Finland

Suomen tasavalta
Republiken Finland
Republiek van Finland

(Vlag van Finland) (Landswapen van Finland)
Volkslied: Maamme / Vårt land
Amptelike tale	Fins en Sweeds
Hoofstad	Helsinki 60°10′N 24°56′O
Grootste stad	Helsinki
Regeringsvorm	Parlementêre republiek
Staatshoof	Sauli Niinistö
Eerste Minister	Jyrki Katainen
Oppervlakte  - Totaal  - % water	Gelys 64ste 338 424 vk km 10%
Bevolking  - Skatting (2009)  - Bevolkingsdigtheid	Gelys 111de 5 336 458 17,4/vk km (Gelys 201ste)
BBP (skatting 2007)  - Totaal (KKP)  - Totaal (nominaal)  - Per capita (KKP)  - Per capita (nom.)  - Werkloosheid	$185,853 miljard (52ste) $246,35 miljard (31ste) $35 349 (12de) $46 856 (9de) 6,8% (2008)
MOI (2007)	0,952 (hoog) (11de)
Gini (2000)	26,9 (laag) (-de)
Geldeenheid	Euro (EUR), €
Tydsone	UTC +2 Somertyd: UTC +3
Internet TLD	.fi, .ax
Skakelkode	+358

Finland (Fins: Suomi, Sweeds: Finland) is 'n land in Noord-Europa wat in die ooste aan die Russiese Federasie, in die noordweste aan Swede en in die noorde aan Noorweë grens. Ten suide word dit van Estland geskei deur die Finse Golf. Wes vind mens die Botniese Golf en suidwes die Oossee wat Finland van sy buurland Swede skei. Net in die noorde het die twee lande 'n gemeenskaplike landgrens. Finland en Ysland word soms beskryf as Skandinawiese lande alhoewel Skandinawië streng gesproke beperk is tot Swede, Noorweë en Denemarke.

Die hoofstad en grootste stad is Helsinki (Helsingfors in Sweeds). Die Finse taal is nie verwant aan Sweeds, Noors of Deens nie en behoort tot ‘n taalgroep wat Estnies en Hongaars insluit. Die Finse Republiek (Suomen Tasavalta) het in 1917 totstand gekom na oorheersing deur Swede en Rusland sedert die twaalfde eeu.

Kaart van Finland

Die huidige Sweedssprekende minderheid van sowat ses persent van die bevolking is 'n erfenis uit die tydperk van die Sweedse heerskappy waaronder Finland tussen 1150 en 1809 gestaan het. Sweedssprekendes vorm in sommige dorpe langs die suid- en ooskus en op die Åland-eilande selfs die meerderheid. 'n Groter aantal dorpe en stede is tweetalig, soos byvoorbeeld Helsinki en Turku, en gebruik Sweedse naas Finse plek- en straatname.

Met sy ligging tussen die 60ste en 70ste noordelike breedtegraad behoort Finland saam met sy Skandinawiese buurlande Noorweë en Swede en Rusland tot die mees noordelike state op die Europese vasteland. Sowat 'n derde van Finland se totale oppervlakte van sowat 338 000 vierkante kilometer lê binne die Arktiese Sirkel. Nogtans het die mees noordelike provinsie Lapland danksy die Noord-Atlantiese Seestroom 'n sagter klimaat as ander gebiede op dieselfde breedtegraad soos Kanada en Siberië. Vanweë hierdie warm seestroom bly Europa se Arktiese kuslyn tydens die winter ook ysvry.

Die Finse somers is warm maar kort, met gemiddelde temperature van 17 °C in die hoofstad Helsinki en 13 °C in Lapland. Vanweë die noordelike ligging is die somerdae baie lank, en in die Arktiese gebiede word dit in Junie, wanneer die middernagson skyn, glad nie meer nag nie. Daarenteen is die Finse winters lank en koud, met 'n gemiddelde temperatuur van -6 °C in Helsinki gedurende Januarie, terwyl die dae baie kort is. In koue winters raak die oppervlak van die Oossee oor 'n afstand van enkele kilometer vanaf die kuslyn dikwels bevrore sodat ysbrekers benodig word om die seehawens oop te hou. Sneeuvalle is egter gewoonlik nie swaar nie sodat die verkeer selfs in Lapland nie ontwrig word nie.

Finland word die "land van 'n duisend mere" genoem. Veral in die suidooste is die land bespikkel met ontelbare mere en meertjies.

Die land is 'n demokratiese republiek met 'n direk verkose president, wat maksimaal vir twee ampstermyne van ses jaar mag dien. Finland het in historiese en politieke opsig nou bande met sy buurstaat Swede. Ná die tweede onafhanklikheid van Estland het Finland ook nou betrekkinge met dié land.

Geografie

Met 'n oppervlakte van 338 144,53 vierkante kilometer is Finland effens kleiner as Duitsland, maar behoort met sy 5,3 miljoen inwoners tot die ylste bevolkte gebiede in Europa. Met sy ligging tussen die 60ste en 70ste is dit ook een van die mees noordelike lande ter wêreld - sowat 'n derde van Finland se totale oppervlakte lê binne die Arktiese Sirkel, en meer as 30 persent van alle mense op Aarde, wat noord van die 60ste breedtegraad leef, is Finne.

In noord-suidelike rigting strek Finland oor 'n afstand van 1 160 kilometer vanuit Nuorgam tot Hanko aan die suidkus, terwyl die land sy grootste wydte in wes-oostelike rigting met 540 kilometer tussen Ilomantsi en Närpes bereik. Vir geografiese doeleindes word na alle gebiede noord van die Oulujärvi as "Noord-Finland" verwys sodat ook Oulu, wat eintlik in Sentraal-Finland geleë is, as 'n Noord-Finse stad beskou word, terwyl die landskap rondom Jyväskylä ondanks sy suidelike ligging as "Sentraal-Finland" bekend staan.

Oggendmis oor die klein Kalliolampi-meer naby Puolanka

Finland se langste grenslyn met 'n buurstaat is die oostelike grens met die Russiese Federasie. In die noorde grens Finland oor 'n afstand van meer as 716 kilometer aan Noorweë, terwyl die grens met Swede (536 kilometer) in die noordweste deur die riviere Könkämäeno, Muonionjoki (Sweeds: Muonio älv) en Tornionjoki (Torne älv) gevorm word.

In die weste grens Finland aan die Botniese Golf en in die suide aan die Finse Golf wat albei deel uitmaak van die Oossee. Byna alle Finse riviere mond in hierdie see uit, met uitsondering van die land se uiterste noordooste anderkant die Maanselkä wat in die Noordelike Poolsee dreineer. Vanweë die lae verdamping en die bestendige toevoer van soet water is die soutgehalte van Finland se seewaters aansienlik laer as dié van ander seegebiede: met 'n saliniteit van minder as 0,3 persent word in die noordelike Botniese Golf ook soetwatervisse aangetref.

Die opvallendste kenmerk van Finland se landskap is die rykdom aan mere wat aan hierdie Skandinawiese land die bynaam "Land van duisend mere" besorg het. Volgens amptelike statistieke word slegs waterliggame met 'n oppervlakte van ten minste 500 vierkante meter as meer beskou - nogtans beraam die Finse Departement van Omgewingsake die totale aantal mere in die land op 187 888, waarvan sowat 56 000 'n oppervlakte van ten minste een hektaar het.

Die totale kuslengte van Finse mere beloop ten minste 186 700 kilometer, die aantal binnelandse eilande word op 98 050 beraam.

Geskiedenis

Kaart van Finland in 1662

Die vroegste bewyse van bewoning van die huidige Finland dateer uit ongeveer 100 000 jaar gelede. Die Romeinse geskiedskrywer Tacitus maak melding van die Fenni 'n volk in die noorde van Finland waarmee hy waarskynlik die Sami (Lappe) bedoel.

Die onlangse Finse geskiedenis is nou verbonde aan veral Swede en Rusland. Finland het tot 1809 vir ses eeue deel uitgemaak van die Sweedse koninkryk. Nadat in die jaar die Vrede van Hamina geteken is, maak dit tot 1917 deel uit van Rusland. In 1917 breek die Russiese Revolusie uit en verklaar Finland eensydig onafhanklikheid op 6 Desember 1917.

Daarna volg 'n bloedige burgeroorlog tussen die 'Rooi' en 'Wit' ondersteuners. Laasgenoemde seevier onder leiding van generaal Mannerheim. Na afloop van die burgeroorlog word Finland op 9 Oktober 1918 tot koninkryk verklaar onder Väinö I. Dìé tree egter twee maande later weer uit en die land word 'n republiek. Op 14 Oktober 1920 word daar 'n vredesverdrag met die Sowjetunie gesluit in Tartu (Estland); die Vrede van Tartu. Daarin laatvaar Finland vroeëre aansprake op gebiede met 'n bevolking van Finse oorsprong (Aunus, Noord-Ingermanland en Oos-Karelië).

Finland tussen 1920 en 1940

In die winter van 1939-1940 breek die Winteroorlog (Talvisota) met die Sowjetunie uit. Die Russe wou ter wille van die beskerming van Sint Petersburg Finse grondgebied gebruik en voorkom dat die Duitsers hulle invloed in Finland uitbrei. Ondanks die ongelyke magsverhouding slaag Finland daarin om die Russiese aanval te weerstaan en onafhanklikheid te bewaar. Die Finse grensgebied word wel deur die Russe ingeneem.

Finland gaan 'n bondgenootskap aan met Duitsland en neem deel aan Operasie Barbarossa en herverower lang verlore gebiede van Sowjetunie. Vervolgoorlog (Jatkosota). Op 5 September 1944 sluit Finland vrede met die Sowjetunie waarvolgens grondgebied afgestaan word (o.a. Karelië en Vyborg) en die Sowjetunie die beheer kry oor 'n hawe aan die Finse Golf. Verder moes vergoeding betaal word in die vorm van industriële goedere. Hoewel die Vervolgoorlog met ingrypende vredesvoorwaardes afgesluit is kon Finland sy onafhanklikheid bewaar.

De naoorlogse jare word gekenmerk deur herstelbetaling en heropbou gepaardgaande met relatief groot afhanklikheid van die Sowjetunie. Van 1956 tot 1982 was Urho Kekkonen sonder onderbreking president van Finland. Na die ineenstorting van die Sowjetunie in 1991 ondervind Finland 'n ekonomiese krisis waarvan die land sedertdien meer as herstel het. In 1995 word Finland lid van de Europese Unie en in 2002 word die markka ingeruil vir die euro.

Demografie

Finse volksdansers

Verspreiding van die Sweedse bevolking in Finland

Romeinse geskiedskrywers het na die bewoners van die Noordoos-Europese oerwoude as fenni verwys. Die gebied was steeds yl bevolk - historici beraam die fenni-bevolking op sowat 100 000 mense, en hierdie syfer het net geleidelik gestyg tot 400 000 in die 17de eeu en omstreeks een miljoen teen die begin van die Russiese heerskappy in die vroeë 19de eeu.

In die tweede helfte van die 20ste eeu het Finland daarenteen 'n vinnige bevolkingsgroei ervaar sodat die inwonerstal in 1950 die vier-miljoenkerf oorskry, en danksy die relatief hoë geboortesyfer het die Finse bevolking in 1991 reeds vyf miljoen beloop. In de vroeë 21ste eeu het die jaarlikse bevolkingsgroei na 0,3 persent afgeneem. Die totale bevolking het in laat 2008 5 326 314 beloop.

In vergelyking met ander Europese lande word Finland se bevolking deur 'n relatief mono-etniese struktuur gekenmerk - naas inheemse etniese groepe (91 persent Finssprekende en 5,4 persent Sweedssprekende Finne, naas sowat 17 000 Same of Samit) was die aandeel buitelanders in 2008 nog beperk tot minder as drie persent. Van die altesaam 143 256 buitelanders in laat 2008 was onder meer 26 909 Russiese, 22 604 Estniese en 8 439 Sweedse burgers.

Ekonomie

Finland se "ekonomiese wonder"

Die huidige hoofkwartier van Nokia in Espoo naby Helsinki

Na die ekonomiese ontwikkeling van Finland in die 20ste eeu word dikwels as 'n "ekonomiese wonder" verwys. Alhoewel die industrialisering reeds in die 19de eeu begin het (katoenspinnerye, papiermeule en ysterverwerking was in hierdie periode die belangrikste nywerhede wat veral in Tampere, die "Finse Manchester", gekonsentreer was), het Finland tot in die 20ste eeu een van die armste lande in Europa met 'n oorwegend agrariese bevolking gebly. Nog omstreeks 1950 het drie derdes van die Finne in landelike gebiede gewoon, terwyl die nywerheidsektor slegs sowat 'n kwart van alle werkgeleenthede verteenwordig het en die maandelikse inkomste van werkers laer as die gemiddeld in Europa was.

Dit was juis die reparasies, wat Finland ná die Tweede Wêreldoorlog aan die Sowjetunie moes betaal, wat die aanleiding vir die eerste Finse ekonomiese wonder gegee het. Die land was destyds genoodsaak om sy nywerhede op 'n grootskaalse manier uit te brei en te herstruktureer om aan Moskou se eise te kan voldoen. Binne 'n relatief kort tydperk het die land sy nywerheidsektor gediversifiseer en sy afhanklikheid van die enigste beduidende uitvoerproduk - hout - aansienlik verminder. Die Finse bruto geografiese produk (BGP) het in die periode tussen 1950 en 1974 met gemiddeld vyf persent gegroei. In die 1980's het die tempo van groei selfs versnel tot jaarliks ses persent.

Die Fins-vervaardigde MS Sea Diamond in Rhodos-hawe, Griekeland. Die skip is oorspronklik as MS Birka Princess vir die Ålandse redery Birka Line gebou en het in 2007 naby 'n Griekse eiland vergaan

Binne twee dekades het Finland danksy sy groot uitvoere na die destydse Sowjetunie en die Europese Ekonomiese Gemeenskap van 'n landbouekonomie tot een van die mees gevorderde nywerheidslande in Europa ontwikkel. Een van Finland se belangrikste maatskappye, Nokia, is eksemplaries van die omvattende herstrukturering wat in die Finse ekonomie geïmplementeer is. Nokia is vernoem na 'n klein dorpie naby Tampere waar die maatskappy oorspronklik sy hoofkwartier gehad het. Aanvanklik was Nokia niks meer as 'n gewone klein sakeonderneming wat byna honderd jaar lank in die tradisionele hout- en papierbedryf gewortel was nie. Eers danksy die samesmelting met 'n rubberfabriek in 1965 het Nokia sy produkportfolio begin uitbrei. In die volgende jare het Nokia 'n aantal bekende ondernemings uit die elektroniese bedryf - waaronder vervaardigers van kabels en televisietoestelle soos Salora en Luxor en die IT-afdeling van die Sweedse maatskappy Ericsson - oorgeneem en steeds meer kennis op hierdie gebied versamel. Papier en rubberskoene is steeds deur Nokia vervaardig, tog het die maatskappy ook begin om televisietoestelle, selfone en skyfies te ontwikkel en uiteindelik tot een van die beduidendste internasionale ondernemings in die elektroniese en inligtingstegnologiebedryf gegroei.

Ander beduidende Finse maatskappye is die petrochemiese reus Neste Oy wat in 1948 gestig is en vandag as een van die leidende ontwikkelaars en vervaardigers van skoon brandstowwe bekend staan en 'n netwerk van moderne vulstasies in die Baltiese lande, Pole en Rusland opgebou het; Kone Oy, die derde grootste vervaardiger van hysbakke ter wêreld waarmme onder meer wolkekrabbers in Manhattan, Singapoer en Hongkong toegerus is; Valmet, een van die beduidendste papiervervaardigers ter wêreld wat in 1999 met Rauma tot die nuwe maatskappy Metso saamgesmelt het; en Vaisala, wat meetinstrumente vir weerkundige doeleindes asook die meting van radioaktiwiteit en osoonkonsentrasies vervaardig. Sedert die eerste ysbrekers in die 19de eeu in die hawestad Turku ontwikkel is, het ook skeepsbou tot een van die sleutelbedrywe van die Finse ekonomie gegroei. Meer as die helfte van alle ysbrekers wat wêreldwyd van stapel loop word in Finland ontwerp. Daarnaas word ook luukse kruisvaartskepe, spesiale skepe vir siviele en militêre doeleindes, jagte en diesel-enjins in Finland vervaardig.

Krisisjare

'n Papiermeul van Stora Enso in Oulu (Uleåborg)

In die 1980's het Finland 'n enorme ekonomiese insinking beleef nadat die land sy uitvoermarkte in Oos-Europa verloor het en tegelykertyd ook die binnelandse vraag ineengestort het. Hoë rentekoerse en 'n geweldige publieke skuldlas het die krisis verskerp. Die werkloosheidsyfer het van drie tot meer as twintig persent gestyg en was saam met dié van Spanje die hoogste in Europa.

Die Finse ekonomie het eers ná drie krisisjare in 1992 geleidelik begin herstel, en teen die middel van die negentigerjare het selfs 'n groot opswaai ingetree wat dikwels as die tweede ekonomiese wonder in Finland beskryf word. Veral die devaluasie van die Finse markka het 'n gunstige invloed op die uitvoersektor uitgeoefen - tussen 1993 en 1995 het die uitvoere met jaarliks 13 persent gestyg en sodoende ook die nywerheidsproduksie gestimuleer. Die staatsektor is met effektiewe besuinigingsmaatreëls gestabiliseer, terwyl die Finse staat met die privatisering van staatsbeheerde ondernemings 'n inkomste van twintig miljard markka verdien het. Die beduidendste openbare ondernemings, wat vanaf 1994 geleidelik geprivatiseer is, was die Finse Telekom (TELE); die Finse spoorwegmaatskappy VR; Rautaruukki, die tweede grootste staalvervaardiger in Skandinawië; die chemiese reus Kemira; en die energieverskaffer Imatran Voima.

Die konsolidasieproses in die staatssektor was reeds in 1996 afgesluit, en die inflasiekoers was vanaf 1994 enkele jare lank net omstreeks een persent. Finland het aan alle voorwaardes vir die invoering van die Europese geldeenheid Euro voldoen. Sowel verbruikers asook ondernemings het voordeel uit die omskakeling na die Euro getrek - voedselpryse is aansienlik verlaag sodat die besteebare inkomste van Finne aan die toeneem was en die aanleiding tot verdere ekonomiese groei gegee het. Die winste van ondernemings het in hierdie periode sterk gestyg.

Land- en bosbou

Houtoes in Pirkanmaa

Die landbousektor was nog tot in die 1950's die belangrikste bron van inkomste vir die ekonomies aktiewe bevolking. As gevolg van landhervormings was die gemiddelde oppervlakte van plase relatief klein, tog het die verkoop van bosgebiede en werkgeleenthede in die bosbou 'n bykomende inkomste aan Finse boere verskaf. Die landbousektor speel nog steeds 'n beduidende rol in die Finse ekonomie en samelewing - saam met verwante nywerhede bied hierdie bedryf sowat 300 000 werksgeleenthede en het in 2006 2,6 persent tot Finland se bruto geografiese produk bygedra.

Die Finse landbousektor floreer in 'n klimatiese konteks wat met 'n kort groeiperiode, onreëlmatige reënval en suur moerasgrond allesbehalwe gunstige omstandighede vir intensiewe boerdery skep. Die landbouoppervlakte is dan ook beperk tot 2,2 miljoen hektaar of 6,5 persent van Finland se totale oppervlakte. Die Finse graangebiede in die suidelike en westelike kusstreke is die mees noordelike ter wêreld - hier word veral gars, hawer en koring verbou en daarnaas ook varke geteel. Die graanopbrengs per hektaar is laer as in Middel-Europa. Die kwik daal dikwels enkele dae ná die oestyd vir die eerste keer benede vriespunt.

Boere in Sentraal- en Oos-Finland spits hulle veral op beesteelt toe; suiwelprodukte verteenwoordig meer as 40 persent van die totale landbouproduksie. Lapland asook dele van Nordösterbotten en Kainuu is tradisionele rendierteeltgebiede. Finland se rendiertelers beskik altesaam oor meer as 200 000 diere. In teenstelling met Swede en Noorweë is rendierteelt in Finland geen voorreg vir die inheemse Sami-minderheid nie, sodat hierdie beroep ook vir die meerderheidsbevolking toeganklik is.

Met die Finse toetreding tot die Europese Unie (EU) het die Finse landbousektor ingrypende veranderings ondergaan. Die nasionale mark vir landbouprodukte was voorheen danksy 'n proteksionistiese beleid beskerm teen invoere. Ná 1995 het die pryse vir produsente skielik met meer as 'n derde gedaal. Die Gemeenskaplike Landboubeleid van die EU maak nogtans voorsiening vir die bewaring van die landbousektor in alle Europese geweste en finansiële steun vir gebiede wat as gevolg van strukturele en natuurlike omstandighede benadeel is. Finse boere trek sodoende voordeel uit die EU se praktyk van subsidiëring, terwyl die plaaslike landbousektor 'n merkwaardige konsentrasieproses ondergaan: Die aantal boerderye, wat in die 1990's nog sowat 100 000 beloop het, het verminder tot byna 80 000 in 2000 en 65 802 in 2008. Die gemiddelde oppervlakte (15 hektaar in die 1990's) het toegeneem tot 28 hektaar in 2000 en 35 hektaar in 2008.

Houtverwerkingsaanlegte bied sowel werksgeleenthede asook 'n bron van inkomste vir boseienaars - 58 persent van die Finse bosgebiede is in privaat besit, en een uit elke vyf Finse gesinne beskik oor bosgrond. Jaarliks word sowat 60 miljoen kubieke meter hout gekap, tog maak die Finse houtbedryf op volhoubare wyse gebruik van inheemse houtbronne. Nogtans bly die kap van bome in Noord-Finse oerwoude omstrede.

Politiek

Die huidige Staatshoof Sauli Niinistö

Staatshoofde van Finland sedert Oktober 1918

• Väinö I van Finland (koning) (1918)
• Pehr Evind Svinhufvud (regent 1918)
• Carl Gustav Mannerheim (regent) (1918-1919)
• Kaarlo Juho Stahlberg (president) (1919-1925)
• Lauri Kristian Relander (1925-1931)
• Pehr Evind Svinhufvud (1931-1937)
• Kyösti Kallio (1937-1940)
• Risto Heikki Ryti (1940-1944)
• Carl Gustav Mannerheim (1944-1946)
• Juho Kusti Paasikivi (1946-1956)
• Urho Kaleva Kekkonen (1956-1982)
• Mauno Henrik Koivisto (1982-1994)
• Martti Oiva Kalevi Ahtisaari (1994-2000)
• Tarja Kaarina Halonen (v) (2000-2012)
• Sauli Väinämö Niinistö (sedert 2012)

Ander bekende (politieke) persoonlikhede

• Carl Gustav Mannerheim (was behalwe regent en president ook maarskalk opperbevelhebber)
• Väinö Tanner (sosiaal-demokratiese premier)
• Antti Oskari Tokoi (sosiaal-demokratiese premier)
• Kalevi Sorsa (sosiaal-demokratiese premier)
• Matti Vanhanen (premier vir die sentrumparty)

Finse politieke partye

• KESK (Sentrumparty; gematig regs)
• SDP (Sosiaal-demokrate)
• LKP (Liberale Volksparty; liberaal)
• KD (Christen-demokrate)
• SFP (Sweedse Volksparty; gematig regs, party vir die Sweedse minderheid)
• KOK (Nationale Koalisieparty; sentraal-regs)
• VAS (Linkse Volksparty; links-sosialisties)
• IKL ([1932-1944] Patriotiese Beweging; fascisties)
• ML ([1906-1965] Agrariese Liga; gematig regs)
• SKDL ([1944-1991] Volksdemokratiese Party; links-sosialisties/kommunisties)

Boukuns

Romaanse boukuns

Romaanse veldsteenkerk in Hammarland, Åland

Die suid-weste van Finland is eers vanaf die middel van die 12de eeu gekersten. Henrik, biskop van Uppsala in Swede, het in 1156 tydens 'n sendingreis die martelaardood gesterf en is in die voorganger van die huidige kerk te Nousiainen begrawe. Afgesien van 'n sendingsbisdom is die eerste bisdom van Finland eers in 1276 in Turku (Åbo) gestig.

Die wêreldlike en sakrale houtgeboue uit die Romaanse periode het nie bewaar gebly nie. Die steengeboue uit hierdie tydperk, waaronder 125 middeleeuse steenkerke, is merendeels van veldstene gebou en vanweë hul eenvoudige binneruimtes sonder versierings moeilik om te dateer. Die voorganger van Turku se huidige domkerk is in die eerste helfte van die 13de eeu as houtkerk opgerig.

Die sakrale boukuns van Åland, waaronder die veldsteensaal van Hammarland (laat 14de eeu) en die steensakristie in Finström uit die tweede helfte van die 13de eeu, wat deel uitmaak van 'n houtkerk, word eweneens by die Romaanse stylperiode gereken.

Eksterne skakels

• Finse Bureau vir Toerisme (nl)
• Finlandsite (nl)