), 10 March 1952, archived from the original on 17 Junie 2016, https://web.archive.org/web/20160617075000/http://hansard.millbanksystems.com/commons/1952/mar/10/centurion-tank-cost, besoek op 21 May 2016 
  2. ↑ Alex, Dan. "Centurion (A41) – Main Battle Tank". Military Factory. Geargiveer vanaf die oorspronklike op 28 November 2014. Besoek op 15 November 2014.
  3. ↑ Jackson, Robert (2010). "Centurion". 101 Great Tanks. The Rosen Publishing Group. p. 65. ISBN 978-1-4358-3595-5. Geargiveer vanaf die oorspronklike op 27 Februarie 2015.
  4. ↑ Tucker-Jones, Anthony (2012). Armoured Warfare in the Korean War. Casemate Publishers. p. 61. ISBN 978-1-84884-580-0. Geargiveer vanaf die oorspronklike op 27 Februarie 2015.
  5. ↑ Dunstan 2003, p. 3.
  6. ↑ Joiner, J. H. (1990). One More River To Cross. Pen and Sword. p. 439. ISBN 978-1-4738-1691-6. Geargiveer vanaf die oorspronklike op 27 Februarie 2015.
  7. ↑ Bishop, Chris (1999). The Encyclopedia of Modern Military Weapons. Barnes & Noble Books. p. 30. ISBN 978-0-7607-1631-1. Geargiveer vanaf die oorspronklike op 27 Februarie 2015.
  8. ↑ Malkasian, Carter (2001). The Korean War 1950–1953. Taylor & Francis. p. 52. ISBN 978-1-57958-364-4. Geargiveer vanaf die oorspronklike op 27 Februarie 2015.
  9. ↑ Dunstan 2003, p. 8.
  10. ↑ Scholtz, Leopold (2013). The SADF in the Border War 1966–1989. Cape Town: Tafelberg. ISBN 978-0-624-05410-8.
  11. ↑ Antill, P. (23 Februarie 2001). "Centurion tank". History of War. Geargiveer vanaf die oorspronklike op 6 Februarie 2012. Besoek op 23 Oktober 2011.
  12. ↑ Dunstan 2003, p. 22.
  13. ↑ Munro 2005, p. 25.
  14. ↑ Munro 2005, p. 33.
  15. ↑ 15,0 15,1 15,2 Norman, Michael (1967). Centurion 5. Armour in Profile. Vol. 23. Great Bookham, Surrey: Profile Publications.
  16. ↑ Bud, Robert; Gummett, Philip, reds. (2002). Cold War, Hot Science: Applied Research in Britain's Defence Laboratories, 1945–1990. Science Museum. p. 142. ISBN 978-1-900747-47-9.
  17. ↑ Munro 2005, p. 28.
  18. ↑ Fletcher (1989), p. 122.
  19. ↑ Norman, p. 2.
  20. ↑ 20,0 20,1 Munro 2005, p. 46.
  21. ↑ Munro 2005, p. 40.
  22. ↑ "Big British Tank Aims on the Run". Popular Science: 142–143. April 1952. ISSN 0161-7370. Geargiveer vanaf die oorspronklike op 7 Julie 2014.
  23. ↑ 23,0 23,1 Munro 2005, p. 48.
  24. ↑ Munro 2005, p. 62.
  25. ↑ Munro 2005, pp. 61–63.
  26. ↑ Dunstan 2003, pp. 36–37.
  27. ↑ Dunstan 2003, p. 16.
  28. ↑ 28,0 28,1 28,2 Dunstan 2003.
  29. ↑ 29,0 29,1 Munro 2005, pp. 158–162.
  30. ↑ Drohan, Brian (2018). Imjin River 1951: Last stand of the 'Glorious Glosters'. Osprey Publishing. p. 25. ISBN 978-1-4728-2692-3.
  31. ↑ Munro 2005, pp. 135–137.
  32. ↑ Varble 2003, pp. 16–17.
  33. ↑ Varble 2003, pp. 70–71.
  34. ↑ Varble 2003, p. 72.
  35. ↑ 35,0 35,1 35,2 Dunstan 1982, p. 176.
  36. ↑ McAulay 1988, p. 196.
  37. ↑ McAulay 1988, p. 37.
  38. ↑ McAulay 1988, pp. 221, 241, 242.
  39. ↑ McAulay 1988, p. 197.
  40. ↑ McAulay 1988, p. 345.
  41. ↑ McAulay 1988, p. 237, 238, 276 ".50 cal coax".
  42. ↑ Starry 1978.
  43. ↑ McAulay 1988, p. 278.
  44. ↑ "90 mm M36 Gun Motor Carriage "Jackson"". Milweb.net. Geargiveer vanaf die oorspronklike op 2 Desember 2007. Post W.W.II, the M36 was employed by the US Army in Korea and was distributed to friendly nations including France, where it was used in Indo-China (Vietnam), Pakistan.
  45. ↑ Amin, Maj. A.H. (30 Desember 2001). "The Battle for Ravi-Sutlej Corridor 1965: A Strategic and Operational Analysis". Orbat.com. Geargiveer vanaf die oorspronklike op 7 Oktober 2007.
  46. ↑ Prabhakar, Peter (2003). Wars, Proxy-Wars and Terrorism : Post Independent India. New Delhi: Mittal Publications. ISBN 978-81-7099-890-7.
  47. ↑ Jabber, Paul (1981). Not By War Alone : Security and Arms Control in the Middle East. Berkeley: University of California Press. p. 99. ISBN 978-0-520-04050-2.
  48. ↑ "The Centurion Sho't of Israel – Centurion (A41) – Main Battle Tank". Military Factory. 16 Februarie 2012. Geargiveer vanaf die oorspronklike op 16 Januarie 2013. Besoek op 23 Desember 2012.
  49. ↑ Tucker, Spencer C.; Roberts, Priscilla Mary (2008). The Encyclopedia of the Arab-Israeli Conflict: A Political, Social, and Military History. ABC-CLIO. p. 995. ISBN 978-1-85109-842-2.
  50. ↑ Micheal, Clodfelter (2017). Warfare and Armed Conflicts: A Statistical Encyclopedia of Casualty and Other Figures, 1492–2015 (4th uitg.). McFarland. p. 575. ISBN 978-1-4766-2585-0.
  51. ↑ Dunstan, Simon (2009). Centurion vs T-55 : Yom Kippur War, 1973. Oxford, New York: Osprey. p. 41. ISBN 978-1-84603-369-8.
  52. ↑ Hammel, Eric (1992). Six Days in June: How Israel Won the 1967 Arab-Israeli War. Pacifica Military History. ISBN 978-0-935553-54-3.
  53. ↑ Foss, Christopher F. (2002). Jane's Armour and Artillery. Vol. 23. Jane's Publishing Company Limited. p. 57.
  54. ↑ Dunstan, Simon (2013). The Yom Kippur War 1973 (1): The Golan Heights. Bloomsbury Publishing. p. 59. ISBN 978-1-4728-0210-1.
  55. ↑ 55,0 55,1 McDermott, Rose; Bar-Joseph, Uri (2017). "Chapter 5". Intelligence Success and Failure: The Human Factor. New York City: Oxford University Press. ISBN 978-0-19-934173-3.
  56. ↑ 56,0 56,1 "Britain Mum on Centurions to Israel". Jewish Telegraphic Agency. 16 September 1974. Geargiveer vanaf die oorspronklike op 27 Maart 2019. Besoek op 2 Februarie 2019.
  57. ↑ Ware, Pat; Delf, Brian (2013). The Centurion Tank. Casemate Publishers. p. 59. ISBN 978-1-78159-011-9.
  58. ↑ O'Ballance, Edgar (1991). No Victor, No Vanquished: the Yom Kippur War (PDF). Novato, California: Presidio Press. p. 107. ISBN 978-0-89141-017-1.
  59. ↑ 59,0 59,1 "Arab States-Israel" (PDF). Central Intelligence Bulletin. Central Intelligence Agency. 25 Oktober 1973. Geargiveer vanaf die oorspronklike (PDF) op 7 Julie 2020.
  60. ↑ "Israel". Anderson Daily Bulletin. Anderson, Indiana. 29 November 1973. p. 14.
  61. ↑ Weapons Systems Evaluation Group Report 249 (Report). Institute for Defense Analyses. October 1974. p. 44. 
  62. ↑ Bowman, Martin (2016). Cold War Jet Combat: Air-to-Air Jet Fighter Operations 1950–1972. Pen and Sword. p. 198. ISBN 978-1-4738-7462-6.
  63. ↑ שריו [Armor] (in Hebrew), December 2007
  64. ↑ The House of Commons Defence Committee, 10th Report 1990–91 Session (17 July 1991). Preliminary Lessons of Operation Granby (Report). HMSO. 
  65. ↑ "Minutes of a Washington Special Actions Group Meeting, Washington, September 24, 1970" (PDF). Foreign Relations, 1969–1976. United States Department of State. XXIV: 912. Geargiveer vanaf die oorspronklike (PDF) op 11 Augustus 2019. Besoek op 28 Julie 2019.
  66. ↑ Pollack, Kenneth Michael (2002). Arabs at War: Military Effectiveness, 1948–1991. Lincoln, Nebraska: University of Nebraska Press. pp. 337–345. ISBN 978-0-8032-3733-9.
  67. ↑ Raab, David (2007). Terror in Black September: The First Eyewitness Account of the Infamous 1970 Hijackings. St. Martin's Press. p. 168. ISBN 978-1-4039-8420-3.
  68. ↑ Siiak, Ivan (2 Oktober 2015). "Black September: How Palestinian Terrorism Was Born". Bird In Flight.
  69. ↑ 69,0 69,1 "Trade Registers". SIPRI. Geargiveer vanaf die oorspronklike op 14 April 2010. Besoek op 20 Junie 2013.
  70. ↑ "EMIL". Svensk PansarHistorisk Förening (in Sweeds). Geargiveer vanaf die oorspronklike op 18 Februarie 2016. Besoek op 15 November 2014.
  71. ↑ "Historien bakom Strv 103 "S"". Ointres.se (in Sweeds). Geargiveer vanaf die oorspronklike op 27 November 2014. Besoek op 15 November 2014.
  72. ↑ 72,0 72,1 Cecil, M: Classic Military Vehicle October 2004 Issue 41, pages 43–46. Kelsey Publishing Group, 2004.
  73. ↑ 73,0 73,1 Cecil, Mike. "Atomic Tank: The Unique History of Centurion 169041". RAEME Know How. Geargiveer vanaf die oorspronklike op 14 April 2015. Besoek op 15 November 2014.
  74. ↑ "Australian Centurions in preservation, many photographs". Steel Thunder Original Two. Geargiveer vanaf die oorspronklike op 26 Februarie 2009.
  75. ↑ "ماذا قدم العرب لمصر في حرب أكتوبر" [What did the Arabs offer to Egypt in the Yom Kippur War?]. Al-Masry Al-Youm (in Arabies). 10 Oktober 2014. Geargiveer vanaf die oorspronklike op 16 Oktober 2015. Besoek op 2 September 2015.
  76. ↑ Falklands War: Centurion BARV website 04 Jan 2018
  77. ↑ Dunstan, Simon; Sarson, Peter (2003). Centurion Universal Tank 1943–2003. Osprey. p. 13. ISBN 978-1-84176-387-3.
Ontsluit van "https://af.wikipedia.org/w/index.php?title=Centurion_(tenk)&oldid=2618391"