Asteroïdegordel: Verskil tussen weergawes

in Wikipedia, die vrye ensiklopedie
Blaai deur geskiedenis
← Ouer wysigingNuwer wysiging →
Content deleted Content added
VisueelWikiteks
Uitgebrei, besig
Lyn 1: Lyn 1:
[[Lêer:InnerSolarSystem-en.png|300px|duimnael|Die Asteroïdegordel (in wit) is tussen die wentelbane van [[Mars (planeet)|Mars]] en [[Jupiter (planeet)|Jupiter]] geleë.]]
[[Beeld:InnerSolarSystem-en.png|300px|thumb|Die asteroïdes van die binneste Sonnestelsel en Jupiter. Die gordel lê tussen die wentelbane van Jupiter en Mars.
{| style="width:100%;"
Die '''Asteroïdegordel''' is die gebied van die [[sonnestelsel]] wat rofweg tussen die [[Wentelbaan|wentelbane]] van [[Mars (planeet)|Mars]] en [[Jupiter (planeet)|Jupiter]] geleë is. Dit word beset deur verskeie onreëlmatig gevormde liggame wat [[asteroïde]]s genoem word. Die Asteroïdegordel word ook die Hoof-asteroïdegordel genoem, aangesien daar ander asteroïdes is soos dié naby aan die [[Aarde]] en die trojaan-asteroïdes.
|-
| valign=top|
{{legend0|#FFFF00|border=1px solid #B3B300|[[Son]]}}<br />
{{legend0|#6ad768|border=1px solid #2B9929|[[Trojaan (sterrekunde)|Jupiter-trojane]]}}<br />
{{legend0|#007DD6|border=1px solid #00508A|Wentelbane van die planete}}
| valign=top|
{{legend0|#e9e9e9|border=1px solid #999999|'''Asteroïdegordel'''}}<br />
{{legend0|#d39300|border=1px solid #855D00|Hilda-asteroïdes}}<br />
{{legend0|#c90000|border=1px solid #940000|[[Naby-aarde-voorwerp]]e {{small|(seleksie)}}}}
|}
]]
[[Beeld:Masses of asteroids vs main belt.png|thumb|300px|Die massa van die grootste 12 asteroïdes in vergelyking met die massa van al die ander asteroïdes in die gordel.<ref>Toe die grafiek gemaak is, is gereken Ceres beslaan 'n derde van die massa van die gordel. Meer onlangse ramings is 'n kwart van die massa.</ref>]]
[[Beeld:Ceres-Vesta-Eros compared to Pluto-Charon.jpg|300px|thumb|Verreweg die grootste voorwerp in die gordel is [[Ceres (dwergplaneet)|Ceres]]. Die totale massa van die asteroïdegordel is aansienlik minder as dié van [[Pluto]], en sowat twee keer dié van Pluto se maan [[Charon (maan)|Charon]].]]
Die '''asteroïdegordel''' is a [[torus]]vormige streek in die [[Sonnestelsel]], rofweg tussen die [[Wentelbaan|wentelbane]] van [[Jupiter]] en [[Mars]]. Dit bestaan uit talle soliede, onreëlmatig gevormde liggame wat [[asteroïde]]s genoem word. Die gordel word ook die '''hoofasteroïdegordel''' genoem, aangesien daar ander asteroïdes ook in die Sonnestelsel is, soos die [[naby-aarde-voorwerp]]e en [[Trojaan (sterrekunde)|trojane]].<ref name = Williams>{{cite news|url=http://www.universetoday.com/32856/asteroid-belt/|title=What is the Asteroid Belt?|author=Matt Williams|work=Universe Today|date=2015-08-23|accessdate=2016-01-30}}</ref>


==Beskrywing==
Die gordel bevat onder meer die [[dwergplaneet]] [[Ceres]] en die asteroïdes [[Vesta]], [[Pallas]] en [[Higeia]], wat saam sowat die helfte van die [[massa]] van die gordel beslaan. Van die kleiner asteroïdes is die grootte van ’n stofdeeltjie.
Die gordel bevat onder meer die [[dwergplaneet]] [[Ceres (dwergplaneet)|Ceres]] en die asteroïdes [[4 Vesta|Vesta]], [[2 Pallas|Pallas]] en [[10 Hygiea|Higeia]], wat saam sowat die helfte van die [[massa]] van die gordel beslaan.<ref name = Williams/> Van die kleiner asteroïdes is die grootte van ’n stofdeeltjie. Die totale massa van die gordel is sowat 4% van die [[Maan]] s'n, 22% van [[Pluto]] s'n en rofweg twee keer dié van Pluto se maan [[Charon (maan)|Charon]] (waarvan die deursnee 1&nbsp;200&nbsp;km is).


Ceres, die enigste voorwerp in die asteroïdegordel wat groot genoeg is om ’n dwergplaneet genoem te word, het ’n deursnee van sowat 950&nbsp;km, terwyl Vesta, Pallas en Hygiea elk ’n gemiddelde deursnee van minder as 600&nbsp;km het.<ref name="Krasinskyetal2002">{{cite journal| authorlink = Georgij A. Krasinsky| first=G. A.| last= Krasinsky| author2=Pitjeva, E. V.|author3=Vasilyev, M. V.|author4=Yagudina, E. I.| bibcode=2002Icar..158...98K| title=Hidden Mass in the Asteroid Belt| journal=Icarus| volume=158| issue=1| pages=98–105|date=July 2002| doi=10.1006/icar.2002.6837| author2-link=Elena V. Pitjeva}}</ref><ref name="Pitjeva2005">{{cite journal|last=Pitjeva|first=E. V.|authorlink=Elena V. Pitjeva|title=High-Precision Ephemerides of Planets—EPM and Determination of Some Astronomical Constants|journal=Solar System Research|date=2005|volume=39|issue=3|pages=176–186|url=http://iau-comm4.jpl.nasa.gov/EPM2004.pdf|doi=10.1007/s11208-005-0033-2|bibcode=2005SoSyR..39..176P|url-status=dead|archiveurl=https://web.archive.org/web/20140703074335/http://iau-comm4.jpl.nasa.gov/EPM2004.pdf|archivedate=3 Julie 2014 }}</ref><ref name="jplsbdb">{{cite web
⚫
Die asteroïdes is so yl versprei dat verskeie onbemande ruimtetuie al daardeur gestuur is. Tog bots van die groot asteroïdes teen mekaar en dan kan ’n asteroïdefamilie gevorm word waarvan die lede dieselfde wentelbaaneienskappe en samestelling het. Botsings kan ook ’n fyn stof tot gevolg hê wat ’n groot deel uitmaak van die [[diereriemlig]].
| first=Donald K.
| last=Yeomans
| date = 13 Julie 2006
| url = http://ssd.jpl.nasa.gov/sbdb.cgi
| title = JPL Small-Body Database Browser
| publisher = NASA JPL
| accessdate = 2010-09-27
| archiveurl= https://web.archive.org/web/20100929043420/http://ssd.jpl.nasa.gov/sbdb.cgi| archivedate= 29 September 2010}}</ref>


⚫
Die asteroïdes is so yl versprei dat verskeie onbemande ruimtetuie al daardeur gestuur is.<ref>{{cite news|url=http://www.universetoday.com/110276/why-the-asteroid-belt-doesnt-threaten-spacecraft/|title=Why the Asteroid Belt Doesn't Threaten Spacecraft|author=Brian Koberlein|work=Universe Today|date=2014-03-12|accessdate=2016-01-30}}</ref> Tog bots van die groot asteroïdes teen mekaar en dan kan ’n asteroïdefamilie gevorm word waarvan die lede dieselfde wentelbaaneienskappe en samestelling het. Botsings kan ook ’n fyn stof tot gevolg hê.
== Eksterne skakels ==

Die asteroïdegordel het uit die [[Sonnewel|oersonnewel]] ontstaan as ’n groep [[planetesimale]].<ref name=CosmosUp>{{cite web|url=http://www.cosmosup.com/how-did-the-asteroid-belt-form/|title=How Did The Asteroid Belt Form? Was There A Planet There?|publisher=CosmosUp|date=2016-01-17|accessdate=2016-01-30}}</ref> Planetesimale is die kleiner voorlopers van die [[protoplanete]]. Tussen Mars en Jupiter het [[swaartekrag]]versteurings deur Jupiter dit onmoontlik gemaak dat die materie planete kon vorm.<ref name=CosmosUp/><ref>{{cite web|url=http://www.space.com/16105-asteroid-belt.html|title=Asteroid Belt: Facts & Information|author=Nola Taylor Redd|work=Space.com|date=2012-06-11|accessdate=2016-01-30}}</ref> Botsings het te heftig geraak en in plaas van saamsmelt, het die planetesimale en die meeste van die protoplanete uitmekaargespat. As gevolg daarvan het 99,9% van die gordel se aanvanklike massa in die eerste 100&nbsp;miljoen jaar van die Sonnestel se geskiedenis verlore gegaan.<ref>{{cite web|first=Kelly|last=Beatty|date=March 10, 2009|url=http://www.skyandtelescope.com/astronomy-news/sculpting-the-asteroid-belt/|title=Sculpting the Asteroid Belt|publisher=Sky & Telescope|accessdate=2014-04-30 }}</ref> Sommige fragmente het eindelik in die binneste Sonnestelsel beland en tot [[meteoor]]botsings teen die binneplanete gelei. Die asteroïdes se wentelbane word steeds ontwrig wanneer hulle wentelperiodes om die Son ’n [[baanresonansie]] met Jupiter vorm. Teen hierdie wentelafstande kom ’n [[Kirkwoodgaping]] voor wanneer hulle in ander wentelbane geskuif word.<ref>{{cite journal|last1=Delgrande|first1=J. J.|last2=Soanes|first2=S. V.|title=Kirkwood's Gap in the Asteroid Orbits|journal=Journal of the Royal Astronomical Society of Canada|volume=37|date=1943|pages=187|bibcode = 1943JRASC..37..187D}}</ref>

Soorte [[klein Sonnestelselliggame]] in ander streke is die naby-aarde-voorwerpe, [[Sentour (kleinplaneet)|sentoure]], [[Kuipergordel]]voorwerpe, [[verstrooide skyf|verstrooideskyfvoorwerpe]], [[sednoïde]]s en [[Oortwolk]]voorwerpe.

Op 22 Januarie 2014 het wetenskaplikes van die [[Europese Ruimteagentskap]] (ESA) berig oor die heel eerste definitiewe waarneming van [[waterdamp]] op Ceres, die grootste voorwerp in die asteroïdegordel.<ref name="KüppersO’Rourke2014">{{cite journal|last1=Küppers|first1=Michael|last2=O’Rourke|first2=Laurence|last3=Bockelée-Morvan|first3=Dominique|last4=Zakharov|first4=Vladimir|last5=Lee|first5=Seungwon|last6=von Allmen|first6=Paul|last7=Carry|first7=Benoît|last8=Teyssier|first8=David|last9=Marston|first9=Anthony|last10=Müller|first10=Thomas|last11=Crovisier|first11=Jacques|last12=Barucci|first12=M. Antonietta|last13=Moreno|first13=Raphael|title=Localized sources of water vapour on the dwarf planet (1) Ceres|journal=Nature|volume=505|issue=7484|date=2014|pages=525–527|issn=0028-0836|doi=10.1038/nature12918|bibcode = 2014Natur.505..525K|pmid=24451541}}</ref> Die waarneming is gedoen danksy die [[Infrarooi|ver-infrarooi]]vermoëns van die [[Herschel-ruimtesterrewag]].<ref name="NASA-20140122">{{cite web|last1=Harrington|first1=J. D.|title=Herschel Telescope Detects Water on Dwarf Planet – Release 14-021|url=http://www.nasa.gov/press/2014/january/herschel-telescope-detects-water-on-dwarf-planet|date=22 Januarie 2014|work=[[NASA]]|accessdate=22 Januarie 2014 }}</ref> Dié ontdekking was ’n verrassing, want gewoonlik kom waterdamp om [[komete]] voor en nie om asteroïdes nie. Volgens een van die wetenskaplikes raak die onderskeid tussen komete en asteroïdes al hoe kleiner.<ref name="NASA-20140122"/>

==Sien ook==
*[[Asteroïde]]

==Verwysings==
{{Verwysings|2}}

==Skakels==
⚫
* [http://www.youtube.com/watch?v=S_d-gs0WoUw Asteroïde-ontdekkng van 1980 tot 2010]
⚫
* [http://solarsystem.nasa.gov/planets/profile.cfm?Object=Asteroids Asteroids Page] at [http://solarsystem.nasa.gov Nasa se verkenning van die Sonnestelsel]
{{Commons-kategorie inlyn|Main Belt asteroids|Asteroïdegordel}}
{{Commons-kategorie inlyn|Main Belt asteroids|Asteroïdegordel}}
{{vertaaluit| taalafk = en | il = Asteroid belt}}
⚫
* [http://www.youtube.com/watch?v=S_d-gs0WoUw Asteroid Discovery from 1980 to 2010]
⚫
* [http://solarsystem.nasa.gov/planets/profile.cfm?Object=Asteroids Asteroids Page] at [http://solarsystem.nasa.gov NASA's Solar System Exploration]


{{PlaneteSon}}
{{PlaneteSon}}


[[Kategorie:Asteroïdes]]
[[Kategorie:Asteroïdes| ]]
[[Kategorie:Sonnestelsel]]
[[Kategorie:Sonnestelsel]]

Wysiging soos op 10:54, 10 Maart 2020

Die asteroïdes van die binneste Sonnestelsel en Jupiter. Die gordel lê tussen die wentelbane van Jupiter en Mars.
     Son
     Jupiter-trojane
     Wentelbane van die planete 		     Asteroïdegordel
     Hilda-asteroïdes
     Naby-aarde-voorwerpe (seleksie)
Die massa van die grootste 12 asteroïdes in vergelyking met die massa van al die ander asteroïdes in die gordel.[1]
Verreweg die grootste voorwerp in die gordel is Ceres. Die totale massa van die asteroïdegordel is aansienlik minder as dié van Pluto, en sowat twee keer dié van Pluto se maan Charon.

Die asteroïdegordel is a torusvormige streek in die Sonnestelsel, rofweg tussen die wentelbane van Jupiter en Mars. Dit bestaan uit talle soliede, onreëlmatig gevormde liggame wat asteroïdes genoem word. Die gordel word ook die hoofasteroïdegordel genoem, aangesien daar ander asteroïdes ook in die Sonnestelsel is, soos die naby-aarde-voorwerpe en trojane.[2]

Beskrywing

Die gordel bevat onder meer die dwergplaneet Ceres en die asteroïdes Vesta, Pallas en Higeia, wat saam sowat die helfte van die massa van die gordel beslaan.[2] Van die kleiner asteroïdes is die grootte van ’n stofdeeltjie. Die totale massa van die gordel is sowat 4% van die Maan s'n, 22% van Pluto s'n en rofweg twee keer dié van Pluto se maan Charon (waarvan die deursnee 1 200 km is).

Ceres, die enigste voorwerp in die asteroïdegordel wat groot genoeg is om ’n dwergplaneet genoem te word, het ’n deursnee van sowat 950 km, terwyl Vesta, Pallas en Hygiea elk ’n gemiddelde deursnee van minder as 600 km het.[3][4][5]

Die asteroïdes is so yl versprei dat verskeie onbemande ruimtetuie al daardeur gestuur is.[6] Tog bots van die groot asteroïdes teen mekaar en dan kan ’n asteroïdefamilie gevorm word waarvan die lede dieselfde wentelbaaneienskappe en samestelling het. Botsings kan ook ’n fyn stof tot gevolg hê.

Die asteroïdegordel het uit die oersonnewel ontstaan as ’n groep planetesimale.[7] Planetesimale is die kleiner voorlopers van die protoplanete. Tussen Mars en Jupiter het swaartekragversteurings deur Jupiter dit onmoontlik gemaak dat die materie planete kon vorm.[7][8] Botsings het te heftig geraak en in plaas van saamsmelt, het die planetesimale en die meeste van die protoplanete uitmekaargespat. As gevolg daarvan het 99,9% van die gordel se aanvanklike massa in die eerste 100 miljoen jaar van die Sonnestel se geskiedenis verlore gegaan.[9] Sommige fragmente het eindelik in die binneste Sonnestelsel beland en tot meteoorbotsings teen die binneplanete gelei. Die asteroïdes se wentelbane word steeds ontwrig wanneer hulle wentelperiodes om die Son ’n baanresonansie met Jupiter vorm. Teen hierdie wentelafstande kom ’n Kirkwoodgaping voor wanneer hulle in ander wentelbane geskuif word.[10]

Soorte klein Sonnestelselliggame in ander streke is die naby-aarde-voorwerpe, sentoure, Kuipergordelvoorwerpe, verstrooideskyfvoorwerpe, sednoïdes en Oortwolkvoorwerpe.

Op 22 Januarie 2014 het wetenskaplikes van die Europese Ruimteagentskap (ESA) berig oor die heel eerste definitiewe waarneming van waterdamp op Ceres, die grootste voorwerp in die asteroïdegordel.[11] Die waarneming is gedoen danksy die ver-infrarooivermoëns van die Herschel-ruimtesterrewag.[12] Dié ontdekking was ’n verrassing, want gewoonlik kom waterdamp om komete voor en nie om asteroïdes nie. Volgens een van die wetenskaplikes raak die onderskeid tussen komete en asteroïdes al hoe kleiner.[12]

Sien ook

Verwysings

  1. ↑ Toe die grafiek gemaak is, is gereken Ceres beslaan 'n derde van die massa van die gordel. Meer onlangse ramings is 'n kwart van die massa.
  2. ↑ 2,0 2,1 Matt Williams (23 Augustus 2015). "What is the Asteroid Belt?". Universe Today. Besoek op 30 Januarie 2016.
  3. ↑ Krasinsky, G. A.; Pitjeva, E. V.; Vasilyev, M. V.; Yagudina, E. I. (Julie 2002). "Hidden Mass in the Asteroid Belt". Icarus. 158 (1): 98–105. Bibcode:2002Icar..158...98K. doi:10.1006/icar.2002.6837.
  4. ↑ Pitjeva, E. V. (2005). "High-Precision Ephemerides of Planets—EPM and Determination of Some Astronomical Constants" (PDF). Solar System Research. 39 (3): 176–186. Bibcode:2005SoSyR..39..176P. doi:10.1007/s11208-005-0033-2. Geargiveer vanaf die oorspronklike (PDF) op 3 Julie 2014.
  5. ↑ Yeomans, Donald K. (13 Julie 2006). "JPL Small-Body Database Browser". NASA JPL. Geargiveer vanaf die oorspronklike op 29 September 2010. Besoek op 27 September 2010.
  6. ↑ Brian Koberlein (12 Maart 2014). "Why the Asteroid Belt Doesn't Threaten Spacecraft". Universe Today. Besoek op 30 Januarie 2016.
  7. ↑ 7,0 7,1 "How Did The Asteroid Belt Form? Was There A Planet There?". CosmosUp. 17 Januarie 2016. Besoek op 30 Januarie 2016.
  8. ↑ Nola Taylor Redd (11 Junie 2012). "Asteroid Belt: Facts & Information". Space.com. Besoek op 30 Januarie 2016.
  9. ↑ Beatty, Kelly (10 Maart 2009). "Sculpting the Asteroid Belt". Sky & Telescope. Besoek op 30 April 2014.
  10. ↑ Delgrande, J. J.; Soanes, S. V. (1943). "Kirkwood's Gap in the Asteroid Orbits". Journal of the Royal Astronomical Society of Canada. 37: 187. Bibcode:1943JRASC..37..187D.
  11. ↑ Küppers, Michael; O’Rourke, Laurence; Bockelée-Morvan, Dominique; Zakharov, Vladimir; Lee, Seungwon; von Allmen, Paul; Carry, Benoît; Teyssier, David; Marston, Anthony; Müller, Thomas; Crovisier, Jacques; Barucci, M. Antonietta; Moreno, Raphael (2014). "Localized sources of water vapour on the dwarf planet (1) Ceres". Nature. 505 (7484): 525–527. Bibcode:2014Natur.505..525K. doi:10.1038/nature12918. ISSN 0028-0836. PMID 24451541.
  12. ↑ 12,0 12,1 Harrington, J. D. (22 Januarie 2014). "Herschel Telescope Detects Water on Dwarf Planet – Release 14-021". NASA. Besoek op 22 Januarie 2014.

Skakels

Ontsluit van "https://af.wikipedia.org/w/index.php?title=Asteroïdegordel&oldid=2150318"