Wetenskap-en-tegnologiestudies
Wetenskap- en tegnologiestudies (WTS) of wetenskap, tegnologie en die samelewing is 'n interdissiplinêre veld wat die skepping, ontwikkeling en gevolge van wetenskap en tegnologie in hul historiese, kulturele en sosiale kontekste ondersoek.[1]
Geskiedenis[wysig | wysig bron]
Soos die meeste interdissiplinêre studierigtings, het WTS ontstaan uit die samevloeiing van 'n verskeidenheid dissiplines en dissiplinêre subvelde, wat almal 'n belangstelling ontwikkel het - tipies gedurende die 1960's of 1970's - om wetenskap en tegnologie as sosiaal ingebedde ondernemings te beskou.[2] Die sleuteldissiplinêre komponente van WTS het onafhanklik vorm aangeneem, beginnende in die 1960's, en tot in die 1980's in isolasie van mekaar ontwikkel, hoewel Ludwik Fleck (1935) se monografie Genesis and Development of a Scientific Fact baie van WTS se sleuteltemas voorsien het. In die 1970's het Elting E. Morison die WTS-program by die Massachusetts Institute of Technology (MIT) gestig, wat as 'n model gedien het. Teen 2011 is 111 WTS-navorsingsentrums en akademiese programme wêreldwyd bekend.[3]
Belangrike sleutelpunte[wysig | wysig bron]
- Geskiedenis van tegnologie, wat tegnologie in sy sosiale en historiese konteks ondersoek. Vanaf die 1960's het sommige historici tegnologiese determinisme bevraagteken, 'n leerstelling wat publieke passiwiteit tot tegnologiese en wetenskaplike "natuurlike" ontwikkeling kan veroorsaak. Terselfdertyd het sommige historici soortgelyke kontekstuele benaderings tot die geskiedenis van medisyne begin ontwikkel.
- Geskiedenis en wetenskapsfilosofie (1960's). Na die publikasie van Thomas Kuhn se bekende The Structure of Scientific Revolutions (1962), wat veranderinge in wetenskaplike teorieë toegeskryf het aan veranderinge in onderliggende intellektuele paradigmas, is programme by die Universiteit van Kalifornië, Berkeley en elders gevestig wat historici van wetenskap en filosowe saamgebring het in verenigde programme.
- Wetenskap, tegnologie en die samelewing. In die middel tot laat 1960's het studente- en fakulteitsbewegings in die VSA, VK en Europese universiteite gehelp om 'n reeks nuwe interdissiplinêre velde (soos vrouestudies) te loods wat gesien is om relevante onderwerpe aan te spreek wat die tradisionele kurrikulum geïgnoreer word, aantespreek. Een so 'n ontwikkeling was die opkoms van "wetenskap, tegnologie en samelewing"-programme, wat ook - verwarrend - bekend is onder die WTS-akroniem. Geput uit 'n verskeidenheid dissiplines, insluitend antropologie, geskiedenis, politieke wetenskap en sosiologie, het geleerdes in hierdie programme voorgraadse kurrikulums geskep wat gewy is aan die ondersoek van die kwessies wat deur wetenskap en tegnologie geopper word. Feministiese geleerdes in hierdie en ander opkomende WTS-gebiede het hulself tot die uitsluiting van vroue van wetenskap en ingenieurswese gerig, en eerder gefokus op die kritiek op geslagtelike magsdinamika in vorige WTS-navorsing.[4]
- Wetenskap, ingenieurswese en openbare beleidstudies het in die 1970's ontstaan uit dieselfde bekommernisse wat die stigters van die wetenskap-, tegnologie- en samelewingsbeweging gemotiveer het: 'n Gevoel dat wetenskap en tegnologie ontwikkel op maniere wat toenemend in stryd was met die publiek se beste belange. Die wetenskap-, tegnologie- en samelewingsbeweging het probeer om diegene te vermenslik wat môre se wetenskap en tegnologie sou maak, maar hierdie dissipline het 'n ander benadering geneem: dit sou studente oplei met die professionele vaardighede wat nodig is om spelers in wetenskap en tegnologiebeleid. Sommige programme het klem gelê op kwantitatiewe metodologieë, en die meeste hiervan is uiteindelik in stelselingenieurswese opgeneem. Ander het sosiologiese en kwalitatiewe benaderings beklemtoon en gevind dat hul naaste familie onder vakkundiges in wetenskap, tegnologie en samelewingsdepartemente gevind kan word.
Gedurende die 1970's en 1980's het universiteite in die VSA, die VK en Europa hierdie verskillende komponente begin saamstel in nuwe, interdissiplinêre programme. Byvoorbeeld, in die 1970's het Cornell-universiteit 'n nuwe program ontwikkel wat wetenskapstudies en beleidsgeoriënteerde geleerdes met historici en filosowe van wetenskap en tegnologie verenig het. Elkeen van hierdie programme het unieke identiteite ontwikkel as gevolg van variasies in die komponente wat saamgestel is, asook hul ligging binne die verskillende universiteite. Byvoorbeeld, die Universiteit van Virginia se WTS-program het geleerdes verenig wat afkomstig is uit 'n verskeidenheid velde (met besondere fokus in die geskiedenis van tegnologie); die program se onderrigverantwoordelikhede – dit is binne 'n ingenieurskool geleë en leer etiek aan voorgraadse ingenieurstudente – beteken egter dat al sy fakulteite 'n sterk belangstelling in ingenieursetiek deel.[5]
Verwysings[wysig | wysig bron]
- ↑ Hackett, Edward J.; Clarke, Adele E.; Amsterdamska, Olga; Lynch, Michael E.; Wajcman, Judy; Sismondo, Sergio; Bijker, Wiebe E.; Turner, Stephen; Thorpe, Charles; Latour, Bruno (2007). The Handbook of Science and Technology Studies. Cambridge, MA: MIT Press. p. 1. ISBN 9780262274685.
- ↑ Bijker, W. E., Hughes, T. P., Pinch, T. and Douglas, D. G., The Social Construction of Technological Systems: New Directions in the Sociology and History of Technology, MIT Press, Cambridge, 2012.
- ↑ The STS Wiki.
- ↑ Wajcman, Judy (1995). "Feminist Theories of Technology". Handbook of Science and Technology Studies. SAGE Publications Inc: 189–204. doi:10.4135/9781412990127.n9. ISBN 9780761924982.
- ↑ Gorman, Michael; Hertz, Michael; Louis, Garrick; Magpili, Luna; Mauss, Mark; Mehalik, Matthew; Tuttle, J.B. (Oktober 2000). "Integrating Ethics & Engineering: A Graduate Option in Systems Engineering, Ethics, and Technology Studies". Journal of Engineering Education (in Engels). 89 (4): 461–469. doi:10.1002/j.2168-9830.2000.tb00552.x. S2CID 109724698.