Jon Fosse

in Wikipedia, die vrye ensiklopedie
Jon Fosse in 2007.

Jon Olav Fosse (gebore 29 September 1959) is 'n Noorse skrywer en dramaturg. In 2023 is hy bekroon met die Nobelprys vir Letterkunde “vir sy vernuwende toneelstukke en prosa wat stem gee aan die onsegbare”. Hy is die Noorse dramaturg wat die meeste uitgevoer word ná Henrik Ibsen.[1]

Biografie[wysig | wysig bron]

Jon Fosse is in Haugesund, Noorweë, gebore, maar het in sy jeug in Strandebarm gewoon.[2]. Hy het op 7-jarige ouderdom tydens 'n ernstige ongeluk ter-nouernood aan die dood ontkom; die ervaring het sy volwasse skryfwerk in 'n groot mate beïnvloed.[3] Hy het aan die Universiteit van Bergen ingeskryf en vergelykende letterkunde bestudeer, later 'n literêre loopbaan begin en in Nynorsk (letterlik: Nieu-Noors) geskryf, een van die twee geskrewe standaarde van die Noorse taal. Sy debuutroman, Raudt, svart (Rooi, Swart), is in 1983 gepubliseer.[4] Sy eerste toneelstuk, Og aldri skal vi skiljast (En ons sal nooit geskei word nie), is in 1994 opgevoer en gepubliseer. Fosse het romans, kortverhale, poësie, kinderboeke, essays en toneelstukke geskryf. Sy werke is in meer as veertig tale vertaal. Hy het ook musiek gespeel (die viool),[4] en as tiener het hy sy eie lirieke vir sy musiekstukke geskep.

Fosse is in 2003 'n chevalier van die Ordre national du Mérite van Frankryk gemaak.[5] Fosse is op no. 83 gelys in die Daily Telegraph se lys van die Top 100 lewende genieë.[6]

Fosse geniet sedert 2011 die gebruik van die Grotten, 'n honorêre woning wat deur die Noorweegse staat besit word en op die perseel van die Koninklike Paleis in die middestad van Oslo geleë is.[7] Die gebruik van die Grotten as 'n permanente woning is 'n erebewys wat spesiaal deur die Koning van Noorweë toegeken word vir bydraes tot Noorse kuns en kultuur.

Fosse was een van die literêre konsultante van Bibel 2011, 'n Noorse vertaling van die Bybel wat in 2011 gepubliseer is.[8] Fosse is in 2015 bekroon met die Nordiese Raad se Literatuurprys vir die trilogie Andvake (Wakkerheid), Olavs draumar (Olav se Drome) en Kveldsvævd (Moegheid).[9]

Ná die dramaturg Henrik Ibsen, word Fosse se werke die meeste opgevoer.[1]Talle van Fosse se werke is in Persies vertaal deur Mohammad Hamed, en sy werke is in Iran/Teheran se bekendste venues opgevoer.[10][11]

In April 2022 is sy roman A New Name: Septology VI-VII in Engels vertaal deur Damion Searls. Dit was op die kortlys vir die Internasionale Booker-prys.[12] Die boek is aangewys as 'n finalis vir die 2023 National Book Critics Circle Award in Fiction. [13] In Oktober 2023 is Fosse met die Nobelprys vir Letterkunde bekroon;[14] sodoende het hy die eerste Nobelpryswenner geword wat in Nynorsk skryf.[15] Wanneer hy nie aan sy eie romans werk nie vertaal hy ander skrywers se werke.[4]

Persoonlike lewe[wysig | wysig bron]

Hy woon van tyd tot tyd saam met sy tweede vrou ('n Slowaak) in Hainburg an der Donau in Oostenryk. Hy het ook 'n huis in Bergen en twee huise in die weste van Noorweë.[4] Hy was oorspronklik 'n lid van die Kerk van Noorweë (hoewel hy homself voor 2012 as ateïs beskryf het), maar het in 2012–2013 by die Katolieke Kerk aangesluit,[8] en homself laat hospitaliseer om hom van sy alkoholmisbruik te rehabiliteer.[4]

Verwysings[wysig | wysig bron]

  1. ↑ 1,0 1,1 "Jon Fosse – «take it or leave it»". NRK. Besoek op 5 Oktober 2023.
  2. ↑ Creamer, Ella (5 Oktober 2023). "Jon Fosse wins the 2023 Nobel prize in literature". The Guardian. Besoek op 5 Oktober 2023.
  3. ↑ "Ek moet daaroor praat, want dit is fundamenteel vir my: op die ouderdom van sewe het ek ter-nouernood aan die dood ontkom tydens 'n ongeluk .. Ek kon myself hier sien sit .. alles was vreedsaam, en ek het tuis na die huise gekyk, en was redelik seker dat ek hulle vir die laaste keer gesien het toe ek dokter toe is. Alles was glinsterend en baie rustig, 'n baie gelukkige toestand, soos 'n wolk ligdeeltjies. Hierdie ervaring is die belangrikste ervaring uit my kinderdae. Dit het my as mens gevorm, op beide goeie en slegte maniere. Ek dink dit was die begin van my kunstenaarskap." (Jon Fosse's Search for Peace. The New Yorker, 13 November 2022)
  4. ↑ 4,0 4,1 4,2 4,3 4,4 Merve Enre (13 November 2022). "Jon Fosse's Search for Peace". The New Yorker. Besoek op 14 November 2022.
  5. ↑ Fransk heder til Fosse, nrk.no.
  6. ↑ "Top 100 living geniuses". Telegraph.co.uk. 30 Oktober 2007. Besoek op 6 November 2015.
  7. ↑ "Winje Agency". Winje Agency (in Engels). Besoek op 12 Mei 2020.
  8. ↑ 8,0 8,1 Kvamme, Kjell (16 November 2013). "Jon Fosse er blitt katolikk: Som å kome heim". Vårt Land (in Noors). Geargiveer vanaf die oorspronklike op 19 November 2013. Besoek op 5 Oktober 2023.
  9. ↑ NRK. "Fosse vant Nordisk råds litteraturpris". NRK. Besoek op 6 November 2015.
  10. ↑ "Iranian actor Kianian to perform in Fosse play". Mehr News Agency (in Engels). 4 November 2006. Besoek op 19 April 2019.
  11. ↑ Behnegarsoft.com (1 Januarie 2011). "IBNA – 2nd stage shortlisted works of Dramatic Arts". Iran's Book News Agency (IBNA) (in Engels). Geargiveer vanaf die oorspronklike op 19 April 2019. Besoek op 19 April 2019.
  12. ↑ Knight, Lucy (7 April 2022). "International Booker prize shortlist delivers 'awe and exhilaration'". The Guardian.
  13. ↑ Varno, David (1 Februarie 2023). "NATIONAL BOOK CRITICS CIRCLE ANNOUNCES FINALISTS FOR PUBLISHING YEAR 2022". National Book Critics Circle (in Engels (VSA)). Besoek op 3 Februarie 2023.
  14. ↑ Marshall, Alex (5 Oktober 2023). "Nobel Prize in Literature: Jon Fosse Is the 2023 Laureate". The New York Times (in Engels (VSA)). ISSN 0362-4331. Besoek op 5 Oktober 2023.
  15. ↑ Oltermann, Philip (5 Oktober 2023). "Jon Fosse's Nobel prize announces his overdue arrival on the global stage" – via The Guardian.
Ontsluit van "https://af.wikipedia.org/w/index.php?title=Jon_Fosse&oldid=2628492"