Bantoetale

Bantoetale
Geografiese verspreiding:	Afrika suid van die Sahara, meestal Suidelike Halfrond
Genetiese klassifikasie:	Niger-Kongo  Atlanties-Kongo   Benue-Kongo    Suidelike Bantoid     Bantoetale
Onderafdelings:	Sones A-S (geografies) (Jarawan-Mbam) Manenguba Sawabantu Basaa Bafia Beti Makaa-Njem Kele-Tsogo Teke-Mbede Mboshi-Buja Bangi-Tetela Mbole-Enya Lega-Binja Boan Lebonya Nyanga-Buyi Noordoostelike Bantoe Tongwe-Bende Mbugwe-Rangi Kilombero Kongo-Yaka-Sira Kimbundu Chokwe-Luchazi Luyana Mbukushu Pende Luban Lunda Rukwa Sabi-Botatwe Nyasa Rufiji-Ruvuma Umbundu Kavango-Suidwes-Bantoe Yeyi Shona Suidelike Bantoe (ongeklassifiseerd): Buya
Verspreiding van Bantoetale (rooi) in Afrika

Die Bantoetale vorm 'n taalfamilie wat self deel uitmaak van die Niger-Kongo-taalgroep.

Geografies

Verspreiding van Bantoetale (donkergeel) ten opsigte van andere Niger-Kongo tale (liggeel)

Die geskatte verspreiding van die 16 Guthrie Bantoe-sones, insluitende die bykomende sone J. Die Jarawantale word in Nigerië gepraat

Verspreiding van Afrikatale

Bantoetale word gepraat in Suid-Kameroen, in die suidooste van Nigerië, Gaboen, Republiek van die Kongo, Demokratiese Republiek van die Kongo, Uganda, Kenia, Tanzanië, Burundi, Rwanda, Angola, Zambië, Malawi, Mosambiek, Zimbabwe, Namibië, Botswana en Suid-Afrika. Deur dié breë verspreiding is die Bantoefamilie die mees wyd verspreide taalfamilie in Afrika, met ongeveer 310 miljoen sprekers. Hulle is in die hele Sentraal- en Suider-Afrika versprei en vorm in al daardie lande die mees gebruikte tale, hoewel meestal Engels, Frans, Portugees of Spaans die amptelike tale vorm.

In die noordweste grens die Bantoetale aan die ander Niger-Kongo-tale, in die noordooste aan die Nilo-Sahariese en Afro-Asiatiese tale (Semitiese en Koesjitiese tale). In die suidweste vorm die Khoisan-tale 'n enklawe binne die Bantoetale. Vir 'n oorsig sien die artikel Afrikatale.

Taalkundige kenmerke

In vele westerse tale verander veral die uitgange van woorde (perd, perde). In die Bantoetale verander meestal die voorvoegsels. Voorbeelde:

• iemand uit die gebied Buganda heet in die taal Luganda 'n Muganda. Die meervoud van 'n Muganda is Baganda. Die prefix van die woord verander dus: mu- word ba-.
• iemand uit KwaZulu is 'n umZulu en praat isiZulu. Hy behoort tot die amaZulu-volk.

Die woord Bantoe bestaan self ook uit die meervoudsprefiks ba- en die wortel -ntu wat persoon beteken in Zoeloe en Xhosa. Bantoe beteken dus mense. Die voorvoegsel vir 'n taal of 'n kultuur is egter si- en nie ba- nie. Daar is dus 'n beweging om na hierdie taalgroep as Sintoe oftewel Sintoetale te verwys.

Tale

Die Bantoetaal met die meeste sprekers is Swahili.

• Ander belangrike Bantoetale in Sentraal- en Suidoos-Afrika:
  • Chichewa
  • Comoraans (Shikomori of Shimasiwa)
  • Fang (Pangwe, Faŋ, Paŋwe)
  • Kikuyu (Gĩkũyũ)
  • Kinyarwanda (Ikinyarwanda)
  • Kirundi (Ikirundi)
  • Kongo (Kikongo)
  • Lingala (Lingála)
  • Luba-Kasai (Ciluba of Tshiluba)
  • Luganda (Oluganda)
  • Swahili (Kiswahili)

• in Suider-Afrika
  • Herero (Otjiherero)
  • Kimbundu
  • Kwangali (RuKwangali)
  • Lozi (siLozi)
  • Noord-Ndebele (isiNdebele)
  • Noord-Sotho (Sepedi)
  • Oshiwambo (Oshivambo)
  • Shona (chiShona)
  • Suid-Ndebele (isiNdebele)
  • Suid-Sotho (Sesotho)
  • Swazi (siSwati)
  • Tsonga (Xitsonga)
  • Tswana (Setswana)
  • Umbundu
  • Venda (TshiVenḓa)
  • Xhosa (isiXhosa)
  • Zoeloe (isiZulu)

Eksterne skakels

• Wikimedia Commons het meer media in die kategorie Bantoetale.
• (en) "Bantu languages". Encyclopædia Britannica. Besoek op 16 Augustus 2019.
• Vergelykende Bantoe-aanlynwoordeboek
• Bantoe-aanlynbronne deur Jacky Maniacky
• Lys met Bantoetale