Guangxi

Guangxi 广西 (Chinees)
Outonome streek
Die Lijiangrivier in Guangxi
Ligging van Guangxi in die Volksrepubliek China
Koördinate: 23°36′0″N 108°18′0″O
Land	Volksrepubliek China
Hoofstad	Nanning
Grootste stad	Nanning
Regering
• Tipe	Regering van Guangxi
• Sekretaris	Lu Xinshe
• Goewerneur	Lan Tianli
Oppervlak
• Totaal	237 600 km2 (91 700 vk. myl)
Bevolking
• Totaal	48 380 000
• Digtheid	200/km2 (530/vk. myl)
• Rang	11de
Tydsone	UTC+08:00 (SST)
Etniese groepe	Han (62%), Zhuang (32%), Yao (3%), Miao (1%), Dong (0,7%), Viëtnamese (0,6%), Gelao (0,4%)
Tale	Zhuang, Yue-tale (veral Kantonees), Suidwestelike Mandaryns, Pinghua
Webwerf	www.gxzf.gov.cn

Die woord "Guangxi" in Chinese karakters

Guangxi (Chinees: 广西, [ku̯àŋɕí], ; Zhuang: Gvangjish) is 'n outonome gewes (Outonome Gewes Guangxi Zhuang) van die Volksrepubliek China. In 2008 het die outonome gewes 'n bevolking van 48 160 000 gehad. Die administratiewe gebied Guangxi beslaan 'n oppervlakte van 236 300 km².

Guangxi se ligging, in bergagtige terrein in die verre suide van China, het dit deur 'n groot deel van die Chinese geskiedenis op die grens van die Chinese beskawing geplaas. Die huidige naam "Guang" beteken "uitspansel" en word sedert die skepping van Guang Prefektuur in 226 nC met die streek geassosieer. Dit het gedurende die Yuan-dinastie status op provinsiale vlak gekry, maar selfs tot in die 20ste eeu is dit as 'n oop, wilde gebied beskou. Die afkorting van die streek is "桂" (Hanyu pinyin: Guì; Zhuang: Gvei), wat kom van die naam van die stad Guilin, die provinsiale hoofstad tydens beide die Ming-dinastie en die Qing-dinastie.

Guangxi bevat die grootste bevolking van China se etniese minderhede ná Yunnan, veral die Zhuang-mense, wat 32% van die bevolking uitmaak. Verskeie streektale en dialekte soos Pinghua, Zhuang, Kam, Kantonees, Hakka en Min word saam met Mandaryns Chinees gepraat.

Naam

Guǎng (vereenvoudigde Chinees: 广; tradisioneel Chinees: 广) beteken 'uitgestrektheid' of 'groot', en word sedert die skepping van die Guang-prefektuur in 226 nC met die streek geassosieer. Guangxi en die naburige Guangdong beteken letterlik ' uitgestrekte weste' en 'uitgestrek oos'. Saam word Guangxi en Guangdong Liangguang genoem (Liangkwang; tradisionele Chinees: 广广; vereenvoudigde Chinees: 广广; pinyin: liǎng guǎng; Kantonees Yale: léuhng gwóng; lit. 'Twee uitgestrekte' Viëtnamees: Lưỡng Quảng). Gedurende die Song-dinastie is die Twee Guangs formeel geskei as Guǎngnán Xīlù (广南西路; 广南西路; 'uitgestrekte suidwestelike streek') en Guǎngnán Dō巍; 广南西路; 'groot suidoostelike streek'), wat afgekort word as Guǎngxī Lù (广西路; 广西路) en Guǎngdōng Lù (广东路; 广东路).

Geskiesenis

Oorspronklik bewoon deur 'n mengsel van stamgroepe bekend aan die Chinese as die Baiyue ("Honderd Yue", Viëtnamees: Bách Việt), het die streek eers deel van China geword tydens die Qin-dinastie. In 214 vC het die Han-Chinese generaal Zhao Tuo (Viëtnamees: Triệu Đà) die grootste deel van suidelike China vir Qin Shi Huang geëis voor die keiser se dood. Die daaropvolgende burgeroorlog het Zhao toegelaat om 'n aparte koninkryk by Panyu te stig, bekend as Nanyue ("Suidelike Yue"). Alternatiewelik onderdanig aan en onafhanklik van Han-dinastiebeheer, het die Suidelike Yue kolonisasie en sinisisering uitgebrei onder sy beleid van "Harmonizing and Gathering the Hundred Yue" (和集百越) tot sy ineenstorting in 111 vC tydens die suidwaartse uitbreiding van die Han-dinastie.

Die naam "Guangxi" kan herlei word na die "Uitgebreide" of "Wye" provinsie (廣州) van die Oos-Wu, wat suidoos China gedurende die Drie Koninkryke-tydperk beheer het. Guilin het een van sy bevelvelsdposte gevorm.

Onder die Tang-dinastie het die Zhuang beweeg om Piluoge se koninkryk van Nanzhao in Yunnan te ondersteun, wat keiserlike leërs suksesvol afgeweer het in 751 en 754. Guangxi is toe verdeel in 'n gebied van Zhuang-opkoms wes van Nanning en 'n gebied van Han-opkoms oos van Nanning.

Na die ineenstorting van die Suidelike Zhao het Liu Yan die Suidelike Han (Nanhan) in Xingwangfu (moderne Guangdong) gevestig. Alhoewel hierdie staat minimale beheer oor Guangxi verkry het, is dit deur onstabiliteit geteister en deur die Song-dinastie geannekseer in 971. Die naam "Guangxi" self kan herlei word na die Song, wat die gebied as die Guangnanxi ("Wes-suidelike uitspansel") geadministreer het. Die Zhuang-leier, Nong Zhigao, geteister deur beide Song en die Jiaozhi in moderne Viëtnam, het in 1052 'n opstand gelei waarvoor hy steeds deur die Zhuang-mense onthou word. Sy onafhanklike koninkryk was egter van korte duur, en die getatoeëerde Song-generaal Di Qing het Guangxi na China laat teruggekeer.

Die Yuan-dinastie het beheer oor Yunnan gevestig tydens die verowering van die Dali-koninkryk in 1253 en het die Suidelike Song uitgeskakel na die Slag van Yamen in 1279. Eerder as om Lingnan as 'n onderdanige gebied of militêre distrik te regeer, het die Mongole toe Guangxi ("Westese Uitdpansel") as 'n behoorlike provinsie gestig. Die gebied het nietemin voortgegaan om onrustig te wees, wat daartoe gelei het dat die Ming-dinastie die verskillende plaaslike groepe teen mekaar in diens geneem het. Na die Slag van Groot Rattan Kloof tussen die Zhuang en die Yao in 1465, is 20 000 sterftes aangemeld.

Eksterne skakels

• Wikimedia Commons het meer media in die kategorie Guangxi.
• (zh) Amptelike webwerf van die Outonome Gewes Guangxi
• (en) "Guangxi". Encyclopædia Britannica. Besoek op 25 Maart 2021.