George Daneel

George Daneel
George Daneel in 1928
Volle naam	George Murray Daneel
Geboortedatum	(1904-08-29)29 Augustus 1904
Geboorteplek	Calvinia, Unie van Suid-Afrika
Sterftedatum	19 Oktober 2004 (op 100)
Sterfteplek	Franschhoek, Suid-Afrika
Lengte	1,86 m
Massa	86,2 kg
Skool	Robertson Boys High, Robertson
Universiteit	Universiteit van Kaapstad Universiteit Stellenbosch
Rugbyloopbaan
Loopbaan as speler
Posisie(s)	Agsteman
Professionele / senior klubs
Jare	Klub / span	Weds	(pte)
1928–1931 1931 ?	Westelike Provinsie Goue Leeus Luiperds	? ? 1	(?) (?) (?)
Nasionale span(ne)
Jare	Land	Weds	(pte)
1928–1932	Suid-Afrika	8	(6)

Ds. George Murray Daneel (Calvinia, 29 Augustus 1904 – Franschhoek, 19 Oktober 2004) was ’n predikant in die Nederduitse Gereformeerde Kerk en die eerste en tot dusver (2015) enigste Springbok-rugbyspeler wat honderd jaar oud geword het. Hy was een van die eerste NG predikante wat apartheid probeer bekamp het deur gesprekvoering tussen die verskillende Suid-Afrikaanse rassegroepe aan te moedig en hom selfs openlik teen apartheid uitgespreek het.

Herkoms

Daneel se pa, Marthinus Daneel, hier afgeneem in 1896 as lid van Stellenbosch se heel eerste rugbytoerspan.

Ds. Daneel se grootouers aan vaderskant, ds. Alexander Berthin Daneel en Margaretha Louw, kort ná hul troudag in 1863.

George Daneel was die derde geslag aan vaderskant wat NG predikant geword het. Sy oupa ds. Alexander Daneel, kerklike patriarg, het sy hele bediening van 1862 tot hy oorlede is in die amp op 22 Maart 1899 in die gemeente Heidelberg, Kaap deurgebring. Sy pa, ds. M.S. Daneel, was leraar van Calvinia van 1898 tot 1906, Fraserburg tot 1914 en laastens Victoria-Wes tot hy sy emeritaat aanvaar het in 1934.

George Daneel se ouma aan vaderskant was Margaretha Johanna Louw (7 April 1846 – 1 Junie 1934), 'n dogter van Johannes Wynand Louw (13 Desember 1820 – 13 Februarie 1873) en Maria Elizabeth Smuts (28 November 1824 – 2 Oktober 1895). Margaretha Louw se moeder was 'n niggie van Alexander Daneel se moeder. Sy ouma het haar gedurende baie jare nie alleen getrou ter syde gestaan het nie, maar hom ook wonderlik aangevul. Terwyl hy soms stug voorgekom het, was sy die minsaamheid self; terwyl hy die deftige waardigheid van die ouer geslag predikante in 'n volle mate gehandhaaf het, het sy gemeensaam met almal omgegaan; terwyl erns by hom oorweeg het, het sy 'n blye humorsin gehad wat haar tot op hoë leeftyd gekenmerk het. Hul hoogs gelukkige huwelikslewe is met nege seuns en drie dogters geseën. Van dié egpaar se kinders het ook ds. Johannes Wynand Daneel (1865–1940), George Daneel se oom, predikant geword. Hy was die skoonseun en opvolger van eerw. Stephanus Hofmeyr in die Soutpansberge, en ds. Marthinus Daneel.

Ds. Daneel se moeder, en Marthinus Daneel se eerste vrou, was Charlotte Louisa Murray (16 Junie 1874 – 1 September 1916), die dogter van ds. George Murray, wat ten tyde van haar geboorte predikant was van die NG gemeente Willowmore. Aan vaderskant was haar oupa en George Daneel se oupagrootjie dus ds. Andrew Murray sr., terwyl vier van haar ooms aan vaderskant (John, Andrew, William en Charles) predikant geword het en vier van haar Murray-tantes met ’n predikant getrou het: Maria (1831–1912) met ds. J.H. Neethling, Jemima (1836–1904) met ds. Andries Adriaan Louw, Isabella (1839–1929) met ds. J.H. Hofmeyr en Elizabeth (1855–1917) met ds. H.L. Neethling. Charlotte Daneel is oorlede op 1 September 1916 nadat sy die lewe geskenk het aan 10 kinders.

Sy pa, Marthinus Daneel, het aan die Kweekskool op Stellenbosch studeer waar hy in 1891 vir die eerste span rugby gespeel het en weer van 1894 tot 1896. Marthinus Daneel se broer John, George se oom, het tydens sy studiejare aan die Kweekskool van 1886 tot 1889 ook vir Stellenbosch se eerste span gespeel. Ook George se broer Henry het in rugby uitgeblink en in 1906 as lid van die eerste Springbokspan saam met Paul Roos in Groot-Brittanje getoer.

Kinderjare en opleiding

Die Maties se eerste rugbyspan in 1925. George Daneel staan vierde van links in die agterste ry.

Die Universiteit van Stellenbosch se rugbyspanne, 1928. Daneel, wat in daardie jaar onderkaptein van die eerste span was, sit sewende van links in die tweede ry van voor.

George Daneel het sy eerste twee lewensjare in die pastorie op Calvinia deurgebring, waarna die gehuis verhuis na Fraserburg waar sy vader op 29 September 1906 as leraar bevestig is. George begin sy skoolonderrig in 1911 aan die plaaslike skool, maar drie jaar later vertrek die gesin na Victoria-Wes, ook in die Karoo. Hier sou ds. Marthinus Daneel 20 jaar bly tot sy aftrede in 1934. George sit sy skoolloopbaan op Calvinia voort, maar matrikuleer in 1921 op Robertson.

Hy besluit om in soveel van sy voorsate se voetspoor te volg en gaan die Universiteit van Kaapstad waar hy in 1922 en 1923 sonder welslae in die teologie studeer. Aan die Victoria-kollege en Kweekskool op Stellenbosch studeer hy van 1924 terwyl hy ’n inwoner was van die Wilgenhof-koshuis. Hy speel van 1925 tot 1930 vir Stellenbosch se eerste rugbyspan, van 1925 tot 1928 vir die Westelike Provinsie en in 1928 en van 1930 tot 1932 vir die Springbokke. In eersgenoemde jaar is hy as agtsteman gekies om teen die eerste besoekende span uit Nieu-Seeland te speel en het as flank en agtsteman ook teen Frankryk en Engeland uitgedraf en in 1931/'32 in Brittanje saam met die Springbokke getoer. Sy laaste Bok-kragmeting was op dié toer teen Skotland in 1932.

Dit was tydens dié toer in dat hy in aanraking gekom het met Frank Buchman se Oxford-groep en hy besluit om rugby te laat vaar en deel te word van die Morele Herbewapening, hoewel hy nog soms spanne afgerig het. Sy laaste wedstryd op provinsiale vlak was toe hy tydens die Tweede Wêreldoorlog oorreed is om vir Wes-Transvaal te speel nadat hul kaptein Nic Bierman siek geword het.

Nadat hy sy studie aan die Kweekskool voltooi het, is prop. George Daneel op 11 Julie 1931 as hulpprediker van die NG gemeente op sy geboortedorp, Calvinia, bevestig. Hy was ongetroud en beroepe was skaars weens die Groot Depressie; daarom aanvaar ds. Daneel buitekerklike werk en verlaat Calvinia. Op 1 Julie 1940 word hy ’n kapelaan in Noord-Afrika en later aan ander gevegsfronte. Later is hy bevorder tot senior kapelaan.

Gesinslewe

George Daneel trou op 28 Desember 1940, toe hy al 36 jaar oud was, met Johanna Stolp, wat sowat 10 jaar jonger as hy was. Drie dogters is uit dié huwelik gebore: Charlotte, genoem na haar ouma aan moederskant, Marie-Louise (later Steyn) en Suzette (volgens ’n ander bron Suzan) Burrel, wat na Engeland geëmigreer het. Met sy afsterwe was daar nege kleinkinders en een agterkleinkind.

In Grahamstad

Die kerkraad van die NG gemeente Grahamstad ten tyde van die nuwe kerkgebou se inwyding. Ds. Rabie sit vierde van links in die voorste ry en ds. Daneel vyfde.

Ná die Tweede Wêreldoorlog word hy op 6 April 1946 as leraar van die NG gemeente Grahamstad bevestig nadat hy die beroep ontvang het terwyl hy veldprediker van die Suid-Afrikaanse troepe in Italië was. Begin 1947 het die gemeente onder ds. Daneel se leiding ’n perseel met twee ou geboue op die hoek van Mark- en Hillstraat teen £3 000 gekoop met die oog op die bou van 'n nuwe kerk. Eers drie jaar later het die kerkraad besluit dat die tyd om met die bouwerk 'n aanvang te maak, ryp was. Kort daarna is die bekende argitek, mnr. Wynand H. Louw, van die Paarl, versoek om 'n plan te voorsien en later in die jaar is die uitvoering daarvan opgedra aan die bouaannemer, F.P. van Heerden, van Germiston, wat reeds meer as 30 kerkgeboue tot sy krediet gehad het.

Op 18 Januarie 1951 is die eerste sooi deur dr. J.D. Louw gespit en die boubedrywighede begin. Die werk het so fluks gevorder dat ds. Daneel die hoeksteen op 17 Maart 1951 kon lê by welke geleentheid ds. H.C. Hopkins, van Fort Beaufort, die rede gehou het. 'n Skaduwee het oor die bouverrigtinge geval toe oom Ben van Heerden, die bouvoorman, wat nie alleen sy werk op baie bekwame wyse gedoen het nie maar ook van die begin af die volste vertroue van die gemeente geniet het, op die aand van 31 Mei plotseling oorlede is. Sy plek is deur J. de Wit geneem en einde Augustus, dit wil sê in die baie kort tyd van sewe en 'n half maande, was die werk feitlik voltooi. Die gebou van swart en rooibruin sierstene bied sitplek aan ten minste 700 persone. Die banke van die ou kerk is op die galerye gebruik, terwyl die nuwe banke asook die preekstoel van Transvaalse kiaat vervaardig is. Die toringhorlosie en klok wat nog in 'n uitstekende toestand was, het gekom uit die bekende Tower House in Bathurststraat en is teen 'n baie billike prys verkry. 'n Pyporrel sou later aangebring word. Van die boukoste is reeds met die inwyding sowat die helfte deur die bydraes van die gemeente en hulp van buite byeengebring.

Die inwyding van die nuwe kerk op 14 September 1951 was 'n baie belangrike mylpaal in die geskiedenis van die NG kerk in die toe oorwegend Engelssprekend Grahamstad bereik. Die verwesenliking van hierdie lank gekoesterde ideaal waarvoor met die jare gebid en gewerk is, het as besieling vir die gemeente gedien om met nuwe moed die toekoms in te gaan, aldus ds. Hopkins.

Ds. Daneel is in Augustus 2001 , toe hy 97 jaar oud was, genooi om die Nagmaal in Grahamstad se NG kerk, waarvan hy die hoeksteen 50 jaar tevore gelê het, te bedien.

In die Setlaarstad het ds. Daneel ál meer betrokke geraak by die beweging vir morele herbewapening. In 1953 het hy die eerste veelrassige konferensie van die groep vir geestelike en morele herbewapening in Lusaka bygewoon. Die regering het toe gelas dat dié groep, wat rassesamewerking in kerkverband bevorder het, sy werksaamhede staak. Hulle het "vriendelik dog ferm" geweier, aldus ds. Daneel.

Hy aanvaar demissie op 5 Julie 1953 sodat hy hom voltyds daarop kon toespits, eers van 1955 tot 1981 in Pretoria en toe van 1982 tot 1989 in Windhoek. Destyds, toe apartheid veral in ’n stad soos Pretoria hoogty gevier het, het hy en sy vrou moeite gedoen om dialoog tussen verskillende rasse aan te moedig.

Aftrede

Die Daneel se grafsteen in die ou begraafplaas by die Hugenote-museum op Franschhoek.

In 1990 gaan vestig George en Johanna Daneel hulle in Huis Herfsblaar in Pretoria. In 1996, met die oog op sy 92ste verjaardag, het Beeld hom uitgevra oor die geheim van sy lang lewe. "Dit is nie my skuld dat ek so oud geword het nie," het hy gesê en verwys na ’n oom van hom wat 102 jaar oud geword het nie. Hy het sy lang lewe daarna toegeskryf dat hy fiks was en gedissiplineerd gelewe het sonder drank en rook. In dieselfde berig het hy ’n staaltjie vertel van sy pa wat vir Calvinia se eerste span rugby gespeel het tot hy agtergekom het die gemeente hou bidure "vir die predikant dat hy tog bekeer sal word". Oor die destydse Waarheids-en-versoeningskommissie het hy gesê hy hoop dit sou "groter eensgesindheid in die land bevorder". Ds. Daneel het nog tot op 90 tennis gespeel en daarna gestap vir oefening.

Johanna Daneel is op Vrydag 22 Mei 1998 op Franschhoek oorlede, net drie maande nadat sy en ds. Daneel daarheen verhuis het om by hul dogter Charlotte en dié se man, Derk Blaise, te gaan woon. Sy was 84 jaar oud.

Ds. Daneel het sy honderdste verjaardag tydens ’n feesgeleentheid in 2004 in die NG kerk op Franschhoek gevier wat deur sowat 200 mense bygewoon is. Hy was toe die oudste lewende predikant en oud-Springbok. Skaars twee maande later is hy oorlede en twee dae later, op 21 Oktober, uit die NG kerk Franschhoek begrawe. Op die begrafnis het Charlotte Daneel gesê: "Dankie dat julle vir die tweede keer in twee maande by dié lieflike kerk op Franschhoek bymekaarkom om die lewe van George Daneel te vier. Gister toe dit so heerlik gereën het, het ek my voorgestel dat pappie by die hemelpoort aangekom het, en toe hy daar met ope arms ontvang en verwelkom word, dat hy op 'n rustige en droë manier gesë het: 'Baie dankie, dit is goed, ek kom graag in, maar dan moet julle darem eers sorg vir 'n bietjie reën daar in Franschhoek en die Boland, want dit is baie droog daar." Sy het gesê ds. Daneel was nie siek nie, maar is "letterlik weens ouderdom dood". Sy het gesê sy naasbestaandes "voel geseënd dat hul pa so lank geleef het dat hy die nuwe Suid-Afrika kon sien".

Bronne

• (af) Van der Merwe, dr. Gerdrie in Symington, Johan. 2005. Jaarboek van die NG Kerke 2006. Wellington: Tydskriftemaatskappy.
• (af) Craven, Danie en Jordaan, Piet. 1955. Met die Maties op die rugbyveld 1880–1955. Kaapstad, Bloemfontein, Johannesburg: Nasionale Boekhandel Beperk.