Warskou

Warskou Warszawa
Kaart	Wapen
	Vlag
Land	Pole
Woiwodskap	Masowië
Koördinate	52°13′N 21°2′O
Stigting (eerste verwysing)	1281/1321
Stadstatus	1334
Oppervlakte:
- Totaal	517,9 vk km
Hoogte bo seevlak	103 m
Bevolking:
- Totaal (31 Desember 2010)	1 720 398
- Bevolkingsdigtheid	3 326/vk km
Tydsone	MET (UTC +1)
- Somertyd	MEST (UTC +2)
Klimaat
- Tipe	Kontinentaal-gematig
- Gemiddelde jaarlikse temperatuur	8,0 °C
- Gem. temp. Januarie/Julie	-2,4 / 19,1 °C
- Gemiddelde jaarlikse neerslae	555 mm
Burgemeester	Hanna Gronkiewicz-Waltz
Amptelike Webwerf	www.um.warszawa.pl/

Warskou (Pools: Warszawa [varˈʃava]) is die hoofstad van die Republiek van Pole en die administratiewe sentrum van die woiwodskap Mazowieckie (Masowië). Dit is ook grootste stad van Pole met 'n bevolking van 1 720 398 in die stad self en sowat 3,5 miljoen in die metropolitaanse gebied. Warskou is die agste grootste stad in die Europese Unie.

Warskou is aan die Weichsel- (Wisła-) rivier geleë en tans een van die beduidendste ekonomiese, kulturele en politieke sentra in Sentraal- en Oos-Europa. Die stad is die setel van 'n Rooms-Katolieke aartsbiskop, beskik oor talle universiteite, die Poolse Akademie van Wetenskappe, 'n operahuis, teaters, musea, biblioteke en monumente. Die historiese stadskern van Warskou is deur UNESCO in 1980 as 'n wêrelderfenisgebied gelys. Die belangrikste argitektoniese besienswaardighede sluit die Kasteelplein met die koninklike kasteel en die Sigismund-monument, die Sint-Johannes-katedraal, die Jesuïetekerk en die markplein in die historiese stadsentrum met sy geboue in die Renaissance- en Barokstyl in.

Warskou se ekonomie word deur 'n wye verskeidenheid nywerhede gekenmerk, waaronder voertuigvervaardiging, metaalverwerking, staalvervaardiging, presisiewerktuie en elektroniese toerusting, tekstiel-, papier-, leer- en voedselverwerking. Die stad is 'n beduidende sentrum van die Poolse mediabedryf, en talle uitgewerye is hier gesetel. Die Warskouse effektebeurs is die belangrikste in die land. Toerisme is een van die toonaangewende bedrywe in die dienstesektor. As die beduidendste Poolse vervoersentrum beskik Warskou oor 'n internasionale lughawe.

Die eerste historiese verwysing na Warskou dateer uit die jaar 1313, tog het aanvanklik Krakau (Pools: Kraków) as Poolse hoofstad gefungeer. Eers in die 16de en 17de eeu het die Poolse monarge begin om die land vanuit Warskou te regeer - dit was koning Sigismund III wat Warskou in 1596 tot hoofstad van die Koninkryk Pole verhef het, terwyl Krakau se funksie vervolgens tot kroningstad van Poolse monarge beperk was.

Ná die Derde Poolse Deling is Warskou in 1795 by Pruise ingelyf. Franse troepe het die stad in 1806 beset, en Warskou het as hoofstad van die Hertogdom Warskou, wat deur Napoléon Bonaparte geskep is, weer 'n administratiewe funksie vervul. Volgens 'n besluit van die Kongres van Wene het Warskou in 1815 die hoofstad van die sogenaamde Kongrespole geword. Die Koninkryk Pole het destyds 'n personele unie met Rusland gevorm.

Die inwoners van Warskou het in 1830/1831 en 1863/1864 in opstand teen die Russiese bewind gekom. Nadat die stad tydens die Eerste Wêreldoorlog tussen 1915 en 1918 deur Duitse troepe beset was, het dit eers in 1918 weer die hoofstad van die onafhanklike Republiek van Pole geword. In 1939 is Warskou ná die Duitse inval beset. Die besettingsbewind het in April en Mei 1943 aanleiding tot die opstand in die Warskou-ghetto en tussen Augustus en Oktober 1944 tot 'n algemene opstand gegee. As gevolg van die oorlogshandelinge is Warskou grotendeels verwoes en tussen 1945 en 1963 oorwegend volgens die historiese boustyle heropgebou.

In administratiewe opsig word Warskou in 18 stadsdistrikte (Dzielnice Warszawy) verdeel, waarby Śródmieście (letterlik "Stadsentrum") die binnestad behels. Sowat 'n kwart van die stadsgebied word deur parke en ander groen ruimtes beslaan.

Klimaat

Warskou is in die oorgangsgebied tussen die maritieme en vastelandse klimaatsone van Europa geleë. Die jaarlikse gemiddeld is 8 °C, met gemiddeldes van -3 °C in Januarie en 19 °C in Julie. Somers is dikwels warm, terwyl die winters koel of selfs koud kan wees.

In die algemeen het die Poolse hoofstad 'n droë klimaat waarby die jaarlikse reënval meestal 550 mm nie oorskry nie. Dik sneeulae kom dikwels gedurende die wintermaande voor, en mere in parke bevries net soos die Weichsel-rivier vinnig.

Geskiedenis

Vroeë en middeleeuse geskiedenis

Sommige legendes beweer dat die stadsnaam Warszawa van 'n visserspaar, Wars en Sawa, afgelei is - maar waarskynlik was dit eerder Warsz, die eienaar van die eerste stuk landbougrond langs die Weichsel.

Eerste historiese verwysings na 'n versterkte nedersetting dateer uit 1262 toe die Litauers dit aan die brand gesteek en die Masowiese hertog Ziemowit I vermoor het. Omstreeks 1300 het Warskou stadstatus ontvang, en in 1413 is die stad met destyds 5 000 inwoners tot die hoofstad van Masowië verhef - 'n funksie wat voorheen deur Płock vervul is. Die laaste Masowiese hertoë, Stanisław en Janusz, was maar 24 en 26 jaar oud toe hulle kinderloos gesterf het. Die gebied het vervolgens in 1526 'n besitting van die Poolse kroon geword.

Vroeë moderne tyd

Warskou. Olieskildery deur Bernardo Bellotto, genoem Canaletto, 1770

Vanweë Warskou se sentrale ligging halfpad tussen Kraków en Vilnius was dit in die 16de eeu 'n geskikte gasheerstad van die Poolse Ryksdae, en sedert 1572 is ook die Poolse konings hier verkies. Maar eers toe die Poolse koningshof vanuit Krakau na Warskou verskuif is, het die stad 'n ongekende opswaai beleef.

'n Eerste aanleiding vir hierdie besluit was die brand in die Wawel-kasteel in 1595, maar eers ná sy veldtog teen die Moskou het die Poolse monarg Sigismund III Wasa hom in 1611 permanent hier gevestig.

Die Eerste Nordiese Oorlog tussen 1655 en 1660 het Warskou se groei slegs tydelik belemmer. Gedurende die heerskappy van Jan III Sobieski, die Wettynse koning, en Stanisław August II Poniatowski is grootskaalse bouprojekte onder leiding van eersterangse Saksiese en Italiaanse boumeesters aangepak. Adellike gesinne het hulle nou naby die koninklike hof begin vestig en talle paleise in die barokstyl laat oprig wat in elke opsig met dié van Wene of Praag kon meeding.

Kenmerkend vir hierdie periode was sogenaamde juridieke, privaat stede wat deur magnate in die omgewing van Warskou gestig is en oor hul eie administrasie beskik het. Die juridieke - soos Mariensztat of Leszno - is lankal as stadsbuurte by Warskou ingelyf, maar het hul oorspronklike stedelike straatrooster met markpleine tot vandag bewaar.

Die 19de eeu

Tussen 1795 en 1807 het Warskou as gevolg van die Poolse Delinge onder Pruisiese bewind gekom en deel uitgemaak van die gewes Suidoos-Pruise om daarna as hoofstad van die Hertogdom Warskou te dien. Sowat 'n eeu lank, vanaf 1815 tot 1914, was Warskou onder Russiese bewind. Die stad was 'n strategiese knooppunt wat twee keer aanvalle deur Pruise en Rusland moes afweer en daarna twee keer, in 1830 en 1831, deur Russiese troepe beleër is. Ook twee groot veldslagte is naby Warskou geveg - een teen Oostenrykse magte in 1809 en een teen die Rooi Leër in 1920. In 1861 en 1905 het straatgevegte in Warskou uitgebreek.

Twee periodes van vrede en stabiliteit - gedurende die tydperk van Kongrespole (1815-1830) en rondom die eeuwisseling van die 19de na die 20ste eeu het 'n ruspouse vir vinnige groei gelaat - die bevolking van Warskou het van 70 000 in 1795 tot 140 000 in 1830 en sowat 900 000 kort voor die Eerste Wêreldoorlog gestyg.

Die 20ste eeu: ondergang en hergeboorte

Tussen die oorloë het Warskou se bevolking verder gegroei tot 1,3 miljoen. Die stad was die onbetwiste sentrum van Pole op politieke, ekonomiese en opvoedkundige gebied - so het die plaaslike universiteite veertig persent van alle Poolse studente op hulle verenig. Warskou het daarnaas tot 'n elegante metropool ontwikkel wat die trotse bynaam "Parys van die Ooste" gedra het.

Maar dit was die tyd tussen 1939 en 1945 toe Warskou aan die mees tragiese lot van alle Poolse stede onderworpe was. Ná die Duitse inval in Pole is die stad byna drie weke lank, tussen 8 en 27 September 1939, deur Duitse troepe beleër. Sowat 'n tiende van die beboude stadsgebied is vernietig, en 12 000 Warskouers het hul lewens verloor.

Die volgende Duitse besettingstyd, wat vyf jaar sou voortduur, was deur ongekende terreur teen die plaaslike bevolking gekenmerk. Aanslae van Poolse weerstandsvegters op Duitsers of Poolse kollaborateurs is deur die openbare teregstelling van tien gyselaars vergeld. Strooptogte deur Duitse weermagslede en inhegtenisnemings was aan die orde van die dag, net soos dwangarbeid in Duitsland.

Die aantal Joodse burgers, wat in die Warskou-ghetto of in die Treblinka-konsentrasiekamp gesterf het, word op sowat 450 000 beraam. Gedurende die opstand in die Warskou-ghetto in April en Mei 1943 is sowat 'n tiende van die stadsgebied deur Duitse troepe platgestoot.

Warskou in Januarie 1945

Die algemene opstand in die volgende jaar het nog eens honderdduisende menselewens geëis - meer as 15 000 opstandelinge, tussen 150 000 en 180 000 burgerlikes (waarvan 40 000 in massateregstellings) en byna 20 000 Duitse weermagslede. Gedurende die gevegte, wat 63 dae lank gewoed het, is 'n kwart van die stadsgebied vernietig.

Uiteindelik het die Duitse besetters met die stelselmatige verwoesting van Warskou begin - 'n wreedheid waarvoor Adolf Hitler reeds op 1 Augustus 1944 die bevel gegee het. Die oorblywende bevolking van 700 000 is as dwangarbeiders na Duitsland of in konsentrasiekampe, ou mense en kinders na verskillende stede in die Duitse Generaal-goewerment gedeporteer.

Warskou was nou 'n spookstad waar Duitse troepe met die opblaas van geboue begin en 'n verdere 35 persent van die woongebiede vernietig het. Toe die stadsdele op die linkeroewer van die Weichsel op 17 Januarie 1945 deur die Rooi Leër ingeneem is, was van Warskou maar 'n verlate puinhoop oor. Die laaste brandende gebou was die Warskouse stadsbiblioteek met sy halfmiljoen boeke wat op die vorige dag met petrol oorgooi is.

Die aantal Warskouse slagoffers - 850 000 - was aan die einde van die oorlog groter as die gesamentlike aantal Britte en Amerikaners wat hul lewens verloor het. Net 34 van die stad se oorspronklik byna 1 000 historiese geboue was onbeskadig, 782 is volledig vernietig en 'n verdere 141 erg beskadig.

Warskou gedurende die Poolse Volksrepubliek

Kasteelplein (plac Zamkowy)

Die oorlewende Warskouers het ná die oorlog na hul stad teruggekeer. Die stadsregering, wat deur die Kommunistiese Party oorheers is, het besluit om Warskou volgens die historiese planne herop te bou. Vir hierdie doelwit is reeds in 1945 'n fonds gestig, en eerste boubedrywighede het in Februarie van daardie jaar begin.

Die heropbou van Warskou se ou, nuwe en Krakause Voorstad tussen 1946 en 1953 word as 'n argitektoniese meesterwerk beskou en is in 1980 deur UNESCO as wêrelderfenis aangewys. Dit is tot vandag toe die omvattendste heropbou van 'n historiese nedersetting wêreldwyd. Onder meer is geboue in Miodowa-, Długa- en Senatorska-straat asook op Teatralny- en Bankowy-plein volgens die historiese voorbeelde gerekonstrueer. Baie van die herstelwerk is gebaseer op panoramiese skilderye wat in die 18de eeu deur die Italiaanse meesterskilder Bernardo Bellotto (Canaletto) geskep is.

In 1971 is 'n komitee vir die heropbou van die Warskouse stadskasteel in die lewe geroep; dié historiese gebou is uiteindelik in die 1970's en 1980's gerekonstrueer. Boubedrywighede is steeds aan die gang; in die 1990's was Warskou die besigste bouterrein ná Berlyn. Meer onlangse projekte sluit die koninklike tuine asook die Brühlse en Saksiese Paleis in. Die meeste historiese geboue sal egter nooit meer herrys nie - veral omdat die straatrooster sedert 1939 grotendeels verander is. Die historiese Sesessie-boukuns in Marszałkowska-straat en die Jerusalem-lane het vir die nageslagte verlore gegaan.

'n Bronsgedenkplaat aan die monument van die Duitse kanselier Willy Brandt se historiese knieval op die Willy-Brandt-plein in Warskou. Dié knieval was 'n simbool vir versoening tussen Pole en Duitsers en is saam met Brandt se ontspanningsbeleid teenoor Oos-Europa in 1971 met die Nobelprys vir Vrede bekroon.

Ander stadsbuurte soos Mariensztat en Marszałkowska Dzielnica Mieszkaniowa (MDM) is in die sogenaamde reële sosialistiese styl heropgebou, terwyl 'n nuwe baken - die Warskouse Kultuurpaleis - tussen 1952 en 1955 in die stalinistiese styl ontstaan het.

In 1955 het Warskou as gasheerstad van die Warskouse Verdrag-konferensie opgetree; verskeie Oosbloklande het destyds 'n militêre bystandsverdrag onderteken. In dieselfde jaar is Wêreldjeugfees in Warskou gehou. Die totalitêre stalinistiese bewind het in Pole tot in 1956 voortgeduur; die sogenaamde Poolse Oktober het in daardie jaar 'n nuwe, meer liberale politieke klimaat ingelui.

In Maart 1968 het studente-onluste uitgebreek nadat 'n verbod op die opvoering van Adam Mickiewicz se toneelstuk Dziady ("Aand van die Voorvaders") geplaas is. Dit was die begin van 'n nuwe politieke era, en uiteindelik is party- en staatsleier Gomułka in 1970 deur Edward Gierek vervang.

Naas 'n brief wat Poolse biskoppe in 1965 aan hul Duitse kollega's gerig het, was die Duitse kanselier Willy Brandt se knieval voor die Monument vir die Warskou-ghetto-opstand van 1943 op 7 Desember 1970 'n historiese moment in die na-oorlogse betrekkinge tussen Duitsland en Pole wat versoening tussen die twee volke bevorder het.

Twee gebeurtenisse in die 1970's sou uiteindelik tot die einde van die kommunistiese bewind in Pole lei - die stigting van KOR, die Komitee vir die Verdediging van Werkers, as voorloper van die vakbond Solidarność in 1976 en die besoek wat pous Johannes Paulus II op 2 Junie 1979 aan Warskou gebring het. In 1987 het dié pous op 'n Warskouse plein mis gehou vir meer as een miljoen Warskouers.

Ná die afkondiging van 'n noodtoestand deur generaal Jaruzelski op 13 Desember 1981 is Warskou deur troepe beset. Die onderhandelinge aan die sogenaamde Ronde Tafel in 1988 was baanbrekend vir die eerste vrye verkiesing in die Warskouse Verdragstate wat in April 1989 in Pole gehou is. Die parlementêre net soos die volgende presidentsverkiesings is deur die vakbondbeweging Solidarność en sy kandidaat Lech Wałęsa gewen.

Derde Republiek

Lêer:Warsaw6vb.jpg

Wolkekrabbers in Warskou

Met die Wet oor die Administrasie van Warskou is die selfregering van Pole se hoofstad op 18 Mei 1990 herstel en enkele dae later, op 27 Mei, vir die eerste keer in meer as vyftig jaar weer 'n stadsparlement verkies. Warskou se Effektebeurs, wat op 7 April 1991 ná sowat 'n halfeeu heropen is, was op een na die eerste beurs in een van die voormalige Oosbloklande. Dit is die tans die leidende effektebeurs in oostelike Sentraal-Europa.

In 1994 is Warskou in elf administratiewe stadsdele ingedeel en een jaar later die eerste lyn van die nuwe moltreinstelsel in bedryf geneem. Die stadshorison het sedert die 1990's met die bou van talle wolkekrabbers (soos die Warsaw Trade Tower met 'n hoogte van 208 m) en kantoorgeboue in die stadsdeel Wola ingrypend verander. Naas Moskou, Frankfurt am Main, Londen, Rotterdam en Parys is Warskou tans die "hoogste" stad in Europa. Die Poolse hoofstad is die belangrikste bestemming vir beleggings in die land.

Die stadsdele en hul boukuns

Die Kasteelplein (plac Zamkowy)

Die koninklike kasteel van Warskou

Die Canaletto-saal met sy beroemde skilderye van Warskou

Die Kasteelplein word in argitektoniese opsig as die belangrikste trekpleister in Warskou beskou. Hier is in 1633 die eerste sekulêre monument van Pole, 'n bronsstandbeeld van koning Sigismund III Wasa (regeringstyd 1587-1632) opgerig. Die standbeeld is op 'n Korinthiese suil met 'n hoogte van 20 m geplaas en beeld Sigismund as gewapende heerser met 'n sabel uit. 'n Groot kruis versinnebeeld die belangrike rol wat hy in die teenreformatoriese beweging gespeel het. Die skag van die suil is tydens die Warskou-opstand beskadig en in 1948 nuut uit Silesiese marmer geskep.

Aan die plein se oostelike kant is die koninklike kasteel geleë wat 'n ouer vesting van die Masowiese hertoë uit die 14de eeu vervang het. Van dié ouer kasteel het oorblyfsels van 'n toring en 'n Gotiese muur op die binnehof bewaar gebly. Die Wladysław-toring het tydens die Jagiëlloniese uitbreidings deur Giovanni Battista Quadro, die boumeester van die raadsaal in Poznań, tussen 1569 en 1571 ontstaan.

Die kasteel is later nog verskeie kere herbou - so in die Wasa-styl (1598-1619, vermoedelik volgens planne van Giovanni Trepano), laat Barokstyl (Weichsel-fasade, 1741-47 deur Gaetano Chiaveri en Antonio Solari), Klassisisme (binneruimtes en biblioteek-vleuel, tydens die regering van koning Stanisław August Poniatowski).

Die kasteel was reeds vanaf die 16de eeu geen koninklike eiendom meer nie, maar in staatsbesit. So het staatsplegtighede soos die afkondiging van die grondwet van Mei 1791 hier plaasgevind. Die kasteel het op 17 September 1939 afgebrand, tog is waardevolle kunsskatte vooraf in veiligheid gebring. As 'n simbool van die Poolse staat is die kasteel se bouvalle in die najaar van 1944 deur die Duitsers opgeblaas.

Die Poolse troonsaal

In die laat 1940's is besluit om die kasteel herop te bou, maar weens die partyleier Wŀadysław Gomulka se persoonlike afkeer teen monarge uiteindelik vertraag. Eers in die regeringstyd van Edward Gierek is in 1971 met die boubedrywighede begin. Sowel die buitemure asook die binneruimtes is nuut opgerig. Die laasgenoemdes is in 1988 voltooi en grotendeels weer van hul oorspronklike meubels voorsien.

Die belangrikste sale sluit die balsaal in wat ná 1777 in die laat Barokstyl ontwerp is. Dié saal word deur 17 paar goudversierde suile onderverdeel, met skilderye deur Bacciarelli en beeldhouwerk deur André Lebrun wat koning Poniatowski as beskermer van kunste huldig. Ander bekende sale is die senatoresaal waar die grondwet van 1791 afgekondig is, die oudiënsie-saal met die koninklike troon (wat volgens foto's en oorblyfsels van die oorspronklike borduurwerk met die Poolse arend daarop gerekonstrueer is) en die riddersaal.

Twee koninklike privaatsale word by die gewildste binneruimtes gereken. Die marmersaal uit die 17de eeu spog met koninklike portrette wat deur Marcello Bacciarelli, koning Poniatowski se hofskilder, geskep is. Die Canaletto-saal is met 23 stadskilderye versier wat deur die Venesiaanse skilder Bernardo Bellotto, genoem Canaletto (1720-1780) geskep is. Hul presiese besonderhede het van hulle waardevolle voorbeelde vir die heropbou van Warskou gemaak.

In die suide grens die Lubomirski-paleis (omstreeks 1720) aan die kasteel. Dit het reeds in die 18de eeu oor 'n blikdak beskik - vandaar sy bynaam "onder die blik" - en was in besit van 'n koninklike neef, die Franse maarskalk vors Józef Poniatowski wat in 1813 in die Slag van Leipzig gesneuwel het.

Die ou stad (Stare Miasto)

Die markplein van Stare Miasto

Sint Johannes-katedraal

Die ou stad van Warskou is net noord van die Kasteelplein geleë. Kenmerkend vir hierdie stadsdeel is die roostervormige straatuitleg uit die 14de eeu en die vierkantige Oustad-markplein (Rynek Starego Miasta) in sy sentrum, met twee bykomende kleiner markpleine (Szeroki Dunaj, Zapiecek) en drie kerke. Die hele buurt word deur 'n ovale stadsmuur omring.

Die ou stad is in Augustus 1944 volledig vernietig. Sy heropbou tussen 1945 en 1953 was rigtingwysend vir die rekonstruksie van alle ander Poolse stede. Oorspronklik was die ou stad 'n woonkwartier vir armer lae van die bevolking wat later tot 'n werkerskwartier ontwikkel het. Vanaf die 1970's is ook welgesteldes en ander elites weer toegelaat om hier woonstelle te koop sodat die historiese stadskern intussen 'n gegoede buurt geword het.

Twee beduidende sakrale geboue is in die ou stad geleë - die katedraal van Warskou en die Jesuïete-kerk. Die katedraal het oorspronklik as Sint Johannes-kerk bekend gestaan en as parogiekerk van Warskou gedien. In 1797 is sy status tot katedraal verhef. Die kerk is in die 14de eeu as eenvoudige baksteenhal ontwerp; die dak en moontlik ook die kerk se sterregewelf is volgens historiese bronne deur boumeesters uit Danzig ontwerp en gebou.

Poolse konings het hier die Heilige Mis bygewoon; sedert die 16de eeu was daar 'n oordekte brug as regstreekse verbinding tussen die koninklike kasteel en die parogiekerk. Die Neogotiese fasade is tussen 1836 en 1840 deur Adam Idźkowski geskep, maar ná 1945 deur 'n eenvoudige Gotiese trapgewel vervang.

In die bouvalle van die kerk is tydens die oorlog waardevolle kunswerke ontdek wat onbeskadig gebly het soos die bekende Barycz- of Swart Kruis in die Christuskapel - 'n kunswerk van baie hoë gehalte wat tussen 1470 en 1480 deur 'n Neurenbergse meester geskep is. Die syskip aan die regterkant huisves die Renaissance-grafmonumente van Masowië se laaste twee hertoë wat op jong ouderdom oorlede is. Dit is ná 1526 deur Bernardo Zanobi de Gianotis en Giovanni Chini geskep. Daarnaas word die Małachowski-grafmonument, wat volgens 'n ontwerp van Bertel Thorvaldsen ontstaan het, as belangrikste kunsskat beskou.

In die katedraal se kripte is naas vier Masowiese hertoë bekende Poolse persoonlikhede soos die skrywer van die historiese roman Quo Vadis, Henryk Sienkiewicz, twee staatspresidente uit die tydperk tussen die twee wêreldoorloë, Gabriel Narutowicz en Ignacy Mościcki, asook die kardinale August Hlond en Stefan Wyszyński ter ruste gelê.

Openbare vervoer

Warskouse metro

Die moltreinstasie Świętokrzyska

Die moltreinstasie Plac Wilsona (Wilson-plein)

Die Warskouse metro (Pools: Metro Warszawskie) vorm saam met tremlyne en busse die openbare vervoerstelsel van Warskou. Die moltreinnetwerk, waarvan die eerste seksie in 1995 in gebruik geneem is, bestaan tans uit 'n enkele lyn met 21 stasies wat oor 'n afstand van 23,1 kilometer in 'n noord-suidelike rigting loop en die middestad met die digbevolkte voorstede in die noorde en suide verbind. Boubedrywighede vir 'n nuwe lyn in oos-westelike rigting het in Augustus 2010 begin. Dit sal na verwagting in 2013 geopen word.

Boubedrywighede vir Warskou se moltreinnetwerk het oorspronklik reeds in die 1920's begin, maar is uiteindelik weens die uitbreek van die Tweede Wêreldoorlog gestaak. Ná die einde van die oorlog het die stadsregering in 1951 proefborings hervat en twee jaar later 'n tonnel met 'n lengte van 800 meter laat grawe. Weens ekonomiese en geologiese moeilikhede (die Warskouse ondergrond is baie sanderig en bestaan gedeeltelik uit moerasgebiede wat ook ná hul drooglegging deur 'n groot hoeveelheid grondwater gekenmerk word) is die projek weereens gestaak.

In 1962 is die moltreinprojek herbeplan, maar eers twintig jaar later het die Poolse regering die boubedrywighede in Desember 1982 hervat. Destyds is 'n ooreenkoms met die Sowjetunie aangegaan waarvolgens die projek in samewerking met Sowjet-Russiese ondernemings verwesenlik sou word. Die boubedrywighede vir die nuwe projek het op 15 April 1983 begin, maar is weens ekonomiese moeilikhede weer eens gestaak. In 1989 is die besluit geneem om twee beplande stasies, Pl. Konstytucji en Moranów, voorlopig nie te bou nie.

Die eerste seksie van Warskou se moltreinnetwerk is dus eers ná die val van die Sowjetunie op 7 April 1995 plegtig in gebruik geneem. Hierdie seksie met 'n lengte van 11,5 km het ondergronds vanuit die suide na die middestad geloop. 'n Tweede seksie, die moltreintonnel tussen die stasies Politechnika en Centrum met 'n lengte van 1,5 km wat die moltreinnetwerk met Warskou se hoofstasie verbind, is drie jaar later op 26 Mei 1998 geopen.

Die derde seksie tussen die hoofstasie en die Warskouse raadsaal (Ratusz) met 'n lengte van 1,7 km is op 11 Mei 2001 in gebruik geneem. Bykomende seksies is in die volgende jare stapsgewys voltooi. Sedert 8 April 2005 loop moltreine tot by die stasie Plac Wilsona, sedert 29 Desember 2006 tot by Marymont en sedert 23 April 2008 tot by Słodowiec. Die voorlopig laaste seksie van lyn 1 met 'n lengte van 3,6 km is op 25 Oktober 2008 in bedryf gestel.

Die Warskouse metro vervoer daagliks tussen 280 000 en 500 000 passasiers.

Verwysings

Sjabloon:Link GA Sjabloon:Link GA ak:Warsaw