Internasionale betrekkinge (1648–1814)
Internasionale betrekkinge van 1648 tot 1814 dek die belangrikste interaksies van die nasies van Europa, sowel as die ander kontinente, met die klem op diplomasie, oorlogvoering, migrasie en kulturele interaksies, van die Vrede van Wesfale tot die Kongres van Wene.[1]
Historiese ontwikkelings[wysig | wysig bron]
Magsbalans: Die konsep van die magsbalans het gedurende hierdie tydperk as 'n fundamentele beginsel in internasionale betrekkinge na vore gekom. Groot moondhede het probeer om 'n delikate ewewig te handhaaf om die oorheersing van enige enkele staat of koalisie te voorkom, wat dikwels gelei het tot alliansies, territoriale aanpassings en militêre ingrypings.
Diplomatieke geskiedenis: Die vestiging van formele diplomatieke praktyke en verdragstelsels het meer wydverspreid geword. Groot internasionale ooreenkomste, soos die Vrede van Wesfale (1648) en die Vrede van Utrecht (1713), het territoriale grense herdefinieer, state se soewereiniteit erken en die norme en praktyke van diplomasie gevorm.
Kolonialisme en Imperialisme: Europese moondhede was gedurende hierdie tydperk besig met uitgebreide koloniale uitbreiding, wat gelei het tot af en toe imperiale wedywering. Mededinging oor hulpbronne, handelsroetes en gebiede het konflikte tussen die moondhede aangevuur, veral die Sewejarige Oorlog (1756-1763).
Oorloë oor opvolging en grondgebied: Talle konflikte het uitgebreek as gevolg van opvolggeskille en territoriale eise. Oorloë soos die Oorlog van Spaanse Opvolging (1701-1714) en die Napoleontiese Oorloë (1799-1815) het Europese grense en magsdinamika hervorm, met gevolge wat verder strek as die kontinent.
Opkoms van Britse en Franse vlootmag: Die tydperk het die opkoms van vlootmag gesien as 'n deurslaggewende bepaler van internasionale invloed. Vlootoorheersing, veral deur die Britse Koninklike Vloot en sy groot aartsvyand Frankryk. Die vloote het projeksie van mag, beheer oor handelsroetes en territoriale uitbreiding na oorsese kolonies moontlik gemaak.
Ekonomiese en Kommersiële Belange: Ekonomiese oorwegings het gedurende hierdie tydperk 'n belangrike rol in internasionale betrekkinge gespeel. Uitbreiding van handel, merkantilistiese beleide en die ontwikkeling van globale markte het diplomatieke betrekkinge, oorloë en alliansies beïnvloed, aangesien state probeer het om hul ekonomiese belange te beskerm en uit te brei.
Rewolusie: Die Era van Verligting en daaropvolgende rewolusies, soos die Amerikaanse Rewolusie (1775-1783) en die Franse Rewolusie (1789-1799), het tradisionele monargiese stelsels en aristokratiese voorregte uitgedaag. Hierdie bewegings het diepgaande implikasies vir internasionale betrekkinge gehad, wat ander revolusionêre bewegings geïnspireer het en die bestaande orde uitgedaag het.
Diplomasie en oorlogvoering[wysig | wysig bron]
Die 17de eeu, 1601–1700, het baie min vrede in Europa beleef – groot oorloë is elke jaar gevoer behalwe 1610, 1669 tot 1671, en 1680 tot 1682.[2] Die oorloë was buitengewoon hewig. Europa in die laat 17de eeu, 1648 tot 1700, was 'n era van groot intellektuele, wetenskaplike, artistieke en kulturele prestasie. Geskiedkundige Frederick Nussbaum sê dit was:
“produktief in genialiteit, in gesonde verstand en in organiseringsvermoë. Daar kon behoorlik verwag word dat intelligensie, begrip en hoë doelwit toegepas sou word op die beheer van menseverhoudinge in die algemeen en op die verhoudings tussen state en volke in die besonder. Die feit was amper heeltemal die teenoorgestelde. Dit was 'n tydperk van opvallende onintelligensie, onsedelikheid en ligsinnigheid in die voer van internasionale betrekkinge, gekenmerk deur oorloë wat vir vaagbedagte doeleindes onderneem is, met die uiterste brutaliteit gevoer en uitgevoer deur roekelose verraad van bondgenote.”[3]
Die ergste het gekom tydens die Dertigjarige Oorlog (1618–1648) wat 'n uiters negatiewe impak op die burgerbevolking van Duitsland en omliggende gebiede gehad het, met massiewe lewensverlies en ontwrigting van die ekonomie en samelewing. Geleerdes wat 'n "realistiese" perspektief op oorloë en diplomasie het, het die Vrede van Wesfale (1648) as 'n skeidslyn beklemtoon. Dit het die Dertigjarige Oorlog beëindig, waar godsdiens en ideologie kragtige motiverende kragte vir oorlogvoering was. Wesfale, in die realistiese siening, het 'n nuwe internasionale stelsel van soewereine state van min of meer gelyke sterkte ingelui, nie toegewy aan ideologie of godsdiens nie, maar om status en territoriale winste te verbeter. Die Katolieke Kerk het byvoorbeeld nie meer sy kragte gewy aan die baie moeilike taak om bisdomme wat aan Protestantisme verlore was terug te eis nie, maar om grootskaalse sendings in oorsese koloniale besittings te bou wat die inboorlinge by die duisende kon bekeer deur toegewyde lede van die samelewing soos byvoorbeeld die Jesuïete.[4] Volgens Scott Hamish neem die realistiese model aan dat "buitelandse beleid geheel en al gelei is deur "Realpolitik", deur die gevolglike stryd om hulpbronne en uiteindelik deur die soeke na wat bekend geword het as 'n 'magsbalans'.[5]
Diplomasie voor 1700 was nie goed ontwikkel nie, en kanse om oorloë te vermy is te dikwels verkwis. In Engeland het koning Charles II byvoorbeeld min aandag aan diplomasie gegee, wat rampspoedig was. Tydens die Tweede Anglo-Nederlandse Oorlog het Engeland geen diplomate in Denemarke of Swede gestasioneer nie. Toe koning Charles besef het dat hy hulle as bondgenote nodig het, het hy spesiale sendings gestuur wat oningelig was oor plaaslike politieke, militêre en diplomatieke situasies, en onkundig was oor persoonlikhede en politieke faksionalisme. Onkunde het 'n reeks flaters veroorsaak wat hul pogings om bondgenote te vind verwoes het.[6]
Frankryk het die standaarde vir die nuwe professionele diplomasie gestel, wat gou deur die ander moondhede nagevolg is; die Franse taal het die diplomatieke taal geword. Die professionele model het stadig ander nasionale regeringsagentskappe versprei, en het duidelike spesifieke omvang van bedrywighede, 'n voltydse loopbaangeoriënteerde professionele leierskap by die top- en middelgeledere ingesluit; 'n etiese kode en standaarde van verwagte gedrag; en aantreklike betaalskale en aftreepensioene. Kundigheid is hoog aangeslaan, hoewel op die heel hoogste vlak aristokratiese status en familiebande 'n belangrike rol gespeel het. Die nuwe burokrasie het sy dokumente sorgvuldig en sentrale argiewe bewaar, 'n professionele kantoorpersoneel in stand gehou, en 'n reputasie by die huis en in die buiteland verwerf vir die kwaliteit van sy werk in die uitdrukking van beide die korttermynbehoeftes en langtermyn-alliansies en waardes van die staa.t[7] Koning Lodewyk XIV van Frankryk het hard gewerk om stelselmatig die mees gesofistikeerde diplomatieke diens te ontwikkel, met permanente ambassadeurs en mindere ministers in groot en klein hoofstede, wat almal bestendige strome inligting en advies na Parys voorberei het. Diplomasie het 'n loopbaan geword wat baie aantreklik was vir ryk senior aristokrate wat 'n baie hoë samelewing by koninklike howe geniet het, veral omdat hulle die status van die magtigste nasie in Europa gedra het. Toenemend het ander nasies die Franse model nageskryf; Frans het die taal van diplomasie geword en Latyn vervang.[8] Teen die vroeë 18de eeu het Europese diplomate 'n uitgebreide stelsel van etiket en seremonies gevestig. Die meeste diplomate het uit 'n hoë-status adel gekom, en was vertroud met sulke uitgebreide gebruike. Op die gebied van diplomasie het seremoniële metodes gedien om die relatiewe mag en belangrikheid van die verskillende betrokke lande te onderskei, en het informele gesprekke
Verwysings[wysig | wysig bron]
- ↑ William L. Langer, ed. An encyclopedia of world history (1968) bl. 459–651 online
- ↑ John A. Mears, "The Emergence Of The Standing Professional Army in Seventeenth-Century Europe," Social Science Quarterly (1969) 50#1 pp. 106–115 in JSTOR
- ↑ Frederick L. Nussbaum, The Triumph of Science and Reason, 1660–1685 (1953) bl 147–48.
- ↑ Norman Davies, Europe: A History (1996) bl. 593–94.
- ↑ Scott Hamish, book review in English Historical Review (Okt 2013) bl 1239–1241.
- ↑ J.R. Jones, Britain and the World: 1649–1815 (1980), bl.38–39.
- ↑ John C. Rule, "Colbert de Torcy, an emergent bureaucracy, and the formulation of French foreign policy, 1698–1715." in Ragnhild Hatton, ed., Louis XIV and Europe (1976) bl. 261–288.
- ↑ Gaston Zeller, "French diplomacy and foreign policy in their European setting." in Carsten, ed., The New Cambridge Modern History vol 5 (1961) bl. 198–99, 206.