Demografie

Demografie (van die Griekse woorde δῆμος dēmos, "die volk", en γράφω graphō, "skryf, beskrywing, meting") is die wetenskaplike studie van die grootte, samestelling en verandering van menslike bevolkings.

Demografiese ontleding kan hele gemeenskappe dek, of groepe wat gedefinieer word volgens kriteria soos opvoeding, nasionaliteit, godsdiens en etnisiteit. Opvoedkundige instellings behandel demografie gewoonlik as ’n terrein van sosiologie, hoewel daar verskeie onafhanklike demografiese dissiplines is. Na aanleiding van demografiese navorsing oor die aarde kan demograwe die wêreld se bevolking tot die jaar 2050 en 2100 raam.

Formele demografie se studieveld is beperk tot die meting van bevolkingsprosesse, terwyl die breër veld sosiale demografie of bevolkingstudies ook die verhoudings tussen ekonomiese, sosiale, kulturele en biologiese prosesse ontleed wat ’n bevolking beïnvloed.

Metodes

Twee maniere word gebruik om data te versamel: direk en indirek. Vir elk is daar verskillende metodes wat gebruik kan word.

Direkte metodes

Direkte dataversameling word verkry deur statistiese registers wat alle geboortes en sterftes boekstaaf, sowel as sekere veranderings in status soos huwelike, egskeidings en migrasie (registrasie van woonplek). In ontwikkelde lande is registerstatistieke die beste metode om die getal geboortes en sterftes te raam.

’n Kaart van lande volgende bevolking.

’n Sensus is nog ’n algemene metode. Dit word gewoonlik deur ’n nasionale regering uitgevoer in ’n poging om elke persoon in die land te tel. In teenstelling met registerstatistieke, wat gewoonlik voortdurend versamel en op ’n jaarlikse basis opgesom word, vind ’n sensus gewoonlik elke 10 jaar of so plaas, en dit is dus nie die beste bron van data oor geboortes en sterftes nie. Ontledings word gewoonlik ná ’n sesus gedoen om te raam hoeveel te min of te veel mense aangeteken is.

Met ’n sensus word meer inligting ingesamel as net hoeveel mense in ’n land is, soos gesinne en huishoudings asook individuele gegewens soos ouderdom, geslag, huwelikstatus, opvoeding, werknemingstatus, beroepe en geografiese ligging. Nog inligting wat verkry kan word, is oor migrasie (plek van geboorte en vorige woonplekke), taal, godsdiens, nasionaliteit (of etnisiteit) en burgerskap.

In lande waar registrasiestatistieke onvoldoende is, kan ’n sensus ook gebruik word as ’n regstreekse bron van inligting oor vrugbaarheid en sterflikheid.

Indirekte metodes

Indirekte metodes van dataversameling word vereis in lande en tydperke wanneer volle data nie beskikbaar is nie, soos in sommige ontwikkelende lande of in die geval van historiese demografie. Een van dié metodes is die "sustermetode", waar vroue gevra word hoeveel van hulle susters al oorlede is of kinders gehad het, en op watter ouderdom. Deur middel van hierdie opnames kan navorsers dan geboorte- en sterftesyfers vir die hele bevolking onregstreeks raam. Nog ’n indirekte metode in eietydse demografie is om mense uit te vra oor sibbes, ouers en kinders. In historiese demografie is ander metodes nodig.

Algemene statistieke

’n Paar van die statistieke wat ingewin word, is:

• Die algemene geboortesyfer, die jaarlikse getal geboortes per 1 000 mense.
• Die algemene vrugbaarheidsyfer, die jaarlikse getal geboortes per 1 000 vroue van vrugbare ouderdomme (dikwels 15-49 jaar, maar soms 15-44).
• Die ouderdomspesifieke vrugbaarheidsyfer, die jaarlikse getal geboortes per 1 000 vroue in spesifieke ouderdomsgroepe (gewoonlik 15-19, 20-24, esovoorts).
• Die algemene sterftesyfer, die jaarlike getal sterftes per 1 000 mense.
• Die kindersterftesyfer, die jaarlikse getal sterftes onder kinders jonger as ’n jaar per 1 000 geboortes.
• Die lewensverwagting, die getal jare wat ’n individu op ’n sekere ouderdom kan verwag om te lewe in die lig van die huidige sterftesyfer.

’n Stabiele bevolking is een met ’n konstante algemene geboorte- en sterftesyfer vir so ’n lang tyd dat die persentasie mense in elke ouderdomsgroep konstant bly, of anders met ’n bevolkingspiramide waarvan die struktuur onveranderd bly. ’n Stabiele bevolking bly nie noodwendig dieselfde grootte nie; dit kan groter of kleiner word.

’n Stilstaande bevolking is een waarvan die grootte konstant bly (die verskil tussen algemene geboortes en algemene sterftes is nul).

Basiese vergelyking

Veronderstel ’n land (of ander entiteit) bevat Bevolking_t persone op tyd t. Wat is die grootte van die bevolking op tyd t + 1 ?

${\text{Bevolking}}_{t+1}={\text{Bevolking}}_{t}+{\text{Natuurlike Toename}}_{t}+{\text{Netto Migrasie}}_{t}$

Natuurlike toename van tyd t tot t + 1:

${\text{Natuurlike Toename}}_{t}={\text{Geboortes}}_{t}-{\text{Sterftes}}_{t}$

Netto migrasie van tyd t tot t + 1:

${\text{Netto Migrasie}}_{t}={\text{Immigrasie}}_{t}-{\text{Emigrasie}}_{t}$

Hierdie basiese vergelyking kan ook gebruik word vir groepe binne ’n bevolking. Die bevolkingsgrootte van ’n etniese groep binne ’n gegewe gemeenskap of land is byvoorbeeld onderworpe aan dieselfde bronne van verandering. Wanneer etniese groepe ter sprake is, sal "netto migrasie" dalk onderverdeel moet word in fisieke migrasie en etniese reïdentifikasie. Individue wat hulle etniese etiket verander of wie se etniese klassifikasie in regeringstatistieke mettertyd verander, kan beskou word as dat hulle van een groep na ’n ander migreer.

Hoewel die basiese demografievergelyking volgens definisie altyd werk, is die registrasie en tel van gebeure (geboortes, sterftes, immigrasie, emigrasie) onderworpe aan foute. Voorsiening moet dus gemaak word vir foute in die statistieke voordat ’n raming van die grootte of verandering in ’n bevolking gemaak word.

Skakels

• Hierdie artikel is in sy geheel of gedeeltelik uit die Engelse Wikipedia vertaal.

• Wikimedia Commons het meer media in die kategorie Demografie.