Geologiese tydskaal
’n Geologiese tydskaal is ’n indeling van die geskiedenis van die aarde in geologiese tydperke. Verskeie tydskale is al opgestel, maar in die geologie word die laaste weergawe gebruik van die Internasionale Kommissie oor Stratigrafie (IKS). Dit beteken dat in ouer publikasies dikwels alternatiewe name of daterings van bo- of ondergrense van tydperke gebruik word. Die nuutste weergawe van die IKS volg hier onder.
Volgorde[wysig | wysig bron]
In die 18de eeu al is die stratigrafiese kolom deur geoloë in verskillende eenhede of rotslae opgedeel. Gegrond op ooreenkomste kon rotslae wat in verskillende dele van die wêreld voorkom, vergelyk word. Daar bestaan egter steeds veral op klein skaal talle onduidelikhede, wat met die verbetering van stratigrafiese tegnieke en metodes steeds beter opgelos word.
Hoe lank die tydperke in die tydskaal geduur het, was onbekend tot met die uitvinding van radiometriese datering in die eerste helfte van die 20ste eeu. Tans het die gebruik van verskillende tegnieke die foutspeling by die datering van die belangrikste oorgange in die tydskaal verklein tot minder as 1%.
Die geskiedenis van die aarde word in vier hooftydperke, of eons, ingedeel (van oud tot jonk): die Hadeïkum, Argeïkum, Proterosoïkum en Fanerosoïkum. Dié word in eras verdeel, waarvan die Paleosoïkum, Mesosoïkum en Kainosoïkum die eras van die jongste eon, die Fanerosoïkum, is. Die laaste era, die Kainosoïkum, word weer verdeel in drie periodes: die Paleogeen, Neogeen en die huidige Kwartêr. Die Kwartêr word onderverdeel in die epogs Pleistoseen en Holoseen. Epogs word weer onderverdeel in tydsnedes.
Danksy radiometriese datering is vasgestel dat die laaste eon, die Fanerosoïkum, nie eens ’n tiende van die aarde se totale geskiedenis uitmaak nie. Die tyd voor dié eon word dikwels gesamentlik die Prekambrium genoem, dus die tyd voor die eerste Fanerosoïese periode, die Kambrium.
Geologiese tydskaal[wysig | wysig bron]
In die chronostratigrafie word eons, eras, periodes, epogs en tydsnedes genoem eonoteme, erateme, sisteme, series en etages. Dit verteenwoordig die gesteentes wat in die typerke gevorm het.
Eon/eonoteem | Era/erateem | Periode/sisteem | Epog/serie | Tydsnede/etage | Tyd gelede (miljoen jaar) |
---|---|---|---|---|---|
Fanerosoïkum | Kainosoïkum | Kwartêr | Holoseen | 0-0,0117 | |
Pleistoseen | Laat | 0,0117–0,126 | |||
Middel | 0,126–0,781 | ||||
Kalabrium | 0,781–1,806 | ||||
Gelasium | 1,806–2,588 | ||||
Neogeen | Plioseen | Piasensium | 2,588-3,60 | ||
Zancleum | 3,60-5,333 | ||||
Mioseen | Messinium | 5,333-7,246 | |||
Tortonium | 7,246-11,62 | ||||
Serravallium | 11,62-13,82 | ||||
Langhium | 13,82-15,97 | ||||
Burdigalium | 15,97-20,44 | ||||
Aquitanium | 20,44-23,03 | ||||
Paleogeen | Oligoseen | Chattium | 23,03-28,1 | ||
Rupelium | 28,1-33,9 | ||||
Eoseen | Priabonium | 33,9-38,0 | |||
Bartonium | 38,0-41,3 | ||||
Lutetium | 41,3-47,8 | ||||
Ipresium | 47,8-56,0 | ||||
Paleoseen | Tanetium | 56,0-58,7 | |||
Selandium | 58,7-61,6 | ||||
Danium | 61,6-66,0 | ||||
Mesosoïkum | Kryt | Laat | Maastricht | 66,0-72,1 | |
Campanium | 72,1-83,6 | ||||
Santonium | 83,6-86,3 | ||||
Coniakium | 86,3-89,8 | ||||
Turonium | 89,8-93,9 | ||||
Senomanium | 93,9-100,5 | ||||
Vroeg | Albium | 100,5-113,0 | |||
Aptium | 113,0-125,0 | ||||
Barremium | 125,0-129,4 | ||||
Hauterivium | 129,4-132,9 | ||||
Valanginium | 132,9-139,8 | ||||
Berriasium | 139,8-145,0 | ||||
Jura | Laat | Titonium | 145,0-152,1 | ||
Kimmeridgium | 152,1-157,3 | ||||
Oxfordium | 157,3-163,5 | ||||
Middel | Callovium | 163,5-166,1 | |||
Batonium | 166,1-168,3 | ||||
Bajosium | 168,3-170,3 | ||||
Aalenium | 170,3-174,1 | ||||
Vroeg | Toarsium | 174,1-183,0 | |||
Pliensbachium | 183,0-190,8 | ||||
Sinemurium | 190,8-199,3 | ||||
Hettangium | 199,3-201,3 | ||||
Trias | Laat | Rhaetium | 201,3-208,5 | ||
Norium | 208,5-228 | ||||
Karnium | 228-235 | ||||
Middel | Ladinium | 235-242 | |||
Anisium | 242-247,2 | ||||
Laat | Olenekium | 247,2-251,2 | |||
Indusium | 251,2-252,2 | ||||
Paleosoïkum | Perm | Lopingium | Changhsingium | 252,2-254,2 | |
Wuchiapingium | 254,2-259,9 | ||||
Guadalupium | Capitanium | 259,9-265,1 | |||
Wordium | 265,1-268,8 | ||||
Roadium | 268,8-272,3 | ||||
Sisuralium | Kungurium | 272,3-279,3 | |||
Artinskium | 279,3-290,1 | ||||
Sakmarium | 290,1-295,5 | ||||
Asselium | 295,5-298,9 | ||||
Karboon | Pennsylvanium | Gzhelium | 298,9–303,7 | ||
Kasimovium | 303,7–307,0 | ||||
Moskovium | 307,0–315,2 | ||||
Bashkirium | 315,2–323,2 | ||||
Mississippium | Serpukhovium | 323,2–330,9 | |||
Viséum | 330,9–346,7 | ||||
Tournaisium | 346,7–358,9 | ||||
Devoon | Laat | Famennium | 358,9 – 372,2 | ||
Frasnium | 372,2-382,7 | ||||
Middel | Givetium | 382,7-387,7 | |||
Eifelium | 387,7-393,3 | ||||
Vroeg | Emsium | 393,3-407,6 | |||
Pragium | 407,6-410,8 | ||||
Lochkovium | 410,8-419,2 | ||||
Siluur | Pridoli | 419,2-423,0 | |||
Ludlow | Ludfordium | 423,0-425,6 | |||
Gorstium | 425,6-427,4 | ||||
Wenlock | Homerium | 427,4-430,5 | |||
Sheinwoodium | 430,5-433,4 | ||||
Llandoveri | Telychium | 433,4-438,5 | |||
Aeronium | 438,5-440,8 | ||||
Rhuddanium | 440,8-443,4 | ||||
Ordovisium | Laat | Hirnantium | 443,4-445,2 | ||
Katium | 445,2-453,0 | ||||
Sandbium | 453,0-458,4 | ||||
Middel | Darriwilium | 458,4-467,3 | |||
Dapingium | 467,3-470,0 | ||||
Vroeg | Floium | 470,0-477,7 | |||
Tremadosium | 477,7-485,4 | ||||
Kambrium | Furongium | 10de tydsnede | 485,4-489,5 | ||
9de tydsnede | 489,5-494 | ||||
Paibium | 494-497 | ||||
3de epog | Guzhangium | 497-500,5 | |||
Drumium | 500,5-504,5 | ||||
5de tydsnede | 504,5-509 | ||||
2de epog | 4de tydsnede | 509-514 | |||
3de tydsnede | 514-521 | ||||
Terreneuvium | 2de tydsnede | 521-529 | |||
Fortunium | 529-541,0 |
Eon | Era | Periode | Tyd gelede (miljoen jaar) |
---|---|---|---|
Proterosoïkum | Neoproterosoïkum | Ediacarium | 541 – 635 |
Cryogenium | 635 – 850 | ||
Tonium | 850 – 1000 | ||
Mesoproterosoïkum | Stenaium | 1000–1200 | |
Ectasium | 1200–1400 | ||
Calymmium | 1400–1600 | ||
Paleoproterosoïkum | Statherium | 1600–1800 | |
Orosirium | 1800–2050 | ||
Rhyacium | 2050–2300 | ||
Siderium | 2300–2500 | ||
Argeïkum | Neoargeïkum | 2500–2800 | |
Mesoargeïkum | 2800 – 3200 | ||
Paleoargeïkum | 3200 – 3600 | ||
Eoargeïkum | 3600 – 4000 | ||
Hadeïkum | 4600 – 4000 |
Bronne[wysig | wysig bron]
- (en) Gradstein, F.M.; Ogg, J.G.; Schmitz, M.D. & Ogg, G.M.; 2012: A Geologic Time Scale 2012, Elsevier, ISBN 0-444-59425-6.
Wikimedia Commons het meer media in die kategorie Geologiese tydskaal.
Hierdie artikel is vertaal uit die Nederlandse Wikipedia