117 852
wysigings
Verskil tussen weergawes van "Bordeaux"
Jump to navigation
Jump to search
k
Verwyder skakels na jaargetalle
k (→Ligging) |
k (Verwyder skakels na jaargetalle) |
||
|
Danksy die plaaslike wingerde het Bordeaux reeds in die [[Middeleeue]], maar veral vanaf sy "goue tydperk" in die [[18de eeu]] internasionale bekendheid verwerf. As die hoofstad van die voormalige provinsie Guyenne (wat grootliks met die huidige gewes Akwitanië ooreenkom) het Bordeaux deel uitgemaak van [[Gascogne]]. Die stad is teen die rand van die landskap Landes de Gascogne geleë.
Bordeaux se Lune-hawe is deur [[UNESCO]] in Junie 2007 as [[wêrelderfenisgebied]] gelys. Dit was een van die gasheerstede van die [[Rugbywêreldbeker 2007]] wat vir die eerste keer in 'n
== Wapenkunde ==
Die sekelmane, wat op die wapen saamgeweef is, is die klein wapen of simbool van Bordeaux, en hulle het hul oorsprong in die simboliese sekelmaan wat slegs op die stadswapen verskyn. Hulle is ook deur [[Diane de Poitiers]], die geliefde van koning [[Hendrik II van Frankryk]], as haar simbool gebruik. Die drie sekels word al enkele eeue lank gebruik en verskyn dikwels op fasades, klere en ander voorwerpe.
Die wapen is teen die middel van die
Bordeaux gebruik 'n muurkroon met sewe goue tinne as sy kroon (dit verwys na Bordeaux as 'n eersterangse stad). In plaas van hierdie muurkroon word op die stadswapen dikwels 'n grawekroon gebruik - dit verwys na die feit dat Bordeaux se ''jurade'' (die stadsraad onder die ''Ancien Régime'') sedert die [[16de eeu]] ook die graafskap Ornon (wat grootliks met die huidige dorpe Gradignan en Villenave d'Ornon ooreenkom) geregeer het. Bordeaux is daarnaas een van slegs drie munisipaliteite in Frankryk wat nog steeds 'n adellike titel uit die tydperk voor die [[Franse Rewolusie]] dra.
Ná die Romeinse verowering van [[Gallië]] het die stad steeds as Burdigala bekend gestaan, en sy ekonomiese en strategiese belangrikheid het nog steeds toegeneem. Die streek was een van die beduidendste [[graan]]produsente in die [[Romeinse Ryk]], en die hawe van Burdigala het naas sy graanuitvoere na Rome ook groot hoeveelhede metale (waaronder veral [[lood]] en [[tin]]) en smeewerk gehanteer.
Die wynbou in die omgewing van Burdigala is hoogs waarskynlik deur die Romeine ingevoer, alhoewel die presiese datum nie bekend is nie. Daar is reeds voor die begin van die Christelike jaartelling [[wyn]] in die gebied geniet, soos argeologiese vondse van amfore bewys het, maar dit is veral uit die Mediterreense [[Gallia Narbonensis|Provincia Narbonensis]] ingevoer. Die plaaslike wynbou het vermoedelik in die 1ste eeu n.C. 'n aanvang geneem - die tydperk van Bordeaux se eerste ekonomiese bloeitydperk wat tot by die einde van die
In die 2de eeu is Burdigala, wat destyds reeds tot 'n welvarende handelsmetropool ontwikkel het, tot die hoofstad van die provinsie Aquitania verklaar, en plaaslike goewerneurs soos [[Gnaeus Iulius Agricola|Agricola]] het danksy die florerende handel, wynbou en die strategiese ligging van die stad se seehawe 'n groot magsbasis opgebou.
Die Romeinse Burdigala is deur Romeinse skrywers as 'n indrukwekkende stad beskryf. As 'n welvarende seehawe kon Burdigala pragtige openbare geboue bekostig soos die amfiteater wat in die 3de eeu opgerig is en sitplekke vir 15 000 toeskouers gebied het. Die beduidende Griekse gemeenskap van Burdigala het die kulturele en intellektuele lewe van die stad verryk, maar ook Iberiërs, Brittaniërs, Germane en selfs Romeinse burgers het hulle in Burdigala kom vestig, en tydgenote het na die stad as "Klein-Rome" begin verwys.
In
In dieselfde tydperk het die bevolking die Christelike geloof toenemend begin aanneem; talryke begraafplase met sarkofae uit die 4de eeu is tydens argeologiese opgrawings in Bordeaux gevind. Die Saint-Seurin-kerk was die setel van die plaaslike biskop; 'n Gallo-Romeinse [[kripte]] het bewaar gebly.
Ná die verdeling van die Romeinse Ryk het Burdigala se agteruitgang begin. In
In
=== Die Middeleeue ===
[[Lêer:Alienor.jpg|duimnael|250px|[[Eleonore van Akwitanië|Eleonore, hertogin van Akwitanië]] (1121-1204)]]
Die vroeë Middeleeue was vir Bordeaux 'n tydperk van bestendige onsekerheid. Alhoewel koning Dagobert I van Bordeaux weer die hoofstad van die nuutgestigte hertogdom Akwitanië gemaak het, is die stad tydens die Islamitiese veldtogte van Abd ar-Rahman II in
Eers met die vereniging van Akwitanië en Gascogne in
Die dryfkrag agter die tweede groot bloeitydperk van Bordeaux was [[Eleonore van Akwitanië]], een van die skitterendste figure van die Middeleeue. Sy het die leen van haar vader Willem X oorgeërf en dit as haar bruidskat vir die huwelik met die Franse koning Karel VII gebruik. Die bruilof is in
Eleonore het haar leen nou vir 'n tweede keer as bruidskat vir haar huwelik met die twintigjarige Henri Plantagenêt, graaf van Anjou en hertog van [[Normandië]], gebruik wat kort daarna plaasgevind het. Toe Henri Plantagenêt twee jaar later die Engelse troon oorgeërf het, het die hele Akwitanië 'n Engelse besitting geword. Bordeaux het van die 12de tot by die 15de eeu onder die heerskappy van die Engelse koningshuis gebly. Die Engelse het 'n nuwe stadsmuur en 'n reusagtige paleis opgerig en die ou Romaanse kerk met 'n Gotiese gebou, die katedraal Saint-André, vervang. Bordeaux het toe die setel van 'n aartsbiskop en die hoofstad van die vorstedom Guyenne geword - ''Guyenne'' was 'n Engelse vervorming van die Franse ''Aquitaine'' ("Akwitanië").
In vergelyking met ander provinsies het die bewoners van Bordeaux en sy omgewing 'n hoë lewensstandaard geniet: Voldoende kos was steeds beskikbaar, die plaaslike wyn is vanuit die seehawe na Engeland (waar dit as ''claret'' bekend gestaan het) en ander bestemmings uitgevoer, en die stad het gedurende die pesepidemie van die jaar [[1348]] gespaar gebly.
Tydens die [[Honderdjarige Oorlog]] met Frankryk het Bordeaux altyd in Engelse hande gebly, en talle Engelse het hulle in die stad gevestig. Edward van Woodstock, wat ook die "Swart Prins" genoem is, het die Franse koning Jan II die Goeie ná sy gevangeneming in Bordeaux aangehou en gedurende sy heerskappy tussen
Die burgers, waaronder baie magtige en welvarende koopmans, was ongelukkig met die nuwe politieke situasie aangesien Bordeaux nou van sy afsetgebiede in Engeland afgesny was. Die Franse koning het in elk geval nie verseker gevoel van die burgers se lojaliteit en trou aan Frankryk nie en twee groot vestings laat oprig - die Château de la Trompette in die noorde en die Château du Hâ in die weste. Hierdie kastele was daarop gemik om die stad teen invallers te verdedig, maar hulle het ook as gevangenisse gedien, en hul geskutte kon tydens opstande teen die plaaslike bevolking gerig word. Vir maksimum-effektiwiteit van hul wapens in die skootsveld binne-in die stadsmuur was geboue in Bordeaux beperk tot een verdieping.
Die heffing van 'n nuwe belasting op [[sout]], die sogenaamde ''gabelle'', het reeds in
=== Die vroegmoderne tydperk ===
In die 16de en 17de eeu het krisistye en opswaaie mekaar aanhoudend afgewissel. Bordeaux was destyds 'n sentrum van die humanisme waar die beroemde filosoof en essayis [[Michel de Montaigne]] die amp van burgemeester beklee het. Nogtans het Bordeaux saam met ander stede in Suid-Frankryk erg onder die godsdiensoorloë gely. Die stad was 'n belangrike toevlugsoord vir vlugtelinge van dié oorloë.
Die vermindering van wynuitvoere is met ander uitvoergoedere soos tekstielkleure gekompenseer, terwyl die binnelandse aanvraag na Bordeaux-wyn geleidelik toegeneem het na gelang Boergondiese wyne hul oorheersende posisie ingeboet het. Desondanks het nog die Bordeaux-wyne se gewildheid aan die koninklike hof nog die luisterryke huwelik van koning Lodewyk XIII wat in
[[Lêer:Bordeaux - Grand Théâtre 4.jpg|duimnael|links|250px|Die ''Grand Théâtre'']]
=== Rewolusie, Keiserryk en Bourbonse Restourasie ===
[[Lêer:Bordeaux Pont de Pierre.jpg|duimnael|250px|Die ''Pont de Pierre'']]
As gevolg van die Franse Rewolusie het Bordeaux se bloeitydperk skielik tot 'n einde gekom. Nadat net soos in Parys die plaaslike gevangenis, die Château de la Trompette, deur 'n woedende menigte gestorm is, het rewolusionêres die mag in Bordeaux oorgeneem. In
Onder die Jakobynse terreurbewind van [[Maximilien Robespierre]] het die Girondiste hulle politieke invloed reeds in 1793/94 weer verloor; 'n groot aantal van hulle het die slagoffers van vervolgings geword en is in Parys onthoof. Sowat 300 burgers van Bordeaux is tereggestel. Ondanks die willekeurige arrestasies en die degradering van statige geboue tot skure, stalle en magasyne is die internasionale handel verder ontwikkel.
Eers onder die heerskappy van [[Napoléon Bonaparte]] is Bordeaux deur 'n ekonomiese ramp getref: Tydens die [[Napoleontiese Oorloë]] het die handel met Engeland as gevolg van die kontinentale stelsel tot stilstand gekom, en net danksy 'n staatslening is die stad van bankrotskap gered. Smokkelary, wat reeds gedurende die 18de eeu 'n groot probleem was, het nou hande uitgeruk.
Nogtans is in hierdie periode Bordeaux se infrastruktuur opgeknap; die stad was 'n belangrike sentrum vir die troepevervoer na [[Spanje]]. Vanaf
Die herinstelling van die Bourbonse monargie is in Bordeaux gevier aangesien ou handelsbetrekkinge nou weer aangeknoop kon word. Ná die ontmanteling van die Château de la Trompette is die terrein in die derstyds grootste plein ter wêreld, die ''Esplanades des Quinconces'', omgeskep en met bome versier. Welvarende burgers het hier hulle huise laat oprig.
Bordeaux is net in 'n beperkte mate deur die nywerheidsomwenteling geraak. Sommige van die eerste spoorweglyne is vanuit Bordeaux gebou, en die stad het die vervoersentrum van twee plaaslike spoorwegmaatskappye geword. Maar slegs Bordeaux se glasnywerhede het tot 'n beduidende bedryf ontwikkel nadat bottels die tradisionele wynvate vir uitvoerdoeleindes vervang het. Die taamlik klein plaaslike proletariaat het dus nooit 'n beduidende rol in die maatskaplike en politieke lewe gespeel nie.
Naas strategiese oorwegings was dit tydens die Pruisiese troepe se opmars na Parys in laat
=== Die 20ste eeu ===
[[Lêer:Basesousmarine.JPG|duimnael|250px|'n Duikbootbasis wat in 1942 deur die Duitsers gebou is]]
Bordeaux was ook tydens die [[Eerste Wêreldoorlog|Eerste]] en [[Tweede Wêreldoorlog]], toe Duitse troepe die land ingeval het, 'n toevlugsoord vir die Franse regering. In die tydperk tussen
Die Duitsers het egter ook in Bordeaux vir sy [[wyn]]e belang gestel: Sowel die Duitse weermag asook partyamptenare - waaronder Hermann Göring - was mal oor die gebied se topwyne. Heinz Bömers, 'n wynhandelaar uit [[Bremen (stad)|Bremen]] wat deur die Duitsers as sogenaamde ''Bevollmächtigte für Weinimporte'' ("Gevolmagtigde vir Wyninvoere") aangestel is (maar deur die Franse bevolking die ironiese titel ''Weinführer'' gekry het), het in 'n formeel onafhanklike posisie verkeer. Sy onuitgesproke opdrag was egter die plundering van Bordeaux en die verskeping van alle wynvoorrade na Duitsland. Bömers se familie was vroeër self eienaars van wingerde in Bordeaux, en hy het in werklikheid 'n afsku van Göring gehad. Bömers het daarin geslaag om hierdie planne met sy slim taktiek te verydel, maar in die loop van die oorlog het die Duitsers hul ekonomiese druk op sowel die wynbouers asook die res van die bevolking steeds versterk en die lewe in die gebied ondraaglik gemaak. In 1944 was talle bewoners genoodsaak om die maer wynbougrond met primitiewe hulpmiddels vir akkerbou te gebruik.
Bordeaux se wynbougebiede word in vyf streke onderverdeel: Entre-Deux-Mers, Libournais, Bourgeais-Blayais, Graves en Médoc. Die mees uitstaande wynstreke is Saint-Émilion, Pauillac, Saint-Estèphe, Sauternes en Pomerol.
Tans beleef Bordeaux se wynbedryf 'n krisis as gevolg van laer pryse en sterk internasionale mededinging. Die aantal wynprodusente het teen die begin van die 21ste eeu
=== Nywerhede ===
* Montesquieu-universiteit van Bordeaux IV (regs- en ekonomiese wetenskappe).
Die historiese Universiteit van Bordeaux, wat op inisiatief van aartsbiskop Pey Berland in die lewe geroep is, is deur 'n pouslike bul van [[pous Eugenius IV]] op
In
Die meeste instellings van die universiteite I, III en IV is tans op 'n kampus in die voorstad Talence gesetel. Ander instellings is in Gradignan en Pessac, terwyl die universiteit II steeds in sentraal geleë geboue in die middestad gehuisves word, waaronder sommige uit die 19de eeu.
| |||