Ouderdomsbepaling

Met behulp van ouderdomsbepaling kan meer inligting oor die ouderdom ot bestaansduur van organismes, gesteentes, voorwerpe, ensovoorts, bekom word. Die wetenskap is veral vir die argeologie, geologie en paleontologie belangrik. Na gelang van die tegniek wat gebruik word, word tussen biologiese, geologiese en fisies-chemiese ouderdomsbepalingsmetodes onderskei. Biologiese ouderdomsbepaling berus op die uitkenning en beplanning van opeenvolgende strukturele lae.

Die bekendste voorbeeld is die diktegroei van 'n boom, wat in lae plaasvind en as jaarringe bekend staan. In sommige geologiese prosesse word baie lagies gesteentes op mekaar neergelê (byvoorbeeld slik wat deur water agtergelaat word), waardeur 'n volgorde ontstaan wat miljoene jare daarna nog sigbaar is. Die lae kan van mekaar verskif wat hul samestelling betref, ot die voorkoms van sekere fossiele daarin maak dit uitkenbaar, sodat ʼn geologiese tydkaart saamgestel kan word.

Die bekendste fisies-chemiese ouderdomsbepalingmetode is die berekening van die radioaktiwiteit van 'n voorwerp. Wanneer die oorspronklike vlak van radioaktiwiteit bekend is, kan die ouderdom op grond van die vervaltempo bereken word.

Biologiese metodes

Die meeste biologiese ouderdomsbepalingsmetodes berus op die tel van jaarlikse en ander ritmiese veranderings in 'n organisme. ʼn Boom se jaarringe is die bekendste voorbeeld hiervan. Indien 'n fossiel se ouderdom bepaal moet word, moet bykomstige geologiese inligting as hulpmiddel gebruik word.

Plante

Die bekendste manier om lewende plante se ouderdom te bepaal, is om die jaarringe te tel. Jaarringe word by veral meerjarige, tweesaadlobbige plante waargeneem. Dit ontstaan as gevolg van verskille in groeitempo, wat van seisoen tot seisoen wissel. Die stadiger groeitempo in die herfs en winter veroorsaak dat harde hout gevorm word, wat duidelik as jaarringe in dwarssnee van stamme en takke sigbaar is.

Die ringe kan getel word en dit gee 'n aanduiding van hoeveel seisoene 'n plant geleef het. Die ouderdom van 'n redelik jong tak kan bepaal word sonder om dit te snoei of af te sny. Takke dra gewoonlik in die herfs 'n duidelike eindknop, wat deur skubblare beskerm word. Die skubblare val af in die lente, wanneer die tak weer uitloop, en dit laat 'n duidelike ringlitteken agter. Die littekens oor die lengte van 'n jongerige tak kan getel word om sodoende die ouderdom vas te stel.

Plantgemeenskappe

Die vroeë geskiedenis van plantgemeenskappe kan op 'n bepaalde terrein nagespeur word deur 'n stuifmeelontleding, waartydens 'n studie gemaak word van die soort en aantal stuifmeelkorrels wat in die verskillende grondlae aangetref word. Stuifmeelkorrels, veral die wat deur die wind versprei word, is baie goed beskerm deur ʼn duursame wand en bly geredelik as mikrofossiele bewaar.

Die wande is boonop so kenmerkend dat die plantspesie daarvolgens uitgeken kan word. Indien 'n gebied se plantegroei bekend is, kan afleidings oor die klimaatstoestande daaruit gemaak word. Geologiese gegewens en gegewens oor stuifmeelsoorte word gewoonlik gekombineer op 'n stuifmeeldiagram, waarvolgens klimaatsveranderings van die verlede bepaal kan word. Met behulp van soortgelyke inligting kon argeoloë meer te wete kom oor vroeë landboumetodes, terwyl paleontoloë op dieselfde manier die klimaat van geologiese tydperke kan bepaal.

Ander mikrofossiele, byvoorbeeld diatome, word ook gebruik om omgewingsveranderinge, veral in watermassas, na te gaan. Stuifmeelmikrofossiele word gebruik om die ouderdom van argeologiese vondste vas te stel. Die stuifmeel wat saam met argeologiese voorwerpe gevind word, word met 'n stuifmeeldiagram vergelyk en die ouderdom word daarvan afgelees.

Diere

Die tekens van ritmiese groei kan by bale diere waargeneem en as aanduiding van hul ouderdom gebruik word. By visse word van die otoliete (kalkagtige oorsteentjies in die balanssintuig van beenvisse) gebruik gemaak omdat dit saam met die dier groei.

Die otoliete groei in die somer vinniger as in die winter en veroorsaak kenmerkende jaarlagies, wat getel word om die vis se ouderdom te bepaal. Die vorm van die otoliete is kenmerkend vir die verskillende vissoorte en die aanwesigheid daarvan in die mae van roofvisse maak dit moontlik om die prooispesie en hul ouderdom te bepaal. Ook visse se skubbe word vir ouderdomsbepaling gebruik. Omdat die vis se getal skubbe gedurende sy lewe konstant bly, groei hulle saam met die vis.

Hulle groei in die somer vinniger as in die winter en laat groeiringe agter, waaruit die vis se ouderdom vasgestel kan word. Soortgelyke ringstrukture van die horingagtige plate van skilpaaie kan baie misleidend wees omdat dit nie noodwendig op 'n jaarlikse toevoeging van materiaal dui nie. Die ringe ontstaan nadat 'n nuwe, groter pantserplaat onder die oue gevorm is, waarna die oue afslyt en slegs as littekens sigbaar bly. Die spore van die vervellings dui wel die aantal vervellings aan, maar dit is nie noodwendig ritmies nie en kan daarom nie as aanduiding van die ouderdom gebruik word nie.

Groeiriwwe op skulpe word gebruik om die weekdiere se ouderdom te bepaal. Die groei van 'n skulp word veroorsaak deur baie kalk wat gedurende die gunstige seisoen op die rand agter gelaat word. Min kalk word in die daaropvolgende ongunstige seisoen agtergelaat en dit veroorsaak duidelike groeiriwwe. Lede van die suborde Ruminantia, veral van die familie Bovidae (beeste, wildsbokke en skape) se horings toon 'n soortgelyke seisoensgroeipatroon. 'n Hoeveelheid keratien (wat die horingskede vorm) word jaarliks by die basis van die horing bygevoeg, terwyl die beenkern ('n vergroeisel van die frontale been) groter word.

Die jaarlikse toevoeging word deur 'n groeirif aan die basis van die horing verteenwoordig. Daar is ook 'n verskeidenheid metodes van ouderdomsbepaling wat nie op seisoensritmes berus nie. Veral soogdiere se tande is hiervoor geskik. Soogdiere het slegs 2 stelle tande in hul leeftyd, naamlik die permanente en die melkstel en deur die permanente tande te vergelyk met die melktande wat aanwesig is, kan 'n dier se ouderdom vasgestel word.

Die mate waarin die tande geslyt het, kan ook as aanduiding van die ouderdom gebruik word, veral as die dier se dieet in ag geneem word. Die groeistadia van diere kan ook gebruik word om hul ouderdom vas te stel. Insekte, byvoorbeeld sprinkane en wantse, het 'n onvolledige metamorfose: hulle lyk baie soos volwassenes nadat hulle uitgebroei het, maar ondergaan ʼn aantal vervellings voordat hulle volwassenheid bereik. 'n Ervare waarnemer kan bepaal in watter groeistadium hulle verkeer deur die aantal antennelitte te tel, want die aantal is kenmerkend vir elke groei- stadium. Die struktuur van die vlerke en pote kan vir dieselfde doel gebruik word.

Geologiese metodes

Voordat radiometriese ouderdomsbepalingsmetodes ontwikkel is, kon gesteentes se ouderdom slegs deur geologiese kennis bepaal word. Ondanks die inherente foute van die metodes is 'n geologiese tydskaal reeds in die loop van die 19e eeu opgestel. Die tydskaal is sedertdien uitgebrei en verbeter en is steeds ʼn belangrike hulpmiddel om die ouderdom en opeenvolging van geologiese gebeurtenisse te bepaal. Geologiese ouderdomsbepaling word altyd in vergelyking met ander gesteentes gedoen.

'n Rotslaag word as jonger as een laag, maar as ouer as 'n ander Jaag gesien. Dit is ʼn relatiewe metode van ouderdomsbepaling en 'n objektiewe meeteenheid ontbreek (byvoorbeeld die uitdrukking van ouderdom in jare). Geologiese metodes gee navorsers 'n geheelbeeld van gesteente- vorming, terwyl radiometriese metodes inligting oor geïsoleerde gebeurtenisse verskaf en in sommige gevalle 'n bale wye noukeurigheidsgrens het.

Opeenvolging en kontakte

Die meeste elementêre geologiese metodes van ouderdomsbepaling berus op die toepassing van die wet van superposisie, wat reeds in die 17e eeu deur Nicholas Steno geformuleer is. Die wet verklaar dat elke laag in 'n onversteurde geologieseopeenvolging jonger is as die laag wat daaronder lê. Dit is ook van toepassing op 2 laagkomplekse wat deur 'n erosievlak geskei is, byvoorbeeld in 'n vallei wat deur erosie ontstaan het. In hierdie geval stem die laagkomplekse aan die een kant ooreen met die laagkomplekse aan die ander kant.

Datering met behulp van opeenvolging word bemoeilik deur verskuiwings, wat hoekdiskordansies veroorsaak. Verdere gevalle hiervan kom voor waar een laag rots deur 'n ander sny en hierdeur die stratifikasie verwarrend maak. Die bestudering van opeenvolging en kontakte kan nie universeel toegepas word nie, want die vorming van sedimentere gesteentes is van wisselende faktore afhanklik. Om 'n stelsel te ontwikkel wat meer algemeen toegepas kan word: is daar van fossiele gebruik gemaak om gesteentes vanaf die Paleosoïkum (570 miljoen jaar gelede) te dateer.

Biostratigrafiese ouderdomsbepaling

Reeds teen die einde van die 18e eeu het William Smith vasgestel dat sekere lae sedimentere gesteentes gekenmerk word deur die aanwesigheid van spesifieke fossiele. Verdere ondersoek het getoon dat dieselfde opeenvolging van lae op verskillende plekke in Engeland aangetoon kan word op grond van die fossiele wat daarin aanwesig is.

Die diere kan op sekere morfologiese gronde van mekaar onderskei word en daar is gevind dat sekere diere net in assosiasie met spesifieke afsettingsgesteentes voorkom, met ander woorde fossiele korreleer met gesteentelae. Aanvanklik is die metode slegs prakties aangewend, maar die aanvaarding van die evolusieteorie het 'n teoretiese basis aan die wetenskap van die biostratigrafie gegee. Dit het verskeie voordele vir wetenskaplikes ingehou omdat hulle 'n aantal riglyne opgespoor en dit toegepas het om die stratifikasie-indeling te vergemaklik.

Die riglyne het ingehou dat 'n dier se evolusie as eenmalig beskou word en dat elke fossielsoort ʼn bepaalde ontwikkelingstadium voorstel, wat beteken dat 'n dier net op 'n bepaalde tyd 'n spesifieke morfologie toon. Die belangrikste kenmerkende aspek van so ʼn fossiel se voorkoms bly net ʼn bepaalde tyd lank konstant, en as die evolusietempo van die dier bekend is, kan die fossiel gekoppel word. Sekere fossiele verskyn dus skielik in assosiasie met sekere gesteentes, maar verdwyn dan saam met die rots op 'n jonger horison, wat veroorsaak dat die tydsbepaling sprongsgewys plaasvind.

Hierdie fossiele word indeksfossiele genoem en dit is beter om dit uit ʼn lae taksonomiese eenheid, soos ʼn spesie, te kies, want 'n genus of ʼn familie kan deur 'n aantal tydperke leef. Indeksfossiele is gebruik om die grens tussen Siluur- en Devoon- gesteentes te bepaal. Hoewel die grens soms in verskille tussen die gesteentes gesien kan word, kan die onderskeid universeel net gemaak word op grond van die indeksfossiele. Die Siluur word aangetoon deur die aanwesigheid van Monograptus uniformis, 'n uitgestorwe lid van die subphylum Hemichordata, wat slegs in uitsonderlike gevalle in onder-devoniese rotse voorkom.

Seelewende diere word verkieslik as indeksfossiele vir die Paleosoïkum (570 miljoen tot 225 miljoen jaar gelede) gebruik omdat hul geografiese verspreiding nie baie van omgewingsfaktore afgehang het nie. Hulle is dus baie wyd versprei en kan oor 'n wye gebied as indeksfossiele dien. Graptoliete is byvoorbeeld tiperend vir die Ordovisium en Siluur, terwyl ammoniete die Devoon- tot die Kryttydperk aandui. Spesifieke terminologie is vir biostratigrafiese ouderdomsbepaling ontwikkel.

Die term sone dui byvoorbeeld op die aanwesigheid van 'n bepaalde taksonomiese eenheid. Die Triassiese gesteentes van die Karoo word in 'n aantal sones, byvoorbeeld die Lystrosaurus-, die Cistecephalus- en die Daptocephatus-sone, ingedeel. Die Lystrosaurus-sone word gekenmerk deur Lystrosaurus, wat net in hierdie sone voorkom. Die sones kan dus gebruik word om individuele periodes in tydvakke te verdeel. Die sones kan egter van kontinent tot kontinent verskil omdat die indeksspesies vroeër, later of glad nie verskyn het nie. In sulke gevalle word gebruik gemaak van assosiasiesones, waar die gekombineerde aanwesigheid van 'n aantal spesies of genera, soos die graptoliete van die Ordovisium en die Siluur, in ag geneem word.

Laagkomplekse wat onderbreek is deur plooiing, erosie, breukbeweging en magmatiese prosesse soos vulkane, kan op hul beurt in verband gebring word deur indeksfossiele te gebruik. Indien stollingsgesteentes in die laagkomplekse voorkom, kan dit gebruik word om die ouderdom van die lae en daardeur ook die van die fossiele te bepaal. Dit het meegebring dat die biostratifikasie van 'n relatiewe ouderdomsaanduiding na ʼn objektiewe aanduiding kon oorskakel.

Dit is egter net van toepassing Op gebeurtenisse sedert die Paleosoïkum en nie op rotse van die Proterosoïkum en Argeosoïkum (570 miljoen jaar gelede tot met die ontstaan van die aarde) nie, omdat daar nie baie betroubare en uitkenbare fossiele van die tydperke gevind is nie.

Ritmiese afsettings

Ritmiese herhalings kom in baie afsettings voor; die bekendste voorbeeld is steenkoolliggame, waar afsettings soos volg kan voorkom: konglomeraat, sandsteen, skalie, steenkool, konglomeraat, ensovoorts. 'n Soortgelyke sikliese sedimentasieafsetting word aangetref in soutpanne, waar die water gereeld verdamp en 'n opeenvolging van verskillende soutlae veroorsaak. Sulke ritmiese afsettings word gewoonlik oor groot gebiede waargeneem en die merke wat die verskillende watervlakke agtergelaat het, kan getel word met die oog op spesifieke, relatiewe ouderdomsbepaling.

Wanneer yslae in die lente smelt, word daar ook watermerke gelaat. ʼn Sweed, Gerard Jacob de Geer (1858-1943) het navorsing gedoen oor watermerke totdat hy daartoe in staat was om etlike duisende lae te dateer. Hy het 'n groot deurbraak gemaak toe hy 'n bepaalde laag met 'n geskiedkundige gebeurtenis kon verbind en so die eerste absolute geologiese datering kon maak. Onlangse klimmaatsveranderinge kan bepaal word deur 'n boorkern uit 'n boomstam te haal.

Die jaarringe kan mikroskopies ondersoek word, en die klimaatstoestande oor 'n tydperk kan bepaal word uit die digtheid van die jaarringe. Die metode word dendrochronologie genoem en met behulp van ou bome kan toestande tydens die Holoseen (party bome is 6000 jaar oud) bepaal word.

Magnetiese ompoling

Ook ʼn magnetiese tydskaal kan gebruik word om gebeure te dateer. Die magnetiese tydskaal word afgelei van sekere periodieke veranderinge in die magnetiese veld van die aarde, soos in sekere gesteentes waargeneem kan word. Wanneer stollings- en sedimentere gesteentes gevorm word, word die metaalelemente gerangskik volgens die magnetiese veld ten tyde van vorming, waaruit 'n aanduiding van ompoling verkry kan word.

Indien die huidige magnetiese veld met die van opeenvolgende sedimentêre lae vergelyk word, kan die geologiese ouderdom bepaal word deur die tussenpose tussen normale en omgekeerde polarisasie te bereken. Hierdie metode het ʼn betroubare tydskaal tot met die einde van die Tersiêre periode (65 miljoen jaar gelede tot vandag) gelewer. Die ouderdom van ouer gesteentes kan ook met behulp van die metode bepaal word mits daar ander gesteentes op dieselfde vlak is waarmee dit vergelyk kan word.

Die metode het die nadeel dat foutiewe ouderdomme bepaal word indien 'n ompoling per ongeluk nie waargeneem is nie (omdat monsters foutief ingesamel is of omdat geen gesteentes van dieselfde ouderdom aanwesig is nie). Huidige tegnologiese ontwikkelinge maak die metode egter betroubaarder en dit sal in die toekoms 'n groot bydrae tot akkurate ouderdomsbepaling lewer.

Fisies-chemiese metodes

'n Monster se absolute ouderdom kan bepaal word deur die radioaktiewe elemente daarin te meet. In die natuur kom sekere atome voor met onstabiele kerns, wat veroorsaak dat hulle radioaktief is. Sulke kerns word moederkerns genoem. Tydens radioaktiewe verval gee die moederkern energie af as gevolg van die verlies van $\alpha$- $\beta$- deeltjies en/of -$\gamma$-straling en verander van samestelling. 'n Dogterkern met ʼn ander samestelling, en gevolglik ʼn ander element, ontstaan hieruit.

Die moederkern se mate van verval is heeltemal onafhanklik van uitwendige fisiese en chemiese faktore en kan dus as 'n konstante beskou word. Die mate van verval word as die halfleeftyd uitgedruk en dit word gedefinieer as die tyd wat verloop het totdat die helfte van die aanwesige aantal radioaktiewe kerns in 'n monster verval het. Indien daar by die ontstaan van die monster geen dogterkerns aanwesig was nie, kan die monster se ouderdom bereken word deur die verhouding van moeder- tot dogterkerns en die halfleeftyd te bepaal. Die berekening word met behulp van die volgende formule gedoen:

t =${t^{1}/2 \over 0,693}$x 1n ${N_{o} \over N}$

t = monsterouderdom

$\mathbb {N} _{o}$ = oorspronklike aantal moederkerns

N = aantal aanwesige moederkerns

t ${1 \over 2}$ = halfleeftyd

Die samestelling en geskatte aard van die monster bepaal watter soorte dogter- en moederkerns vir die ouderdomsbepaling gebruik word. Daar moet genoeg isotope in die monster aanwesig wees om enige analitiese foute tot die minimum te beperk. Die halfleeftyd van die isotoop moet sodanig wees dat sowel moeder- as dogterkerns nog in die monster aanwesig is.

So byvoorbeeld word tritium (H-3) gebruik om die ouderdom van ou wyne te bepaal, want tritium se halfleeftyd is ongeveer 12 jaar, wat kort genoeg is om datering oor die afgelope 100 jaar moontlik te maak. Verdere faktore in die keuse van 'n isotoop is die noukeurige bepaling van die halfleeftyd daarvan. En die noukeurige bepaling van die verhouding van moeder- tot dogterkerns by die ontstaan van die monster; boonop mag geen moeder- of dogterkerns tot die monster toegevoeg of daarvan weggeneem word nie.

Radiokoolstofdatering

Radiokoolstofdatering word vir veral argeologiese tydsbepaling gebruik. Die metode is net na die Tweede Wêreldoorlog deur Willard Libby (geb. 1908) ontwikkel. Dit berus op die vorming van radioaktiewe koolstof-14 (C-14) en stikstof (N-14) uit die atmosfeer deur die verlies van, $\beta$-deeltjies. Die chemiese reaktiwiteit van C-14 is identies aan C-12 (die stabiele koolstofatoom), en gevolglik word C-14 as kootstofdioksied (C0₂) uit die atmosfeer opgeneem.

Plante inkorporeer dit in organiese materiaal deur middel van fotosintese, en die plante word deur diere geëet. Alle lewende organismes neem dus voortdurend C-14 in, maar die in name word beëindig sodra die organismes sterf, en dan word die C-14 in stikstof omgesit. Dooie organiese materiaal verloor dus stelselmatig C-14, terwyl die C-12 behou word. Die halfleeftyd van C-14 is, volgens nuwe aanduidings, 5730 jaar, wat beteken dat daar na 11 460 jaar slegs 'n kwart van die oorspronklike totale konsentrasie C-14 aanwesig is. Omdat die C-14/C-12- verhouding selfs in lewende materiaal laag is (1 C-14-kern vir elke 1 000 C-12-kerns), kan die verhouding nie met massaspektroskopie gemeet word nie.

Die verhouding kan wel gemeet word deur die aantal elektrone wat gedurende verval vrykom ($\beta$-deeltjies), te bepaal. Daar is gevind dat lewende materiaal elke 5 sekondes 1 deeltjie afgee, sodat die ouderdom van bene geskat kan word deur vas te stel hoeveel ,$\beta$-deeltjies in 'n periode vrykom. Die monster moet egter teen ander agtergrondradiasie beskerm word omdat C-14 minder deeltjies uitstraal as wat daar reeds in die atmosfeer aanwesig is.

Die betroubaarheid van die metode word deur verskeie faktore beïnvloed, maar die resultate is noukeuriger as die monster se straling oor 'n lang tydperk gemeet word. Die tydsverloop word bepaal deur die C- 14/ C-12-verhouding in die monster te meet, en daarom moet die navorser voor die tyd weet hoeveel C-14-kerns ten tyde van die organisme se dood aanwesig was.

Die bepaling word bemoeilik omdat die dogterkerns (stikstof) lankal uit die materiaal verdwyn het. 'n Mens moet dus die konsentrasie radio aktiewe koolstof in lewende organiese materiaal as ʼn aanduiding van die oorspronklike C-14-konsentrasie aanvaar. Die akkuraatheid van die metode word deur veranderings in die C-14/C-12-verhoudings van die afgelope 10 000 jaar beïnvloed. ʼn Ander verhouding het moontlik ontstaan as gevolg van kosmiese straling of 'n verandering in die aarde se magnetiese veld (waardeur meer kosmiese strale die aarde bereik).

Die verbranding van fossielbrandstof het 'n groot toename van CO₂ veroorsaak (met net C-12 in die CO₂), terwyl kerntoetse ʼn verhoogde C-14/ C-12-verhouding tot gevolg het (net C-14 word gevorm), Hierdie wisselings kan korrelasie nadelig beïnvloed. Wanneer ou materiaal gedateer word, kan dit nadelig beïnvloed word deur besmetting met jonger materiaal. 'n Besmetting van 1% kan veroorsaak dat 'n monster as 40 000 jaar oud geskat word in plaas van die korrekte 50 000 jaar. Omdat die metode relatief onakkuraat vir ou monsters is, word die ouderdom van monsters ouer as 30 000 jaar as slegs die minimumbestaansduur daarvan beskou.

Radiometriese ouderdomsbepaling van baie ou monsters

Die moderne geologiese tydskaal is gebaseer op die bepaling van radioaktiwiteit in rots monsters om daardeur hul ouderdom te bereken. Om dit moontlik te maak, moet die radioaktiewe elemente 'n baie lang halfleeftyd hê. In die verlede is ou monsters gedateer deur die uraan-tot-Ioodverhoudings te bepaal, want uraan, U-238, verval deur die opeenvolgende verlies van $\alpha$-deeltjies (heliumkerns) tot lood, Pb-206. Die halfleeftyd van die reaksie is 4500 miljoen jaar en die elemente wat aan die reaksie deelneem, bly in die monster agter, waar hul konsentrasie met 'n massaspektroskoop gemeet kan word.

Daar kan onakkurate bepalings gemaak word, want uraan is in sulke klein hoeveelhede aanwesig dat toetse onakkurate uitslae kan lewer. 'n Nuwe tegniek, waar die verhouding van kalium (K-40) tot argon (Ar-40, 'n stabiele edelgas) gemeet word, word deesdae meer algemeen gebruik. Die kaliumargonmetode is na die Apollo 11- sending gebruik om maanrotse te dateer en daar is gevind dat die oudste 4 600 miljoen jaar oud is. Op dieselfde manier is vasgestel dat ratse in die Onverwachtvallei in Oos-Transvaal 3700 miljoen jaar oud is.

Die rubidium-stronsiummetode word gebruik om die kalium-argonmetode se resultate te kontrolleer. Die metode se beperkings is dat rubidium se halfleeftyd en aanwesigheid moeilik is am te bepaal. Die toriummetode berus daarop dat 2 isotope (Th-230 en Th-232) in gelyke hoeveelhede in 'n monster voorkom, maar dat die Th-230- isotoop verval en die Th-232 nie. Die verhouding van die 2 isotope in die aardlaag is dus 'n goeie aanduiding van die ouderdom.

Termofuminessensie

Termoluminessensiedatering word gebruik am die ouderdom van erdewerk, fossielbene en -tande te bepaal. Die metode het egter sekere beperkings en kan net in sekere omstandighede gebruik word. Termoluminessensie gaan uit van die radioaktiewe uitstraling van elemente soos uraan en torium, wat in 'n monster bewaar is omdat die elektrone en hul gepaardgaande energie nie kan ontsnap het nie. Indien die monster in 'n laboratorium verwarm word, kom die elektrone vry en hul energie word uitgestraal.

Wanneer die monster afgekoel het, val die elektrone tot hul oorspronklike energietoestand terug. In die proses word die totale hoeveelheid energie wat vrygekom het, gemeet; daar is gevind dat ou monsters meer fig uitstraal.

Die monster word hierna aan ʼn kunsmatige dosis bestraling blootgestel, waarna dit weer verwarm en die nuwe uitstraling gemeet word. Die nuwe uitstralingsvlak word met die oorspronklike hoeveelheid lig vergelyk. Die ouderdom word bepaal deur die totale hoeveelheid bestraling in 'n monster se leeftyd met die oorblywende reaktiwiteit te vergelyk. Die metode kan egter onbetroubaar wees omdat 'n mens nie weet hoeveellig die monster reeds voor die tyd uitgestraal het nie.

Fluoordatering

Die grondslag van fluoordatering is reeds in die 19e eeu gelê, toe opgemerk is dat ou fossielbene meer fluoor as jongeres bevat. Dit word veroorsaak deur die aksie van grand water, waardeur die hidroksie-apatiet in die bene in fluoorapatiet omgesit word.

Die omsetting hang egter van die fluoorkonsentrasie in die grond af, sodat objektiewe resultate nie verkry kan word nie. Fluoordateringmaak hoogstens 'n relatiewe tydsbepaling van 2  monsters uit dieselfde gebied moontlik. Alternatiewe metodes van uraan en stikstofdatering, wat gebaseer is op konsentrasietoenames in monsters, kan net gebruik word om vas te stel of die monster 'n fossiel is, want die metodes is nie akkuraat nie.

Bronnelys

• Wêreldspektrum, 1982, ISBN 090840963X, volume 22, bl. 36