Panama

in Wikipedia, die vrye ensiklopedie
Republiek Panama
República de Panamá (Spaans)
Vlag van Panama Wapen van Panama
Vlag Wapen
Nasionale leuse: Pro Mundi Beneficio
(Latyn vir: "Tot voordeel van die wêreld")
Volkslied: Himno Istmeño
(Spaans vir: "Volkslied van die landengte")
Ligging van Panama
Hoofstad Panamastad

8°58′N 79°32′W / 8.967°N 79.533°W / 8.967; -79.533

Grootste stad Panamastad
Amptelike tale Spaans
Regering Unitêre presidensiële
grondwetlike republiek
Laurentino Cortizo
Jose Gabriel Carrizo
Onafhanklikheid
• van die Spaanse Ryk
Groot-Colombia
• van Colombia

28 November 1821
Desember 1821
3 November 1903
Oppervlakte
 - Totaal
 
 - Water (%)
 
75 417 km2  (116ste)
29 119 myl2
2,9
Bevolking
 - 2016-skatting
 - 2010-sensus
 - Digtheid
 
4 034 119[1] (126ste)
3 405 813[2]
56 / km2 (162ste)
145,0 / myl2
BBP (KKP)
 - Totaal
 - Per capita
2019-skatting

$115,194 miljard[3] (79ste)
$27 305[3] (57ste)

BBP (nominaal)
 - Totaal
 - Per capita
2019-skatting

$70,155 miljard[3] (72ste)
$16 629[3] (51ste)

MOI (2017) 0,789[4] (66ste)  –  hoog
Gini (2017) 49,9[5](6de) –  hoog
Geldeenheid Balboa (PAB)
Amerikaanse dollar ($) (USD)
Tydsone
 - Somertyd
OST (UTC-5)
nie toegepas nie (UTC-5)
Internet-TLD .pa
Skakelkode +507

Panama (Spaans: Panamá, [panaˈma]), amptelik die Republiek Panama (República de Panamá; [re'puβlika ðe pana'ma]), is die suidelikste land van Sentraal-Amerika. Die Republiek Panama is 'n land in die suidooste van Sentraal-Amerika; dit word in die noorde deur die Karibiese See en in die suide deur die Stille Oseaan begrens. In die ooste grens dit aan Colombia en in die weste aan Costa Rica.

Nasa-Satellietbeeld van Panama
Kaart van Panama
Topografiese kaart van Panama

Sy status as 'n transitoland het hom 'n vroeë ontmoetingspunt van kulture van dwarsoor die wêreld gemaak. Die Panamakanaal is in die land geleë, wat ontwerp is om skeepverkeer te verbeter tussen die Atlantiese en die Stille Oseaan. Die kanaal het wêreldhandel sterk beïnvloed. Op die oomblik bied Panama deur sy geografiese posisie 'n breë platform van mariene en finansiële dienste, handel, behuising aan die wêreld. Dit sluit die Colon Free Zone in.

Met 'n bevolking effe meer as drie miljoen mense het Panama 'n bevoorregte posisie in Latyns-Amerika wat groei en ontwikkeling betref, soos die per capita inkomste, die vlak van ekonomiese groei, globalisering en lewensverwagting. Panama word, sonder inagneming van die verdeling van rykdom, as 'n medium-hoë inkomste beskou.

Demografie[wysig | wysig bron]

Volgens die sensus van 2010 het Panama het 'n bevolking van 3 405 813. Tussen 1950 en 2010 het die bevolking gegroei van 839 000 inwoners tot 3,4 miljoen. Meer as 70% van Panamanians woon is in stedelike gebiede gehuisves en die helfte woon in Panamastad en stedelike gebiede.

Met betrekking tot die etniese verspreiding is 70% van die Panamese bevolking halfbloed, 14% mulat, 10% wit, 6% Indiane en 1% Asiate, die tweede meeste is van Chinese afkoms. 30% van die bevolking is jonger as 14 jaar, 63,6% is tussen 15 en 64 jaar en 6,4% is ouer as 64 jaar.

Die inskrywingskoers is 93,4%, met 'n maksimum van 95,1% in die provinsie van Colón en 'n minimum van 77,8 in die eilande van San Blas.

Geografie[wysig | wysig bron]

Klimaatsones in Panama volgens die Köppen-klimaatklassifikasie

Die Republiek Panama is 'n ismus wat deel is van Sentraal-Amerika met 'n landoppervlakte van 75 517 km² en 'n wateroppervlak van 2 210 km² met 'n totale oppervlakte van 78 200 km².

Die hoogste pieke is die vulkaan Volcán Barú met 3 474 m, vulkaan Cerro Fabrega met 3 375 m, 3 280 m Itamut met Echandi op 3 163 m. Van die belangrikste eilande is Coiba met 493 km², Del Rey met 234 km² en Cebaco met 80 km². Die grootste mere is Gatun met 423,15 km², die Bayano met 185,43 km², en Alajuela met 57 km². Sy belangrikste riviere is die Chucunaque 231 km, Tuira 230 km, Bayano 206 km, Santa Maria 173 km en sy belangrikste rivier in terme van ekonomiese impak is die Chagres 125 km, wat noodsaaklik is vir die Panamakanaal se werking.

Grense
  • Grense: 555 km in totaal, Colombia 225 km, Costa Rica 330 km.
  • Kuslengte: 2 490 km.

Ekonomie[wysig | wysig bron]

Panamastad, hoofstad en grootste stad van Panama

Die Panamese ekonomie en die bankstelsel is internasionaal bekend as een van die sterkste op die vasteland. Volgens die Wêreldbank het Panama die hoogste per capita-inkomste in Sentraal-Amerika van die $13 090 synde PPA en is die derde grootste ekonomie in Sentraal-Amerika na Guatemala en Costa Rica.

Die neoliberale ekonomiese model wat gedurende die jare 1990 gevorm is, is onder die mees geglobaliseerde van Latyns-Amerika in die onlangse jare. Die ekonomie is 'n ten volle gebaseer op die Amerikaanse dollar sonder 'n eie sentrale bank. Panama se ekonomiese beleid is gebaseer op die tersiêre sektor, wat een van die eerste lande is wat van hierdie beleid gebruik gemaak het. Hierdie sektor verteenwoordig 75% van sy bruto binnelandse produk, maar daar is 'n beduidende toename in die nywerheids-en konstruksiesektor. Die geldeenheid is die Balboa, wat gelykstaande is aan die Amerikaanse dollar; sedert 1904 sirkuleer laasgenoemde wettig in die hele grondgebied.

Panama se uitvoere gedurende 2009 beloop $16 209 000 volgens ECLAC, wat dit die grootste uitvoerder in Sentraal-Amerika en die tiende in Latyns-Amerika maak.

Gedurende die 2000's, veral na 2005, het die land 'n ekonomiese groei en volhoubare BBP ervaar, wat daartoe gelei het dat organisasies soos die Internasionale Monetêre Fonds teen 2015 geprojekteer het dat die land die $16 505 per capita sou bereik ietwat nader aan die drumpel van inkomste ontwikkelde ekonomieë staan teen ongeveer US$20 000 per capita PPP. In 2010 is Panama se gesogte belegginggraad deur die maatskappy Fitch Ratings van graad van "BB" tot "BBB-" met 'n positiewe uitkyk verhoog.

Verwysings[wysig | wysig bron]

  1. (en) "World Population Prospects: The 2017 Revision". ESA.UN.org (custom data acquired via website). United Nations Department of Economic and Social Affairs, Population Division. Geargiveer vanaf die oorspronklike op 24 Augustus 2018. Besoek op 2 Julie 2019.
  2. (es) "Distribución territorial y migración interna en Panamá: Censo 2010" (PDF). INEC. 2014. p. 2. Geargiveer (PDF) vanaf die oorspronklike op 14 November 2015. Besoek op 2 Julie 2019.
  3. 3,0 3,1 3,2 3,3 (en) "Panama". Internasionale Monetêre Fonds. April 2019. Besoek op 2 Julie 2019.
  4. (en) "2018 Human Development Report" (PDF). United Nations Development Programme. 2018. Geargiveer (PDF) vanaf die oorspronklike op 15 Mei 2020. Besoek op 2 Julie 2019.
  5. (en) "Gini Index". Wêreldbank. Geargiveer vanaf die oorspronklike op 7 April 2020. Besoek op 2 Julie 2019.

Bronne[wysig | wysig bron]

Algemeen

Eksterne skakels[wysig | wysig bron]