George Weideman

George Weideman, omstreeks 1968.

George Weideman (* 2 Julie 1947, Cradock – † 28 Augustus 2008, Bellville) was 'n Afrikaanse skrywer, digter en dramaturg. Weideman beperk homself nie tot een genre of skryfstyl nie. Benewens die verskeie dramas en radiodramas wat uit sy pen verskyn, publiseer hy ook kortverhaal- en digbundels. Hy publiseer ook romans, onder sy eie naam, sowel as die skuilnaam S.E. Lessing. Verder is hy is ook 'n bekroonde kinder- en jeugverhaalskrywer en lewer hy ook 'n bydrae tot die Afrikaanse letterkunde deur middel van die onderskeie vertalings en samestellings waarby hy betrokke is.

Lewe en werk

Vroeë lewe en herkoms

George Henry Weideman is op 2 Julie 1947 op Cradock gebore as die laatlam van vier kinders in ’n onderwysgesin. Hy het ’n broer, Hennie, en twee susters, Marietjie en Fesia. Sy pa, Floris Johannes Weideman (1903–1986), was nie net onderwyser nie, maar ook boer, skrynwerker, kulkunstenaar en dramaturg. Sy ma was Johanna Catharina Hendrika Shaw (1914–1994). Saam met Hugo Gutsche lewer sy pa (in samewerking met sy ma) die liedjies Hoe ry die boere, Die kat kom weer en Bobbejaan-kleinspanlied, wat almal in die FAK-Volksangbundel opgeneem word, terwyl hy ook dramas soos Klaas Droster en Rommelwerk skryf. Floris het ’n groot liefde vir boer, maar wend hom telkens weer tot die onderwys vir ’n heenkome wanneer sy sporadiese boerderypogings misluk.

George begin sy laerskoolopleiding in 1952 op sy geboortedorp Cradock. Op die plaas De Novo, waar hy grootword, lees hy aand vir aand by lamplig klassieke verhale aan sy ouers voor. Wanneer die gesin in 1957 na ’n plaas tussen Modderrivier en Kimberley verhuis, help hy sy vader smiddae ná skool om blomplante te verkoop en kry as beloning een keer per week die geleentheid om ’n hele middag in die openbare biblioteek deur te bring. Hy gaan vanaf 1957 skool in Kimberley. Sy skryflus ontwaak in 1960 in standerd ses onder aanmoediging van dr. Jolly Jacobs, onderwyser aan die Hoërskool Adamantia in Kimberley, en sy eerste skryfpogings in standerd ses verskyn in die heel eerste jaarblad van die Hoërskool Adamantia. Reeds op hierdie stadium weet hy dat hy eendag gaan skryf. Van dertienjarige ouderdom kry hy ’n uitlaatklep vir sy kreatiwiteit deur telkens ’n skoolkoerant te begin, waar hy tegelykertyd die redakteur, drukker en grootste bydraer is. Die gesin vestig hulle in sy standerd sewe-jaar vir ’n rukkie in Clocolan in die Vrystaat waarna hulle verhuis na ’n besproeiingserf by Onseepkans aan die Benede-Oranje. Hy voltooi sy skoolloopbaan in 1964 aan die Hoërskool Namakwaland op Springbok, waar hy die skoolkoerant, Die Namakwa, bedryf. In hierdie tyd reeds skryf hy talle gedigte oor sy streek, die Karoo, Noord-Kaap en Noordwes-Kaap.

Verdere studie en begin van loopbaan

Vanaf 1965 studeer hy verder aan die Universiteit van Pretoria, waar hy in die koshuis Sonop inwoon. Hier behaal hy die B.A.-graad met Afrikaans-Nederlands en Duits as hoofvakke in 1967 en die Hoër Onderwysdiploma in 1968.

Hy begin daarna in 1969 skoolhou op Fraserburg in die Karoo. Hier ontmoet hy Celién Nel, een van sy leerlinge, met wie hy in 1973 trou terwyl hy op Kenhardt skoolhou. Uit die huwelik word twee dogters, Melita (1983) en Siobhan (1988) gebore.

Hy sit sy studies deeltyds voort aan die Universiteit van Suid-Afrika en verwerf die B.A. Honneurs-graad met lof.

In 1971 word hy as senior onderwyser aangestel by die Hoërskool Nassau in Mowbray in Kaapstad en daarvandaan hou hy skool op Kenhardt. Na sy troue doen hy in 1974 aansoek vir ’n pos by die Hoërskool Framesby in Port Elizabeth, wat aan Celién die geleentheid gee om musiek en onderwys aan die Universiteit van Port Elizabeth te studeer.

In 1978 neem hy vir drie kwartale waar as junior dosent aan die Paarl Onderwyskollege en later dieselfde jaar aanvaar hy ’n pos as dosent aan die Windhoek Onderwyskollege. In hierdie tyd begin hy werk aan ’n M.A.-verhandeling. Hierdie studie is so omvattend dat dit spoedig ’n Ph.D.-skripsie word en in 1982 promoveer hy aan die Rhodes-universiteit in Grahamstad onder leiding van André P. Brink met sy proefskrif getitel ’n Ondersoek na aspekte van die verhouding tussen betrokkenheid en universaliteit in die literatuur. Hy is in 1975 ’n stigterslid van die Afrikaanse Skrywersgilde en woon op gereelde grondslag hierdie groep se berade by en word in 1986 tot voorsitter van hierdie liggaam verkies. Die jaarlikse beraad is daardie jaar in Windhoek gehou.

Werk as akademikus

In 1981 word hy senior lektor aan die nuut gestigte Akademie vir Tersiêre Onderwys in Windhoek en beklee hier vanaf 1986 die pos van departementshoof en medeprofessor. In Namibië raak hy betrokke by die politiek en in Junie 1988 is hy lid van die eerste Namibiese afvaardiging wat met Sam Nujoma in Stockholm gaan praat. Weens asma-aanvalle van sy jongste dogter besluit die gesin om Namibië te verlaat en terug te keer na Suid-Afrika.

In 1989 aanvaar hy ’n pos by die Skiereilandse Technikon in Bellville, waar hy senior lektor is onder Abraham H. de Vries en die gesin in De la Haye in Bellville gaan woon. Hierdie pos beklee hy totdat hy in 1997 weens swak sig moet aftree. Hierna skryf hy voltyds, terwyl hy tussen 1999 en 2002 as inwonende skrywer en navorsingsgenoot belangrike publikasies lewer vir die Universiteit van die Oranje-Vrystaat. Hy is ’n stigterslid van die Afrikaanse tak van die skrywersorganisasie Pretoria PEN. In 2003 word hy uitgenooi na ’n internasionale jeugboekskrywersimposium in Antwerpen in België. Tydens ’n reis in Kroasië in April 2005 word hy so siek dat hy en sy vrou die reis moet kortknip en kort daarna word bloedkanker by hom gediagnoseer.

Pro-Afrikaans

Van Oktober tot Desember 2005 lei hy saam met Elsa Joubert, Abraham H. de Vries en Leonard Koza ’n protesaksie teen die instelling van dubbelmediumonderrig aan die Universiteit van Stellenbosch. Hierdie aksie word opgevolg met ’n brief aan Die Burger waarin ’n versoek oor die taalkwessies by die universiteit aan die Raad van die universiteit gerig word.

In 2006 lewer hy die D.F. Malherbe-gedenklesing oor Die skrywer se verantwoordelikheid teenoor sy taal. Daarin benadruk hy dat skrywers nie net “intern” die taal moet dien deur letterkunde daarin voort te bring nie, maar ook bereid moet wees om “ekstern” weerstand te bied wanneer dit afgetakel word.

Sterfte

Hy is op Donderdag 28 Augustus 2008 in die Louis Leipoldt-hospitaal in Bellville oorlede nadat hy lank aan leukemie (bloedkanker) gely het.

Skryfwerk

Inleiding

Hy is een van die veelsydigste skrywers in Afrikaans en publiseer met goeie gevolg in al die genres. As jeug- en kinderboekskrywer verower hy al die belangrikste pryse, sy digbundels word goed ontvang en sy romans word eweneens met literêre pryse bekroon. Ook sy dramas en radiodramas verower talle pryse, terwyl hy etlike bundels kortverhale laat publiseer. Hy vertaal ook ander werke in Afrikaans, veral die geestelike romans van Walter Wangerin, soos Die boek van God, Die verhaal van Paulus en Jesus: ’n roman asook Trevor Dennis se Die Boek van alle tye: die storie van die Bybel.

Saam met Anastasia de Vries is hy samesteller van die bloemlesing Nuwe stemme 1 wat in 1997 verskyn en waarin nuwe digters wat nog nie voorheen gebundel het nie, kans kry om gepubliseer te word. Hierdie is die eerste van ’n aantal soortgelyke bloemlesings, wat alreeds ’n hele aantal digters opgelewer het wat selfstandige bundels uitgegee het. Verder verskyn ’n menigte artikels en resensies van hom in vaktydskrifte en tree hy ook gereeld as spreker op by openbare geleenthede.

Poësie

Vanaf standerd ses skryf hy gedigte en hy lê sy eerste manuskrip reeds teen die einde van 1963 (sy standerd nege-jaar) aan ’n uitgewer voor. Hy trek ook in hierdie tyd reeds aandag met sy deelname aan die radioprogram Skrywers van die toekoms. Sy gedigte verskyn periodiek in letterkundige tydskrifte soos Standpunte, Tydskrif vir Letterkunde en Donga en reeds op skool in die CSV-tydskrif Ons bou.

Sy verblyf in die Noordweste is die vernaamste aanleiding tot sy jeugverse, wat gebundel word in Hondegaloppie. Die titel van die bundel is ’n bekende woord in die Noordweste en verwys na ’n mengsel van bier, wyn en brandewyn. Die streek met sy mense, diere, plante en gesteentes en sy taalgebruik vorm die kern van hierdie bundel en die gedigte is merendeels ’n viering van die wondere van hierdie streek. Die bundel is dan ook ’n versameling van hoofsaaklik losstaande verse, sonder ’n dwingende bundel-eenheid, waarin veral die idiomatiese taal van die Griekwas en Namas ontgin word. Dit is hoofsaaklik ’n tipe volksgedig, sterk ritmies en klankryk, met ’n oog en oor vir die natuur en die lokale werklikhede.

In Aan ’n spoelklippie van Aughrabies skuur die spreker die eens dowwe klippie totdat dit vonkel en die prag van die waterval daarin gesien kan word. Hierdie klippie word dan simbolies van die stroom water wat seewaarts vloei, met die spel van klanke en eiename wat ’n eiesoortige bekoring aan die gedig gee.

As die son kliplangs spring, wat gepubliseer word terwyl hy nog op universiteit is, sluit ten nouste by die tematiek van die eerste bundel aan. Daar is egter meer gebruik van ironie in die beskrywing van die streek as in sy debuutbundel, terwyl die knap woordspeling en sin vir humor opvallend is. Hierdie bundel is baie meer omvangryk as sy debuut, sonder dat daar veel variasie in toonaard en tema is.

Legende van die watersoekers kontrasteer hoe verskillende kulture na water soek, vanaf die swart toordokter en die waterwyser met sy mikstok tot die moderne geoloog met sy wetenskaplike hulpmiddele – maar die boorman laat slegs drie droë gate agter. Dit is eers as die boer op sy knieë gaan dat hy met die opstaan klam sand aan sy velbroek kry. Soverby se lam se ritme gee aanleiding tot die toonsetting daarvan as Bella boklam deur Louis van Rensburg. Hongerjaar beskryf kernagtig die impak van hierdie harde wêreld, met die mooi beskrywing van die ellende wat wit in die blom staan.

Klein manifes van ’n reisiger bou voort op hierdie fondament en bevat weer ’n aantal volksgedigte oor sy streek. Die gedigte het ’n sterk musikaliteit en is besonder klankryk, wat daaraan ’n positiewe uitkyk gee, al is dit steeds ’n jeugdige een. Soos die titel aandui word die reismotief wat later sy digkuns sal oorheers, hier ingelei. Die losstaande openingsgedig Die wonderbaarlike terugreis van ’n orde vasberade digters koppel die digterlike ambag met reis, waar die vreemde en gefantaseerde beleef word. Die bundel word in vier genommerde afdelings verdeel. Die eerste afdeling bevat liefdesverse, met Ontdekkingstog (om met vuur te speel) wat die opwinding en gevaar van liefde uitbeeld. Die tweede afdeling fokus op die bedreigende in die kontrei en behandel ook die pionierstema, soos in die sterk gedig Droomreis na Ysland. Afdeling drie se oorheersende tema is die onsimpatieke stadsbestaan. Oor die afsterwe van ’n man van ons groot stad belig die eensaamheid binne ’n groot stad, met die mooi beeld van geboue wat soos grafstene uittroon. In hierdie afdeling is daar ook verse met eerste aanduidings van politieke gevoeligheid, met En die wildernis sal blom soos van ouds, ’n oorwinningslied wat intertekstuele verwysings na Van Wyk Louw en Breyten Breytenbach se werk insluit, soos die “smal swaard en blink” en “maer mense met groen truie”. Die vierde afdeling bevat reisverse. So is die reis dan ’n begin en ’n einde skakel weer met die openingsgedig in sy koppeling van reis met die digkuns.

Hoera hoera die ysman verbreed die tematiek om ook satire en politiek gevoelige verse in te sluit, terwyl hy al groter bewys lewer van sy woordvernuf en tegniese vaardigheid. Die ysman van die titel is die dood, wat alreeds die dubbelslagtige van die bundel illustreer, aangesien daar maar min is wat toegejuig kan word en wanneer dit gebeur, is dit meesal ironies. Hierdie digbundel het ses afdelings. Die eerste, Woestynkruistog, bestaan uit slegs twee gedigte, waarin die natuur in sy dorheid en hitte, maar ook in sy kortstondige skoonheid en reën beskryf word. Die gedig Pella lê ’n kruistog ver is ’n hoogtepunt in die bundel, wat gestalte kry in ’n denkbeeldige gesprek omstreeks 1875 tussen Pella se eerste Romeins-Katolieke sendeling en sy reisgids. Kenhardt – voor en na die reën gee indrukke oor die barre landstreek. Saamgelees bevat hierdie twee gedigte benewens ’n reis deur die Noordweste landstreek ook die dimensie van die lewensreis op pad na die ewigheid. Die tweede afdeling, Slagboom, bevat maatskaplik betrokke gedigte, waarin veral kommentaar gelewer word op die lot van anderskleuriges, met die gedig By Kalkbaai roei die vissers uit wat geslaagd is met sy treffende gebruik van die volkstaal en die vereenselwiging van die motor met sy vinne en die see. Fin de partie is ’n Franse beskrywing vir die slim sette van kaart- of skaakspelers om die teenstander te uitoorlê, waar die datum onderaan die titel, Kersfees tot Nuwejaar 1975–76, verwys na ’n tyd van Suid-Afrikaanse militêre betrokkenheid in Angola. Teen hierdie agtergrond is die kunsmatige viering van die Kersfees in ’n staat van oorlog ironies en word die kontras tussen vrede en oorlog selfs meer intens aangevoel. Die afdeling Begrafnis en opstand is geleentheidsgedigte met die Taalfees van 1975 en Moerland bevat meer persoonlike verse oor disfunksionele verhoudings tussen die land en mense en tussen mense onderling. In hierdie afdeling is Blommekykers tipies van die toeriste wat slegs belangstel in die kort jaarlikse blommeprag in Namakwaland en minder gepla is oor die inwoners wat in hierdie bar streek ’n lewe moet maak. Hartland bestaan uit liefdesgedigte, met Sonder jou is my dae leeg ’n gedig wat die spreker aan die afwesige geliefde vrou rig. Hier word sy eensaamheid gelykgestel met die droë landstreek waarin hy woon, met die geliefde se koms wat soos reën uitkoms sal bring en die landstreek (en hom) weer vrugbaar en produktief sal maak. Die gedigte in Kougoed uit Kro en Kamiesberg sluit aan by die kontreikuns van sy vorige bundels.

Uit hierdie grys verblyf ondersoek die verband tussen kuns en werklikheid en toon ’n groot tegniese vooruitgang met die afronding van die formele versvorm en die elegiese toonaard van die bundel. Die titel verwys na die lewe, die grys verblyf, waaruit daar sin gemaak moet word, wat tot kleur verwerk moet word en waaruit daar veral deur kuns ’n erfenis nagelaat moet word. Elemente uit die essensie van die lewe word ondersoek, soos die verhouding en aanraking met ander mense, die wêreld en die nabyheid van God. Die nabye wêreld, soos Afrika met sy mitiese onderbewussyn en die aktualiteit van eietydse gebeurtenisse word ook ondersoek. Die verse in afdeling 1 (Nouliks) fokus op die hede, terwyl afdelings 2 (Register) en 3 (Homo faber) op die verlede fokus. Die ongetitelde vierde afdeling se gedigte is toekomsgerig. Hierdie indeling vanuit ’n tydsperspektief suggereer reeds die verganklikheid van alle dinge. Die bundel open met ’n opdragvers (aan pa), ’n indrukwekkende gedig wat bestaan uit die openingsreëls van die gedigte in die afdeling Homo faber. In Nouliks fokus die gedigte op die kwesbaarheid en verganklikheid van die bestaan. Polities aktuele verse sluit in Geskiedenisles en Homo ferox. Die afdeling begin en eindig met Ars poetica verse, waarin die digkuns se verganklikheid en die onsekerheid van die doel of teikengehoor daarvan betreur word. Register se gedigte het ’n elegiese toonaard en hier is dan ook vyf lykdigte, gerig aan die kunstenaar Salvador Dali, die musikant Liberace en die akteur James Dean en aan ’n onbekende boervrou en kluisenaar. Hoogtepunte hier is die ballade Lied vir Johnny se vrou en die volkse herinneringsvers Ek kan nie meer my oë sluit nie. Swane op ys is die uitbeelding van die rampspoedige besluit om te lank te wag voordat aksie geneem word, met die slotstrofes wat subtiele toespeling op die rassekwessie is met die verandering van wit na git (swart). Homo faber bevat gedigte oor die digter se pa, aan wie die bundel in die openingsgedig opgedra is. Die laaste afdeling sluit af met twee hoopvolle verse opgedra aan die vrou (En nou het alles winter geword en Sug) en een opgedra aan die kind (Bibliogliewe).

Pella lê ’n kruistog ver is ’n eie keuse uit hierdie digbundels, waarvoor hy van die gedigte hersien en verwerk. Die bundel word afgesluit met ’n bespreking van sy poësie onder die titel Kruistog: ’n agternawoord oor my verhouding met die poësie.

In ’n Staning onder sterre suggereer die titel reeds die inhoud van teenstelling en saamvoeg van tydelikheid en ewigheid, die lokale en kosmiese, die alledaagse en die wonderbaarlike. Die gedigte word hoofsaaklik geplaas in Namakwaland en die Richtersveld en die mense, hulle name en die natuur van daardie streek. Hierteenoor staan die son en die ganse melkweg en die besef dat die mens vir hom ’n plek tussen die sterre kan verwerf. Gedigte oor die digkuns word in die eerste afdeling onder die titel Verbeelde paradys versamel. Skepping beeld die wisselwerking tussen die natuur en die digkuns uit, met die koue digkuns wat afsteek teen die warmte en verskeidenheid van die natuur, maar tog ’n ooreenkoms daarmee toon in sy skeppingsarbeid. Koloniale diskoers weerspieël die onsekerheid oor die verblyf- en eiendomsreg van die paradyslike skepping. Die tweede afdeling heet Ouma Baai en bevat gedigte oor die ouma en ook jeugherinneringe. Die merkwaardige persoonlikheid van Ouma Baai word in opeenvolgende gedigte beskryf, wat ten spyte van haar uitgebreide daaglikse verpligtinge steeds weetgierig en avontuurlustig gebly het. Plaaswerf is gedigte oor die gewone, waarin telkens die uitsonderlike ontdek word. Hierdie afdeling bevat ook vrye vertalings van enkele gedigte van Norman MacCaig. ’n Doodgewone dag beskryf die normale van buitengewone dinge en die uitsonderlike van die gewone. Dan word in gedigte soos Varkhok, Handpomp en Ramkamp, wat doodgewone aardse dinge as objek het, steeds die teenwoordigheid van drome en emosies geskets. Die vierde afdeling is verse oor die Boesmanlandse kontrei onder die titel Anderkant Blomveld-se-vlei. Die natuurlike omgewing word hier gestel teen die kunsmatige en omgewing-vernietigende moderne leefwyse. Skrywelekkers se titel verwys na die harde lekkers met boodskappe wat daarop geskryf staan. Hierdie afdeling bevat hoofsaaklik liefdesverse. Die twee gedigte in Plaaswysies het klank as tema. Een van die knapste afdelings van die bundel (onder die titel Variasies: tussen son en sand) word gewy aan ’n gesprek met die Suid-Afrikaanse Engelse skrywer W.C. Scully se neerbuigende kommentaar op die noordelike “Trek-boers” in sy boek Between sun and sand, waarin Weideman telkens digterlik op ’n aanhaling uit hierdie werk reageer. Die slotafdeling is Elegiese variasies met huldigings aan afgestorwenes, waarin veral die gedig Selfgemaak, oor die digter se vader wat self sy eie doodskis maak, ontroer. Verskombuis is ’n kookboek met ’n kombinasie van eie resepte en gedigte oor kos en bestanddele. Die resepte is opgedeel in afdelings wat die dag se verloop volg, vanaf ontbyt (doudagdisse) tot met die poedings na aandete (agteroppies).

Versamelbundels

Sy gedigte word in verskeie versamelbundels opgeneem, waaronder Groot verseboek, Die Afrikaanse poësie in ’n duisend en enkele gedigte, Digters en digkuns, Nuwe verset, Die mooiste Afrikaanse liefdesgedigte, Die dye trek die dye aan, Goudaar, Kraaines, Honderd jaar later, Woordpaljas, Die goue vreugde, Voorspraak en die Versindaba bundels wat jaarliks na hierdie fees uitgegee word. Hy publiseer ook gedigte in tydskrifte, waaronder Standpunte. By verskeie geleenthede lees hy van sy gedigte in die openbaar voor, onder andere by Versindaba op Stellenbosch. In 2006 kry hy by die Versindaba by die Universiteit van Stellenbosch die Akkertoekenning vir iemand wat besonder baie in sy loopbaan doen om die Afrikaanse digkuns in die breë te bevorder.

Na sy dood verskyn die CD Doepa!, waarin van sy gedigte voorgelees word en sommige ook getoonset is en hy self ook sommige van sy gedigte voorlees. Weens die musikaliteit daarvan word sy gedigte gereeld getoonset en sy gedig Bella is ’n bielie van ’n boklam word as lied baie gewild.

Dramas

Weideman se dramas spreek feitlik sonder uitsondering aktuele kwessies aan. Maatskaplik-sosiale kwessies soos rasseverhoudinge, die impak van onreg, sosiale wanpraktyke, die futiliteit van geweld as oplossing vir politieke probleme, asook grondhervorming, staan sentraal in ’n aantal van sy dramas en sy oeuvre sou dan ook as oorwegend protesteater getipeer kon word. Reeds op universiteit skryf hy die ongepubliseerde drama Man op die treinspoor. Gedurende sy verblyf in Namibië skryf hy drie maatskaplik-sosiale dramas, M29, ’n Smeerige geskiedenis en Gyselaars, wat onderskeidelik in 1986, 1987 en 1988 met groot sukses tydens die ATKV se Kampustoneelfeeste opgevoer word, asook deur die Departement Drama van die Universiteit van Namibië.

M29 se titel is gekies na aanleiding van die gedwonge verskuiwing van etniese groepe onder die apartheidsbeleid in Suidwes-Afrika (tans Namibië). Verskillende etniese groepe is in verskillende blokke in woongebiede geplaas, met erwe wat aangedui is met ’n letter (wat die etniese groep soos byvoorbeeld Damara of Herero aandui, met syfers vir die erfnommer. M29 verwys dan na erf nommer 29 vir die etniese groep “Mens”. Die drama spreek die sosio-politieke kwessies van die Namibiese samelewing onder Suid-Afrikaanse beheer. Die interteks is met die towenaar Merlyn-legende uit die Middeleeue. Merlyn se leerling Ambrosius toor per ongeluk sy meester in ’n boomstam vas, maar is nog nie kundig genoeg om hom weer te bevry nie. As straf word hy na moderne wêreldkrisisse gestuur om ’n towerformule te vind wat die wêreld se ellendes kan genees. Telkens word hy egter met oorloë en menselyding gekonfronteer en sterf dan as sondebok. Die inwoners van die township Smartie Town vind Ambrosius in verbande toegedraai op Erf M29. Hulle vermoed dat hy Broertjie is, die kind van Abram en Eva, wat op M29 gewoon het en tien jaar tevore as vryheidsvegter verdwyn het. Ander karakters is onder andere die opvoedkunde-student Benjy en Sylvester. Die drama eindig waar Ambrosius (of Broertjie) vasgebind word aan Penny, Eva se kleinkind, en hulle met motorbande om die nek op die punt is om deur die regime-ondersteuners op die halssnoermetode vermoor te word. So word uiting gegee aan die drang om die boodskapper (Ambrosius as bemiddelaar van die konflik) te vernietig as die waarheid van die boodskap nie aanvaar wil word nie.

’n Smeerige geskiedenis is ’n vervolg op M29 wat afspeel sewe jaar na die gebeure in M29. Die titel is ’n verwysing na die aanranding van die sendeling Frans Smeer in 1904. Die karakters van M29 stig nou Club-M29, wat op dieselfde erf repeteer aan ’n toneelstuk onder Benjy se regie. Ambrosius keer terug as Voete, ’n soort hofnar. Die rebel Sanna, die wit filantroop Babs en Slôwes, verteenwoordiger van die regime, is nuwe karakters. Die drama eindig wanneer Slôwes in die repetisie ingetrek word en so gedwing word om die situasie te konfronteer eerder as om dit te ontken. M29 en ’n Smeerige geskiedenis word in 1989 onder die titel Tweesprong aan De Jager-HAUM voorgelê vir publikasie, maar word eindelik afgekeur weens die swak verkope van dramas in die algemeen, al word M29 deur Dalro gepubliseer.

Gyselaars handel teen die agtergrond van die politieke onrus van die tagtigerjare, maar word gesitueer ’n paar jaar die toekoms in. Dr. Black is ’n psigiater wat alternatiewe metodes vir behandeling van sy getraumatiseerde pasiënte gebruik. Hy huur ’n saal in ’n gebou, waarbinne hy sy pasiënte lei in rolspel van die oorsaak van hulle probleme, waaruit dit blyk dat sommiges betrokke was by onreg wat op verskillende vlakke in die samelewing gepleeg is. Buite die gebou in die straat is daar terselfdertyd politieke onrus, waarby sommige van die karakters in die gebou belang by het. Daar is ook drie akteurs binne die spel, gehuur om dr. Black met die rolspel te help, met twee van hulle wat eintlik aktiviste is en die res van die karakters dan as gyselaars aanhou. Die klimaks kom wanneer een van die pasiënte noodgedwonge die spreker in die straat buite skiet, waarna die ambulans opdaag en daar sprake is dat die gyselaars in die gebou met gifgas vermoor sal word. In die drama word geïllustreer dat rewolusie ’n proses is wat nooit afgehandel word nie en dat eiebelang die gemeenskaplike belang gedurig in die agtergrond sal druk, wat die wêreld ’n oorwegend liefdelose plek maak.

Ander vollengte dramas uit hierdie tyd is Soos voëls op koringlande (1990) en Herberg van die wit madonnas (1991). Soos voëls op koringlande se titel verwys na die voëls wat weggejaag word uit die boer se lande, maar dan doodgewoon op ’n ander plek gaan sit want hulle moet iewers wees. Die drama ontstaan as werkwinkelproduksie op aanvraag van Franklin Sonn, rektor van die Skiereiland Technikon. Die versoek is om ’n drama te skep waarbinne die behoeftes en wense van die breër Suid-Afrikaanse samelewing op die verhoog uitgebeeld word. Die Ouditorium van die Technikon word met die opvoering van hierdie drama in 1991 ingewy. In nege tonele word die lotgevalle van ’n plakkersgesin uitgebeeld. Die grond het voorheen aan die stamvader, Wisdom, behoort, maar is deur die regering onteien en daarna vir verskillende doeleindes gebruik, totdat dit gesoneer word vir nywerheidsontwikkeling. Die plakkers eis hulle grond terug en hulle pogings om die stootskrapers te keer en hulle woonplek te beskerm, vorm die kern van die drama. Die drama het benewens realistiese ook surrealistiese elemente, met een van die karakters wat soos ’n Rip van Winkel dertig jaar lank geslaap het en dan in ’n nuwe Suid-Afrika ontwaak, terwyl die einde met die disintegrasie van die stootskrapers en die uitdeel van kerse as simbool van hoop ook surrealisties is. Die drama toon aan dat die verwagtinge, gevoelens en drome van mense dieselfde is, ryk of arm, en dat die behoud van menswaardigheid van almal die belangrikste doelwit behoort te wees.

Herberg van die wit madonnas het as tema die regstel van ongeregtigheid. Dit word in 1991 opgevoer met die inwyding van die Aula op die Skiereiland Technikon kampus. Alice verlaat as swanger sewentienjarige meisie haar geboortedorp, Leliepan, nadat sy en haar pa uit die gemeenskap geskuif is oor haar toestand. Ná 25 jaar keer sy as die fortuinverteller Madame Rosita saam met haar dogter Eunice terug na die dorp en bly in die hotel wat aan Basjan (B.J.) (die vader van Eunice) behoort. Haar doel vir die terugkoms is om wraak te neem op B.J. en hom tot verantwoording te roep. Die datum is reeds bepaal, want hulle verjaar op dieselfde dag. Hy herken haar nie en gee haar toestemming om haar karavaan op die hotelperseel te parkeer en vandaar haar kliënte te bedien. Die sentrum van die aksie is rondom die handpomp, wat met bloudraad toegedraai is om te voorkom dat iemand die giftige water daarvan inkry en terselfdertyd ’n metafoor word van die toesmeerdery van die onreg wat Alice en ander aangedoen is. Dit blyk dat die kelner Boesman ook een van B.J. se buite-egtelike kinders is en sonder dat hulle besef dat hulle halfbroer en -suster is, raak hy en Eunice danig met mekaar. Daar word die aand van B.J. se verjaarsdag groot partytjie gehou, waartydens Alice vir B.J. as waarsêer die dorpsbewoners se geheime ontbloot. Dan speel sy vir B.J. die dodemars. Wanneer eindelik, lank na middernag, net Alice, Eunice en B.J. oorbly, speel hulle vir B.J. ’n toneel en betrek hom daarby, wat hom laat besef dat hy die giftige water van die handpomp saam met sy whiskey gedrink het.

Sy eerste eenpersoondrama is Die laaste ure van meneer Fabricius, of, Asiel, wat hy spesiaal vir die bekende akteur Mees Xteen skryf. Hierdie stuk word vir die eerste keer in 2000 in die Sterrewagteater in Bloemfontein opgevoer. Dit speel af in die negentigerjare van die twintigste eeu in Suid-Afrika, waar in die nuwe Suid-Afrika dit moeilik is om enigeen te vertrou. Hoewel daar net een akteur is, vertolk hy verskillende rolle. ’n Akteur bevind hom in ’n sielsieke-oord nadat hy die laaste ure van meneer Fabricius meegemaak het. Fabricius was ’n lojale staatsamptenaar wat in besit gekom het van inkriminerende inligting wat sekere ministers se betrokkenheid by moord en korrupsie bevestig. Die akteur word gehuur om uit te vind of Fabricius wel oor die inligting beskik en of hy beplan om dit bekend te maak. Fabricius sterf egter gewelddadig in die teenwoordigheid van die akteur, wie se lewe nou ook in gevaar is oor wat hy weet. In die drama word die akteur aangemoedig om meneer Fabricius se laaste ure voor sy medepasiënte (sy gehoor) uit te speel. In hierdie aktuele stuk word die morele waardes van mense in magsposisies bevraagteken en die universele vraag gevra van wie vertrou kan word. Die sielkundige impak en stres van leuens teenoor waarheid, geheimhouding teenoor openbaarmaking en werklikheid teenoor illusie word ondersoek.

My plaas se naam is Vergenoeg speel af tydens ’n Kommissiesitting waarin bepaal moet word of die eertydse plaashulp, Grace Boois, die reg het om haar seun Whitey op die plaas Vergenoeg te begrawe. Die geskiedenis en die hedendaagse aktualiteit van rasseverhoudinge en wedersydse vooroordele word hier ondersoek, asook kwessies van grondhervorming. Grace is sewe jaar tevore van die plaas verjaag nadat Whitey se pa, Ouboet Veldsman, in ’n plaasbrand gesterf het. Die eienaar, Jan Veldsman, grond sy argumente op kaart en transport, terwyl Grace haar argumente grond op historiese oorwegings. Terselfdertyd eis die diere van die veld ook grond en hulle eis neem die vorm aan van ’n reeks tonele wat gelyktydig op ’n ekstra bo-verhoog plaasvind, waar hulle die gebeure op die verhoog naboots of daarop kommentaar lewer. Die diere se kommentaar wentel veral rondom die mens se selfsug en vernielsug, waardeur die aarde vernietig word en waardeur die mens se alleenregte op grond betwis word. Hierdie drama maak sy debuut by die Klein Karoo Nasionale Kunstefees in 2004, waarna die eerste Sanlamprys vir Afrikaanse teater daaraan toegeken word. Twee fragmente uit hierdie drama word reeds in 2003 in Tydskrif vir Letterkunde gepubliseer.

Samesteller

Hy is die samesteller van die versamelbundel Alles op die spel, waarin jeugdramas opgeneem word, insluitende sy eie Die saalspook en Wees, wat eweneens verskeie kere suksesvol opgevoer word. Die saalspook handel oor ’n klomp kinders in ’n skoolsaal wat ’n toneelstuk oor lugbesoedeling repeteer. Die hele saal ruimte, verhoog en ouditorium, vorm deel van die speelruimte van die teks sodat die gehoor direk binne die aksie geplaas word. Die karakters wag op ’n afwesige lid van die toneelstuk, Markus, wanneer die lig skielik afgaan en ’n “ongewone spook” opdaag. Binne hierdie drama word die temas van die rol van die skrywer en kuns in kommunikasie, natuurbewaring en die bonatuurlike aangespreek. Wees speel in ’n weeshuis af op die vooraand van ’n vakansie. Die gelukkiges het ’n vakansiehuis gekry waarnatoe hulle kan gaan, die ander moet in die weeshuis agterbly. Die titel verwys aan die een kant na die wesies in die weeshuis, maar aan die ander kant die kinders wat soek na beter en kinders wat soek om iemand te wees en om te behoort. Die konflik ontstaan omdat die skynheilige Muis geld steel en dan vir Tjoppie beskuldig van die misdaad, wat as gevolg daarvan na ’n verbeteringskool gestuur word. In die epiloog is die volwasse Muis ’n stadsbeplanner. Hy is nou ’n suksesvolle beroepsman, maar sy verlede gooi steeds ’n donker skaduwee oor sy lewe. Temas wat in die stuk aanwesig is sluit in verraad, vriendskap, verval, maatskaplike probleme, seksuele molestering en groepdruk.

Hierdie drama was eers ’n kortverhaal wat in Tuin van klip en vuur verskyn het en deur Shirley van Jaarsveld vir die verhoog bewerk is. Die drama verower in 1994 die eerste prys tydens die Jeugdramafees in Port Elizabeth, waar dit deur die leerlinge van die Hoërskool Framesby opgevoer is. Sy kinderboek Die geel komplot word ook tot drama verwerk en dit word in 2005 deur die Universiteit van Kaapstad se dramaskool opgevoer.

Radiodramas

Hy skryf ook verskeie radiodramas wat op Radiosondergrense uitgesaai word. Sneeu word op 1 Oktober 1996 uitgesaai. Die jong joernalis Gisela Kirst trotseer sneeubedekte plaaspaaie om ’n laaste onderhoud met die bejaarde skrywer Abel Olivier te gaan voer. Abel se verlede word broksgewys onthul, waaruit die vermoede ontstaan dat hy Gisela se moeder vermoor het omdat sy hom afgepers het oor die kind (waarskynlik Gisela) wat sy verwag het. Die spanning laai op wanneer Abel in die onderhoud vertel van die roman waaraan hy werk, waarin ’n joernalis by ’n kunstenaar gaan bly om uit te vind hoe sy kop werk. Hy is egter nog op soek na ’n gepaste einde, wat afspeel op juis so ’n aand as hierdie een. Die drama word afgesluit met ’n radioberig waarin die omroeper berig van die dood van Gisela op die sneeubedekte paaie van die Karoo. In hierdie drama word dit gou duidelik dat Gisela nie net ’n storie soek by Abel nie, maar dat sy ook op soek is na die waarheid omtrent haar moeder se dood, wat van die drama beide ’n speurverhaal en ’n riller maak.

Lig verower in 2000 die derde plek in Sanlam en Radiosondergrense se jaarlikse radiohoorspelwedstryd en is op 24 April 2001 uitgesaai. Hierdie drama bewoord die verganklikheid en weerloosheid van die mens, met veral die verhouding tussen ouer en kind en wedersydse aanhanklikheid wat ondersoek word. Jess is ’n jong kankerlyer wat vanaf die platteland na die stad kom vir behandeling. Hy woon tydelik saam met sy ma, Megan de Wee, in ’n woonstel. Megan is vervreem van Johnny, Jess se pa. Langs hulle woon die blinde oom Salmon, wat daarop hoop dat sy seun Frans hom sal kom haal om in Kanada by hom te kom bly. Jess en sy ma word verras met ’n besoek deur Johnny, wat in die stad is om ’n Porsche vir iemand te kom afhaal. Om Jess op te beur, neem hy hom vir ’n rit in die Porsche. Terwyl hy nog by Jess en sy ma kuier, vererger Jess se toestand en word hy met die ambulans hospitaal toe geneem, waar hy sterf.

Sand verower in 2003 die Sanlamprys vir die beste radiodrama en in 2006 ken die Akademie ’n erepenning vir Afrikaanse radiodramas aan hierdie drama toe. Dit word op 11 Mei 2004 die eerste keer uitgesaai. Die titel verwys na sand wat alles toewaai en bedek en gedurig beweeg en rondskuif. Dit is onstandvastig en onbetroubaar en vorm saam met die gedurige wind ’n mistroostige atmosfeer. Dit is ’n spanningsdrama, waarin die sielkundige impak van onreg op die mens ondersoek word, met motiewe soos gierigheid, wraak en selfsug wat ook aangeraak word. Petra en haar ma Ragel woon op die afgeleë plaas Waaisand in die dorre streke van Namibië naby Sossusvlei. Petra se pa het weggeloop toe sy nog ’n baba was en sy koester steeds ’n wrok teen hom oor hierdie verraad. Sy verwag dat hy tog eendag sal terugkeer, soos ’n misdadiger terugkeer na die toneel van die misdaad. Twintig jaar later kom ’n sekere Herman by die plaas aan, op soek na ’n potjie robyne waarvan die triekster-figuur, die swerwer Sysie, hom vertel het. Petra lê hom voor en skiet hom dood, waardeur ’n onreg van die verlede reggestel word en die bewyse deur die sand toegewaai word. Op knap wyse word die temas versterk deur die simboliek, byvoorbeeld robyne met bloed, waar die robyne vir Herman nie die geluk bring waarna hy soek nie, maar die dood.

Moord in die ateljee wen in 2005 Sanlam en Radiosondergrense se radiodramakompetisie en word op 9 Mei 2006 uitgesaai. Dit is ’n kombinasie van ’n intrigeverhaal en speurverhaal. Die omroeper van Radio Sonbesie, Sarel Malan, word vermoor tydens ’n uitsending. Dit blyk dat hy ’n moord verwag het en deur sy keuse van musiek vir die program die speurders op die spoor van die skuldige wou sit. ’n Tweede moord op sy vrou Maryna word afgeweer wanneer die moordenaar op heterdaad betrap word. Daar is tot die einde onduidelikheid oor wie die moordenaar is, veral nadat die konflik tussen die Bothas en die Malans, die luisteraars en die omroepers en die omroepers onderling en met die radiostasie se eienaar uitgewys is. Die skuldige blyk eindelik die naïewe rykmansdogter en sekretaresse van Radio Sonbesie, Nadia, te wees. Nadia het ’n verhouding met die omroeper Ben Bruwer, wat in ’n magstryd met die Malans gewikkel is. Sy beweer dat sy voorheen by die sielkundige hospitaal gewerk het, maar dit blyk dat sy ’n pasiënt daar was. Die bode behaal in 2007 ’n derde plek in die Sanlam Radiosondergrense radiodramakompetisie. Hierdie drama handel oor die wroeging van iemand wat iets gedoen het waaroor hy baie spyt is en dan daarmee moet saamleef.

Sy radiovervolgverhaal Soekers word in 2006 op weeksmiddae oor radiosondergrense se senders uitgesaai. Hierin word gefokus op twee gesinne in Kaapstad. Die skrywer Gawie Malan sukkel om alledaagse dinge te verwerk, terwyl sy vriend Johnny Mowers ’n speurder is in die Polisie en sy vrou ’n maatskaplike werker. Uit die aard van hulle werk kom hulle met allerhande sosiale probleme te doen, wat vererger word deurdat die Malans se seun nie goeie oordeel het wanneer dit by die keuse van vriende kom nie.

Kortverhale

Op prosagebied publiseer hy reeds in 1965 ’n kortverhaal in Die Perdeby, studentetydskrif van die Universiteit van Pretoria. Die verhaal beeld die verbittering en ongeloof van ’n jong werker op sy motorfiets uit, waarna hy as “godslasteraar” gebrandmerk word. Hierna verskyn ’n aantal kortverhale in letterkundige tydskrifte.

Hy debuteer dan met die knap kortverhaalbundel Tuin van klip en vuur, waar die tuin ’n geslote ruimte verteenwoordig en dus perke en grense stel, maar ook tekenend is van groei. Die klip en vuur is egter nie tipies van ’n tuin nie en spreek eerder van konflik en krisis. Daar is dus ’n aantal grensverhale en ander verhale waar hierdie temas aangespreek word en waarin sommige van die verhale die dood en lewe letterlik die grens of perk is wat gestel word. Die slim gebruik van ironie is ’n besondere sterkpunt in die verhale. In Terminus agtervolg ’n owerspelige privaatspeurder byvoorbeeld ’n bejaarde man wat deur sy vrou van ontrouheid verdink word, net om agter te kom dat hy eintlik self ’n afspraak met die dood het. Gelykenis is ’n grensverhaal, waar die kapelaan en die verteller-skrywer die aard van menswees in ’n verskeurde wêreld teenoor die skrywerskap stel, waar die boeke beskutting bied teen die aanslae van die lewe. Daar is kommentaar op ’n voorval waarin ’n medesoldaat deur die skoolkinders vermoor word aan wie hy onderwys gee. Sy boodskap was die gelykenis van die landbouers in Markus 12: 1-12, waar die landbouers die seun van die eienaar doodmaak en uit die wingerd gooi. In die moord sny die kinders ’n jong varkie oop en sit dit op die hekpaal in die vorm van ’n kruis neer, wat geïnterpreteer kan word as ironiese verwysing na die soldaat as ’n Christus-figuur, waar die vark ook hierdie gelykenis ontmitologiseer. ’n Tuin van optelglas beeld op skrynende wyse die verhouding uit tussen die twee uitgeworpe karakters Janie en Naas. Hulle verwerk hulle pyn deur ’n tuin van brokstukke aan te lê wat hulle eie paradys word. Die gebreekte porseleinvaas wat Naas se pa in sy woede stukkend gegooi het (simbool van die verbrokkelende huwelik) word ’n geskenk aan Janie, waarmee sy die tuin kan ophelder en deur kreatiwiteit iets wat stukkend was weer in ’n nuwe, mooier geheel kan omskep. Die skrywer raak ook subtiel die kleurbeleid aan, waar veral die verhaal Die laatlam ’n kragtoer is. ’n Vooraanstaande egpaar vind uit dat hulle dogter op universiteit swanger geraak het. Die moeder stuur die dogter weg Kaap toe en begin met verloop van tyd haar eie klere aandik sodat mense moet dink dit is sy wat swanger is. Twee maande voor geboorte gaan sy dan self Kaap toe, maar wanneer die baba gebore word, is hy nie blank nie. Wees se titel verwys na die weeskind, maar ook veral na die syn (“om te wees”). Om werklik te lewe moet die mens vrede kan maak met sy verlede en die skuld daaraan verbonde. As dit nie slaag nie, bly hy steeds op figuurlike wyse ’n weeskind. Hierdie verhaal word later suksesvol tot ’n jeugdrama omskep. In 1984 is Tuin van klip en vuur op die kortlys vir die toekenning van die Louis Luyt-prys.

Dit word opgevolg met die bundel Die donker melk van daeraad, waar die bundel ’n hegte eenheid vorm rondom die deurlopende tema en bundeltitel, wat verwys na die skarabee of wondersteen wat die kleur van die nag het net voor die dag breek. Die skarabee was ook draer van stories en geskiedenis, sodat die titel ook verwys na stories in die algemeen en die steen en stories dus aan mekaar gelykstel. Die sterk storiemotief word versterk deur die subtitel van die bundel, Oustories en nuwe stories, en die motto van Eriwetsky, “Al wat sin maak van die lewe is stories”. Die bundel word opgedra aan die skrywer se moeder asook Elsie en Ruiter van Onseepkans. Die verhale is almal in die vorm van eerstepersoon vertellers (waarin Elsie, Ruiter en die Hongaarse vlugteling prominent is) en ondersoek in besonder die skadukant van die mens se psige en besin oor die aard van die vertelkuns. Bonatuurlike magte en alledaagse ervarings word saamgesnoer in ’n meesleurende leeservaring en daar is ’n sterk bundeleenheid en innerlike verband tussen verhale deurdat dieselfde karakters telkens in ander omstandighede opduik. Onderliggend aan die verhale is die sentrale geloof dat stories al is wat sin kan maak van die lewe en dat alle stories daarom in minder of meerdere mate waar is. Die vertelkuns is dan ook ’n tema in feitlik al die verhale. Die 31 verhale in die bundel word in nege (heilige getal in Boeddhisme) afdelings verdeel, met nege wat ook vrugbaarheid suggereer.

Newelig is letterlik dynserig en dus half-versluierd, wat aandui dat die verhale self nie onmiddellik duidelik is nie. In die bundel val die lig op uiteenlopende gebeure uit verskillende tydperke, streke en agtergronde. Hy maak gebruik van ’n veelvoud vertellerstemme, vanaf ou mans tot jong meisies. Temas soos liefde, onreg, ontnugtering, wraak en vergelding word aangeraak, terwyl die lyne tussen goed en kwaad, waarheid en leuens, raaisels en onthullings soos ’n goue draad deur die stories loop. Die somtyds achronologiese vertelling, vermenging van tydsperiodes en die onvermoë van vertellers om die verhale koherent te verhaal, versterk die rol van herinnering en onbetroubaarheid van die geheue. Terselfdertyd verseker dit dat daar nie maklike afleidings gemaak kan word nie en bly die leser agterna steeds nadink. ’n Hoogtepunt is die verhaal Loop soek vir my ’n mens! ’n Wewenaar-pa met ’n klomp kinders om te versorg en werftake wat nie gelos kan word nie, stuur sy veertienjarige seun om vir hom ’n mens (nie vrou nie) te gaan soek, wat hom as lewensmaat kan bystaan. Een van die eienskappe van Weideman se werk is dat daar dikwels ’n magiese element teenwoordig is, wat veral opvallend is in hierdie bundel.

Bloujare se stories bevat onpretensieuse stories, waarvan meeste voorheen in Tydskrif Rapport verskyn het. Die “bloujare” van die titel verwys na jare wat ver in die verlede lê. ’n Aantal verskillende vertellers vertel hierin stories oor die mense en eienaardighede van die Noordwes-streek, feitlik altyd met humor en baie keer met ’n goeie skeut spekskiet daarby.

Verskeie van sy kortverhale word voorgeskryf, onder andere Die muisvoëls en die vyeboom en Angie word ’n gangster. ’n Fairytale.

Versamelbundels en bloemlesings

Sy kortverhale word in skoolbloemlesings en ander versamelbundels opgeneem, insluitende Blommetjie gedenk aan my en Wys my waar is Timboektoe, beide onder redaksie van Hennie Aucamp; Die Afrikaanse kortverhaalboek, Steekbaard en Uit die kontreie vandaan, almal saamgestel deur Abraham H. de Vries; en Keerpunt saamgestel deur Linda Rode en Jakes Gerwel. Hy publiseer ook kortverhale in verskeie letterkundige tydskrifte, insluitende Tydskrif vir Letterkunde en Boeke-Insig.

Romans

Sy eerste roman is Die onderskepper (met die subtitel Die dorp wat op ’n posseël pas), wat afspeel op die dorp Salpeterput in die middel van Suid-Afrika, in die laaste veertig dae van die twintigste eeu. Salpeterput se mense maak tesame ’n mikrokosmos van die samelewing uit, terwyl die dorpsuitleg rondom ’n toegemesselde put simbolies is van die dorre en geestelik onvrugbare gemeenskap. Die verteller van die verhaal en ook die onderskepper van die titel is die posmeester, Arend Visser, wat briewe oopstoom en lees en sodoende feitlik alles weet van die mense en wat op die dorp aangaan. Amper vyftig jaar gelede is die mooi Helena “Sybokkie” Sybrandse op die dorp vermoor (waarskynlik weens haar verhouding met iemand van ’n ander ras) en veertig dae voor die eeuwending kom ’n brief van haar op Salpeterput aan. Sy het dit aan haar suster geskryf, maar die brief is nooit afgelewer nie en vind nou eers sy weg terug na die oorsprong. Terselfdertyd daag ’n prokureur uit die buurdorp op met die nuus dat Joachim von Niemeyer, ’n boorling van die dorp wat almal gedog het in die oorlog gesterf het, agt en twintig miljoen Duitse mark aan die dorp bemaak. ’n Derde van die bedrag sal gaan aan diegene wat die ware geskiedenis van die dorp in ’n kunswerk uitbeeld en terselfdertyd die onreg en skandes van die verlede bieg en bely, sodat dit uitgewis kan word. Arend weet deur sy onderskeppings dat elkeen iets het om te bely en so kom daar ontboesemings van geheime liefdesverhoudings, aborsies, diamantsmokkelary, politieke misdrywe en moord. Die daaropvolgende geskarrel beeld die kunstige wat in elkeen skuil uit, terwyl die samewerking tussen almal op die dorp oor kleurgrense en ander verskille heen lei tot die genesing wat vir almal kom. Van die enorme erflating word nie weer gehoor nie, maar die nuwe millennium breek aan, die droë put begin weer water gee en daar is versoening en genesing in die gemeenskap. Die onderskepper verower in 1997 ’n tweede prys in De Kat en Sanlam se romankompetisie. Dit word in 1998 met die W.A. Hofmeyr-prys bekroon en is in dieselfde jaar op die kortlys vir die toekenning van die M-Net-prys.

Draaijakkals beskryf die jeug van die antiheld en amper-dwerg Nicolaas Alettus Lazarus (bygenaamd Vossie) in die tradisie van die ou-Spaanse “skelmroman”, waar die held terselfdertyd ’n skelm en randfiguur in die samelewing is. Die titel dui op ’n skelm karakter wat op sy spoor terugdraai om dan sy agtervolgers van agter te bekruip. Die hoofpersoon, ’n weeskind wat nooit sy vader geken het nie, se omswerwinge op soek na sy herkoms en wie sy vader was, word beskryf as ’n soeke na identiteit. Identiteit word egter aangebied as iets wat nie êrens in die verlede te vinde is nie, maar gevind word in stories en deurentyd nuut aanmekaar geweef moet word. As gevolg van sy omstandighede word Vossie ’n oorlewingskunstenaar en hier word hy gementor deur George McLachlan Lazarus (Uncle) saam met wie hy sy reise aanpak. Uncle se vindingrykheid en wysheid gee besondere kleur aan hierdie roman. Die gebeure speel af in die Onderveld (Noord-Kaap, Betsjoeanaland, Duitswes) tussen 1913 (na die aanvaarding van die Landswette wat bepaal wie watter grond mag besit) en 1940, waardeur ’n alternatiewe geskiedenis van die streek geteken en subtiel politieke kommentaar gelewer word. Die ATKV-prys en die M-Net-prys word in 2000 toegeken aan Draaijakkals.

Onder die skuilnaam S.E. Lessing skryf hy die spanningsroman Gaping vir ’n moordenaar, wat handel oor die moord op ’n bekende rugbyspeler in Wêreldbekertyd. ’n Rukkie later kry sy plaasvervanger skielik epileptiese aanvalle en beswyk ook. Die moordenaar wil voorkom dat spelers gekies word waarvan hy nie hou nie en probeer deur sy moorde verseker dat die “regte” span eindelik op die veld draf.

Kinder- en jeugverhale

Ook vir die jeug skryf hy romans. Los my uit, paloekas is kennelik outobiografies van aard, waar die era van eendsterte, Elvis Presley en groeiende apartheid in die laat vyftigerjare beskryf word. Dit is die verhaal van Archie Appelgryn wat teen die einde van 1959 ná ’n bankrot-vendusie met sy ouers van ’n plaas in die Vrystaat na Kimberley verhuis. Hier raak hy bewus van die onreg van rassediskriminasie wanneer hy betrokke raak by die kinderhuismeisie Eileen in sy klas, wat die swaard van rasse-herklassifikasie na Kleurling het wat oor haar kop hang. Die paloekas van die titel verwys na vele persone en instansies, soos die mense wat die politieke stelsel onkrities navolg, die bekrompe skoolstelsel, die bendekultuur en ook die hele politieke sisteem van apartheid. Los my uit paloekas word bekroon met die Silwertoekenning van die Sanlam-prys in 1992.

Die optog van die aftjoppers het as hoofkarakter ’n oorgewig, swaksiende, arm seun (Jacques Joubert of Jakkie) wat nie juis op die rugbyveld presteer nie, maar dan in die wedstryd vir jong entrepreneurs ’n karnavaloptog organiseer van al die verskoptes in die samelewing, oud en jonk en van alle rasse, en hulle sodoende tydelik in status verhoog. Jakkie word groot in ’n enkelouergesin, wat hierdie probleem dan ook subtiel vir die jeug uitbeeld. Die karakters in die boek is ’n besonder kleurryke versameling van ploerte en flentergatte, wat die meelewing vir enigiemand wat op enige gebied uit voel, soveel makliker maak. Die optog van die aftjoppers verower die Sanlamprys Goue toekenning in 1994, die Scheepersprys in 1995 en is ook in 1995 die naaswenner van die ATKV-kinderboekprys vir ouderdomsgroep 13-15 jaar. Die boek word ook deur die Kinderboekforum genomineer vir ’n toekenning deur die International Board on Books for Young People (IBBY).

Dana se jaar duisend vertel die verhaal van die oorlewendes van ’n aanval teen die einde van die eerste millennium, waar die toestande simbolies tegelykgestel word aan die vrese van die eietydse mense aan die einde van die tweede millennium. Die skatryk Viking, Olaf Roesbaard, word in sy vesting oorval en doodgemaak en slegs sy dogter Dana, twee patetiese slawe en ’n bok ontsnap. Hulle moet oorleef in ’n onherbergsame omgewing met die winter wat vinnig nader, terwyl ander vlugtelinge en swerwers ook by hulle aansluit. Dana neem leiding en ontdek die verskuilde talente van elkeen van haar geselskap, waardeur hulle oorleef. Die Bronstoekenning van die Sanlam-prys word in 1998 verower deur Dana se jaar duisend en die Wes-Kaapse Kinderboekforum plaas dit op die erelys van boeke wat in 1998 gepubliseer is.

Hy skryf ook verskeie kinderboeke, waaronder Die geel komplot vir 8-12-jariges. Hierdie boek is ’n muisavontuur waar Tara Tandmuis van Verlatedorp tande soek vir oom Mozzarella Muis se tandpaleis. Wanneer sy in Muisbosdorp kom, vind sy uit dat die dorpsraad beplan om die katte uit te honger en hulle dan op die muise los te laat. Die muise kom dan vorendag met ’n teen-offensief, wat hulle “die geel komplot” noem. Die stryd in hierdie kat-en-muis-speletjie kom op die dag van die jaarlikse muismarathon tot ’n klimaks. Weideman maak hier op kreatiewe wyse gebruik van letterlike vertolkings van bekende uitdrukkings. Die gevreesde kat Dierasie het byvoorbeeld “nie ’n kat se kans nie”, Tara sit “so stil soos ’n muis” en aan die einde het Tara behoorlik muisneste, om slegs ’n paar voorbeelde te noem. Die geel komplot is in 2004 op die kortlys vir die toekenning van die M.E.R.-prys vir kinderlektuur. ’n Besondere verdienste is dat die boek in suiwer, vindingryke Afrikaans geskryf is en nie in die mengeltaal van meer Engels as Afrikaans wat die mode geword het vir jeugboeke nie.

In die Rimpelstories-reeks (leesboekies vir gebruik op laerskool) skryf hy etlike boekies, insluitende Rykdom uit rommel, Ben, Babi, en die geel helikopter, Die raaisel van die spuitnaalde, Die storie van die lieweheersbesie en Koeries se rivier. Van sy verhale vir die jeug word in die versamelbundels Stories suid van die son en Goue fluit my storie is uit opgeneem.

Eerbewyse

In 1991 ontvang hy die erepenning van die Oudleerlingbond van die Hoërskool Namakwaland op Springbok. Die Versindaba in Stellenbosch vereer hom in 2006 met ’n Akkertoekenning vir sy bevordering van die Afrikaanse poësie. In 2007 vereer die ATKV-tak in Kraaifontein hom met ’n ATKV Afrikoon-toekenning vir sy “enorme bydrae om die Afrikaanse letterkunde te verruim deur die beoefening van etlike genres, sy betrokkenheid by skrywersontwikkeling en sy verbintenis om die orale tradisie te bevorder”.

Publikasies

Jaar	Publikasie
1966	Hondegaloppie
1969	As die son kliplangs spring
1970	Klein manifes van ’n reisiger
1977	Hoera hoera die ysman
1983	Tuin van klip en vuur
1987	Uit hierdie grys verblyf
1992	Los my uit, paloekas!
1994	Die optog van die aftjoppers
	Die donker melk van daeraad
1997	’n Staning onder sterre
	Die onderskepper
1998	Dana se jaar duisend
	Pella lê ’n kruistog ver
	Ben, Babi en die geel helikopter
	Rykdom uit rommel
1999	Draaijakkals
	Gaping vir ’n moordenaar (onder die naam S.E. Lessing)
	Die raaisel van die spuitnaalde
	Die storie van die lieweheersbesie
	Koeries se rivier
2003	Die geel komplot
2005	My plaas se naam is Vergenoeg
2006	Verskombuis
	Newelig
2008	Bloujare se stories

Vertalings

Jaar	Publikasie
2003	Die boek van God: Die Bybel in verhaalvorm (Walter Wangerin)
2005	Die verhaal van Paulus (Walter Wangerin)
2006	Die boek van alle tye: Die storie van die Bybel (Trevor Dennis)
	Jesus: ’n roman (Walter Wangerin)

Samesteller

Jaar	Publikasie
1991	Alles op die spel
1997	Nuwe stemme 1 (saam met Anastasia de Vries)

Verwysings

Boeke

• Askes, H. en Landman, J.N. (samestellers) Voorspraak. Tafelberg-Uitgewers Beperk Kaapstad Eerste uitgawe Tiende druk 1994
• Botha, Danie. Die helder dae. Tafelberg-Uitgewers Beperk Kaapstad Eerste uitgawe 2014
• Brink, André P. Vertelkunde. Academica Pretoria en Kaapstad Eerste uitgawe 1987
• Cloete, T.T. (red.) Die Afrikaanse literatuur sedert sestig. Nasou Beperk Eerste uitgawe 1980
• De Vries, Abraham H. Kortom 2. Human & Rousseau Kaapstad en Pretoria Eerste uitgawe 1989
• Grové, A.P. Letterkundige sakwoordeboek vir Afrikaans. Nasou Beperk Vyfde uitgawe Eerste druk 1988
• Kannemeyer, J.C. Geskiedenis van die Afrikaanse literatuur 2. Academica, Pretoria, Kaapstad en Johannesburg Eerste uitgawe Eerste druk 1983
• Kannemeyer, J.C. (red.) Kraaines. Human & Rousseau Kaapstad en Johannesburg Eerste uitgawe 1988
• Kannemeyer, J.C. Verse vir die vraestel. Tafelberg-Uitgewers Beperk Eerste uitgawe 1998
• Kannemeyer, J.C. Die Afrikaanse literatuur 1652–2004. Human & Rousseau Kaapstad en Pretoria Eerste uitgawe 2005
• Nienaber, P.J., Roodt, P.H. en Snyman, N.J. (samestellers) Digters en digkuns. Perskor-Uitgewers Kaapstad Vyfde uitgawe Sewende druk 2007
• Pheiffer, R.H. Woordpaljas. Human & Rousseau Kaapstad en Johannesburg Derde uitgawe Derde druk 1993
• Rode, Linda en Gerwel, Jakes (samestellers) Keerpunt. Kwela Boeke Kaapstad Eerste uitgawe Eerste druk 1995
• Van Coller, H.P. (red.) Perspektief en Profiel Deel I. J.L. van Schaik-Uitgewers Pretoria Eerste uitgawe 1998
• Van Coller, H.P. (red.) Perspektief en Profiel Deel 2. J.L. van Schaik-Uitgewers Pretoria Eerste uitgawe 1999
• Van Coller, H.P. en Odendaal, B.J. George Weideman (1947-). in Van Coller, H.P. (red.) Perspektief en Profiel Deel 2. J.L. van Schaik-Uitgewers Pretoria Eerste uitgawe 1999
• Van Coller, H.P. (red.) Perspektief en Profiel Deel 3. Van Schaik-Uitgewers Pretoria Eerste uitgawe 2006
• Wybenga, Gretel en Snyman, Maritha (reds.) Van Patrys-hulle tot Hanna Hoekom. Lapa-Uitgewers Eerste uitgawe Tweede druk 2005

Tydskrifte en Koerante

• Anoniem. Ons herontken ou Afrikaans. Plus, 21 Oktober 1999
• De Vries, Abraham H. George Weideman nou anderkant die etmaal. By, 30 Augustus 2008
• De Wee, Maygene. Weideman verloor stryd. Beeld, 29 Augustus 2008
• Foster, Ronel. Epistemologiese en ontologiese dominante in ‘Die beiteltjie’ van N.P. van Wyk Louw en ‘Kieselguhrkleim’ van George Weideman. Tydskrif vir Letterkunde. Jaargang 41 no. 1, Somer 2004
• Hough, Barrie. Weideman-figure soek na ’n eie plek. Rapport, 24 Oktober 1999
• Korrespondent. Weideman se roman palm Hofmeyr-prys in. Plus, 28 April 1998
• Le Roux, André. Gedigte in die stilte van die oggend vroeg. Die Burger, 21 Desember 1987
• Lombard, Jean. Die verhouding Afrika- en Westerse tradisies, soos uitgebeeld in enkele Afrikaanse verhale oor die watergees. Tydskrif vir Letterkunde. Jaargang 35 no. 4 en Jaargang 36 no. 1, November 1997/Februarie 1998
• Meyer, Susan. ‘We who cannot speak lived there first’: A new claim to land in ‘My plaas se naam is Vergenoeg’ by George Weideman. Tydskrif vir Letterkunde. Jaargang 49 no. 2 Lente 2012
• Nieuwoudt, Stephanie. George Weideman wen met sy ‘Draaijakkals’. Beeld, 20 Maart 2000
• Nieuwoudt, Stephanie. Ek sal help bou – op mý manier. Plus, 2 Augustus 2000
• Prins, Gavin. Weideman was ’n vegter tot die einde. Rapport, 31 Augustus 2008
• Retief, Hanlie. ’n Gedig in ’n pampoen. Rapport, 19 November 2006
• Smith, Charles. Afrikaans ‘aan die blom’. Beeld, 19 Julie 2004
• Smuts, J.P. en Ria. ’n Moderne parabel: ‘(Gelykenis)’ van George Weideman. Tydskrif vir Letterkunde. Jaargang 32 no. 4, November 1994
• Van Zyl, Dorothea. Wydse Weideman se alsydige 60. Rapport, 1 Julie 2007
• Van Zyl, Wium. George Weideman (1947–2008). Tydskrif vir Letterkunde. Jaargang 46 no. 1, Herfs 2009

Internet

• Britz, Elretha Volksblad: http://152.111.11.6/argief/berigte/volksblad/1999/03/8/8/5.html^{[dooie skakel]}
• Die Burger: http://152.111.1.87/argief/berigte/dieburger/2000/01/05/4/3.html
• Die Burger: http://152.111.1.87/argief/berigte/dieburger/2007/07/02/SK/10/weideman.html
• Die Burger: http://152.111.1.87/argief/berigte/dieburger/2008/08/29/SK/1/mdwWeideman.html
• De Vries, Abraham Die Burger: http://152.111.1.87/argief/berigte/dieburger/2008/08/29/SK/12/GEORGEWEIDEMAN.html
• Fransman, Willem Jr. Die Burger: http://152.111.1.87/argief/berigte/dieburger/2008/09/03/SK/11/0209fransman.html
• Hough, Barrie Rapport: http://152.111.1.87/argief/berigte/rapport/1999/10/24/2/46.html
• Le Roux, André Die Burger: http://152.111.1.87/argief/berigte/dieburger/1994/08/16/10/9.html^{[dooie skakel]}
• Liebenberg, Danila Volksblad: http://152.111.11.6/argief/berigte/volksblad/2008/08/30/VB/9/dlgeorgeweideman.html
• Lubbe, Dave: Volksblad: http://152.111.11.6/argief/berigte/volksblad/2008/12/20/VB/12/weideman.html^{[dooie skakel]}
• Malan, Mariana Die Burger: http://152.111.1.87/argief/berigte/dieburger/1997/12/03/37/3.html
• Nieuwoudt, Stephanie Beeld: http://152.111.1.88/argief/berigte/beeld/1999/10/21/6/19.html^{[dooie skakel]}
• Nieuwoudt, Stephanie Beeld: http://152.111.1.88/argief/berigte/beeld/2000/08/02/5/3.html^{[dooie skakel]}
• Rapport: http://152.111.1.87/argief/berigte/rapport/2008/09/01/RH/14/gpgeorgie.html
• Uys, Theunis Die Burger: http://152.111.1.87/argief/berigte/dieburger/2008/08/30/BY/14/GeworgeWeid.html
• Van den Bergh, Renée Die Burger: http://152.111.1.87/argief/berigte/dieburger/2008/08/18/SK/11/BBrebelcherDoepa.html
• Storiewerf: https://storiewerf.co.za/cv's/cv_georgeweideman.htm