NG gemeente Parow
Die NG gemeente Parow is die moedergemeente, hoewel nie meer die oudste gemeente nie, van die Nederduitse Gereformeerde Kerk in Parow, vroeër ’n afsonderlike dorp maar nou 'n noordelike stadsgebied van Kaapstad.
Hoewel die gemeente oorspronklik in 1917 van die NG gemeente Durbanville afgestig is as die 165ste gemeente van die Kaapse Kerk, toe dit die hele gedeelte tussen NG gemeente Maitland en die moedergemeente beslaan het, het dit in 1996 ophou bestaan toe dit met Parow-Sentraal saamsmelt as Parow-Nuutbegin, net om in 2004 weer as Parow bekend te staan nadat Parow-Wes en Tygerberg by Parow-Nuutbegin ingelyf is.
Parow-Suid en is vroeër al by Nuutbegin ingelyf en Parow-Oos by Tygerberg. Die teenswoordige NG gemeente Parow bestaan dus uit wat oorspronklik ses gemeentes was: Parow (1917), Parow-Oos (1941), Tygerberg (1956), Parow-Sentraal (1957), Parow-Suid (1958) en Parow-Wes (1966). In die onmiddellike omgewing is net Parow-Noord (1966) nog nie by die vergrote NG gemeente Parow ingelyf nie en van die agt gemeentes wat oorspronklik die naam Parow gedra het, bly (in 2015) nog net vier oor. Parow-Panorama (1975) en Parow-Welgelegen (1988) is aan die noordelike kant van die N1-snelweg geleë en het tot 2015 nie in die Ring van Parow geval nie, maar wel in die Ring van Koeberg, saam met gemeentes soos Table View, Bothasig, Melkbosstrand en Bloubergstrand. Dié indeling is in daardie jaar verander toe Koeberg ophou bestaan het en die Ring van Parow se naam na Tygerberg verander is sodat al die Parow-gemeentes saam in een ring gegroepeer is.[1]
Agtergrond
[wysig | wysig bron]Die gemeente Parow is op 16 November 1917 gestig. In die jare voor die stigting was die gebied van die huidige Kaapstadse metropool tussen die NG gemeente Maitland en NG gemeente Durbanville 'n wyk van laasgenoemde. Die NG gemeente Bellville sou eers in 1934 bykom, Brackenfell (as Kruispad) in 1944 en Kraaifontein in 1948, terwyl Kuilsrivier reeds in 1903 afgestig is van hoofsaaklik Durbanville, hoewel Stellenbosch ook 'n paar lidmate moes afstaan. Met Parow se stigting was daar in die hele huidige Kaapstad slegs 11 gemeentes:
- Kaapstad (1665)
- Durbanville (1826)
- Wynberg (1829)
- Vishoek (1855)
- St. Stephen's (1857)
- Drieankerbaai (1880)
- Rondebosch (1891)
- Tamboerskloof (1891)
- Kuilsrivier (1903)
- Maitland (1912)
- Observatory (1912)
Van dié gemeentes was slegs twee geleë in wat later die noordelike stadsgebiede sou word. Vyf en negentig jaar later tel die gemeentes in Kaapstad (die Helderberg-omgewing uitgesluit) 69, waarvan meer as 70% in die noordelike gebiede geleë is. Van die amper 69 000 belydende lidmate woon meer as 90% in daardie gebiede.
Aanleiding tot stigting
[wysig | wysig bron]In die vroeë jare het mnr. Pontius Theodorus Hoogendoorn, 'n Hollander van geboorte en 'n lidmaat van die Nieuwe Kerk in Kaapstad, baie vir die geestelike bearbeiding van die gebied gedoen nadat hy hom uit die middestad in die gebied van Parow gaan vestig het. Dit het hom ter harte gegaan dat daar geen voorsiening vir die geestelike behoeftes van die inwoners van die drie gehuggies, Glen Lily, Parow en Avondale, was nie. Op eie houtjie het hy met godsdiensoefeninge in sy eie huis in Tallentstraat begin en toe die huis te klein word vir die groeiende getal toehoorders, het hy eiehandig en op sy eie koste 'n sinksaaltjie gebou. Daar het ds. A.M. McGregor van die Nieuwe Kerk op 6 Maart 1904 die Nagmaal bedien en het ook die eerste 10 lidmate van Parow belydenis van geloof afgelê.
Eers ná die Ringsitting van Oktober 1904 het Durbanville, onder wie Parow eintlik geressorteer het, in Parow aktief begin belangstel. Met die medewerking van die lidmate van Parow en Goodwood het Durbanville se kerkraad die eerste kerkgebou van die "Tijger Valley" op 26 Januarie 1907 ingewy. Hierdie gebou het, totdat die gemeente op 24 Februarie 1963 "met weemoed" tydens 'n spesiale diens daarvan afskeid geneem en dit gesloop is omdat dit toe al baie bouvallig en ondoeltreffend was, 'n baie belangrike rol in die gemeentelike geskiedenis van die "Tijger Valley" gespeel. Nadat die nuwe kerkgebou, wat vandag nog die middelpunt van die gemeente se werksaamhede is, in 1931 in gebruik geneem is, het die ou kerkgeboutjie meer as 30 jaar as kerksaal gedien.
Ongelukkig het die aanvanklike samewerking tussen Parow en Durbanville nie lank geduur nie. Die onverkwiklike rusie is eers in 1917 beëindig toe die nuwe gemeente, destyds bekend as Parow-Goodwood, afgestig is. Nadat tevergeefs gepoog is om Parow en Goodwood by die NG gemeente Maitland in te skakel, het die inwoners van Parow en Goodwood die moedige besluit geneem om liewer op eie bene te staan.
Gemeente gestig
[wysig | wysig bron]So het op Vrydagaand 16 November 1917 die ringskommissie, bestaande uit di. F.X. Roome (NG gemeente Kaapstad se leraar in Seepunt), H.E. du Plessis (van die NG gemeente Rondebosch) en Daniel Bosman (van die NG gemeente Durbanville), die nuwe gemeente formeel kom stig. Tot ouderlinge is verkies mnre. J.G.C. Kirsten (die leier van Parow in sy stryd teen ds. Bosman) en P.T. Hoogendoorn. Die eerste diakens was mnre. J.N. Kotzé (nog 'n kampvegter vir Parow), J.E.H. Windell, H.J. Joosten en J.J. Muller.
Die beginjare van die gemeente was onstuimig. Nadat 'n hele paar beroepe tevergeefs uitgebring is, het ds. S.P. Fouché die beroep aanvaar, maar 'n groot deel van die gemeente was ontevrede omdat ds. C.F. Scheepers, wat tydelik in die gemeente werksaam was, nie beroep is nie. Die Ringskommissie moes vir die soveelste maal oorkom om die vrede te herstel. So kon ds. Fouché op 19 Junie 1919 bevestig word. Hy het dadelik begin om die geldelike toestand van die gemeente te verbeter. Hy kon egter min blywends uitrig, want ná 18 maande het hy 'n beroep na St. Stephen's aangeneem. Tydens sy kort dienstydperk, en wel in 1919, koop die gemeente sy eerste pastorie aan.
Tweede leraar
[wysig | wysig bron]Die daaropvolgende vakature was gelukkig kort, want op 9 Desember 1920 is ds. Matthys Gerhardus Potgieter as leraar bevestig. Hy is in 1904 georden en nadat hy op Worcester as hulpprediker gearbei het, was hy van die stigting van die NG gemeente Murray op De Doorns in November 1905 tot 1918 leraar van daardie gemeente. 'n Moeilike taak het op hom gewag. Die inwoners van Parow en Goodwood het van heinde en verre gekom, van Kaapstad se voorstede, maar ook van afgeleë plattelandse distrikte. Die meeste van hulle was spoorwegamptenare was danksy min. Charlie Malan se blanke-arbeid-beleid in Kaapstad en Soutrivier kom werk het. Daar was geen eenheidsgevoel tussen die lidmate nie en ds. Potgieter het nie daarin geslaag om die hartlike samewerking van die gemeente te verkry nie.
Die afskeiding van die gemeente Goodwood in 1926 het nie vreedsaam verloop nie. Die eintlike geskilpunt was oor die vraag of daar 'n nuwe kerkgebou opgerig moes word en of die oue vergroot moes word. Van Januarie 1928 af weier die kerkraad om ds. Potgieter se salaris te betaal. Die nare rusie is eers beëindig toe ds. Potgieter op 31 Maart 1929 sy emeritaat aanvaar. Ná die jare lange twis het die gemeentelewe 'n laagtepunt bereik. Ds. Potgieter het hom sterk beywer vir 'n kerkboufonds, maar met die onenigheid tussen hom en die lidmate was dit eers ná sy aftrede en wel onder leiding van ds. W.P. Steenkamp dat 'n doeltreffende en sierlike kerkgebou vir die bedrag van £6 500 opgerig is, waarop die skuld in 1943 afbetaal is.
Di. Steenkamp en Mentz
[wysig | wysig bron]Uit dié benarde posisie het dr. Willem Petrus Steenkamp die gemeente kom red. Twee jaar lank het hy in 'n tydelike hoedanigheid met sy besondere geesdrif en organisasievermoë, waarvoor hy in sy vorige gemeentes, Nieuwoudtville en Namakwaland, legendaries was. Sy suksesvolle dienstyd is bekroon en afgesluit met die inwyding van die nuwe, doelmatige kerk wat Parow vandag nog besit. Sy veelvuldige pligte as geneesheer en as volksraadslid het egter verhoed dat hy 'n vaste grondslag vir die gemeente kon lê.
Hierdie taak en eer kom ds. C.J.N. Mentz toe, wat op 5 Maart 1932 bevestig is. Gedurende die jare ná die Groot Depressie brei die gemeente snel uit sodat daar van 1935 af van die diens van hulpredikers gebruik gemaak moes word. Goodwood word in 1926 die eerste dogtergemeente, Tiervlei (die latere Parowvallei) in 1938 en Tierberg (die latere Parow-Oos) in 1941. In 1939 staan die gemeente sowat 120 lidmate af aan die nuwe NG gemeente Elsiesrivier, wat hoofsaaklik van Goodwood afgestig het en later as Noordweg en uiteindelik as Vrijzee sou bekendstaan. Die nuwe pastorie is in 1936 gebou en daarna kerksale in Norwood, Tiervlei en Fairfield (Parow-Oos), wat later elkeen die middelpunt van 'n dogtergemeente sou word. Intussen het die gemeente steeds gegroei sodat die kerkraad besluit om 'n medeleraar te beroep. 'n Tweede pastorie is in Wrenchweg gebou (die pastorie van die latere gemeente Parow-Sentraal, wat in 1957 sou afstig) en op 16 Junie 1946 is ds. G.E. Bruwer tot medeleraar bevestig.
Die gemeente kon egter net ses maande lank die voorreg van twee leraars se bediening geniet, toe hy gevra is om ds. Mentz aan die Algemene Sendingkommissie af te staan om ondersoek te doen na die mate waarin die Kleurlingbevolking van die Skiereiland bearbei is en om raad te gee. In Januarie 1949 het hy tot die werk in die gemeente teruggekeer. In die tussentyd was ds. P. van Merwe, emiritus, die leraar behulpsaam en ds. P.A. Alheit weer gedurende 1950 toe ds. Mentz ses maande lank met siekverlof was. Hy vertrek dan ook op 29 Julie 1951 uit die gemeente om te arbeid in die sendinggemeente Mochudi in die destydse Betsjoeanaland, terwyl ds. Bruwer einde Augustus 1951 na Worcester gaan.
Drastiese afname
[wysig | wysig bron]In 1990 het die ses gemeentes wat in 2004 in Parow saamgevoeg is, 'n volle 4 487 belydende lidmate en 10 leraars gehad en vyf jaar later 3 965 en agt leraars. In 2000, nadat Parow en Parow-Sentraal saamsmelt en Parow-Oos by Tygerberg ingelyf is, neem die belydende lidmate af tot 3 342. In 2005 staan die belydende lidmate van die opnuut gestigte NG gemeente Parow op 2 551 (vergeleke met 2 918 die vorige jaar) en met drie leraars: di. A.P. van Eck wat van Tygerberg gekom het, S.J. Bredenhann van Parow-Nuutbegin en F.A. Gerber van Parow-Wes, net soos pas voor die samesmelting. In 2012 bly net di. Van Eck en Bredenhann oor, wat 'n gemeente met 2 095 belydende lidmate en 318 dooplidmate (vergeleke met 1 360 in 1990) bedien. Die dooplidmate het met 77% afgeneem en die belydende lidmate met 53%. In die aanliggende Bellville en Goodwood het die lidmate ook afgeneem, maar in veral Durbanville en Brackenfell was daar 'n skerp toename: In eersgenoemde van 9 676 tot 17 531 en in laasgenoemde van 4 390 tot 8 203, maar Brackenfell se toename het die laaste aantal jare ook 'n afname geword, omdat daar in die vier gemeentes in daardie stadsdeel in 2011 nog 8 694 lidmate was. Aan Durbanville se groei is daar voorlopige blykbaar geen keer nie, want tussen 2011 en 2012 het daar nog 240 nuwe lidmate by die gemeentes Durbanville (1826), Durbanville-Bergsig (1982), Sonstraal (1987), Kendridge (1981) en Stellenberg (1971) bygekom.
Jaartal | Belydende lidmate | Leraars |
---|---|---|
1990 | 4 487 | 10 |
1995 | 3 965 | 8 |
2000 | 3 342 | - |
2005 | 2 551 | 3 |
2012 | 2 095 | 2 |
2014 | 1 942 | 2 |
2014 | 1 852 | 2 |
Geskiedskrywing
[wysig | wysig bron]Ten tyde van die gemeente Parow se 21ste verjardag in 1938 het ds. A.P. Smit die ongepubliseerde manuskrip Ned. Geref. Gemeente, mondigwording, 1917-1938 geskryf. Met die gemeente se halfeeu-viering in 1967 skryf dr. J.A. Heese Gedenkboek van Parow-moedergemeente, 1917-1967, 'n boek met 114 bladsye en illustrasies. Dié vyftigjarige viering was blykbaar 'n heel feestelike geleenthede, want van die diens waartydens al die dogtergemeentes musikale uitvoerings gelewer het, het self 'n plaat verskyn. Sover bekend was die moedergemeente dan ook die enigste wat 'n gedenkboek die lig laat sien het. Van al die gemeentes wat later by die moedergemeente ingelyf is, was dit dan ook net Parow-Oos was meer as 50 jaar bestaan het. Die jongste, Parow-Wes, het skaars 38 jaar gehaal.
Enkele leraars
[wysig | wysig bron]- Matthys Gerhardus Potgieter, 1920 - 1929 (emeriteer; oorlede in 1936)
- Johannes Cornelius Nicolaas Mentz, 1932 - 1951
- Gerrit Etienne Bruwer, 1946 - 1951
- Marthinus Jacobus Fourie, 1953 - 1957
- Dirk Daniël Bester, 13 Februarie 1982 - 2002
- Stephanus Jacobus Bredenhann, 1988 – 28 Februarie 2021 (geëmeriteer)
- Arrie Philippus van Eck, 1992 – hede
Bronne
[wysig | wysig bron]- (af) Olivier, ds. P.L.. 1952. Ons gemeentelike feesalbum. Kaapstad en Pretoria: N.G. Kerk-uitgewers.
- (af) Brown, dr. E. 1973. Gemeentegeskiedskrywing van die Afrikaanse kerke van gereformeerde belydenis - 'n kompilasie en kerk-historiese oorsig. Durban: Die skrywer.
- (af) Small, Mario (samesteller). 2015. Jaarboek van die Nederduitse Gereformeerde Kerke 2016. Wellington: Tydskriftemaatskappy van die NG Kerk MSW – 'n divisie van Bybel-Media.
Verwysings
[wysig | wysig bron]- ↑ (af) Nuwe ringsindeling Geargiveer 1 November 2015 op Wayback Machine. URL besoek op 17 September 2015.
Eksterne skakels
[wysig | wysig bron]- (af) Kerk verloor veld Gemeentes in T'berg trek swaar[dooie skakel], Die Burger, 2 Oktober 2002. URL besoek op 7 Mei 2015.
- Parow-Suid se kerkkoor sing in 1967 tydens die 50ste herdenking van die moedergemeente se ontstaan
- Parow-ring besin oor 20kerk en stadsmens Samestelling van gemeenskappe verander[dooie skakel], Die Burger, 10 Maart 1993.
- Die kerkgebou van die destydse Partow-Wes, soos te sien op Google Maps. URL besoek op 17 Februarie 2015.
- Die kerkgebou van die destydse Parow-Suid, soos te sien op Google Maps. URL besoek op 17 Februarie 2015.
- Die kerkgebou van die destydse Parow-Sentraal, soos te sien op Google Maps. URL besoek op 17 Februarie 2015.
- Die kerkgebou van die destydse Tygerberg, soos te sien op Google Maps. URL besoek op 17 Februarie 2015.
- (en) Die kerkgebou van die destydse Parow-Oos, wat gesloop is. URL besoek op 17 September 2015.
Fotogalery
[wysig | wysig bron]-
Ds. Matthys Gerhardus Potgieter was leraar van 1920 tot hy sy emeritaat aanvaar in 1929.
-
Ds. J.C.N. Mentz, van 1932 tot 1951 leraar van die gemeente.
-
Ds. G.E. Bruwer, leraar van 1946 tot 1951.