Gaan na inhoud

NG gemeente Rondebosch

in Wikipedia, die vrye ensiklopedie
NG gemeente Rondebosch
Sluit in  Rondebosch, Nuweland, Claremont, Rosebank, Mowbray, Rondebosch-Oos
Denominasie  Nederduitse Gereformeerde Kerk
Klassis  Ring van Wynberg
Huidige predikant(e)  Dr. Johan van den Heever 
In kombinasie met  Geen
Belydende lidmate  160
Dooplidmate  20
Adres Derryweg 2, Rondebosch
Geskiedenis
Stigtingsdatum  1891
Afgestig van  Wynberg
Eerste predikant  B.P.J. Marchand
Rondebosch se kerkgebou van die noordekant. Die argitek was George Murray Alexander (1851–1904), wat na Suid-Afrika geëmigreer het uit Skotland.[1] Sy twee ander ontwerpe vir NG kerkgeboue was dié van die NG gemeente Britstown in 1892 en Tafelberg in 1893.

Die NG gemeente Rondebosch is 'n geskiedkundig belangrike gemeente van die Nederduitse Gereformeerde Kerk in die gelyknamige, suidelike voorstad van Kaapstad. Die gemeentegrense omvat, ná die inlywing van 'n gedeelte van Die Vlakte in 1989 en van die hele Keurboom in Desember 1990, Rondebosch se enigste twee dogtergemeentes, die voorstede Rondebosch, Nuweland, Rosebank, Claremont, Mowbray en Rondebosch-Oos – 'n reusegebied vir 'n voorstedelike gemeente.

Rondebosch het in 1891 begin as 'n baie klein en hoofsaaklik Engelstalige gemeente, maar met die jare het die lidmate skerp toegeneem namate ál meer Afrikaanssprekendes in die suidelike voorstede kom woon het. Die lidmaattal het omstreeks 1965 op sowat 1 700 'n hoogtepunt bereik en daarna, ondanks die inlywing van albei dogtergemeentes, tot 2015 meer as sewevoudig afgeneem.

Baie redes kan aangevoer word vir dié daling. Die suidelike voorstede was nog altyd ’n onafrikaanse omgewing waarin Afrikaanssprekendes altyd ’n klein minderheid was. Mense wat in ’n Afrikaanse omgewing wil woon tussen Afrikaanssprekendes, sal hulle dus liewer in die noordelike voorstede gaan vestig. Ook is Rondebosch en omstreke ’n gesogte woonbuurt met duur eiendom, wat dit vir jong gesinne moeilik maak om hulle hier te kom vestig.[2] Dit het gelei tot die verengelsing van die twee Afrikaanse en een tweetalige skool binne die gemeentegrense, wat as ’n bykomende afskrikmiddel dien vir jonger lidmate wat graag hul kinders in Afrikaans wil laat onderrig. Ook het die klein maar belangrike voedingsbron van die Groote Schuur-landgoed, waar kabinetsministers woon, vir Rondebosch omstreeks 1994 weggeval toe die parlement se samestelling ingrypend verander het.

Voorgeskiedenis

[wysig | wysig bron]

Kaapstad, die moeder van hul almal

[wysig | wysig bron]

Teen die jaar 1820 het die bevolking van Kaapstad sowat 18 000 getel, waarvan meer as 8 000 blankes was. Die syfer het vinnig toegeneem en die stad het in alle rigtings uitgebrei. Die middestad was nog die belangrikste woonbuurt, maar openbare geboue en handelshuise het langsamerhand die statige burgerwonings begin verdring. Vir die welgesteldes en die deftiges het dit ál meer gewoonte geraak om na die latere voorstede uit te wyk. Eers was Groenpunt, Drieankerbaai en Seepunt, met hul gematigde seeklimaat die gewildste toevlugsoorde, maar spoedig het die stroom sterker begin vloei na die suidekant. Anderkant die digbevolkte Papendorp het Rondebosch, een van die vroegste nedersettings buite die middestad, met sy skilderagtige omgewing, sy aanvallige villas en sy pragtige tuine 'n baie gunstige indruk gemaak. Hier het daar sowat 200 blankes gewoon, terwyl Wynberg, met sy militêre kamp, digter bewoon was.

Destyds het die Kaapse predikante die geestelike sorg van die hele bewoonde deel van die Skiereiland, van die ou Societeitshuys op Seepunt tot by Uiterst Hoek anderkant Simonstad, op hulle geneem. Vir baie van die inwoners van die Suid-Skiereiland, tussen Simonstad en Soutrivier tot by Kuilsrivier, het die afstand na Kaapstad met die swaar bergpaaie en die dwarrelende waaisand van die Kaapse Vlakte en Duine gereelde kerkbesoek erg bemoeilik. En waarskynlik om dieselfde rede het die leraars van die Kaap die mense ook maar nie te ywerig opgesoek nie.

So het die verlange na afstigting van hierdie gedeelte van die uitgestrekte Kaapse gemeente mettertyd posgevat. Hieroor is daar in Junie 1829 op 'n byeenkoms van belangstellende lidmate op Alexander van Breda se plaas Boshof beraadslaag en besluit. Gelukkig het hulle in sir John Truter, wat destyds aan die Kampgrond op Wynberg gewoon het, 'n kundige en geesdriftige kampvegter gehad en hul eenparige versoek om onder die leiding van hul leraars 'n afsonderlike gemeente te stig, is deur die Kaapse kerkraad en die koloniale regering in 'n gunstige lig beskou.

Wynberg, eintlike moedergemeente

[wysig | wysig bron]

Op 20 September 1829 bevestig ds. Abraham Faure, leraar van Kaapstad en konsulent van die nuwe gemeente, die eerste kerkraadslede van NG gemeente Wynberg in hul amp. Die plegtige verrigtinge van dié geskiedkundige dag het in 'n ruim vertrek van die woonhuis van die heer E.A. Buijskes op sy bekende plaas Onder Schuur (later Westbrooke) plaasgevind, met ander woorde binne die grense van die latere Rondebosse gemeente. Van die ses eerste kerkraadslede het drie in die omgewing van Rondebosch gewoon, naamlik ouderling Alexander van Breda (1755–1842) op Boshof, diaken Cornelis Mostert (1787–1862) op Valkenburg en sy swaer diaken W.A. van Schoor (1782–1845) op Malta.

Daar was aanvanklik onsekerheid oor die mees geskikte perseel vir die nuwe gemeente se kerkgebou. Sommige wou dit op Wynberg hê en ander op Driekoppe (die latere Mowbray). In Augustus 1831 word die hoeksteen van die eerste kerkgebou vir die gemeente egter op 'n perseel gelê wat deur die regering aan die gemeente geskenk is en wel die hoogte waar Wynberg se kerkgebou vandag nog staan. In Desember 1834 was dit dr. Faure se voorreg om sy jongste broer, dr. Philip Eduard Faure (1811–1882), as die eerste leraar van die NG gemeente Wynberg te bevestig. Rondebosch en sy omgewing sou vir die volgende ses dekades en meer deel wees van hierdie oudste dogtergemeente van die NG gemeente Kaapstad in die Skiereiland en tot aan sy dood het dr. Faure sy mense hier getrou bearbei. Hoe groot die behoefte aan beter geestelike bearbeiding in hierdie dele van die Skiereiland werklik was, blyk daaruit dat die flinke leraar van Wynberg voor 1850 reeds met wyksdienste op Simonstad, Houtbaai en Claremont begin het, terwyl Philippi en Mowbray kort hierna by die lysie gevoeg is.

Bediening op Claremont

[wysig | wysig bron]

In Junie 1849 het ds. Faure aan die Wynbergse kerkraad die wenslikheid van 'n afsonderlike werksaamheid in Claremont voorgedra. Bewus daarvan dat die bevolking van dié deel van hul gemeente aanmerklik toegeneem het, was die kerkraad vir die voorstel te vinde en drie dae later is daar met die werk van opvoeding en onderwys begin. Toe die skool van die Londense Sendinggenootskap gestaak moes word, is die kerkraad dringend gevra om dit oor te neem. 'n Kroniese tekort aan fondse het hulle huiwerig gemaak om die taak aan te pak, maar die nodige hulp het uit 'n onverwagte oord gekom: 'n Engelse heer wat hom kort vantevore daar gevestig het, het onderneem om vir ses maande die huur van die gebou te betaal. Uit die kerkkas is daar 'n gedeeltelike toelaag vir 'n onderwyser bewillig, terwyl daar verder op vrywillige bydraes gesteun is.

Terselfdertyd sou die leraar op sekere Sondagnamiddae, wanneer daar op Kalkbaai geen diens was nie, in Claremont kom preek. Dit het op 'n gereelde maandelikse diens uitgeloop en in 1851 het die kerkraad die skoolgebou teen £225 gekoop. Toe die dienste later nie meer nodig was nie, is die gebou aan ene J.A. van Niekerk verkoop wat dit aan die Wesleyaanse Sending oorgemaak het. In 1893 kom dit in die hande van die NG Sendinggemeente Wynberg en hulle staan dit weer af aan die sendinggemeente Claremont, wat teen die einde van 1924 gestig is.

Bediening op Mowbray

[wysig | wysig bron]
Die hoeksteen van die kerkgeboutjie in Mowbray is op 6 November 1863 gelê. Leraars van die NG gemeente Wynberg het byna 30 jaar lank buitedienste hier gehou. Die gebou is ná 1966 gesloop, maar die datum is nie bekend nie. Dit was op die hoek van Rhodeslaan en Laanweg geleë, na-aan Mostert se meul.
Ds. J.H. Neethling van Stellenbosch was lid van die drieman-kommissie wat aanvoorwerk vir gereelde dienste in Rondebosch gedoen het.
Ds. A.I. Steytler van die NG gemeente Kaapstad is ook benoem om in die kommissie van drie leraars te dien wat die Ringsbesluit van Oktober 1888 op Simonstad moes uitvoer dat 'n gemeente tussen Wynberg en Kaapstad daargestel moes word.
Ds. A.D. Lückhoff van die NG gemeente Durbanville was die derde lid van die kommissie aan wie se aanbevelings die gemeente Rondebosch sy ontstaan te danke het.

Die ou plaas Welgelegen het jare lank aan 'n tak van die vooruitstrewende familie Van Reenen behoort, maar ook die familie Mostert het daar gewoon. Die gedeelte van die opstal by die ou meul, vroeër waarskynlik buitegeboue van die plaas en in later jare 'n ministerswoning, het later behoort aan Sybrand J. Mostert (1791–1872), 'n skoonseun van Gysbert van Reenen. Vanweë sy belangstelling in kerklike sake het hy tot gerief van die mense in die buurt van sy plaas, 'n stuk grond vir die oprigting van 'n kerkie geskenk en self ook ruim tot die boufonds bygedra.

Op 6 November 1863 is die hoeksteen van die gebou gelê deur die skenker van die grond. Die twee broers Faure, nou albei in besit van eredoktorsgrade in die teologie, dr. William Robertson van Swellendam en eerw. D.J.H. Ruyterbeeck van Wynberg se sendinggemeente het vir gepaste toesprake gesorg. Sewe maande later, om elfuur op die oggend van 16 Junie 1864, het 'n skare van die Mosterts se plaashuis af in 'n statige optog vir die inwydingsplegtigheid na die nuwe kerk beweeg. Onder hulle was die Wesleyaanse leraar en die leraar van die Episkopaalse kerk op Mowbray saam met sy kerkraad. Vooraan die stoet het ds. Philip Faure gestap en met 'n luide stem gedeeltes van Psalm 122, 123 en 125 voorgelees. Met die sleutel wat deur oud-diaken Gysbert Mostert, die seun van Sybrand Mostert, aan hom oorhandig is, het die leraar van Wynberg die deur oopgesluit. Terwyl die skare na binne gegaan het, het die bekende derde en vierde vers van Psalm 100 in die wintermôre opgeklink.

Nadat almal hul plek ingeneem het, het dr. Faure die kansel bestyg en die gebou plegtig, soos hy dit ten beste kon doen, aan die Allerhoogste opgedra. Treffend was sy woorde:

Groote Hemel Koning, Zie het huis hier aan; Neem het tot Uw Woning, Tot Uw Tempel aan.

Vervolgens het dr. Abraham Faure "met jeugdige kracht" (hy was toe al 68 jaar oud) 'n besonder indrukwekkende wydingsrede na aanleiding van Psalm 119:16 (Statebybel) gehou: "Ik zal mijzelven vermaken in Uw inzettingen; Uw woord zal ik niet vergeten." Ná die diens het 'n groot deel van die toehoorders na die gasvrye plaaswoning gegaan waar daar vir die heuglike geleentheid "een ware liefdesmaaltijd" aangerig was. Vreugdevol het hulle die beste gebruik gemaak van die goeie dinge op die tafels, om die middag "met gespanne aandacht" na die welsprekende prof. John Murray, hoogleraar van die Kweekskool, te gaan luister. Sy preek was oor Efesiërs 1:10 (Statebybel): "Om in de bedeling van de volheid der tijden, wederom alles tot een te vergaderen in Christus, beide dat in den hemel is, en dat op de aarde is." Die program van liedere wat tydens die inwyding gebruik is, is in Engels opgestel en die psalms in hul Skotse vorm gesing. Twee honderd van die blaadjies is gedruk, waarvan 'n eksemplaar of wat behoue gebly het.

Die leraars van Wynberggemeente het byna 30 jaar lank buitedienste in dié gebou gehou. Ná die afstigting van Rondebosch, wat tussen Wynberg en Mowbray geleë is, het die moedergemeente met sy gereelde wyksdienste op Mowbray gestaak en die kerkie het ander eienaars gekry. 'n Tyd lank is dit selfs gebruik deur 'n gemeente sonder status onder 'n afvallige leraar van die sendinggemeente Wynberg. Die mooi geboutjie het gestaan op die hoek van Rhodeslaan en Laanweg, terwyl die Van Reenens en Mosterts in die netjiese kerkhof onderkant die Rhodesgedenkteken teen die hang van Duiwelspiek rus.

Aanleiding tot afstigting

[wysig | wysig bron]

Verstedeliking

[wysig | wysig bron]

In die tagtigerjare van die 19de eeu het die gevreesde filloxera in die pragtige wingerde van die Kaapse Skiereiland verwoesting gesaai. Talle van die ou gevestigde boere-families moes die erwe van die vaders in die hande van vreemdes sien oorgaan. Hierdeur het die mooi dorpe van die Suid-Skiereiland hul landelike karakter begin inboet en sodoende het verstedeliking versnel. Die gemeente Wynberg het van sy lede verloor, maar terselfdertyd is sommige van die eertydse plase in erwe opgesny en die bevolking het toegeneem. Indien daar nie op die een of ander manier kerklik gesorg sou word vir die lidmate van die gemeentes Kaapstad en Wynberg, later ook die Nieuwe Kerk, wat in die omgewing van Rondebosch gewoon het nie, kon die Hollandse Kerk hulle heeltemal verloor het. Nadat 'n waardige ouderling van Kaapstad, die edele W.A.J. de Smidt van Westbrooke, jare vantevore reeds op die noodsaaklikheid van 'n gemeente in hierdie buurt gewys het, is die groot behoefte aan 'n afsonderlike gemeente tussen Wynberg en die stad, op grond van die groot afstand tussen die twee kerke, op die vergadering van die Ring van Kaapstad in Oktober 1888 op Simonstad beklemtoon. Ds. A.I. Steytler, 'n medeleraar van Kaapstad, se voorstel dat die Ring in oorleg met die betrokke kerkrade die nodige stappe moes doen ten einde sodanige gemeente te stig, is sonder teenstem aangeneem, maar die leraar van Wynberg het nie aan die bespreking deelgeneem nie en ook buite stemming gebly. 'n Kommissie bestaande uit di. J.H. Neethling (Stellenbosch), A.I. Steytler (Kaapstad) en A.D. Lückhoff (Durbanville) is ook toe benoem om die ringsbesluit uit te voer.

Nuwe werkkring

[wysig | wysig bron]
Rondebosch se kerkgebou soos dit in 1917 gelyk het.

Hierdie leraars het geen gras onder hul voete laat groei nie, maar hul werk is deur eiesoortige probleme gekniehalter. Om die belanghebbendes saam te ontmoet, was onmoontlik en afsonderlik, moeilik. Nogtans het hulle die saak so goed hulle kon behartig deur besoeke aan bepaalde mense in hul woning of in hul kantoor in die stad af te lê. Die meeste van hierdie mense het hulle sterk aangemoedig; slegs een of twee het beslis gevoel dat dit 'n onbegonne taak was, aangesien die gemeente toe reeds slegs met moeite 'n leraar kon onderhou. Die kommissie was trouens bewus van die moeilikhede waarteen hulle moes arbei: Inwendig teen die gees wat in die leer en die praktyk van die NG Kerk geen behae gehad het nie en uitwendig teen diegene wat alles nagejaag het wat volgens die moede en vir die sinne strelend was. Die werk sou byna uitsluitlik in Engels moes geskied en daar moes 'n kerkgebou en pastorie gevind word. Ook was 'n man wat al die kwalifikasies vir so 'n werk besit het, "eene zeldzaamheid onder ons".

Daarteenoor het die moontlikheid om die te bereik, ewe vas gestaan. In Rondebosch, en blykbaar was dit vir die gemeente 'n uitgemaakte saak dat die middelpunt van die gemeente daar moes staan, was daar 'n geskikte gebou met 'n woning daarby wat voorlopig gebruik kon word. Dan kon daar op £100 per jaar uit die Fonds vir Hulpbehoewende Gemeentes gereken word en miskien sou die Voorsienigheid die regte man vir die taak stuur. In hul verslag aan die Ringsvergadering van 1889 het die kommissie dus aanbeveel dat daar tentatief met die werk begin en sou gou moontlik daarna verder oor die gemeentestigting besin moes word. Hiertoe het hulle die vergadering "een moedig hart en Gods zegen" toegebid.

Die kerkraad van Wynberg sou geen beswaar daarteen hê as die Ring in die geestelike behoeftes van die inwoners van Rondebosch, Mowbray en Maitland voorsiening kon maak nie. Hulle het slegs daarop aangedring dat die grens tussen Wynberg en die nuwe werkkring van Mount Pleasant teen Tafelberg, langs Klipperstraat, verby Kleine Schuur en reguit na die Vlakteskeiding van hul gemeente moes loop. Verder moes dit almal wat aan Kaapstad se kant van daardie lyn woon en aan die gemeente van Wynberg getrou wou bly, vrystaan om dit te doen, terwyl die predikant van Wynberg die volste reg moes behou om sulke lidmate geestelik te bearbei.

Op grond van die kommissieverslag het die ring op 11 Oktober 1889 'n voorstel van di. Neethling en D.J. Pienaar (Simonstad) aangeneem:

"Die vergadering dra dit aan 'n kommissie op om in die gees van die aanbeveling van die vroeëre benoemde kommissie, hierdie saak terstond en met alle erns aan te pak. Sodra nodig, moet hulle met die Ringskommissie skakel wat dan die Sinodale Kommissie om dispensasie van die bepaling aangaande die waarborg van £200 vir die traktement van 'n leraar kon vra."

Die lede van die ou kommissie is toe weer benoem om die saak verder te voer. Hulle eerste stap was om dadelik aan die kerkrade van die Ring van Kaapstad te skryf dat daar, met die oog op die uiteindelike afstigting van 'n gemeente tussen Kaapstad en Wynberg, 'n leraar aangestel moes word om, sodra daar 'n geskikte lokaal gevind kon word, by wyse van proefneming met die prediking in daardie omgewing te begin. Om die traktement van minstens £200 per jaar vir so 'n predikant te vind, moet almal wat die betekenis van dié werkkring besef, die onderneming steun. Etlike persone in die buurt het reeds hul steun daaraan toegesê en uit die Fonds vir Hulpbehoewende Gemeentes is daar 'n bedrag bewillig, maar van die tien ringsgemeentes kon daar met reg verwag word dat elkeen £10 per jaar vir twee jaar sou waarborg.

Daar is selfs op belangstellendes buitekant die Ring van Kaapstad 'n beroep om hulp gedoen. "Wy lopen gevaar van velen van het opkomend geslacht in die buurt voor onzen Kerk te verliezen, indien niet spoedig voorzien worde in hulle behoeften." Ook lede van ander Envangeliese gemeentes wat op 'n ernstige evangelieprediking gesteld was, het hul blydskap daaroor betuig dat die NG Kerk in so 'n lank gevoelde behoefte sou voorsien.

Gereelde dienste

[wysig | wysig bron]

Binne drie maande nadat die Ringsbesluit oor die begin van so 'n werkkring geval het, is die eerste Engelse dienste in verband met die Ned. Geref. Kerk in Rondebosch gehou. Omdat groot geboue in die omgewing skaars was, kon die kommissie nie maklik 'n geskikte plek van samekoms vind nie, maar eindelik is die "Glena Hall", 'n skoolkamer wat blykbaar aan ene mej. Nicholson behoort en op die Camp Ground gestaan het, teen £3 per maand gehuur. Hierdie saaltjie, wat langs die latere, verbrede Liesbeekparkweg gestaan het, sou jare lank 'n baie belangrike rol eers in die lewe van die moederkerk en later die sendingkerk van Rondebosch speel, in so 'n mate dat die jong NG gemeente soms selfs die Glena Saal-gemeente genoem is. Die eerste diens is op Sondagaand 19 Januarie 1890 deur dr. Andrew Murray van die gemeente Wellington gehou. Voor 'n aandagtige gehoor van sowat 200, soveel as wat die gebou kon bevat, het hy oor Johannes 1:44 (Statebybel) gepraat: "Des anderen daags wilde Jezus heengaan naar Galilea, en vond Filippus, en zeide tot hem: Volg Mij." Die harmonium is by die geleentheid deur mev. Helena Searl, die knap orreliste van die Groote Kerk, bespeel. Die volgende Sondag sou prof. J.I. Marais van die Kweekskool daar optree en sedertdien kon die kerkgangers elke Sondagaand na 'n ringspredikant of ander leraar luister. Verder is die hoop gekoester dat daar ook oggenddienste gehou sou kon word en dat die intekenlys 'n beter vertoning sou maak. As die regte man gekry kon word, sou die geld inkom, maar om iemand te beroep, het geld vereis. "Men kan niet altyd een prediker leenen," het die medewerker van De Kerkbode geskryf.

Tydelike arbeid

[wysig | wysig bron]
Ds. B.P.J. Marchand, eerste leraar van 1891 tot 1906. Onder sy leiding het sowel die Hoër Seunskool Rondebosch as die Hoër Meisieskool Rustenburg en hul laerskoolafdelings tot stand gekom.

Omdat die dienste baie gewaardeer is en die behoefte aan 'n tweede diens op 'n Sondag gevoel is, het die verantwoordelike kommissie vir ds. B.P.J. Marchand van Knysna in Maart 1890 besoek om vir drie maande te kom kyk wat daar op geestelike en kerklike gebied vir die mense van die buurt gedoen kon word. Terselfdertyd moes hy die moontlikheid vir die stigting van 'n klein gemeente daar ondersoek. Hy was gewillig om te kom, maar dit het nie maklik gegaan om 'n plaasvervanger te kry nie. Blykbaar het die deur tydens die sinodesitting van daardie jaar vir hom oopgegaan en in Desember 1890 het hy in sy nuwe werkkring aan die werk gegaan met 'n toelaag van £15 per maand waar meer as die helfte uit die Hulpbehoewende-Gemeentefonds sou kom.

Toe die kommissie later 'n gunstige verslag oor hom ontvang, vra hulle hom om die werk op 'n vaste voet te onderneem, met die gevolg dat hy hom van Knysna kon losmaak om vir goed Rondebosch toe te kom. Sy traktement was £250 per jaar en 'n gratis woning. Die kommissie kon nou ook hul hartlike dank betuig teenoor die leraars wat vroeër dienste waargeneem het en vir almal wat hulp verleen het.

Op vaster voet

[wysig | wysig bron]

Die kommissie was baie teleurgesteld om in Junie 1891 te verneem dat die Hulpbehoewende-Gemeentefonds vanaf 1 Julie daardie jaar net £50 per jaar kon bydra. As dit nie was dat die gemeentes Kaapstad, Stellenbosch en Durbanville hulle tot £10 elk per jaar vir drie jaar verbind het nie, sou ds. Marchand se reeds klein salaris met £50 per jaar verminder moes word. Die gemeente spring nou aan die werk en omskep die boufonds ook in 'n waarborglys vir die dominee se salaris. Sewentig mense onderneem om 'n bedrag van amper £203 te waarborg vir vyf jaar. Nege het elk £10 gewaarborg. Verreweg die meeste van die wit ondertekenaars, want daar was ook bruin ondersteuners, het 'n Engelse naam gedra en ds. Marchand het dan ook aan die Wynbergse kerkraad berig dat slegs weinige van dié wat die beweging in Rondebosch ondersteun het, lidmate van die NG Kerk was. Van die vername mense wat die lys onderteken het, was sir Gordon Sprigg, kater verskeie male eerste minister van die Kaapkolonie, dr. J.H. Meiring Beck, later ook sir en minister, Lodewyk A.W. Beck, sy broer, en sir James Rose-Innes, indertyd prokureur-generaal van die Kaapkolonie en later hoofregter van die Unie van Suid-Afrika.

Gemeentestigting

[wysig | wysig bron]
Sir (later lord) Henry de Villiers het die kerk se hoeksteen op 9 November 1891 gelê.
Ds. Lourens Matthys Kriel, leraar van 1907 tot 1909.
Ds. Hercules Enslin du Plessis, van 1911 tot 1922 die derde leraar van Rondebosch.
Ds. P.G.J. Meiring, 1922–1938, daarna redakteur van Die Kerkbode.
Ds. Arnold Meiring, dien van 1932–1938 saam met sy vader.
Ds. P. de Vos Grobbelaar, 1938–1941, was die oudste oorlewende leraar by die eeufeesviering in 1991.[3]
Ds. Willem Stephanus Conradie, 1941–1948.
Ds. Attie van Wijk, 1949–1958.
Dr. A.P. Treurnicht, studenteleraar 1950–1954.
Ds. Ockert Raubenheimer, studenteleraar van 1954–1957.
Ds. J.W. Hanekom, 1957–1959.
Ds. D.J. Rabie, leraar van 1959 tot 1964.
Ds. G. du Toit Muller, leraar van 1958–1965.
Ds. W.P. de Vos, van 1965 tot 1968 aan Rondebosch verbonde en toe eerste leraar ná afstigting van Keurboom.
Ds. Kenney O'Kennedy, leraar van 7 Mei 1966–1974.

Presies 'n week nadat die waarborglys deur die ringskriba ontvang is, het die afstigting van die gemeente Rondebosch op 10 September 1891 as tweede dogtergemeente van Wynberg 'n voldonge feit geword. In die destydse Kaapprovinsie is in die jaar 1891 vyf gemeentes gestig, naamlik Umtata, wat tans Mthatha heet, De Nieuwe Kerk (tans Tamboerskloof), Sterkstroom, Jamestown in die Noordoos-Kaap en Rondebosch, en in die Vrystaat Bothaville en Thaba Nchu. Omdat die NG Kerk toe nog 'n oorwegend landelike karakter gehad het, was Rondebosch die 106ste gemeente van die Kaapse Kerk, maar slegs die sewende gemeente binne die huidige metropolitaanse gebied van Kaapstad. Tussen die stigting van die eerste gemeente, NG gemeente Kaapstad (1665), en die tweede, Durbanville (1826) het 'n volle 161 jaar verloop. Daarna het gevolg: NG gemeente Wynberg in 1829, NG gemeente Vishoek in 1855, St. Stephen's in 1857 (die enigste bruin gemeente in die NG Kerk), Drieankerbaai (Seepunt) in 1879, Tamboerskloof in 1891 en toe Rondebosch in dieselfde jaar.

Die stigting het plaasgevind tydens 'n vergadering van die Ringskommissie in die woning van ds. Marchand wat langs die huidige kerkgebou gestaan het en wat in Augustus 1966 as die Maseru-hotel gesloop is om vir nog 'n blok woonstelle plek te maak. Die voorstel tot die stigting van die gemeente het gekom van oud. G.J.V. de Kock van Wynberg wat die plek geneem het van oud. G.C. Gie, skoonvader van ds. A.I. Steytler, van Kaapstad wat tot kort voor sy dood op 28 Augustus 1891 nog aan die werksaamhede van die Ringskommissie in sake Rondebosch deelgeneem het. Die grensbepaling tussen Wynberg en die nuwe gemeente en die voorwaardes wat die Wynbergse kerkraad oorspronklik ten opsigte van die moontlike afstigting gestel het, is nou gehandhaaf. Tussen Rondebosch en Kaapstad sou die lyn van Soutrivierstasie met die pad na Roodebloem en Tafelberg, en Soutrivier langs Maitland na die Vlakte skeiding van die gemeente Wynberg loop. Dit was ook die ou skeiding tussen die gemeentes Kaapstad en Wynberg.

Ná die stigting van Rondebosch is die godsdiensbeoefening in Mowbray gestaak en later is die gebou verkoop. Dit is selfs 'n tyd lank deur 'n afvallige leraar van die Wynberg se sendinggemeente as kerkgebou van 'n gemeente sonder status gebruik. (Die kapel behoort tans aan die Wes-Kaapse Provinsiale Administrasie en staan op die hoek van Avenueweg en Rhodeslaan, net onderkant die Princess Christian-tehuis.)

Ledetal

[wysig | wysig bron]

Gedurende die eerste jaar van die gemeente se bestaan kon die ledetal nie presies vasgestel word nie, maar in 1893 staan dit op 200 siele en 90 lede sodat dit, ondanks die wegtrek van Afrikaanssprekendes uit die Suidelike Voorstede van Kaapstad sedert die jare 70 steeds in 2012 op 260 belydende lidmate aansienlik meer is as destyds. In Ons Kerk Album van 1917 staan die gemeente het aanvanklik bestaan uit 'n dosyn lede en 50 "aanhangers". In 1893 het Wynberg 1 952 siele en 720 lidmate getel. 'n Jaar later tel Rondebosch se lidmate 110 en die siele 250, terwyl daar by Wynberg ook 'n geringe styging was. In 1895 is daar in Wynberg 'n aanmerklike daling, terwyl Rondebosch een lidmaat meer aangee. Die volgende jaar val Rondebosch se ledetal skielik tot 75 om eers teen 1899 die 100-merk met ses te oorskry. Verder was Rondebosch se getalle tydens die eerste 75 jaar van die gemeente se bestaan as volg:

Jaartal Bel. lidmate
1895 111
1905 130
1915 140
1925 197
1935 1003
1945 1047
1955 1512
1965 1680

In 1938 het Rondebsoch 1 950 siele en 1 090 belydende lidmate gehad en ná die afstigting van die NG gemeente Die Vlakte in 1939 met sy 1 900 siele en 700 lede, 1 514 siele en 900 lede.

Eerste kerkraad

[wysig | wysig bron]

Op 11 Oktober 1891 vergader die eerste kerkraad: J.G.L. Dreyer, C.D.G. Mostert, A.A. Philip, G. Twycross, P. G. Wege en C. H. Beck. Die gemeente bestaan uit slegs 76 lidmate, die voertaal by alle eredienste en vergaderings is Engels en die lidmate behoort tot sowel die blanke as die nieblanke groepe van die samelewing. Die eerste leraar, ds. B.P.J. Marchand (1891–1906), is kort daarna beroep en die huidige kerkgebou nog in dieselfde jaar opgerig. Ds. Marchand is in 1907 deur sy skoonseun, ds. L.M. Kriel, opgevolg, wat op sy beurt opgevolg is deur ds. H.E. du Plessis (1911–1921).

Aanvanklik is in die eredienste net van Engels gebruik gemaak en eers 45 jaar ná die stigting van die gemeente, is die Engelse aanddienste afgeskaf en deur Afrikaanse dienste vervang. Dit was toevallig ook die jaar (1936) waarin die Laerskool Groote Schuur in die kerksaal gestig is danksy die bemiddeling en ywer van lidmate van die gemeente.

In die eerste 30 jaar van die gemeente se bestaan het die politieke toestande van die land (die Tweede Vryheidsoorlog, Uniewording en die Eerste Wêreldoorlog) hulle ook hier laat geld. Boonop was die gemeente klein en die geldelike toestand merendeels sorgwekkend.

Kerkie in Mowbray

[wysig | wysig bron]

In 'n buitengewone vergadering wat 'n week voor die stigting van die nuwe gemeente gehou is, het ds. Marchand die Kerkraad van Wynberg meegedeel dat hy graag 'n Hollandse Sondagmiddagdiens in die kerkie op Mowbray wou hou. Die raad was geneë om die gebou vir £500 aan hom oor te maak en die betaling sou vergemaklik word as die grensreëling en ander skikkinge van vroeër by die afstigting van krag bly. Dieselfde kerkraad was dus beslis toegeeflik toe hy vroeg in 1892 toestem dat die grenslyn tussen Rondebosch en Wynberg van "Mount Pleasant teen Tafelberg, met Klipperstraat en verby Kleine Schuur" na "van Tafelberg na Deanstraat en Westerfordbrug" verskuif kan word.

Gedurende die eerste helfte van 1892 het ds. Marchand wel op Sondagmiddae Hollandse dienste gehou in die kerkie in Mowbray wat teen £1 per maand van die Wynbergse kerkraad gehuur is. Van 1 Julie 1892 af is daar elke Sondagoggend deur ds. Johannes Ross (Saakgelastigde) — in die Engelse notule van die kerkraad heet hy soms "Mr. Rous" - namens die Kerkraad van Rondebosch in Mowbray 'n Hollandse diens waargeneem. Met hierdie reëling wou die kerkraad — in sy eie woorde — in die behoeftes van Hollandssprekendes binne hierdie gemeente voorsien. "Owing to the fact of the Dutch Services at Mowbray not having been a success," word hierdie dienste egter teen die einde van die jaar gestaak. Die hoop dat die gebou onvoorwaardelik aan Rondebosch geskenk sou word, is ook nie verwesenlik nie.

Rondebosch as middelpunt

[wysig | wysig bron]

Omdat dit vir die kommissie van die ring 'n uitgemaakte saak was dat Rondebosch die middelpunt van die nuwe gemeente moes wees, koop hulle toe 'n sentraal geleë stuk grond — ses lotte van die ou Rouwkooplandgoed — met 'n klein woning daarop wat as pastorie in gebruik geneem is. Dit was die perseel waarop die kerk en ander kerklike geboue vandag nog staan. Die koopprys van £600 is deur ds. Marchand voorgeskiet.

Nog voor die stigting van die gemeente is daar 'n boukomitee vir die oprigting van 'n kerkgebou benoem en vir die boufondse gekollekteer. Reeds in hul tweede gewone vergadering nooi die kerkraad hierdie komitee uit om met hulle saam te werk en verder besluit die raad dat die gedenksteen van die kerk oor sowat 'n week deur sir Henry de Villiers of deur die burgemeester van Rondebosch gelê moes word. By die volgende vergadering ontmoet mnr. P. de Bell, 'n Deen van geboorte, as verteenwoordiger van die boukomitee die kerkraad. Alle geldelike verantwoordelikheid word toe deur die kerkraad oorgeneem maar die komiteelede is gevra om aan te bly en met die raad saam te werk. Kort hierna het die drie lede van die kommissie van die ring, as trustees van die vaste eiendom, dit op die naam van die kerkraad van Rondebosch laat oordra. Die tender van G.S. Withinshaw vir £2 500 is aanvaar en in die begin van Oktober is daar met die bou van die kerk volgens 'n plan van George Murray Alexander 'n aanvang gemaak.

Hoeksteenlegging

[wysig | wysig bron]

Op baie kort kennisgewing is die steen op Maandag 9 November 1891 om 4.30 nm. deur hoofregter sir Henry de Villiers gelê. Die belangstelling by dié heuglike geleentheid was groot en bemoedigend. Saam met 'n hele aantal burgerlike hoogwaardigheidsbekleërs, was daar verskeie leraars van die Ned. Geref. Kerk sowel as van die Engelse Kerke. Nadat diaken Philip die gebruiklike dokumente, koerante van die dag en 'n paar muntstukke, saam met die masonnieke (Vrymesselaars-) tekens van koring, wyn en olie in die daarvoor bestemde nis geplaas het, is die steen behoorlik gelê. Die troffel wat by die plegtigheid gebruik is, is deur oudl. Jacob Dreyer aan sir Henry geskenk. Ds. (later prof.) C.F.J. Muller van De Nieuwe Kerk het die wydingsgebed gedoen.

In sy onvoorbereide toespraak het die hoofregter gesê dat hierdie eerste gemeente van die Hollandse Kerk waar daar byna deurgaans in Engels gepreek is, 'n heel besondere plek in die geskiedenis van die Kerk en van ons land ingeneem het. Dertig jaar vantevore sou so iets nie moontlik gewees het nie. Die taal sou egter geen verandering in die leer en vorm van die godsdiens van die Ned. Geref. Kerk teweegbring nie, want die leraar sou 'n lid van die Sinode wees. In die Ned. Geref. Kerk van Amerika is daar nie meer in Hollands gepreek nie, maar in ons land sou dit nog lank nie die geval wees nie. Persoonlik het hy ook nie begeer dat dit spoedig sou gebeur nie. Die stigting van hierdie gemeente het die bewys gelewer dat die Kerk hom na omstandighede kon skik en in al die behoeftes van die land wou voorsien.

Die kollekte het £34 gelewer en aan die einde van die verrigtinge is almal "regt voldaan" huis toe. Die plan vir die gebou is deur almal bewonder en die grond was so groot dat daar later ook 'n skool daarop kon staan.

Finansies

[wysig | wysig bron]

Kort na die hoeksteenlegging het die heer J.A. Bam, die groot weldoener van die gemeente Groenpunt, die kerkraad 'n lening van £1 500 teen 6% aangebied, maar die raad het besluit om £1 600 teen 5% by die S.A. Mutual op te neem. Toe die kerkgebou voltooi is, is die Mutual vir nog £600 gevra om die balans aan boukoste te vereffen en nog ander onmiddellike verpligtinge na te kom. Sonder bykomende persoonlike sekuriteit wou die Mutual dit egter nie toestaan nie, met die gevolg dat ds. Marchand, met 'n mate van persoonlike opoffering, nog £400 voorgeskiet het.

Einde Oktober 1893 was daar 'n kredietbalans van 13s.4d., nadat die lopende koste gedek en £70 op die vlottende skuld afbetaal was. Aan die kontrakteur van die kerkgebou was reeds £2 375 uitbetaal, maar later kry hy nog £262. Die argiteksfooi was £140. Ds. Marchand het £50 op 'n lening van £100 aan die boufonds geskenk en later laat die here C.W. Hutton en Henry Beard ook die helfte van hul voorskotte val. Die tesourier het aan 'n paar sterk gemeentes geskryf om die goeie voorbeeld van andere wat reeds bydraes vir die boufonds gestuur het, by hulle aan te beveel. In Julie 1892 het die kollektes in die Glena-saal £11.3s.11fd. gelewer en die in Mowbray £1.4s.11d. Aan donasies vir die Gemeentefonds is daar £23.2s.6d. ontvang. Aan die leraar was daar ongelukkig £41.13s.4d. op sy salaris verskuldig. £300 wat indertyd by die Groote Kerk-gemeente geleen is, is in paaiemente van £100 terugbetaal.

Die bouwerk vorder

[wysig | wysig bron]

Vroeg in 1892 het die kerkraad besluit dat daar teen £18 'n groot siervenster en vier vensters van kiaathout daaronder in die oostelike front van die kerk aangebring moes word. Soos in die oorspronklike ontwerp aangedui, moes die dak van sink wees en daar moes wel 'n toring gebou word. Reeds in Junie 1892 word daar by die argitek verneem of die krake wat toe al in die onvoltooide gebou sigbaar was, nie in die toekoms gevaarlik kon word nie. Terwyl die bouwerk aan die gang was, het 'n suster aan die kerk 'n kansel van "wel een £60" geskenk. Oudl. Jacob Dreyer het 'n silwernagmaalstel gegee en die tesourier, diaken Philip, "a very useful and serviceable Gift" in die vorm van kollekteborde. Later skenk mnr. F.F. Rutherfoord, 'n swaer van dr. Andrew Murray, 'n pragtige Kanselbybel aan die gemeente.

Inwyding van die Rondebosse kerk

[wysig | wysig bron]

Donderdag 18 Augustus 1892, die dag van die kerkinwyding, het met "ordentelyk" weer aangebreek. Die plegtigheid van die oggend het belangstellendes van wyd en syd getrek. Buiten die Moderator van die Kaapse Sinode, was daar nog twee lede van die Moderatuur, prof. N.J. Hofmeyr van die Kweekskool, die Saakgelastigde en nege ander predikante van die Ned. Geref. Kerk teenwoordig.

Na 'n gebed in die Glena-saal deur dr. J.J. Kotzé (Kaapstad, Actuaris), het die skare in optog na die nuwe kerk gegaan waar goewerneur en lady Loch en 'n groot skare gewag het. 'n Gepaste lied deur die koor is gevolg deur 'n gebed deur dr. Andrew Murray (Wellington, Moderator). 'n Gesang is aangehef en toe het ds. Marchand verslag gedoen van die vordering van die werk sedert daar met die prediking in die Glena-saal begin is. Saam met noodsaaklike uitgawes wat nog gedoen moes word, sou die gebou nagenoeg £3 000 kos. Vir die grond en die pastorie is daar £600 betaal. Die meubelment, insluitende die preekstoel, het £286.12s. gekos en die elektriese beligting £84.12s. Onder mekaar is daar reeds £800 byeengebring.

In die nette kerkie het die koorsang wat nou gevolg het, baie goed geklink. Ds. Murray se rede oor Mat. 21 vers 12-13, "Myn huis zal een huis des gebeds genaamd worden," het 'n diepe indruk gemaak en die Goewerneur het glo verklaar dat hy nooit na 'n treffender boodskap geluister het nie. Ds. Neethling het in Hollands kortliks sy groot blydskap oor die verrigtinge van die dag betuig en die gemeente gemaan om nie soseer op die uiterlike dinge te let nie, maar op die woorde van God wie se Koninkryk altyd in alle eenvoud verkondig moes word. Vervolgens het ds. Murray die goewerneurspaar en die ander besoekers vir hul teenwoordigheid bedank. Dit was seker goed, het hy gesê, dat ook Goewerneurs nou 'n diens in die Hollandse Kerk in hul eie taal kon volg. Omdat die weer intussen nie verbeter het nie, was die basaar wat buite op die kerkterrein gehou is, nie so geslaagd as die ander feestelike verrigtinge van die dag nie. Die oggendkollekte het goed £40 beloop. By 'n konferensie die aand in die kerk het prof. Hofmeyr en ander leraars opgetree.

Die sierlike en doelmatige gebou kon ongeveer 600 mense bevat en die argitek sowel as die gemeente kon met reg trots daarop voel. Soms is daar gevra of die klein gemeente nie te veel onderneem het om so gou so 'n gebou op te rig nie. Besondere omstandighede het egter ook in hierdie geval buitengewone maatreëls geverg en 'n onaantreklike kerkgeboutjie sou in dié omgewing net nie gedeug het nie. Buitendien kon daar vir die skoonheid van 'n God-gewyde gebou heelwat opgeoffer word.

Die daarstelling van 'n ruim plek van aanbidding het dan ook dadelik 'n verblydende oplewing in die gemeentelike belangstelling en bedrywighede meegebring. Nie alleen was die opkomste bemoedigend nie, maar die kollektes was dubbel dié wat vroeër in die Glena-saal ontvang is. Binne enkele maande na die inwyding moes daar nuwe banke aangebring word, aangesien byna al die beskikbare sitplekke onder die galery reeds verhuur was. In die kerk is daar ook dadelik 'n Sondagskool met 37 leerlinge aan die gang gesit. Verder kon daar voortaan in die week 'n biduur in Engels en 'n diens in Hollands gehou word. Veral die kleurlinge het laasgenoemde goed bygewoon. In die vroeër jare het die gemeente telkens teen 18 Augustus — die inwydingsdag van die kerk — 'n blye "Jaarfees" gevier.

Kerkbouskuld

[wysig | wysig bron]

Omdat die klein gemeente heel van die begin af onder 'n swaar skuldlas gebuk gegaan het, moes daar van tyd tot tyd lenings aangegaan word om voriges te vereffen en nuwe geldelike verpligtinge na te kom. Vroeg in 1898 het br. C.W. Herold vir die kerkraad £3 000 opgeneem sodat daar op die pastoriegrond 'n gebou vir £700 of £800 opgerig kon word, terwyl die res vir die delging van bestaande skulde aangewend moes word. In 'n poging om die posisie te verbeter, sou daar nou twee huurhuise op die kerkgrond gebou word. Die oorspronklike skulde vir die aankoop van grond en vir die kerkgebou het teen dié tyd op £2 300 gestaan, waarby daar nou £1 400 vir die twee huise bygekom het. Die rentekoers op die £3 000 was egter slegs sodat die rente op die kerkskuld jaarliks uit die huurgeld van die huise verhaal kon word. Vir hul persoonlike moeite in verband met die bou van die huise, het die broers J. Fred. Dreyer en C.W. Herold 'n spesiale mosie van dank verdien.

Die swak geldelike posisie van die gemeente was die regstreekse aanleiding daartoe dat ds. Kriel na so 'n kort bediening in Rondebosch na Vredenburg vertrek het en ds. Du Plessis wat die werk met moed en toewyding voorgesit het, verklaar met sy aftrede in 1921 dat hy vanweë die groot skuld van oor die £4 000 seker ook sou gegaan het as hy gedurende die eerste jare van sy diens hier 'n beroep ontvang het. Gelukkig het dit later baie beter gegaan en die "enorme kerkschuld" is tot £1 000 verminder. Dit is veral moontlik gemaak deurdat die weduwee van mnr. J.H. (Lang Jan) Hofmeyr in 1912 £2 000 geneem het in stede van die £4 131 wat die gemeente vir 'n lening en agterstallige rente aan haar man se boedel verskuldig was. Hierdie nuwe bedrag is teen 4% by mnr. C.L. Marais van Nuweland opgeneem. Ná mev. Hofmeyr se dood in 1914 is die £2 000 ook aan Rondebosch geskenk.

In 1926 kon die kerkraad hom oor die gunstige geldelike toestand verbly en die kassier het opdrag gekry om £500 op die verband van £1 000 op die kerkgebou te delg. Terselfdertyd sou die diakens die lede wat versuim het om dankoffers te gee, persoonlik besoek! Toe die Stadsraad in 1927 2 415 vierkante voet grond van die kerkraad koop om St. Andrewsweg te verbreed, kon die batige saldo in die delgingsfonds tot op £500 uit die koopsom van £1 000 aangevul word en so is die kerkskuld uiteindelik uitgewis. Die bedrag wat aanvanklik vir die aankoop van die grond by ds. Marchand geleen is, het blykbaar van sy suster, mev. C.J. Visser, gekom en in 1899 eis haar boedel dit terug. Later stel ds. Marchand voor dat die £600 geleen word, saam met nog £150 sodat daar nog 'n huurhuisie gebou kon word, maar eers in 1902 word daar £700 op tweede verband en teen 6% by mnr. B.H. de Vries geleen om die skuld aan die Visser-boedel te delg.

Boufondsbasaar

[wysig | wysig bron]

In sy godsdiensverslag vir die ringsitting van 1892 bedank die kerkraad die vroeër reeds genoemde gemeentes vir hul jaarlikse bydraes van £10 en Philadelphia vir 'n spesiale kollekte. Verder noem hy die gewaardeerde hulp wat die gemeentes Kaapstad, De Nieuwe kerk, Wynberg, St. Stephens en Groenpunt (Drieankerbaai) met die boufondsinsameling verleen het. Hierdie eerste groot boufondsbasaar is in die beste tradisie van die tyd op 17 en 18 Desember 1892 in die Wichtsaal in Loopstraat gehou. Onder die leiding van hul leraarsvroue en ander dames het elke gemeente sy deel gedoen en die gesamentlike poging het 'n mooi bewys gelewer van die "susterlike" samewerking wat daar tussen gemeentes kon bestaan. Buiten die gebruiklike tafels met verversings en naaldwerk, was daar 'n konfyttafel deur die dames van Seepunt, 'n geskenketafel, die "Dairy Stall" van mev. Kuys en andere, 'n tafel met arbeie en room deur mevv. Wege, Beck en andere en mejj. Dreyer, Stegmann en Du Toit se blommetafel. Ook is die vleis van 'n gemeste kalf opgeveil. 'n Kompetisie, met poppe in Engelse en Maleierdrag geklee, het groot byval gevind. Op die aand van die tweede basaardag is daar 'n hoogstaande program van musiek en voordrag aangebied waaraan ook die "Cape Town Amateur Band" deelgeneem het. Die verkoop van sowat £225 op die eerste dag is op die volgende tot omtrent £300 opgestoot. Die groot klomp goed wat oorgebly het, sou later weer te koop aangebied word.

Op Saterdag 2 April 1892 is daar op die terrein van Rouwkoop House in Rondebosch self weer 'n basaar gehou waar die "Regimental Band" moontlik die namiddag opgetree het. Die opbrengs was £40.13s.

'n Ander kerkgebou

[wysig | wysig bron]

Die nuwe ontwikkelinge in verband met die verskuiwing van die Universiteit van Kaapstad uit die stad, het in 1925 tot 'n interessante bespreking gelei. As die bearbeiding van die studente aan Rondebosch opgedra word, was die kerkraad daartoe bereid, mits die ring sy invloed vir die verkryging van 'n geskikte bouterrein vir 'n nuwe kerk en die byeenbring van die vereiste boufonds sou gebruik. In 1932 was daar weer 'n beweging ten gunste van 'n kerkgebou op 'n ander en geskikter plek. Hierdie keer was dit waarskynlik vanweë die lawaai van verbysnellende treine by die ou kerk en toe pogings om grond op Westbrooke of naby die Musiekkollege van die universiteit te bekom, misluk, beveel die argitek Wynand Louw aan dat geraasverdowers in die kerkgebou aangebring word. Later dink 'n Kommissie vir Geraasbestryding dat dubbele vensters die beste oplossing sal wees en toe word daar afgesien van die plan om elders 'n nuwe kerk te bou.

Die Vlakte

[wysig | wysig bron]
Die kerkgebou van die dogtergemeente Die Vlakte.

Moontlik is daar toe reeds dienste op die Kaapse Vlakte gehou, want in Desember 1926 neem die kerkraad van br. K.C. Dekenah 'n harmonium oor wat hy vir gebruik by die dienste in Anderdale, die ou naam vir Crawford, gekoop het. Vroeg in 1927 berig ds. P.G.J. Meiring dat hy met sy herderlike besoeke in die omgewing van Crawford "'n heel aantal leden onzer Kerk" aangetref het vir wie se gerief daar so spoedig moontlik 'n kerksaal gebou moes word. Die kerkraad deel hierdie oortuiging en in die Julie-vergadering rapporteer die voorsitter dat die eienaar van die dorp Crawford vier standplase teen £50 vir die bou van 'n saal aangebied het. Broers Dekenah en Pickard moes die erwe gaan uitkies en die voorsitter sou by die volgende vergadering 'n sketsplan voorlê vir 'n saal wat saam met die terrein en meubels hoogstens £800 moes kos.

Op 'n spesiale vergadering in Augustus 1927 sê die voorsitter dat daar vier erwe teen £25 stuk gekoop is, maar eers na verskeie vergeefse pogings om die gebou teen die genoemde prys te laat oprig — een keer is die koste op minstes £1 200 gestel — kom die blye tyding in September 1928 dat ouddiaken C. van der Vlugt die bouwerk vir £690 aangeneem het. Hierdie som het nie die omheining en die banke ingesluit nie. Tydens die sitting van die Sinode is die hoeksteen op Saterdagnamiddag 20 Oktober 1928, deur die Moderator, ds. G.J. Hugo (Porterville), gelê.

Na die inwyding van die gebou op Sondagmiddag 16 Desember 1928, is daar gereelde Sondagnamiddag-dienste gehou en die opkomste was betreklik goed. Op die Sondag na die inwyding is die eerste kindjie, Gert Christiaan, 'n seuntjie van br. August W.H. Steffen en sy eggenote, in die saal gedoop en op 10 Februarie 1929 is die Nagmaal vir die eerste keer daar gevier. Nog in dieselfde jaar het die Skoolraad die gebou teen £5 per maand vir skooldoeleindes gehuur.

Die totale koste van die saal het £877.19s.2d. beloop, waarvan £700 aan die kontrakteur, £111.12s.0d. vir die grond, £231.10s.11d. vir die omheining en £37.0s.3d. vir die meubels betaal is. Dit was 'n duur onderneming, maar Rondebosch het dit as 'n eer beskou dat hy wat tot kort tevore self hulpbehoewend was, nou in die geestelike nood kon voorsien van 'n groot aantal behoeftige lede van ons Kerk wat meestal uit die buitedistrikte deur die droogtes en ander oorsake na die stad gedryf is en hulle op die Vlakte gevestig het.

Totdat Rondebosch 'n medeleraar gekry het, is ene mej. Botha met behulp van die Hoofbestuur van die Vrouesendingbond as geestelike werkster op die Vlakte geplaas. Die Vrouesendingbond van die gemeente het haar salaris en die kerkraad haar losieskoste gedra. In 1929 is daar 'n bykomende ouderling (br. H.R. Theunissen) en 'n bykomende diaken (br. S.P. le Roux) vir die Vlakte-wyk gekies. In 1930 is daar 'n konsistorie by die saal aangebring. Van die £100 wat dit gekos het, het die kerkkas en die wyk elk die helfte betaal. Met waardering het die kerkraad in November 1932 kennis geneem van die opbrengs van £25.2s. by 'n basaar op die Vlakte. Terselfdertyd het 'n onbekende suster 'n nagmaalservies vir gebruik in die kerk van Crawford geskenk. Eers in 1935 het die saal elektriese beligting gekry.

Landsdowne

[wysig | wysig bron]

In Februarie 1931 berig oud. Theunissen dat daar in Lansdowne 'n saal vir dienste op Sondagaande gratis te kry was en die hou van sulke dienste of bidure word aan hom en diaken Le Roux opgedra. Twee maande later verneem die kerkraad dat dié byeenkomste bevredigend bygewoon word en toe die gemeente 'n tweede leraar kry, word die dienste op Lansdowne twee keer per maand deur die predikante om die beurt waargeneem. Die volgende jaar bepleit mnr. D. Lamprecht, onderwyser op Lansdowne, die aankoop van die "Church Hall" aldaar van die verbandhouers teen omtrent £900, maar ds. Meiring sr. lug sy vrees vir twee middelpunte vir eredienste op die Vlakte. Na 'n deeglike bespreking van die saak is daar dan ook geen besluit geneem nie.

Sommer kort hierna, egter, ontmoet mnre. Kritzinger, Buitendag en Lamprecht die kerkraad in verband met die behoefte aan 'n eie kerksaal vir die Lansdowne-wyk. Die Afrikanerbevolking in daardie buurt was reeds groot en het steeds aangegroei, terwyl die saal wat in gebruik was, geen waardige plek van aanbidding was nie omdat dit ook vir "sondige" doeleindes gebruik is. Die wyk het self vurig daarna verlang om 'n saal te hê wat vir kerklike werksaamhede soos die Sondagskool en die Jongeliede-vereniging afgesonder kon word. Die toestand was ernstig. Sektes het onder die mense gewoeker en die verlede het klinkklaar bewys dat die mense nie die dienste in Crawford wou bewoon nie, maar eerder na ander genootskappe of sektes oorgegaan of tot algehele kerkloosheid verval het. Wat die saak vererger het, was die groot aantal kinders wat die Sondagskool in Crawford kwalik kon bereik. Daar was twee erwe naby die skool en in die middel van die wyk vir £150 te koop en so 'n saal sou stellig vir skooldoeleindes gehuur word.

Nadat die afvaardiging vertrek het, het veral ds. Meiring sr. en br. A.W.H. Steffen op die ernstige besware teen 'n saal daar gewys. Lansdowne was te naby aan Crawford en dit kon 'n "nadelige morele uitwerking" op die lede van Crawford se gemeenskap hê wat self ook heel ver van hul saal af gewoon het. Verder sou 'n saal in Lansdowne die onderlinge tweedrag verskerp en dit later vir die twee wyke onmoontlik maak om as eenheid saam te werk. 'n Uitgerekte bespreking het tot die besluit gelei dat die erns en opregtheid van die Lansdowne-gemeenskap getoets sou word deur hulle die geleentheid te gee om op 'n lys te toon wat hulle bereid was om vir die saak te doen en op te offer. Op dieselfde vergadering is daar gerapporteer dat die stadsraad vir die onmiddellike toekoms geweier het om van Tarongaweg wat Crawford en Lansdowne verbind het, 'n harde pad te maak.

Na 'n grondige ondersoek besluit 'n spesiale kerkraadsvergadering in November 1932 om £500 aan die oprigting van 'n saal op twee erwe naby die laerskool te bestee. Hierdie bedrag moes alle koste insluit en die sowat £200 waarvoor daar op die lys van br. S.F le Roux geteken was, moes 'n deel daarvan uitmaak. Broers Dekenah, Le Roux en ds. A.M. Meiring moes die onderneming verder voer. Toe daar twee erwe naasaan die ander twee teen £110 verkrygbaar is, onderneem die kerkraad einde Januarie 1933 om self die saal daarop te bou. Die materiaal sou deur broers Dekenah en Le Roux aangekoop word en laasgenoemde is gehuur om die arbeid te verskaf. So kon daar werk verskaf word aan lede van die Kerk in Lansdowne wat dan weer 'n deel van die loon vrywillig aan die kerk sou afstaan. Die argitek A.L. Meiring het reeds 'n plan vir die gebou opgetrek.

Dit was 'n deel van die voorstel dat dié saal as plek van aanbidding aan Crawford ondergeskik moes bly en dat die sakramente slegs in Crawford bedien sou word. Die Kaapse Stadsraad is verder bedank vir hul aanbod om die saal wat toe vir Sondagoggend- en aanddienste gebruik is, vir 'n onbepaalde tyd aan die kerkraad te gee. In April is 'n ekstra uitgawe van £50 eenparig goedgekeur.

Die hoeksteentjie is op 22 Maart 1933 "ter Ere Gods" gelê en die inwyding het op 12 Mei 1933 met 'n rede deur ds. Meiring sr. plaasgevind. Die volgende dag het 'n basaar en konsert £43.5s. gelewer waardeur die koste van die stoele ruim gedek is. Die vrywillige bydraes van die lede het reeds op £55 gestaan. Die totale koste, omheining ingesluit, het £656.3s.11d. beloop, maar die lede sou self die ekstra £6.3s.11d. vind. Die grond en transport daarvan het byna £120 gekos en £147 het vir die arbeid op die tender van br. Le Roux gegaan. Die argitekte Louw en Louw, die firma van Wynand Louw, het die planne voorsien en die toesig, alles kosteloos, gehou. In Lansdowne het daar groot geesdrif vir die saal geheers en die lede sou hulle geldelike verpligtinge nakom. In 1933 is 'n klavier van mnr. M.M. Kritzinger wat in die saal gebruik is, vir £30 aangekoop. Die C.J.V. van die wyk het £20 betaal en die kerkraad het die verkoper van die betaling van £10 op die saallys vrygestel.

Toe die saal in 1935 teen £7 per maand deur die skoolraad gehuur is, is die behoefte aan 'n groot konsistorie vir 'n ekstra klaskamer gevoel. Ofskoon dit onseker was vir hoe lank die skoolraad die saal sou huur, het die kerkraad aan die dringende versoek van die broeders van Lansdowne voldoen en br. S.P. le Roux het die konsistorie vir £150 gebou. Nadat daar lank sonder groot sukses met die stadsraad oor die "oopmaak" van Rangeweg na die saal gekorrespondeer is, het br. Le Roux op eie koste "'n tydelike stukkie pad gekonstrueer."

Vergroting van die Rondebosse kerkgebou

[wysig | wysig bron]
So het die binneruim van die kerkgebou ná voltooiing in 1891 gelyk.

Met die bou van 'n saal in Lansdowne agter die rug, word die planne vir die verbetering van die kerkgebou meer ambisieus en by die geraasdempende vensters word daar nou ook 'n groter galery beoog. Volgens die goedkoopste plan van argitek Attie Meiring sou die koste ongeveer £715 bedra. Nadat die eerste tenders ontvang is, besluit die kerkraad om die werk nog verder uit te brei en uiteindelik is die vier portaalopenings toegebou, nege vensters aan die ooste- en suidekant van dubbele rame en ruite voorsien, twee deure in die portaal aan die noordoostekant ingebou, 'n nuwe galery en trap aangebring, die hele elektriese beligting so vernuwe dat dit 'n sieraad vir die kerk was en noodsaaklike reparasies gedoen, alles vir slegs sowat £567. Weer is br. Le Roux gehuur om die veranderings in samewerking met die Boukommissie aan te bring. Geen wonder was dit dat die kerkraad so ingenome met die werk was dat hy dadelik besluit het om ook die vensters aan die noordekant te verdubbel en 'n hele aantal kleiner verbeterings aan te bring nie.

Op Sondag 18 Februarie 1934 is die gerestoureerde gebou plegtig en in die teenwoordigheid van 'n groot skare onder die leiding van ds. Meiring sr. ingewy. Ook is daar 'n vergrote portret van wyle ds. H.E. du Plessis onthul. Van die totale koste van £646 van die verbeterings is byna £105 aan die elektriese beligtingstelsel bestee, £446 aan die bou van die galery en trap, die verdubbeling van al die vensters en die toebou van die portale, en £95 vir die banke op die galery.

Die kinderdienste wat vroeër in die kerksaal gehou is en waarvoor die ouderlinge beurtelings verantwoordelik was, is in 1939 gestaak. Daar moes vir die kinders in die kerk plek ingeruim word, sodat hulle ten volle by die kerklike lewe ingeskakel kon word. Moontlik is die behoefte aan meer ruimte in die kerk hierdeur benadruk. Toe daar dus herstelwerk aan die kerk en die saal gedoen moes word, geniet die moontlike vergroting van die kerkgebou ernstige aandag.

Nadat daar 'n bietjie met die tenders gesukkel is, word dié van mnr J.D. van der Linden vir £2 198 aangeneem en die ou kerkgebou kry 'n nuwe vleuel. Die vergrote gebou is op Sondagoggend 16 Junie 1940, in gebruik geneem en by die aanddiens is ds. T.C.B. Stofberg as studenteleraar daar bevestig. Die aanbou van die vleuel het £2 547 gekos. Die vorige jaar het die kerkraad 'n lening vir £2 000 op eerste verband van die kerk geneem om vir die nuwe pastorie by Argyleweg 9 in Nuweland, wat later jare die gemeente se enigste pastorie sou word, te betaal en nou gaan hulle weer by Sanlam een vir dieselfde bedrag aan op eerste verband van die pastorie en tweede verband van die kerk. Die balans op die boukoste sou uit die lopende rekening kom. Op die pastorie word £400 afbetaal en die kerkskuld staan op £3 600, waarop daar hopelik £250 per jaar gedelg sou kon word. Tussen 1938 en 1940 het die dankofferopbrengs van £579 tot £879 gestyg, terwyl die kollektes ook elke jaar meer ingebring het.

Kerksaal in Rondebosch

[wysig | wysig bron]
Rondebosch se kerksaal is in November 1934 in gebruik geneem.

Die kerkgebou was pas vernuwe, toe die bou van 'n kerksaal aangepak is. Die gulle aanbod van br. J. Fred. Dreyer om 'n groot bedrag teen 3% vir die doel te leen, het 'n sterk stoot aan die onderneming gegee. Die boukoste, sonder meubels, moes hoogstens £1 200 wees. Weer is die werk volgens 'n plan van argitek Meiring gedoen en die Boukommissielede was bb. J.S.M. Viljoen A.J. Pickard, K.C. Dekenah, M.M. Loubser, P.B. Borcherds, ds. A.M. Meiring (scriba van die kerkraad en saamroeper van die kommissie) en mnr. Fred. Dreyer. Dieselfde stelsel moes gevolg word as met die vernuwing van die kerkgebou deur br. Le Roux as gehuurde van die kerkraad. Op 30 April bekragtig 'n gemeentevergadering die kerkraad se besluite en etlike persone voeg die daad by die woord deur dadelik geldelike bydraes te beloof.

Ook die hoeksteenlegging op 1 September 1934 deur ds. Meiring sr. sou vir 'n grootskaalse monstering van die hele gemeente se vrygewigheid aangewend word. As blyk van dankbare erkentlikheid teenoor die Sendinggemeente vir die beskikbaarstelling van hul kerksaal vir die Moederkerk se gebruik, sou 'n kwart van die opbrengs aan hulle geskenk word vir die oprig van 'n saaltjie op Bokmakierie. Die hoeksteenlegging is deur ongeveer 350 mense bygewoon en die kollekte het £55 opgelewer.

Op 23 November 1934 is die saal in gebruik geneem. Ds. Meiring jr. het voor 'n groot skare — onder wie 'n twintigtal evangeliedienaars — die woord gevoer. Die kollekte was £18 en die basaar op 1 Desember het £110 ingebring. 'n Kwart van dié twee bedrae is vir die werk van die plaaslike sending afgesonder. Vroeg in 1937 het mnr. Dreyer die bewys teruggestuur en die saalskuld was gedelg.

Claremont, kindertreë van gemeente Keurboom

[wysig | wysig bron]
Die NG gemeente Keurboom se kerkterrein behoort nou aan die Claremont-baptistekerk. Die kerkgebou is in die verste deel van die foto en die kerksaal in die naaste.

Claremont se kerksaal is gebou vir die doelmatiger huisvesting van die Sondagskool wat, soos die wyksbiduur, sedert 1937 in mnr. en mev. W. Uys (waarskynlik die ouers van die skilderes Ann Nosworthy) se huis gehou is. Een keer sou die kinders na Rondebosch vervoer word, maar die ouers het volgehou dat die kerkraad 'n perseel vir 'n saal moes koop. Veral br. F Duminy het hom in die kerkraad vir die saak beywer en in 1939 word daar 'n stuk grond teen £160 aangekoop, waarop daar oor twee jaar gebou sou word. Die saak word dus in Februarie 1941 weer aangeroer. Daar was reeds £30 in 'n boufonds en die wyk het onderneem om jaarliks £30 te gee as die kerkraad begin bou. Die Sondagskool is destyds deur 67 kinders bygewoon en baie moes weens gebrek aan ruimte geweier word.

Toe daar besluit is om 'n saal met ongeveer 200 sitplekke te bou, het br. H.D. van Dyk aangebied om £1 te gee vir elke £10 wat vir die doel gekollekteer word. Hy is as saamroeper benoem van die Boukommissie wat benewens hom uit bb. J.S.M. Viljoen en J.J.M. Prins bestaan het. By die volgende vergadering kon die kerkraad oor drie tenders besluit vir 'n gebou van 48 x 26 voet wat baie soos die Lansdowne-saal sou lyk. Die tender van br. S.P. le Roux vir £646, meer as £300 laer as die hoogste een, is aangeneem en 'n speling tot op £700 is toegelaat. Br. van Dyk het nou £100 ter herinnering aan wyle sy dogtertjie geskenk en die kerkraad het eenparig besluit om die saal die Marina van Dyksaal te noem.

Die wysiging van die bouplanne deur die stadsraad en die stygende pryse gedurende die Tweede Wêreldoorlog het die totale koste na £774 opgestoot. Ds. P. de V. Grobbelaar het die hoeksteen gelê op 10 Mei 1941, net voor sy vertrek uit die gemeente. Die inwyding het op 15 November 1941 deur ds. W.S. Conradie plaasgevind. In Maart 1942 is die saal beskikbaar gestel vir "maatskaplike en opheffingswerk" onder die groter Sondagskoolkinders op Saterdagnamiddae en in dieselfde jaar huur die skoolraad dit teen £10 per maand vir 'n spesiale klas. Twee jaar later is dit op voorstel van oud. (adv.) J.H. Conradie afgestaan vir die oprigting van 'n kleuterskool vir Afrikaanssprekende kindertjies wat grotendeels deur personeellede van die Laerskool Groote Schuur gehou is.

Kerkmusiek

[wysig | wysig bron]

Toe die gemeente gestig is, het mej. A. Kuys in die Glena-saal 'n harmonium bespeel. Moontlik was daar in die kerkgebou aanvanklik ook net so 'n serafyn of "musiek" soos dit soms genoem is. Toe mej. Kuys in 1892 drie maande verlof kry, tree mev. Marchand en mej. Innes in haar plek op. Daarna verskyn mej. Dora Dreyer en J. Rodger voor die orrel, totdat die behoefte aan 'n vaste orrelis begin 1895 so klaarblyklik was dat aansoeke vir die betrekking gevra is teen 'n besoldiging van £12 per jaar. Mnr. C.F. Standing is aangestel, maar teen £25 per jaar. Daar is eers seker gemaak dat die koor met hom tevrede was.

Laat in 1896 besluit die kerkraad dat die nuwe orrel wat vir 'n proef-tyd in gebruik was, deur 'n bekwame orrelis ondersoek moes word. Was hy daarmee tevrede, sou hulle geen beswaar daarteen opper as die koor en die orrelkomitee dit koop nie. Wat die uitslag van die deskundige ondersoek was, is nie bekend nie, maar die orrel is waarskynlik nie aangeskaf nie, want in April 1897 bring ds. Marchand dit onder die kerkraad se aandag dat die firma R. Müller 'n uitstekende instrument vir £105 het. Die orrelkomitee het byna £50 in hand gehad en na 'n lang bespreking is die koor gemagtig om die koop te sluit, op voorwaarde dat die kerkraad geen geldelike verantwoordelikheid daarvoor sou dra nie. Toe Müller die volgende jaar vir die aansuiwering van die balans van £75 vra, wys iemand met die vinger na die koor, dog die liewe leraar het maar weer vriendelik ingewillig om die nodige te probeer vind.

Nadat die kerkraad in Januarie 1937 vir die invoering van nagmaalkelkies gestem het, laat hy hom geesdriftig oor die verkryging van 'n nuwe orrel uit. Met die volgende Dankfees sou diö saak pertinent genoem word. Toe die kerkraad tussen 'n Duitse orrel van Müller vir £990 en 'n Amerikaanse Wicks van Cooper, Gill en Tomkins vir £1 018 moes kies, het die keuse op laasgenoemde geval. Vir die ou instrument het hulle £18 gekry. (Interessant genoeg, het daar in 1937 'n orrel in Rondebosch diens gedoen wat 84 jaar vantevore in die ou kerk op Malmesbury gestaan het.)

Op 6 Desember 1937 is daar met die installering begin van die orrel wat toe so pas van oorsee aangekom het. Die feestelike ingebruikneming het op Saterdag 22 Januarie 1938, voor ongeveer 350 belangstellende toehoorders plaasgevind. Die rede is op versoek van die kerkraad deur ds. Meiring sr. gehou, terwyl die orrel deur die baasorrelis van daardie dae, prof. P.K. de Villiers, bespeel is. Aan offers is daar £83 ontvang. Toe dit voor die tyd onprakties bevind is om die hele galery te vergroot, is die sitplek vir die orreliste, indertyd mej. Rita Blake, uitgebou. Ook is daar "versagtende materiaal" op die galeryvloer aangebring.

Bekende vader en seun leraars

[wysig | wysig bron]

In 1922 word ds. P.G.J. Meiring, redakteur van die Kerkbode, gevra om die gemeente teen 'n geringe vergoeding en saam met sy ander werksaamhede deeltyds te bearbei. In 1932 word ds. Arnold Meiring, sy seun, gevra om hom behulpsaam te wees en so word hy as leraar bevestig.

Onder die geseënde bediening van vader en seun gaan die gemeente met rasse skrede vooruit en in 1939 word die gemeente Die Vlakte afgestig met die voorstede Lansdowne en Crawford as vername voedingsgebiede. Ds. P. de V. Grobbelaar het in 1938 leraar geword en gedurende sy bediening word die kerkgebou aansienlik vergroot deur die aanbou van 'n vleuel. Daar is ook in Claremont 'n kerksaal gebou waar daar gereeld dienste gehou is tot die NG gemeente Keurboom daar afgestig is in 1968. Die gemeente bereik 'n nuwe mylpaal toe ds. (later dr.) Andries Treurnicht, latere leier van die Konserwatiewe Party, as eerste medeleraar bevestig word.

Onlangse geskiedenis

[wysig | wysig bron]
Die Rondebosse kerkgebou van die saal se kant gesien. Dié foto is geneem op 2 Maart 2008 toe dr. Ernst van der Walt afgetree het ná byna 26 jaar in die gemeente, die langste van enige van die gemeente se leraars.
Die Pro Musica-koor van Hermanus onder leiding van Annemarie Rautenbach tree op tydens die erediens op 11 September 2011, 'n dag nadat die gemeente sy 120ste bestaan gevier het.

Die jare 50 en 60 was 'n bloeitydperk vir die Afrikaanse bevolking van die suidelike voorstede. Binne die gemeentegrense is die Hoërskool Groote Schuur in 1959 in die destydse administrateurswoning Vredenhof as uitvloeisel van die gelyknamige laerskool gestig. Rondebosch en haar twee dogters het in 1979 meer as 2 400 volwasse (belydende) lidmate gehad. In 1990, ná die ontbinding van Die Vlakte, was die oorblywende twee gemeentes se gesamentlike lidmaattal sowat 1 200. Rondebosch, as enigste oorblywende gemeente van die drie, se lidmaattal het lank bly daal, in 2000 625, 2004 375 en 2009 285, in 2010 konstant op 287, maar in 2011 verder gedaal tot net 260 en in 2012 tot 240 met 19 dooplidmate. In 2014 was dit onderskeidelik 224 en 15. Die meeste lidmate is bejaardes, van wie 'n aansienlike deel in 'n tehuis en woonstelgebou vir ouer persone van die NG Kerk (in onderskeidelik Claremont en Rosebank) woon.

Die gemeente was lank die geestelike tuiste van talle Suid-Afrikaanse ministers omdat die landgoed Groote Schuur binne die gemeentegrense en naby aan die kerkgebou geleë is. Pieter Willem Botha was die laaste eerste minister wat lidmaat van Rondebosch was. Sy opvolger as staatspresident, F.W. de Klerk, is 'n lidmaat van die Gereformeerde Kerk.

Dr. Van der Walt se lang bediening

[wysig | wysig bron]
Dr. Ernst van der Walt het in Rondebosch gedien van 5 Desember 1982 tot 2 Maart 2008, sy 66ste verjaardag, en was die leraar met verreweg die langste diens in die gemeente.

Dr. Ernst van der Walt, voorheen verbonde aan die NG gemeente Vredelust in Kaapstad se noordelike stadsgebiede, lewer sy intreepreek in Rondebosch op 5 Desember.

Phildalphia-konferensiesentrum

[wysig | wysig bron]

Onder dr. Van der Walt het die gemeente in 1986 die Philadelphia-konferensiesentrum op dié klein Swartlandse dorpie gestig as 'n maatskappy sonder winsbejag. Die kerkraad het van die behoefte vir 'n konferensiesentrum vir jong mense bewus geword en toe 'n kommissie onder voorsitterskap van dr. Van der Walt aangestel om 'n geskikte tuiste vir die sentrum te soek. Mev. Rina Rauch, 'n lidmaat en waarskynlik die sangeres Laurika Rauch se ma, is gekoöpteer. Geld is vir die koop van 'n geskikte plek ingesamel. Dit is gebruik vir Christelike konferensieseminare en om jong mense geestelik toe te rus. Tussen 80 en honderd jong mense kon daar tuisgaan. Die opstal staan op 'n plaaswerf en is later as 'n pastorie gebruik. Die kompleks is teen 'n nominale bedrag van die Philadelphia-gemeente gekoop en gerestoureer. Die grootste bydraes het van lidmate van die NG Kerk gekom, maar die sentrum se gebruik was nie beperk tot lidmate van dié kerkverband nie. Die sentrum het 'n sterk geestelike klem gehad en die landelike karakter is behou. Heelwat toerusting en meubels is van skenkers ontvang.[4]

Afrikaanse Passiespel

[wysig | wysig bron]

'n Vroeë hoogtepunt in Rondebosch was die eerste aanbieding van 'n Afrikaanse passiespel deur die gemeente op Goeie Vrydag 20 April 1984. Mev. Marie Hammann, vrou van die hoof van die Hoërskool Groote Schuur, was die regisseuse. Dr. Van der Walt het help skryf aan die teks, waaraan onder meer ook Anna M. Louw meegewerk het. Dié opvoering was so geslaagd dat dit van 1985 af onder die spelleiding van Edith Mulder, groter en omvangryker geword het. Jaar ná jaar is dit drie maal elke Paasnaweek in die Maynardville-buitelugteater in Wynberg[5] aangebied met dr. Van der Walt wat telkens die rol van Jesus vertolk het.[6] In 1985 is dit op uitnodiging tydens die Bybelfees op Stellenbosch opgevoer[7] en in 1990 op George. In 1991 het die passiespel 'n gesamentlike onderneming van die Rondebosse NG en Sendingkerk (later die Verenigde Gereformeerde gemeente) geword.

In 1987 woon dr. Van der Walt op uitnodiging die Amerikaanse gebedsontbyt by wat gereël word deur Christen-lede van die Amerikaanse Kongres en in Maart 1988 woon die Van der Walt-egpaar 'n byeenkoms van Christenleiers in Windsor, Engeland, by met die tema "Freedom and Responsibilty".

Leraar se buitelandse betrokkenheid

[wysig | wysig bron]

In Desember 1988 vertrek dr. en mev. Van der Walt Europa toe. Ná sy bekering vertrek Ernst jr., hul oudste seun, vroeg in 1989 na Pretoria vir opleiding by Operasie Mobilisasie. In Junie daardie jaar is hy na Europa vir Love Europe en vestig hom in Londen. In Desember daardie jaar besoek dr. Van der Walt sy oudste seun in Londen en woon die Britse parlementêre gebedsontbyt by. Hy toer daarna in Wallis, Skotland en Frankryk. In Oktober 1990 ontmoet Ernst sr. en jr. in Israel en die volgende maand keer Ernst jr. na Suid-Afrika terug.

Inlywing van gemeente Keurboom

[wysig | wysig bron]

In die Rondebosse gemeente was 1990 'n belangrike jaar omdat die kerkraad hom in Augustus daardie jaar ten gunste van die inlywing van die dogtergemeente, Keurboom, by die moedergemeente uitspreek, nadat dié moontlikheid reeds in Maart 1985 op 'n kerkraadsvergadering bespreek is. Dit was sowat 16 maande nadat Rondebosch se enigste ander dogtergemeente, NG gemeente Die Vlakte, in April 1989 ontbind het[8] en die meeste lidmate by die NG gemeente Van Riebeeck in Kenwyn ingeskakel het, maar 'n aantal ook by Keurboom en Rondebosch. Laasgenoemde twee gemeentes verenig op 1 Desember 1990 en ds. J.P. Theron word Rondebosch se derde medeleraar. Ds. P.G. Thirion is in Julie 1989 in Rondebosch as polisiekapelaan bevestig. Nog 'n belangrike datum vroeg in die jare 90 was die naweek van 6 tot 8 September 1991 toe Rondebosch sy eeufees vier.[9]

In 1993 word dr. Van der Walt voorsitter van die uitvoerende raad van LSA, Love Southern Africa, die oorkoepelende sambreelorganisasie van verskeie sendingorganisasies in SA. In 1995 besoek hy weer die VSA en in 1998 kom eers Indië aan die beurt en daarna Ethiopië en Praag. In dié jaar word hy lid van die Kweekskool se eksamenkommissie en die kuratorium. Die volgende jaar bring besoeke aan onder meer Noorweë, Zimbabwe, Engeland, Skotland, Ethiopië en Hongarye.

As leier van die Bybelvertalingsbaan van LSA was dr. Van der Walt betrokke by Bybelvertaling in Ethiopië. Sendingwerk in Indië het ook 'n groot deel van sy sendinghart gevul. Hy was die koördineerder van die Indië-vennootskap in die Wes-Kaap asook die voorsitter van die Trust van die Evangeliese Kerk in Indië en besoek Indië die eerste keer in 1998 op uitnodiging waar hy 'n voordrag in Madras by die Festival 1000 lewer. Ná die eerste besoek sou nog vyf aan Indië en Nepal volg. Hy het die voorreg gehad om aan verskeie internasionale sendingbyeenkomste soos Mosbach (1991), Joshua Project 2000-bekendstelling (1995) in Colorado Springs, VSA, asook die Global Evangelisation Rountable in Oslo (1999) deel te neem.

Die gemeente het op 2 Maart 2008,[10] op sy 66ste verjaardag, afskeid geneem van dr. Ernst van der Walt. Sy opvolger is ds. Jan van Schoor Momsen, wat hierheen gekom het van Witbank se moedergemeente af.[11]

Die meer as honderd jaar oue kerkgebou is by Derryweg 2, Rondebosch, geleë. Die gemeente se aanlyn tuiste is www.ngrondebosch.co.za Geargiveer 11 Januarie 2012 op Wayback Machine.

Kerkbode berig oor inwyding van eerste kerkgebou

[wysig | wysig bron]

Die Kerkbode het as volg oor die inwyding op 16 Junie 1864 berig: "Een aanzienlijke schare verzamelde zich ten huize van den Broeder Mostert, ter plaatse 'Welgelegen,' ten einde vandaar zich in statigen optocht naar het nieuwe Godshuis te begeven. Te 11ure voormiddags trok de stoet, bestaande uit den Kerkeraad van Wijnberg, den Leeraar, en Kerkeraad van de Episcopaalsche Gemeente van Mowbray, de plaatselijke Wesleyaansche Leeraar, leeraren en zendelingen van de Gereformeerde Kerk, een aantal oud-kerkeraadsleden en vele broeders en zusters van deze en andere gemeenten naar de Kapel, terwijl Dr. P. E. Faure uit de 122, 123 en 125ste Psalmen met luider stem las. Bij het gebouw gekomen overhandigde de Broeder oud-diaken Gysbeit Mostert ZijnEerw. den sleutel en opende deze in naam van den Drieëenigen God het gebouw ter openlijke vereering van Zijn nooit volprezen Naam en ter verkondiging van het zaligmakend Evangelie van den Heere Jezus Christus, en trad men het huis binnen zingende Psalm 100 vers. 3 en 4. Nadat allen geplaatst waren, beklom Dr. P. E. Faure den Kansel en droeg het gebouw plegtig aan den Allerhoogsten op. Vervolgens hield Dr. Abraham Faure, die 35 jaren geleden de Wijnbergsche Gemeente gesticht had, de inwijdingsrede naar aanleiding van Ps. 119:16: 'Ik zal mij vermaken in uwe inzettingen." De rede was zeer indrukwekkend,-een ieder bewonderde de jeugdige kracht– waarmede dezelve werd uitgesproken, en vooral was het hartroerend de toespraak te hooren van den leeraar der gemeente, Z.Eerw. jongsten broeder, wien Z.Eerw. nu ongeveer 30 jaar geleden, in zijn heilig dienstwerk in deze gemeente had ingezegend, en wien hij geluk wenschte het gezegend middel in de hand des Heeren te zijn geweest, om het door Z.Eerw. voor 35 jaren begonnen werk zoodanige uitbreiding te geven dat er in de gemeente thans twee kerken en zeven grootere en kleinere kapellen bestonden.... Na den dienst begaf een groot gedeelte der toehoorders zich naar de woning van den Br. oud-ouderling S. J. Mostert, Sr., die voor deze gelegenheid een ware liefdemaaltijd had aangerigt. En daar was het in waarheid; 'Zij aten te zamen met verheuging des harten.' In den namiddag, ten 3 ure, was die kapel weder welgevuld, en hoorde men met gespannen aandacht naar den welsprekenden redenaar, den Hoogleeraar John Murray, die de gemeente stichtte naar aanleiding van Efeze I:10."

Restourasie van kerkgebou, 2022

[wysig | wysig bron]

Die gemeente het in die naweek van 25 tot 27 Maart 2022 die einde van 'n restourasieprojek van R1,5 miljoen gevier. Die gebou het krake gehad waardeur op plekke reg deur die muur gesien kon word. Dr. Johan van den Heever, predikant tydens die restourasie, het aan die Kerkbode gesê die eerste kerkraad het al in Junie 1892, sewe maande nadat met bouwerk begin is, krake in die mure opgelet wat hulle onder die argitek se aandag gebring het, maar dié het hulle gerusgestel dat dit nie ’n probleem sou inhou nie.

Luidens ’n ingenieursverslag in 1969 was die gebou in alle opsigte onveilig. Die kerkraad moes besluit of die gebou behou of gesloop moes word. Dieselfde dag waarop hulle toe die saak bespreek het, tref ’n groot aardbewing Tulbagh met trillings wat tot in Rondebosch se konsistorie gevoel is. Die kerkraadslede het na buite gehardloop om te kyk of hulle kerkgebou nie in duie stort nie. In 2019 het die kerkraad besluit op ’n intensiewe restourasieproses. Deel van die restourasiewerk het ook ingesluit om die kerk se klok, wat meer as 50 jaar laas gelui is, ’n nuwe kloktoring te gee om dit te huisves.

Kerkbode het op 23 Maart 2022 berig: "Die kerkklok, net soos die historiese kerkgebou, het ook ’n storie om te vertel. Toe die kerkgebou in 1940 vergroot is met ’n suidelike vleuel het die kerktoring, waarin die 60 kg klok gehang het, in die slag gebly. Dit het daarna sowat 30 jaar in ’n akkerboom gehang, maar toe die boom vrek, is dit weggebêre, eers in die toegeboude voorportaal en daarna in die kluis.

Leraars

[wysig | wysig bron]
Ds. Jan Momsen lei die erediens op 11 September 2011, 'n dag nadat die gemeente sy 120-jarige bestaan gevier het.
Dr. Johan van der Heever op die kansel, 3 Junie 2018, vier maande en 'n dag nadat hy in die gemeente bevestig is.

Die eerste leraar, ds. Marchand, was die tweede leraar, ds. Kriel, se skoonpa, terwyl ds. P.G.J. Meiring die oupa en ds. Arnold Meiring die oom was van die destydse administrateur van Kaapland, Kobus Meiring, wat getroud is met die suster van dr. Van der Walt (1982–2008) se vrou, Frieda.[12] Van die leraars wat die eerste 100 jaar hier in die bediening gestaan het, het net drie tien jaar of langer gebly. In 2015 was die huidige predikant, ds. Jan Momsen, reeds sewe jaar hier werksaam.

Studenteleraars

[wysig | wysig bron]
Prof. Johan Heyns was van 1960 tot 1962 Rondebosch se laaste studenteleraar.
  • Theunis Christoffel Botha Stofberg, 1940–1944
  • Andries Treurnicht, 1950–1954 (later redakteur van die Kerkbode, kabinetsminister en leier van die Konserwatiewe Party)
  • Ockert Stephanus Heyns Raubenheimer, 1954–1957
  • Johannes Willem Hanekom, 1957–1959 (skrywer van drie geestelike boeke)
  • Prof. Johan Heyns, 1960–1964

Sien ook

[wysig | wysig bron]

Verwysings

[wysig | wysig bron]
  1. (en) Artefacts.co.za. URL besoek op 12 Oktober 2013.
  2. Wynbergse gemeente in die weegskaal, Die Burger, 23 Februarie 1989.
  3. (af) NG gemeente vier in naweek eeufees, Die Burger, 6 September 1991. URl besoek op 23 Januarie 2015. Geargiveer 1 Julie 2012 op Wayback Machine
  4. Jong Christene kry sentrum Geargiveer 9 November 2015 op Wayback Machine, Die Burger, 27 Augustus 1986.
  5. Onderskrif by foto Geargiveer 9 November 2015 op Wayback Machine, Die Burger, 29 Maart 1988.
  6. Onderskrif by foto Geargiveer 9 November 2015 op Wayback Machine, Die Burger, 24 Maart 1989.
  7. Eikestadse Bybelfees lok honderde, Die Burger, 22 Februarie 1988.
  8. Wynbergse gemeente in die weegskaal, Die Burger, 23 Februarie 1989.
  9. NG gemeente Rondebosch vier eeufees Geargiveer 9 November 2015 op Wayback Machine, Die Burger, 9 September 1991.
  10. Kerkbode[dooie skakel]
  11. Kerkbode[dooie skakel]
  12. NG gemeente Rondebosch vier eeufees Geargiveer 9 November 2015 op Wayback Machine, Die Burger, 9 September 1991.
  13. "argiefkopie". Geargiveer vanaf die oorspronklike op 9 November 2011. Besoek op 23 April 2010.

Bronne

[wysig | wysig bron]
  • (af) Olivier, ds. P.L. (samesteller). 1952. Ons gemeentelike feesalbum. Kaapstad en Pretoria: N.G. Kerk-uitgewers, 1952.
  • (af) Symington, Johan (et. al.). 1973, 1979, 1990, 1999, 2004, 2007, 2008, 2014. Jaarboek van die NG Kerke, Tydskriftemaatskappy, Kaapstad en Wellington, .
  • (nl) Dreyer, eerw. A. 1929. Kerksouvenir van Wynberg, Gemeente-Eeuwfeest 1829–1929, Kaapstad, Stellenbosch en Bloemfontein: Nasionale Pers Beperk.
  • (nl) Dreyer, eerw. A. 1907. Historisch Album van de Nederduitsche Gereformeerde Kerk in Zuid Afrika. Kaapstad: Cape Times Beperkt.
  • (af) Hopkins, ds. H.C. 1966. Die Nederduitse Gereformeerde Kerk Rondebosch 1891–1966. Kaapstad: Feeskomitee van die N.G. Kerk, Rondebosch.

Eksterne skakels

[wysig | wysig bron]