Montreal: Verskil tussen weergawes

Content deleted Content added

Inline

Wysiging soos op 02:46, 20 Maart 2011

Hierdie artikel handel oor die Kanadese stad. Vir die gelyknamige dorpe en kastele, sien gerus Montreal (dubbelsinnig).

Ville de Montréal
Kaart	Wapen



	Vlag


Land	Kanada
Provinsie	Québec
Koördinate	45°31' N 73°34' W
Stigting	18 Mei 1642
Oppervlakte:
- Totaal	363,52 vk km
Hoogte bo seevlak	200 m (Mont Royal)
Bevolking:
- Totaal (2006)	1 637 563
- Bevolkingsdigtheid	4 504,7/vk km
- Metropolitaanse gebied	3 700 000
Tydsone	UTC -5 (Oostelike tyd)
Burgemeester	Gérald Tremblay
Amptelike Webwerf	montreal.qc.ca

Montreal (Montréal in Frans; Standaardfrans: [mɔ̃ʀeˈal], Kanadese Frans: [mɒ̃ʀeˈal], Engels: [ˌmʌntɹiˈɒːl]) is die naam van die stad, eiland en eilandsee by die vereniging van die riviere Sint-Laurens (Frans: fleuve Saint-Laurent) en Outaouais in die sentrale gedeelte van die Sint-Laurens-vallei. Montreal se hawe, wat 1 600 kilometer landinwaarts van die oseaan lê, behoort tot die grootstes van Noord-Amerika.

Montreal (amptelik: Ville de Montréal) is die grootste stad van die Franstalige provinsie Quebec (Oos-Kanada) - en op een na ook die grootste Franstalige stad in die wêreld. Die Île de Montréal (Montrealeiland) het sowat 1,6 miljoen en die metropolitaanse gebied van Montreal 3,7 miljoen inwoners. Volgens die sensus van 2005 is meer as 70 persent van die bewoners van Montrealeiland Franssprekendes. Die grootste minderhede is die sogenaamde Néo-Canadiens (immigrante, 23 persent) en Engelstaliges (sowat tien persent). Daar is 'n aantal oorwegend Engelstalige voorstede veral in die weste van Montrealeiland soos byvoorbeeld Montreal West.

Teen die einde van die 17de eeu het Montreal se agterland feitlik tot by die Rotsgebergte (Frans: Les Rocheuses, Engels: Rocky Mountains), verby die Groot Mere en tot by die mond van die Mississippi gestrek toe die voyageurs (die Franse pelshandelaars en ontdekkers) Montreal hulle vertrekpunt gemaak het vir togte dwarsoor Noord-Amerika. Die voyageur Daumont de Saint-Lusson het die Groot Mere, Louis Jolliet die Mississippirivier en Charles Albanel en Paul Denys die Baie d´Hudson (Hudsonbaai) ontdek.

Die vestiging van Engelse en Skotse handelaars het tot 'n vinnige groei gelei wat van Montreal in die 19de eeu die belangrikste nywerheids- en handelsentrum van Kanada gemaak het. Teen die einde van die 19de en begin van die 20ste eeu het grootskaalse immigrasie die stad se karakter verander.

Montreal is een van die mees kosmopolitiese - en danksy lae misdaadsyfers ook veiligste - metropole ter wêreld (in 2005 is daar slegs 35 moorde in die metropolitaanse gebied van 3,6 miljoen mense gepleeg). Besoekers kan gerus na middernag deur die stad wandel - veral Amerikaanse toeriste is meestal verbaas dat Montreal se strate op daardie tyd nog steeds besig is.

Montreal het internasionale bekendheid verwerf met die tentoonstelling Expo '67 en die Olimpiese Spele van 1976. Die stad is ook die setel van die International Civil Aviation Organization (ICAO), 'n Specialized Agency van die Verenigde Nasies (VN) wat die ontwikkeling en bedryf van die burgerlugvaart, lughawens, lugvaartroetes en lugvaartveiligheid beheer, en die International Air Transport Association (IATA). Daarnaas het ook die Canadian Space Agency / Agence spatiale canadienne (CSA/ASC) sy hoofkwartier in Longueuil, 'n voorstad suid-oos van Montreal.

Die Montrealers - of Montréalais soos hulle in Frans genoem word - gebruik dikwels die bynaam "La Belle" - "Die Skone" vir hulle stad en geniet die Franse "Savoir vivre" in 'n moderne Noord-Amerikaanse metropool wat sy Europese karakter steeds gehandhaaf het.

Bevolking

Die Metropolitaanse Gebied van Montreal het vandag sowat 3,6 miljoen inwoners (waarvan sowat 1,6 miljoen mense in die stad Montreal). 53 persent van die bevolking is tweetalig, dertien persent praat naas Frans en Engels 'n derde taal. 'n Vyfde van die Montrealers is buite Quebec gebore (sowat tien persent is van Italiaanse afkoms), en daar word meer as 100 verskillende tale in die stad gepraat.

'n Groot deel van die Montrealers is van Ierse afkoms, aangesien die stad en die provinsie Quebec vir hulle meer aantreklik was as ander dele van die Britse Ryk, in die besonder Toronto (vroeër York). Die Franse bevolking het nie teen die Ierse setlaars op grond van hulle herkoms en godsdiens gediskrimineer nie aangesien albei groepe dieselfde Rooms-Katolieke godsdienstige agtergrond het. Tydens die groot Ierse hongersnood van 1842 tot 1852 het baie Iere na Quebec geëmigreer, en 'n groot aantal weeskinders is deur Franstalige gesinne aangeneem. Die Ierse immigrasie het vir baie jare aangehou, en daar word beraam dat sowat veertig persent van die Franstaliges in Quebec van gemengde Frans-Ierse afkoms is.

Montreal is ook die Kanadese hoofstad van die gay en lesbiese gemeenskap en het die 1ers Outgames mondiaux Montréal 2006, die Gay en Lesbiese Olimpiade, georganiseer.

Arrondissemente

In administratiewe opsig bestaan Montreal uit 19 arrondissemente. 'n Aantal stede, wat vroeër by Montreal ingelyf is, het op 1 Januarie 2006 weer onafhanklik geword.

Historiese arrondissemente

L'Île-Bizard–Sainte-Geneviève–Sainte-Anne-de-Bellevue was tot en met 31 Desember 2005 'n arrondissement van Montreal.

Ekonomie

Montreal is die finansiële, handel- en nywerheidsentrum van Quebec. Sy belangrikste nywerhede sluit elektroniese goedere, vervoertoerusting, farmaseutiese produkte, tekstiele, drukwerk en tabak in. Die stad het een van die besigste hawens in Noord-Amerika en is die oostelike eindpunt van die Canadian Pacific Railway. Montreal huisves ook die hoofkwartiere van die Canadian National Railway en die grootste Kanadese lugdiens, Air Canada. Aan die oostelike rand van Vieux-Montréal ontstaan die Cité Multimédia, 'n nywerheidsgebied tussen die rue de la Commune en die rue King wat hom op die rekenaar- en sagtewareontwikkeling gaan toespits.

Sowat veertig persent van die ondernemings in die Kanadese mediabedryf het hulle hoofkwartiere in Montreal en maak van die stad ook 'n eersterangse sentrum vir die nasionale nuus- en vermaaklikheidsbedrywe.

Montreal se lugvaartnywerheid is een van die belangrikste ter wêreld, en moontlik is die stad die enigste plek waar 'n hele vliegtuig ontwerp en gebou kan word. Bombardier is die hoofonderneming van die plaaslike lugvaartbedryf en naas Boeing en Airbus een van die drie grootstes wêreldwyd.

Classé Audio, Kanada se vernaamste vervaardiger van hoëtrou-toerusting, het sy hoofkwartier in die voorstad Lachine. Die stadswyk Dorval huisves Matrox, die bekende Kanadese vervaardiger van grafikakaarte.

Geskiedenis

Vroeë geskiedenis

Montrealeiland is al duisende jare gelede deur plaaslike stamme van die Eerste Nasies vir die stigting van tydelike of permanente nedersettings gekies. Die Mont Royal en die bosse in sy omgewing was net soos die Sint-Laurensrivier geografiese kenmerke wat 'n belangrike rol vir die eerste bewoners gespeel het, alhoewel hulle deur die Lachine-stroomversnellings gedwing is om die vrag van hul bote op die landweg te vervoer.

Dit is tans nie bekend wanner presies die eerste menslike nedersettings op Montrealeiland ontstaan het, maar die Franse seevaarder Jacques Cartier, wat destyds op soek na goud was, het in 1535 op 'n permanente Irokese-dorp afgekom wat deur sy bewoners Hochelaga genoem is. Cartier het die berg in die sentrum van die eiland ter ere van die Franse koning Frans I Mont Royal of "Koninklike Berg" genoem.

Die Irokese

Die Irokese-stamme van die Sint-Laurensriviergebied het saam met ander Irokese-stamme en die Hurone deel uitgemaak van die groot Irokese taalgemeenskap. Hulle het as bestaansboere permanente dorpe bewoon en handel met die Algonkins, 'n stamgroep van jagters en versamelaars, gedryf waarby hulle hul mielies vir pelse en vleis geruil het.

Cartier se beskrywings kom ooreen met ons huidige kennis. Die Irokese-gemeenskappe was matriargaal, en vroue het as gesins- en stamhoofde gefungeer. Hulle het mielies, bone, pampoene en tabak verbou asook potte vervaardig wat met kenmerkende motiewe versier is. Die dorpe was met palisades versterk en het soms meer as eenduisend bewoners gehuisves. Sodra die landbougrond in hul onmiddellike omgewing uitgeput geraak het, het die Irokese hul nedersettings na 'n ander gebied verskuif.

In 1603 het die Franse ontdekkingsreisiger Samuel de Champlain die Sint-Laurensrivier verken en tot by die Lachine-versnellings geseil, maar net 'n verlate dorp op Montrealeiland aangetref. Navorsers neem aan dat die Irokese moontlik as gevolg van siektes wat deur die Franse saamgebring is Hochelaga verlaat het, of deur vyandelike stamme aangeval is.

Danksy sy Indiaanse gidse het Champlain kennis gekry van die gebied wat langs die boloop van die Sint-Laurens tot by die Huronmeer gestrek het en van die Outaouais-rivier wat deur Indiaanse handelaars as 'n waterweg gebruik is. Champlain het vanweë die strategiese ligging van Montreal in 1611 'n tydelike handelspos wes van die hedendaagse Place Royale gestig. Op 'n kaart wat hy in 1613 gepubliseer het, het hy vir die eerste keer die naam Montréal gebruik om na die eiland te verwys.

Montrealeiland was gedurende die somer 'n belangrike handelspos waar Indiaanse en Franse handelaars byeengekom het om pelse uit die noorde teen Europese goedere te ruil. Champlain het af en toe as 'n geallieerde van die Algonkins en Hurone opgetree en aan hulle invalle in Irokese-gebiede deelgeneem. Die Irokese was eweneens pelshandelaars, maar het gewoonlik handel met die Nederlandse kolonie Nieu-Amsterdam (die historiese voorloper van New York Stad) gedryf. Hierdie invalle was daarop gemik om die Irokese mededingers uit te skakel en die handel met pelse op die Sint-Laurens te belemmer. In 1634 het Champlain 'n bykomende Franse handelspos in Trois-Rivières gestig.

Ville-Marie (1642-1665)

Champlain was van voorneme om van Montrealeiland 'n permanente handelspos te maak, maar die nedersetting, wat op 18 Mei 1642 deur veertig Franse setlaars onder leiding van Paul Chomedey de Maisonneuve gestig en Notre-Dame de Ville-Marie genoem is, het aanvanklik hoegenaamd geen ekonomiese belange gehad nie. Dit was eerder 'n apostoliese projek en gemik op die kerstening van die plaaslike Eerste Nasies. Maisonneuve het 'n fort en sentrale gebou op die plek opgerig wat reeds in 1611 deur Champlain ontdek is.

Reeds omstreeks 1630 het die Rooms-Katolieke elite van Frankryk onder die invloed van 'n godsdienstige herlewing gekom wat destyds oor die land gegaan het. Die Jesuïete-kronieke (Frans: Les relations) oor Franse aktiwiteite in Noord-Amerika het hul aandag op die sendingwerk in Kanada gevestig, en uiteindelik het die Société de Notre-Dame de Montréal pour la conversion des sauvages in Nouvelle-France ("Geselskap van ons Liewe Vrou van Montreal vir die bekering van die wildes in Nieu-Frankryk") uit hierdie belangstelling voortgespruit. Die sendingstasie, wat in hul opdrag gestig sou word, was beplan om bekeerde Indiane en Franse setlaars te huisves.

Nadat hulle die seigneurie (landgoed) Montrealeiland gekoop het, het Chomedey de Maisonneuve as goewerneur die opdrag gekry om die kolonie te stig. In 1644 het Jeanne Mance, die tesourier van Ville-Marie, danksy die ondersteuning van 'n welvarende weldoenster met die bou van die kolonie se eerste hospitaal (Hôtel-Dieu) begin. Aanvanklik is veral ambagsmanne as koloniste aangewerf. Die eerste jare was baie moeilik vir die setlaars (waaronder enkele vroue), wat in Frans as Montréalistes bekend gestaan het, maar uiteindelik is die nedersetting gevestig.

Maisonneuve het nie daarin geslaag om 'n Indiaanse nedersetting naby sy kolonie te vestig nie - die Irokese was destyds besig om die pelshandelsroetes te oorheers en het die stigting van 'n nedersetting as 'n bedreiging beskou. Ville-Marie is sodoende verskeie kere aangeval, en Franse setlaars is vermoor of ontvoer. Ville-Marie het gevolglik in 'n staat van beleg verkeer, en aangesien die setlaars gedwing was om meestal binne die fort te bly, is boerderyaktiwiteite belemmer.

Die Franse setlaars het nogtans alle aanvalle afgeweer en tydelike wapenstilstande benut om Ville-Marie verder te ontwikkel, alhoewel die kolonie in die erste tien jaar van sy bestaan nie gegroei het nie.

In die periode tussen 1653 en 1659 het die Société de Notre-Dame byna 200 nuwe setlaars (waaronder egpare en ongetroude vroue) na Ville-Marie gestuur. Die vroue het vinnig met setlaars getrou sodat daar vir die eerste keer 'n beduidende natuurlike bevolkingsaanwas aangeteken is.

Met die aankoms van priesters uit die Paryse Séminaire de Saint-Sulpice is die eerste kerkgemeente gestig, en susters van die Les Religieuses Hospitalières de Saint-Joseph-orde het begin om Jeanne Mance in haar Hôtel-Dieu te ondersteun. 'n Ander vrou, Marguerite Bourgeoys het in 1653 die eerste skool in Ville-Marie asook die Kongregasie van Notre-Dame gestig. Die Société de Notre-Dame het land aan hierdie instellings geskenk en sodoende die finansiëring van hul weldadige dienste verseker. Marguerite Bourgeoys was daarnaas die "geestelike moeder" van die sogenaamde Filles du Roy ("Dogters van die Koning") - die jong dames wat deur die Franse koning na die kolonie gestuur is om hier te trou. Die meeste van hulle het uit Normandiese weeshuise gekom.

Die nedersetting het nou gestalte gekry met huise wat langs Rue Saint-Paul ontstaan het, terwyl 'n landstrook teen die Sint-Laurensrivier as meent gedien het. Maisonneuve het lang reghoekige landstroke teen die Sint-Laurens of sy takriviere aan setlaars toegeken, en die seigneurale meul het de kolonie se graan (hoofsaalik koring) verwerk.

Daarnaas het Ville-Marie geleidelik ook begin om aan die pelshandel deel te neem, en sommige setlaars soos Charles Le Moyne en Jacques Le Ber, wat Franse pelshandelaars uitgestuur het om pelse van die Eerste Nasies in die Groot Mere-gebied aan te koop, het vinnig welvarend geword.

Een van die helde, wat Montreal se koloniale geskiedenis opgelewer het, was Adam Dollard des Ormeaux wat die kolonie met sy 16 metgeselle in 1660 heldhaftig teen die Irokese verdedig het. Die aantal koloniste het in dieselfde jaar gestyg tot 2 500.

Met die vestiging van sosiale strukture het die kolonie se ekonomie 'n opbloei beleef. Die habitants of inwoners het as boere, ambagsmanne, handelaars en soms ook adellikes die bolaag van die kolonie verteenwoordig, terwyl setlaars wat volgens 'n kontrak met die Société de Notre-Dame na Kanada gekom het, reisende ambagsmanne en dienaars die tweede klas gevorm het.

Vanaf 1663 is die kolonie van Nieu-Frankryk deur die Franse Koninklike Administrasie bestuur sodat Ville-Marie se outonomie beperk en die seigneurie van Montrealeiland aan die Séminaire de Saint-Sulpice in Parys oorgedra is. In 1665 het die nuwe Franse bewind troepe in Nieu-Frankryk ontplooi - die regiment van Carignan-Salières - wat met hulle teenanvalle op Irokese-gebied die vreedsame ontwikkeling van Ville-Marie verseker en tot 1667 in die kolonie gebly het. Sowat 440 van die oorspronklik 1 000 soldate het hulle egter in Ville-Marie gevestig en met sommige van die Filles du Roy getrou. Baie Québécois is nasate van hierdie soldate. In 1665 het die eerste groepe setlaars hulle in Pointe-aux-Trembles in die noordooste van Montrealeiland gevestig. Maisonneuve is nog in dieselfde jaar deur die Franse koning se verteenwoordiger skielik en sonder enige verklaring na Frankryk teruggeroep.

Pelshandel en gebiedsuitbreiding

Maisonneuve se kolonie was nou in die hartland van Frankryk se uitgestrekte kolonies in Noord-Amerika geleë en het as die administratiewe en ekonomiese sentrum van die pelshandelnetwerk tot die strategiese hoofstad van Frans-Noord-Amerika ontwikkel. Ná die militêre intervensie het die pelshandel 'n grootskaalse opswaai beleef. Die plaaslike uitrusters en voyageurs het strategiese vennootskappe gebou waarby die uitrusters Franse goedere ingevoer en alle benodigdhede aan die voyageurs verskaf het wat op hulle beurt stroomop na die Pays d'en haut (letterlik "Boland") getrek het. Hulle is vergesel van kontraknemers wat die vervoer behartig het. Die voyageurs het vervolgens hul goedere vir bewerpelse verhandel wat hulle na Montreal gebring het. Vir hierdie soort ekspedisies is vanaf 1681 handelspermitte benodig wat deur die plaaslike owerhede uitgereik is.

Aangesien die natuurlike hulpbronne vinnig uitgeput was, was die voyageurs gedwing om steeds verder na die binneland te trek. Hulle het eers tot by die Groot Mere, daarna na die Mississippi-vallei en uiteindelik tot die hedendaagse Kanadese Prairiegebiede getrek. Die grootskaalse uitbreiding van die handelsgebied het die stigting van nuwe handelsposte en forte vereis om Frankryk se gesag te handhaaf. Daar was immers talle mededingers soos Engelse handelaars uit die kolonie New York in die suide en die Hudsonbaaikompanjie in die noorde.

Strawwe mededinging het egter ook in die kolonie self voorgekom. Naas die handelaars was ook koloniale amptenare in Quebecstad en die kommandeurs van die westelike garnisoene stilletjies by die pelshandel betrokke. Ville-Marie was die administratiewe sentrum wat die pelshandel georganiseer het. Alhoewel dit nie tot snelle groei bygedra het nie (in 1672 het 6 700 mense hulle in die kolonie gevestig), het die handel werksgeleenthede aan 'n derde van Ville-Marie se inwoners voorsien en 'n groot aantrekkingskrag op jongmense gehad wat dikwels enkele seisoene in die bedryf werksaam was voordat hulle getrou en hul eie boerderye begin het. Net soos later in die Verenigde State het die roepstem van die weste die avontuurlus aangewakker en groot invloed op die mentaliteit van die latere Montrealers uitgeoefen.

Frankryk se koloniale ryk in Noord-Amerika

Lêer:Rue Duluth, murale Grande Paix de Montréal, 2005-08-29.jpg

'n Muurskildery ter herdenking van die Groot Vrede van 1701 in Montreal se Rue Duluth

Die nuwe tuisland het nog steeds talle gevare ingehou. In 1689 het Irokese in die Bloedbad van Lachine talle Franse setlaars vermoor. Eers met die Groot Vrede van Montreal (La Grande Paix), wat in 1701 tussen die Irokese en die Franse gesluit is, is die hoeksteen vir Frankryk se oorheersing van groot dele van Noord-Amerika gelê. Met die vredesooreenkoms, wat deur Frankryk, sowat dertig Eerste Nasies onder Franse invloed en die Irokese se Bond van Vyf Nasies onderteken is, het Frankryk oor belangrike Indiaanse geallieerdes beskik. Frankryk se besittings het in die vroeë 18de eeu van Akadië aan die huidige Kanadese ooskus tot by Louisiana aan die Golf van Mexiko gestrek. Ville-Marie se bevolking het in 1701 2 000 mense beloop. Vanaf die vroeë 18de eeu is die naam van die eiland, Montreal, geleidelik ook gebruik om na die stad te verwys. Die vroegste kaart, waarop die stad as "la ville de Montréal" verskyn, dateer uit die jaar 1726.

Nieu-Frankryk is nou veral deur die politieke gebeure in Europa bedreig. In die tydperk tussen 1689 en 1763 het vier oorloë tussen Frankryk en Engeland uitgebreek wat ook uitwerkings op die kolonie gehad het. Adellikes uit Ville-Marie het as offisiere in die Franse leër gedien, terwyl handelaars, ambagsmanne en boere by die Kanadese burgermagte aangesluit het.

Pierre Le Moyne d'Iberville was 'n uitstekende voorbeeld vir die groot bydraes wat Montreal in die oorloë gelewer het. Hy was die seun van 'n handelaar, Charles Le Moyne, en het tussen 1686 en 1697 aan talle veldtogte teen Engelse nedersettings aan die Hudsonbaai, in New York, Akadië en Newfoundland deelgeneem. Hy het in 1699 Louisiana gestig en die eerste Franse fort in die gebied opgerig.

Vanaf 1683 was offisiere en soldate van die Troupes de la Marine as voltydse troepe in die kolonie gebly. Hulle is aanvanklik deur Frankryk met alle benodigdhede uitgerus, maar Kanadese boere en handelaars het geleidelik begin om alle belangrike goedere aan die troepe te verskaf en het sodoende die ekonomiese ontwikkeling bevorder.

Die militêre en politieke magsbalans het nogtans geleidelik tot Frankryk se nadeel verander. In die Sewejarige Oorlog tussen 1756 en 1763 het Anglo-Amerikaanse troepe daarin geslaag om Frans-Noord-Amerika die finale nekslag toe te dien. Britse troepe het in 1759 Quebecstad ingeneem, en drie Britse leërs onder bevel van Jefferey Amherst het in die somer van 1760 na Montreal - destyds 'n stad met 4 000 inwoners - voortgemarsjeer. Generaal Vaudreuil het vinnig besef dat weerstand in elk geval vergeefs sou wees en op 8 September gekapituleer.

Britse gesag 1760-1800

Die Britse verowering het vir die Franse bevolking van Montreal groot veranderings saamgebring, alhoewel sommige kenmerke en instellings uit die Franse periode soos byvoorbeeld die Rooms-Katolieke Kerk deur die Britte nie aangetas is nie. Terwyl baie Franse adellikes na hul tuisland teruggekeer het, was die bewind nou in Britse hande, en 'n nuwe periode van kolonisasie het van Franssprekende bewoners, wat as Canadiens bekend gestaan het, 'n minderheid in hul eie land gemaak.

Die Engelse, Skotse en Amerikaanse handelaars, wat die plaaslike ekonomie begin oorheers het, het met hul verwaande en arrogante optrede teenoor die plaaslike bevolking spannings veroorsaak. Die inheemse elites, waaronder veral die Rooms-Katolieke outoriteite, was egter lojaal teenoor die nuwe Britse bewind, en as 'n minderheid het die Britse setlaars aanvanklik ten opsigte van taal en boukuns by die Franse bewoners aangepas. Met die Québec-wet van 1774 het Groot-Brittanje die godsdiensvryheid en die toepassing van Franse reg in die provinsie gewaarborg.

Die stad het nog steeds as die sentrum van die pelshandel gefungeer, maar inheemse handelaars het ná 1760 geen vervoerpermitte vir die westelike gebiede of lenings vir groter ekspedisies meer ontvang nie en is geleidelik deur nuwe setlaars, veral Skotte, vervang.

Die North West Company, wat in 1776 deur Skotse pelshandelaars gestig is, het die pelshandel in Brits-Noord-Amerika oorheers. Sy digte netwerk van handelsposte, wat vanuit Montreal bestuur is, het dwarsoor die vasteland en tot by die kuslyn van die Stille Oseaan gestrek. Montreal het as stoorplek en uitvoerhawe vir pelse gedien wat hoofsaaklik vir Groot-Brittanje bestem was.

Die Hudson's Bay Company was 'n strawwe mededinger wat sy handelsposte naby dié van die North West Company geopen het, en omstreeks 1810 was die twee kompanjies in 'n verbete stryd om markaandele verwikkel. Uiteindelik het die twee maatskappye onderhandelinge gevoer en in 1821 saamgesmelt. Die nuwe kompanjie is deur die Hudson's Bay Company oorheers, en Montreal het sy ekonomiese rol as pelshandelsentrum kwytgeraak.

Met 9 000 inwoners in 1800 was Montreal nog steeds 'n klein stad. Daar was nogtans vooruitgang op talle gebiede. Molson's Accommodation, Kanada se eerste stoomboot, het Montreal in 1809 met Québec-Stad verbind, en in 1821 is die Engelstalige McGill-universiteit gestig.

Montreal as handelsmetropool van Kanada

In die eerste helfte van die 19de eeu het Montreal ongekende groei ervaar, maar die ekonomiese ontwikkeling het met 'n vinnige verengelsing gepaardgegaan. Montreal was nou 'n handelsentrum in die hartland van 'n Franssprekende agrariese samelewing en het voordeel sowel uit die groei in die landbousektor asook die ontwikkeling van Ontario, die provinsie in die weste, getrek waar Lojaliste uit die Verenigde State hulle as gevolg van die Amerikaanse Rewolusie gevestig het.

Die groot Britse immigrasiegolwe het in 1815 'n aanvang geneem en die ekonomiese groei bevorder. Montreal het 'n uitvoerhawe vir Kanadese koring geword en Britse invoergoedere gehanteer. Plaaslik vervaardigde produkte is in die landelike gebiede van die omgewing versprei. Die nywerheidsektor is nog steeds deur ambagsmanne oorheers, maar met die nywerheidsomwenteling is die eerste fabrieke gestig.

Handelaars het in 1817 die Bank van Montreal gestig, en danksy hulle inisiatief het rederye ontstaan wat die vervoer tussen Montreal en Ontario en Quebecstad beheer het. Danksy hulle invloed het die owerhede ingestem om kanale te bou soos die Lachine-kanaal wat in 1825 geopen is. Die eerste spoorwegverbinding in die land tussen La Prairie en Saint-Jean is in 1836 ingewy. Montreal het nou 'n belangrike funksie in Groot-Brittanje se koloniale ekonomiese netwerk vervul. Die eerste burgemeester, Jacques Viger, is in 1833 verkies.

Die bevolking het tot 23 000 mense in 1825 en 58 000 in 1852 gegroei, en reeds vanaf 1831 was die meerderheid van Montreal se inwoners Engelssprekendes. Die verskillende etniese groepe het hul eie stadsbuurte bewoon; Engelse en Skotse immigrante het die weste van die stad oorheers, Iere was in die suidweste gekonsentreer, terwyl die Franssprekende Canadiens die meerderheid in die oostelike dele van Montreal gevorm het.

Etniese spannings het hul hoogtepunt met die Rebellies van 1837 en 1838 bereik wat deur die sogenaamde Patriotes aangevoer is. Die Frans-Kanadese opstand het misluk, en 'n nuwe bourgeoisie van Britse, Skotse en plaaslike Franssprekende handelaars het die ekonomie begin oorheers. Die aantal ambagsmanne het vinnig gegroei, en talle Ierse immigrante, waaronder baie vroue en tienermeisies, het as werkers of dienaars in Montreal gewerk en later die basis van die plaaslike werkersklas gevorm. As gevolg van grootskaalse immigrasie het sosiale probleme steeds verskerp, en naas brand- en vloedrampe het veral epidemieë duisende slagoffers geëis.

In die tydperk tussen 1841 en 1849 het Montreal as administratiewe hoofstad van Kanada gefungeer. Sedert 1847 was die stad ook die grootste spoorweg- en ekonomiese sentrum van die land. Op 28 Junie 1886 het die eerste transkontinentale trein vanuit Montreal se Dalhousie-stasie na Vancouver in Brits-Kolombië gery.

Nywerheidsentrum van Kanada

Saam met sy nywerheidsektor het ook die bevolking van Montreal vinnig gegroei tot 107 000 mense in 1871 en meer as 'n kwart miljoen in 1901. Die bevolkingsaanwas was nou veral aan die ontvolking van die platteland te danke. Alhoewel honderdduisende Québécois na die Verenigde State geëmigreer het, was ook Montreal 'n gewilde bestemming, en nuwe voorstede het begin uitbrei.

Danksy die uitvinding van die hysbak en nuwe boumetodes en -materiale het steeds hoër sakegeboue ontstaan, en die VIctoriaanse boustyl het 'n nuwe voorkoms aan Montreal gegee. Openbare dienste soos gesondheidssorg is voortdurend uitgebou en verbeter, en groot parke soos dié van Mont Royal, La Fontaine en Île Sainte-Hélène is geskep. Die openbare vervoer is net soos gas, elektrisiteit en telefoondienste deur privaat maatskappye voorsien.

Met die stigting van die Kanadese Konfederasie in 1867 het die binnemark aansienlik vergroot. Danksy 'n kanaal wat in die Sint-Laurensrivier tussen Quebecstad en Montreal gegeawe is, kon oseaanskepe in Montreal-hawe aandoen. Orals in die land is nuwe spoorwegverbindings gebou. Die Canadian Pacific Railway, wat tussen 1874 en 1885 gebou is, het Montreal met Vancouver aan die weskus verbind en was met 4 575 kilometer die belangrikste transkontinentale lyn naas die Canadian National Railway. Die Université Laval is in 1876 gestig, en in 1887 het Mntréal se eerste wolkekrabber, die New York Life-gebou, ontstaan.

Montreal se fabrieke het steeds meer goedere plaaslik vervaardig. Ligte nywerhede het talle ongeskoolde werkers, veral Franssprekendes, in diens geneem, terwyl die swaar nywerhede werkgeleenthede vir opgeleide werkers van hoofsaaklik Britse afkoms gebied het. Werksomstandighede in die ligte nywerhede was baie onaangenaam, die lone was laag. Die werkersklas het onder epidemieë gely, terwyl ook talle kindersterftes aangeteken is.

Omstreeks 1866 het Franssprekendes weer die meerderheid in die stad geword, wat ondanks die deografiese veranderings sy oorwegend Britse karakter ten opsigte van ekonomie, boukuns en taal bewaar het. Die welvarende Engels-Skotse bourgeoisie van Montreal het 'n sterk invloed op die Kanadese ekonomie uitgeoefen, die meeste groot ondernemings beheer en nou bande met Groot-Brittanje gehandhaaf. Hierdie invloedryke burgers is veral deur die Board of Trade verteenwoordig.

Die Franssprekende bevolking het sy eie nuwe middelklas ontwikkel wat geleidelik die plaaslike groothandel en vervaardigingsnywerhede begin beheer het. Sedert die 1880's het Franko-Kanadese ook die politieke lewe in Montreal oorheers en 'n era van populistiese benaderinge ingelui. Die Rooms-Katlieke Kerk het eweneens sy invloed in die maatskaplike lewe laat geld.

Montreal was sodoende verdeel in 'n Brits-Protestantse en 'n Frans-Katolieke wêreld wat naas mekaar bestaan het, met Ierse immigrante wat vanweë hul Engelse taal en Rooms-Katolieke gosdiens tussen die twee groepe beweeg het. Danksy groot aantalle immigrante het ook die Joodse bevolking vanaf die 1880 gegroei. Die betrekkinge tussen die etniese groepe was in die algemeen deur solidariteit op etniese, godsdienstige en sosiale gebied gekenmerk.

Kanadese metropool

Buitetrappe is 'n tipiese kenmerk van Montreal se argitektuur. Die beeld wys 'n straat in die stadsbuurt Hochelaga-Maisonneuve

Die ekonomiese opswaai tussen die einde van die 19de eeu en die begin van die Eerste Wêreldoorlog was een van die grootstes in die geskiedenis van Montreal, en die bevolking van die metropolitaanse gebied het in 1911 528 000 mense beloop. Immigrasie het 'n nuwe hoogtepunt bereik met die aankoms van Oos-Europese Jode, Italianers, Pole, Russe en ander etniese groepe.

Die uitbou van hawe- en spoorweggeriewe het Montreal se rol as Kanadese vervoersentrum bevestig, terwyl die konsentrasie van groot maatskappye die belangrikheid van Montreal se effektebeurs onderstreep het. Plaaslike banke was weereens die dryfkrag agter hierdie ontwikkeling. Die sakebedryf het met die ontginning van natuurlike hulpbronne begin en tegelykertyd die vervaardigingsbedryf in sowel Quebec asook Ontario uitgebrei.

Terwyl die nywerheidsgebiede van Montreal uitgebrei is, het in sy sakekern nuwe kantoorgeboue ontstaan. Danksy die bou van tremlyne was Montrealers in staat om hulself in 'n groter afstand van hul werkplekke te vestig. Met sy uitbreidingsprogram het Montreal begin om sy oppervlakte in die tydperk tussen 1876 en 1918 te vervyfdubbel.

As gevolg van die Eerste Wêreldoorlog het Montreal se groei tydelik tot stilstand gekom, veral omdat Groot-Brittanje die finansiële steun vir sy oorsese gebiede moes staak, tog het die vinnige groei in die 1920's hervat, en Montreal het uiteindelik ondanks sy Europese karakter tot 'n moderne Noord-Amerikaanse metropool ontwikkel. Die Franstalige Université de Montréal is in 1920 gestig.

In die periode tussen 1921 en 1931 het die bevolking van 619 000 tot meer as 800 000 mense gegroei; die inwonertal van Montrealeiland het selfs 'n miljoen oorskry. Nuwe wolkekrabbers volgens die Amerikaanse boustyl het die stadshorison begin verander, waaronder die Aldred-gebou waarskynlik een van die eerstes was. Die nuwe hoofkwartier van die Banque Royale du Canada, wat in 1928 voltooi is, was vir enkele jare selfs die hoogste wolkekrabber van die Britse Ryk.

Die lewenskwaliteit van die plaaslike bevolking het aansienlik verbeter, en terwyl tuberkulose nog 'n ernstige probleem in benadeelde stadsbuurte was, het kindersterftes duidelik afgeneem. Die Verenigde State het hul invloed sowel in die vermaaklikheids- en rolprentbedryf asook die leefstyl laat geld, en Amerikaanse verbruikersware, wat dikwels deur Kanadese dogtermaatskappye vervaardig is, het simbole van die moderne lewe geword.

Die Franssprekende gemeenskap van Montreal het diepgaande veranderings beleef, en sy unieke kultuur en leefstyl het meer stedelike en Noord-Amerikaanse karaktertrekke vertoon as dié van ander Franssprekende Québécois.

Die Groot Depressie en die Tweede Wêreldoorlog

Vanaf 1930 het die Groot Depressie 'n periode van ekonomiese krisisse ingelui. Die ekonomie het in die volgende drie jare ineengestort, veral as gevolg van laer uitvoere van natuurlike hulpbronne. Die nywerhede, wat op Kanada se minerale en ander uitvoerprodukte gebaseer het, het feitlik tot stilstand gekom, en die krisis het ook alle ander sektore geraak.

Die werkloosheid en armoede gedurende die 1930's het veral Franssprekende Montrealers swaar getref. Sommige het troos gevind in hul geloof, maar die krisis het veral die Frans-Kanadese nasionalisme laat herleef en tot etniese spannings gelei. Die nasionaliste, waaronder die École sociale populaire, het onder meer vir die nasionalisering van die elektrisiteits- en ander bedrywe gepleit.

Die uitbreek van die Tweede Wêreldoorlog het die prentjie verander. Die nywerheidsektor het voordeel uit Kanada se militêre betrokkenheid getrek. Nuwe fabrieke het ammunisie en vliegtuie vervaardig, en ook skeepswerwe en vervaardigers van spoorwegtoerusting is deur die aanvraag na militêre uitrusting geraak. Franssprekende Kanadese was nogtans oorwegend teen diensplig gekant wat vanaf 1944 ingevoer is.

Die na-oorlogse tydperk

Die na-oorlogse tydperk was gekenmerk deur 'n ekonomiese opswaai en modernisering op baie terreine. Montreal se bevolking het in 1951 die een-miljoenkerf verbygesteek, en Groter Montreal het in 1961 twee miljoen inwoners gehad. Werkgeleenthede was volop, en die koopkrag het gegroei. Steeds meer Montrealers kon nou duursame verbruikersgoedere soos yskaste, motors en moderne huise bekostig. Die stadsgebied het verder uitgebrei en die suidelike oewer bereik.

Die groeiende voorstadgordel en motorisering het die leefsty van mense ingrypend verander. Stadsbeplanning het op die bou van gesinshuise, winkelsentrums en veral nuwe snelpaaie gefokus. In Montreal se middestad is die Boulevard Dorchester (tans Boulevard René-Lévesque) gebou, en Place Ville-Marie was die eerste in 'n groter aantal nuwe wolkekrabberprojekte. Die historiese stadskern het sy rol as sakesentrum aan die kwartier langs Boulevard Dorchester afgestaan.

Ekonomiese welvaart en beter opvoeding, wat deur talle nuwe kolleges versinnebeeld is, het die sosiale mobiliteit van die Franssprekende middelklas verhoog. Mense het begin om oor die toekoms van Quebec as 'n Franssprekende gemeenskap in Kanada en sosiale en politieke hervormings te debatteer. Die Rooms-Katolieke Kerk was as gevolg van die groeiende vraag na sosiale en welsynsdienste gedwing om steeds meer leke in diens te neem wat nie bereid was om hulle aan die gesag van kerklike outoriteite te onderwerp.

Die Franssprekende elites het beswaar aangeteken teen die tweedeklasburger-status van Frans-Kanadese in hul eie stad. Die oorheersende rol wat Engels in die daaglikse en die beroepslewe gespeel het, het nog steeds tot diskriminasie teen Franssprekendes gelei.

Metropool van Frans-Kanada

Ná 1960 moes Montreal sy rol as Kanada se metropool aan Toronto afstaan, maar het vinnig begin om homself as die metropool van die Franssprekende Quebec te herdefinieer. Die periode tussen 1960 en 1986 is oorheers deur die burgemeester Jean Drapeau.

Die ekonomiese ontwikkeling was gekenmerk deur staatsintervensies en herstrukturering. Die staat het veral sosiale, mediese en opvoedkundige dienste deur regstreekse intervensies verbeter. Die resesssies van 1981-82 en 1990-92 het Montreal se ekonomie 'n ernstige nekslag toegedien, en tradisionele nywerhede het agteruitgegaan. Die ekonomiese transformasie het tot 'n groei in die plaaslike dienstesektor gelei, terwyl die opening van die Sint-Laurenswaterweg, die agteruitgang van die spoorwegbedryf en die opkoms van Toronto as die ekonomiese sentrum van Kanada die belangrikheid van Montreal as 'n nasionale vervoersentrum verminder het. Terwyl Toronto voordeel uit grootskalse Amerikaanse beleggings getrek en steeds meer ondernemings gelok het, het Montreal sy nywerheidstrukture gemoderniseer. Steeds meer Franssprekende maatskappye het hul hoofkwartiere in Montreal gevestig en sodoende die verhuising van Anglofone ondernemings na Toronto gedeeltelik gekompenseer.

'n Aantal ambisieuse bouprojekte soos Place Ville-Marie en die bou van die Ondergrondse Montreal, die restourasie van die historiese stadskern en die Place des Arts het 'n internasionale karakter aan Montreal gegee. Terwyl die bevolking in die metropolitaanse gebied tot meer as drie miljoen gestyg het, het die bou van Montreal se moltreinstelsel openbare vervoer in die stad vanaf 1966 verbeter. In 1967 is die wêreldtentoonstelling Expo '67 in Montreal gehou wat met meer as vyftig miljoen besoekers 'n buitengewone sukses geword het.

In die 1970's het Frans-Kanadese nasionalisme toegeneem. Montreal het destyds nog 'n groot Engelssprekende minderheid gehuisves wat baie aspekte van die openbare lewe oorheers het. Die stad het gevolglik sentraal gestaan in die Oktoberkrisis van die jaar 1970 wat deur nasionalistiese en linksgesinde geweldpleging gekenmerk was. Die owerhede het 'n noodtoestand afgekondig en honderde aktiwiste in hegtenis geneem. Franssprekende Montrealers het 'n groot rol by die nasionalistiese Parti Québécois se oorwinning in die verkiesing van 1976 gespeel.

As die sentrum van die taalstryd in Québec het die gebeure in Montreal die afkondiging van 'n reeks taalwette bevorder wat geleidelik die status van Frans as eerste taal in Québec gevestig het. Vroue-emansipasie het gepaadgegaan met die taalstryd. As gevolg van hierdie sogenaamde Stille Rewolusie in Montreal en Québec het ook die Rooms-Katolieke Kerk sy rol in die Frans-Kanadse samelewing geherdefinieer en sy groot invloed op die bevolking kwytgeraak.

As gasheerstad van die Olimpiese Somerspele van 1976 en danksy die kulturele bande met ander Franssprekende gebiede het Montreal sy rol as 'n Franssprekende en multikulturele metropool gevestig. Die Olimpiese Spele was nogtans 'n finansiële fiasko, en die skuldlas wat daaruit ontstaan het is eers in 2006 volledig afbetaal.

Weer en klimaat

Die jaarlikse temperatuurvariasie in die metropolitaanse gebied van Montreal is sowat 70 °C. Die jaargetye met hulle verskillende temperature het 'n deel van Montreal se leefwyse geword. Die gemiddelde jaarlikse temperatuur is 10,1°C en die gemiddelde jaarlikse reënval 1 030 millimeter. Die gemiddelde jaarlikse aantal sonskynure is 2 015,2. Die weer is baie wisselvallig en word sterk deur die jaargetye beïnvloed. Montreal is baie warm, gereëld ook bedompig, in die somer. Dit is ook die tyd van die donderbuie. Julie is die warmste maand van die jaar, alhoewel die hoogste temperatuur ooit in Augustus 1975 gemeet is (37,6°C of 100°F). Op 15 Januarie 1957 het die temperatuur tot -37,8 °C gedaal.

Stewels, handskoene, musse en warm mantels is noodsaaklik in die winter. Januarie is die koudste maand, en deur die ysige winde word die lae temperature nog sterker ervaar. Op 14 Januarie 2004 word temperature van -40°C (-40°F) gemeet, die laagstes ooit. Sneeuval tree gereëld op, met 'n gemiddelde van 240 sentimeter gedurende die winter. Die stadsregering bestee jaarliks meer as CDN-$50 miljoen aan sneeuverwydering. Sneeuval tree ook in die lente en herfs op.

Montrealers geniet dikwels die warm weer van die été indien of Indian Summer, wat nog laat in die herfs optree.

Maand	Jan	Feb	Mar	Apr	Mei	Jun	Jul	Aug	Sep	Okt	Nov	Des	Jaar
Daaglikse gemiddeldes in °C	-10,3	-8,8	-2,4	5,7	12,9	18,0	20,8	19,4	14,5	8,3	1,6	-6,9	10,1
Reënval in mm	20,8	18,8	34,1	62,6	66,7	82,5	85,6	100,3	86,5	72,8	70,4	35,1	-
Sneeuval in cm	47,7	41,2	31,3	10,9	1,6	0	0	0	0	2,6	24,1	54,8	-

Met 'n oogopslag

Place-Saint-Henri-stasie (Metro van Montreal)

Vakansie-, vierings- en waarnemingsdae: Nuwejaarsdae (1 en 2 Januarie), Goeie Vrydag, Paasfees (Gesinsdag), Fête de Dollard des Ormeaux/Victoria Day (Derde Maandag in Mei), Fête Nationale/Saint-Jean-Baptiste (24 Junie), Canada Day (1 Julie), Werkersdag (Eerste Maandag in September), Oesfees (Eerste Maandag in Oktober), Kersdag, Welwillendheidsdag

Lughawens: Montreal beskik oor twee internasionale lughawens, die Aéroport International Pierre-Elliott-Trudeau de Montréal (passasiers) en die Aéroport de Montréal-Mirabel (vrag).

Openbare vervoer: Die Métro (moltrein) van Montreal is in 1966 as die tweede oudste in Kanada na dié van Toronto. Tans is daar vier lyne met altesaam 65 stasies, wat almal deur 'n ander argitek ontwerp is. 'n Uitbreiding na Laval met drie nuwe stasies is in aanbou en sal in in die loop van 2007 ingewy word. Die moltreinstelsel word aangevul deur 'n netwerk van 1 600 busse.

Onderwys

Die belangrikste tersiére instellings is die Université de Montréal (Franstalig), Université du Québec à Montréal (almal Franstalig), McGill University en Concordia University (Engelstalig); daar is altesaam 158 000 studente in die stad.

McGill is die oudste universiteit van Montreal en is in 1821 danksy 'n skenking van die pelshandelaar James McGill gestig. McGill is vandag een van die beduidendste tersiêre instellings in Noord-Amerika.

Die Université de Montréal in die buitewyke van die welvarende woonbuurt Outremont is die grootste Franstalige universiteit buite die Franse hoofstad Parys en vorm met sy toring in die Moorse styl een van die argitektoniese bakens van Montreal. Net soos die toring is ook die meeste ander geboue met geel-grys bakstene opgerig. Sedert sy stigting in die 1940's het die studentetal tot meer as 50 000 gegroei.

Besienswaardighede

Die katedraal Basilique Notre-Dame, wat in 1829 voltooi is, word as die pragtigste kerkgebou in Noord-Amerika beskou en is 'n goeie voorbeeld van die Neo-Gotiese boustyl. Die binneruimte met sy pragtige houtsnykuns is volgens middeleeuse voorbeelde ontwerp en bied sitplekke vir sowat 4 000 besoekers. Sy vergulde altaar staan voor 'n agtergrond van veertien blou glasvensters uit Limoges (Frankryk), wat die hemel en die sterre versinnebeeld. Die klok van die basiliek weeg twaalf ton. Notre-Dame kan ook met een van die grootste orrels wêreldwyd spog - daar is 5 772 pype. Danksy die perfekte akoestiek vind hier gereëld konserte van die Simfonieorkes van Montreal plaas (Place d'Armes).
Die oudste gebou van Montreal, die Séminaire de Saint-Sulpice, is in 1685 deur Dollier de Casson, die Sulpisiaanse kloosterhoof, opgerig en dien oor 'n lang tydperk as die administratiewe sentrum van die nedersetting. Saam met die notaris Basset ontwerp Dollier de Casson ook die oorspronklike plattegrond van die stad.
L'Oratoire Saint-Joseph du Mont-Royal is in 1924 as een van die grootste basilieke ter wêreld opgerig. Die gebou met sy indrukwekkende argitektuur is 'n belangrike voorbeeld van die Frans-Katolieke boustyl in Kanada.
Die Cathédrale Marie-Reine-du-Monde (Boulevard René-Lévesque), wat in 1894 voltooi is, is 'n namaaksel van die St. Pieterskerk in Rome en die setel van Montreal se aartsbiskop.
Dominion Square vlakby die katedraal behels gedenktekens vir die eerste minister Wilfried Laurier (1896-1911), koningin Victoria en Kanadese soldate wat tydens die Vryheidsoorloë in Suid-Afrika gesneuwel het.
Die Lachine-museum gee met sy versameling van ou meubels en gereedskap 'n goeie voorbeeld van die plattelandse lewe in toeka se tyd. Die hoofgebou is tussen 1669 en 1685 deur die handelaars Charles Lemoyne en Jacques LeBer opgerig. Dit is een van die oudste geboue in die omgewing van Montreal. (110 Rue LaSalle). Lachine staan bekend vir sy kanaal wat in 1824 voltooi is en aan die beginpunt van Montreal se ekonomiese ontwikkeling in die 19de eeu staan. 'n Klein pawiljoen in die Monk-park is aan die geskiedenis van die kanaal gewy. Lachine is ook die eerste stad op die eiland wat 'n spoorweg-verbinding met Montreal gekry het (1847). 'n Klein steenskuur huisves die Fur trade Interpretation Centre (Boulevard Saint-Joseph). Alexander McTaggart Gordon het hier vanaf 1803 bontwerk vir die North-West Company gestoor. Gedurende die sonstilstand in Junie kan besoekers hier 'n historiese skouspel bywoon wat die vertrek van 'n voyageur-ekspedisie vertoon. Lachine verdank sy naam aan 'n mislukte ekspedisie wat die Franse ontdekker Robert Cavelier de La Salle 1673 van hier onderneem het. Sy poging om 'n roete na Sjina te vind was vergeefs, en die reis het naby die Ontariomeer geëindig. La Salle se huis en erf kry toe die spotnaam "Lachine" ("Sjina").

Kahnawake (Caughnawaga, dit beteken "daar is stroomversnellings") is 'n dorpie naby Montreal, en sy museum gee 'n indruk van die Irokese kultuur. Die geboue van die sendingstasie is tussen 1717 en 1745 opgerig en bewaar die relieke van die salige Kateri Tekakwitha. (Route 138 Ouest, 18 km vanaf Montreal)
Die Olimpiese Park van 1976 is 'n groot sportkompleks wat met die 21ste Olimpiade geopen is. Tot die futuristiese groep geboue wat vir die spele opgerig is behoort die wêreld se hoogste geneigde toring, die Tour Olympique de Montréal (190 meter). Hy kon in 1976 nie meer betyds vir die Olimpiese Spele voltooi word nie.
Die Biosphère is 'n moderne sentrum wat veral ekologiese vraagstukke behandel. Die klemtoon word op die Sint-Laurensrivier gelê. Die indrukwekkende gebou, wat soos 'n koeël gevorm is, is die Verenigde State se pawiljoen tydens die wêreldtentoonstelling Expo '67. (Île Sainte-Hélène)
Die Ondergrondse Montreal met sy inkoopsentrums, bioskope en restourante maak dit nie net moontlik om die winterkoue te ontvlug nie - dit skei ook die voetgangers van die verkeer op straat.
Die Parc Maisonneuve sluit die Jardin botanique de Montréal (Botaniese Tuin) in wat met Londen se Kew Gardens en die Berlynse Botanischer Garten kan meeding (dit is op hierdie twee na die grootste wêreldwyd). Die tuin wat in 1931 geopen is beslaan 75 ha en vertoon meer as 21 000 plantspesies. Meer as 30 tuinafdelings behandel verskeie botaniese onderwerpe - die Sjinese Tuin is die grootste van sy soort buite Asië. Daarnaas kan 'n outentieke Japanse tuin en 'n skoenlappers-tuin besigtig word.
Die berg Mont Royal is die uitloper van 'n ou vulkaniese kompleks wat 350 miljoen jaar gelede ontstaan het. Dit verrys net noord van Montreal se middestad. Die Parc du Mont-Royal het 'n terras - die Belvédère du Chalet - wat 'n uitsig oor die stad, die rivier en tot by die Adirondack-gebergte in die Verenigde State bied.
Die Pierrefonds Manor van 1904 is 'n namaaksel van die Château Pierrefonds (1392) in die Franse woud van Compiègne (région Picardie). Joseph-Adolphe Chauret, 'n bekende notaris van Montreal, was so verbaas oor hierdie kasteel dat hy dit in dieselfde styl in 'n voorstad van Montreal laat bou het. Die stad is later na die kasteel vernoem. (15,928 boulevard Gouin Ouest)
Vieux-Montréal (Ou Montreal) en sy historiese argitektuur is sonder weerga in Noord-Amerika. Die ou stadskern, wat deur die rue Notre-Dame, rue Saint-Paul, rue Bonsecours en die oewer van die Sint-Laurensrivier begrens word, lê op die terrein van die oorspronklike nedersetting Ville-Marie. Die buurt bewaar die atmosfeer van 'n ou Europese stad, met nou straatjies, koffiekroeë, straatkunstenaars en straatmusikante. Die Château Ramezay (1705) was vroeër die residensie van die goewerneur van Montreal; vandag is dit 'n museum wat 'n pragtige indruk gee van die weelde wat 'n Franse edelman in die 18de eeu kon geniet.

Die Quartier Chinois, die tradisionele woonbuurt van die Sjinese gemeenskap in Montreal, lê digby die historiese stadskern, met die rue de la Gauchetière as sy besige middelpunt.

Kuns en kultuur

Die Montréal Just for laughs Festival in die stadswyk Quartier Latin de Montréal en die Festival International de Jazz de Montréal is wêreldwyd bekende feeste
Februarie is die maand van die Festival Montréal en Lumière - vuurwerk, musiekfeeste en ander vermaak is deel van die fees
Die beroemde somerfees van Lanaudière bied eersterangse konserte van klassieke en moderne musiek aan en vind van Julie tot Augustus in Joliette, sowat 70 km vanaf Montreal, plaas
Place des Arts: In die Salle Wilfrid-Pelletier speel die bekende Orchestre symphonique de Montréal. Place des Arts is ook die tuiste van L'Opéra de Montréal (175 rue Sainte-Catherine Ouest)

Musiek

Bekende musikante en sangers wat in Montreal gebore is sluit onder meer Leonard Cohen in. Jérôme Minière is 'n jong sanger wat die Prix Félix van die jaar 2003 ontvang het. Bekende plaaslike groepe sluit Arcade Fire en die Stars in.

Sport

Junie is die maand van die Grand Prix van die Formule Un by die Circuit Gilles-Villeneuve. Die Rogers AT&T Cup lok tennisspelers in Augustus na die Stade du Maurier van Montreal.

Museums

Centre Canadien d'Architecture: Die museum behandel die ontwikkeling van die argitektuur vanaf die 15de eeu. Die gebou is self ook 'n argitektoniese besienswaardigheid (1920 rue Baile)
Centre d'histoire de Montréal: Die museum behandel die geskiedenis van die stad. Die Ancienne caserne centrale de pompiers (Ou brandweerstasie) van 1903 is deel van die museum (335 Place d'Youville)
Die Musée David M. Stewart / David M. Stewart Museum op die Île Sainte-Hélène behandel die geskiedenis van Kanada. Sy versamelings sluit ou vuurwapens, kaarte, dokumente, wetenskaplike gereedskap, kombuisgoed en ou haarde in. Militêre seremonies wat uit die 18de eeu dateer word in die somer vertoon.
Just for Laughs / Juste pour rire-museum: Hier gaan dit net om humeur; besoek hulle webwerf: Juste pour rire (2111 Boulevard Saint-Laurent)
Musée McCord d'Histoire Canadienne / McCord Museum of Canadian History: Die museum behandel onder meer die geskiedenis van die Eerste Nasies (690 rue Sherbrooke Ouest)
Pointe-à-Callière - Musée d'archéologie et d'histoire de Montréal: Die museum is in 1992 ingewy en behandel die aregologiese erfenis van Montreal en ander gebiede. Die permanente uitstalling Ici naquit Montréal neem die besoeker op 'n ondergrondse toer na outentieke oorblyfsels van die vroeë Montreal. 'n Begraafplaas van die eerste setlaars en 'n vase in die Huroonse styl, wat omtrent 1500 vervaardig is, word in die museum vertoon (350 place Royale, Angle de la Commune, Vieux-Montréal)
Saidye Bronfman Centre for the Arts: Kunsmuseum en teater (5170 rue de la Côte-Sainte-Catherine)

Kookkuns

Net soos Parys, sy Franse eweknie, staan Montreal as 'n tuiste van eersterangse kookuns bekend. Die eerste vereniging van fynproewers word reeds in 1606 deur die kartograaf en velhandelaar Samuel de Champlain gestig. Sy Ordre de Bon Temps sien die kookkuns as 'n geskikte tydverdryf gedurende Québec se lang winters.

Vandag doen die Institut de tourisme et d'hôtellerie, wat in 1968 gestig is, navorsing oor die plaaslike tradisionele kookkuns en die Nouvelle cuisine. Die instituut onderhou 'n biblioteek met meer as 30 000 resepte uit Québec se 400-jarige geskiedenis.

Die American Automobile Association (AAA) het Montreal selfs tot gastronomiese hoofstad van Noord-Amerika verklaar.

Montreal se kroeë is oop tot drie uur snags, en daar is 'n groot aantal eersterangse restourante, wat hulle op Haute Cuisine en Franse kookkuns toespits. Outentieke Frans-Kanadese en internasionale geregte word eweneens in talle restourante aangebied. Die kosmopolitiese karakter van die stad word in die groot verskeidenheid etniese restourante weerspieël. Sidewalk cafés is oop tussen Mei en Oktober. Tipiese plaaslike gastronomiese instellings sluit cafés-concerts en cafés-théâtres in.

Gewilde plaaslike spesialiteite sluit Franse brood en bagels in, asook gerookte vleis (sandwich à la viande fumée), esdoringstroop, kreef van die Magdalene-eilande, Matane-garnale en salm uit die Gaspé-streek in. Tipiese dranke, wat plaaslik vervaardig word, is bier en sider.

Inkopies en vermaak

Ondergronds

Die Ondergrondse Montreal (La Ville Souterraine, sedert 2004 amptelik RÉSO) verbind oor 'n afstand van 30 kilometer 1 700 winkels, 200 restourante, 37 rolprentteaters en kunsgalerye, 'n aantal hotelle en 60 kantoorgeboue. Die ondergrondse kompleks beskik oor lugversorging sodat 'n mens selfs in die koue van die winter maklik inkopies kan doen - en voetgangers en padverkeer is van mekaar geskei. 'n Moltreinnet (Frans: Métro) en wandellane vebind die ondergrondse sentra.

Place Ville-Marie is die oudste ondergrondse winkelsentrum (1962), met die bogrondse kruisvormige wolkekrabber as sy sigbare baken.
Die Complexe Desjardins beskik oor 'n grote agora of sentraalplein (Place Desjardins) wat van daglig deurstroom word. Die Place des Arts met sy teaters, die winkelsentrum Complexe Guy Favreau en die Palais de Congrès is binne maklike loopafstand van die Complexe Desjardins. Die Palais is in 1983 geopen en kan tot 10 000 kongresgangers akkommodeer.
Die winkelsentrums Galeries 2001, 2020 University en Les Terrasses (met 'n verbinding tot die Centre Eaton-winkelsentrum - die grootste in Montreal) is naby die McGill-stasie.

Bogronds

Ogilvy is 'n afdelingswinkel wat sedert 1866 bestaan. Dit is trots op sy Skotse tradisie, en twalfuur word nog steeds deur 'n Skotse doedelsakspeler aangekondig (rue Sainte-Cathérine)
Naas die Centre Eaton en Ogilvy is La Baie die derde groot afdelingswinkel langs die rue Sainte-Cathérine; dit het sy oorsprong in die historiese handelmaatskappy Hudson's Bay Company.
Rue Crescent, Rue de la Montagne, Rue Bishop en Rue Mackay bied elegante winkels, restourante, nagklubs en diskoteke
Rue Sherbrooke - vroeër die Golden Square Mile van Montreal waar omtrent 1900 die rykste inwoners van Kanada hul huise gebou het - is vandag nog 'n elegante straat met statige ou geboue en talle boetieke.
Die Casino de Montréal lyk saans en snags soos 'n vonkelende diamant. Bedags herinner die argitektuur aan 'n kruisvaartskip. (Île Notre-Dame).
La Fête des Neiges (die Sneeufees) is een van die hoogtepunte tydens die winter. Van einde Januarie tot Februarie is daar allerlei "vreemde" en bekende sportsoorte waaraan besoekers kan deelneem. Vatspring of selfs 'n wedren met beddens is deel van die vermaak.
Vanaf Mei open die La Ronde-vermaaklikheidspark op die Île Sainte-Hélène. Die park is in 1967 tydens die Expo 67 ingewy.
Die Montréal Highland Games vind elke somer in die voorstad Verdun plaas.

Eksterne skakels

Geskiedenis

Montreal, 500 jaar se geskiedenis in argiewe

Stadsbuurte

Die webwerf van Ou-Montreal

Wolkekrabbers

SkyscraperPage Forum - Montreal

@@ Lyn 90: / Lyn 90: @@
 'n Groot deel van die Montrealers is van Ierse afkoms, aangesien die stad en die provinsie Quebec vir hulle meer aantreklik was as ander dele van die [[Britse Ryk]], in die besonder [[Toronto, Ontario|Toronto]] (vroeër York). Die Franse bevolking het nie teen die Ierse setlaars op grond van hulle herkoms en godsdiens gediskrimineer nie aangesien albei groepe dieselfde Rooms-Katolieke godsdienstige agtergrond het. Tydens die groot Ierse hongersnood van [[1842]] tot [[1852]] het baie Iere na Quebec geëmigreer, en 'n groot aantal weeskinders is deur Franstalige gesinne aangeneem. Die Ierse immigrasie het vir baie jare aangehou, en daar word beraam dat sowat veertig persent van die Franstaliges in Quebec van gemengde Frans-Ierse afkoms is.
-Montreal is ook die Kanadese hoofstad van die gay en lesbiese gemeenskap en het die '''1ers Outgames mondiaux Montréal 2006''', die Gay en Lesbiese Olimpiade, georganiseer.
+Montreal is ook die Kanadese hoofstad van die [[gay]] en [[lesbies]]e gemeenskap en het die '''1ers Outgames mondiaux Montréal 2006''', die Gay en Lesbiese Olimpiade, georganiseer.
 === [[Arrondissement|Arrondissemente]] ===