Tafelberg

Tafelberg
Tafelberg, met Kaapstad en Tafelbaai (voor)
Ligging	Wes-Kaap, Suid-Afrika
Hoogte	1 086 meter bo seevlak
Koördinate	33°57′S 18°25′O
Eerste bestyging	1503
Eerste bestyger(s)	Antonio de Saldanha
Maklikste roete	Stap
Tafelberg

Tafelberg vanaf Leeukop gesien.

Tafelberg (Engels: Table Mountain) is 'n berg in Suid-Afrika wat uitkyk oor Kaapstad en omgewing. Dit het 'n kenmerkende plat plato, wat 'n mesa genoem word, en strek omtrent drie kilometer van punt tot punt.

As 'n mens suid oor die stad uitkyk na Tafelberg sien jy links (oos) die driehoekige Duiwelspiek (1 000 m) en regs die ronde Leeukop (669 m) en Seinheuwel. Dit is die noordelike punt van 'n reeks berge wat afstrek deur die lengte van die Kaapse Skiereiland. Die plat bokant word gereeld deur wolke bedek, bekend as die "tafeldoek". Dit is stuwingswolke wat gevorm word wanneer ’n suidoostewind teen die berghange opwaai na kouer lug, waar die vog in die wind kondenseer en wolke vorm. Volgens legende word dié verskynsel toegeskryf aan ’n rookkompetisie tussen die duiwel en ’n afgetrede seerower, Van Hunks.

Die berg se hoogste punt is by Maclear se baken. 'n Berugte, gevaarlike ligging is Carrel se lys, wat 'n ononderbroke val (op die middel bo van die foto getoon) is, nie ver van Maclear se baken nie.

Die stad Kaapstad omring deesdae die berg; plaaslike inwoners gebruik die berg as 'n landmerk om rigting en afstand te skat soos hulle deur die stad navigeer.

Naam

Die Portugese admiraal Antonio de Saldanha het in 1503 die berg Taboa do Cabo genoem, wat letterlik "Tafel van die Kaap" beteken. Hierdie naam is later vernederlands tot Tafelberg.

Sterrebeeld Mensa

Tafelberg is die enigste natuurlike formasie op aarde waarna ’n sterrebeeld genoem is: Mensa, wat "tafel" beteken. Die naam was eers Mons Mensae ("Tafelberg"), maar is later verkort. Die sterrebeeld word in middel Junie rondom middernag in die Suidelike Halfrond gesien, onder die Jagter.

Dit het sy naam gekry van die Franse sterrekundige Nicolas-Louis de Lacaille gedurende sy verblyf aan die Kaap in die middel 18de eeu.

Die kabelkar

Tafelberg se kabelkar

Tafelberg het 'n kabelkar (of sweefspoor) aan die westelike hang wat besoekers na die kruin neem; dit is ook 'n gewilde toeristebestemming. Benewens die ongelooflike uitsig is daar 'n restaurant, kuriowinkels en duidelik gemerkte wandelpaaie bo-op die berg.

Die sweefspoor is net in werking tydens goeie weerstoestande, omdat sterk winde dit gevaarlik kan maak. Besoekers moet hul kabelkaruitstappie beplan vir mooiweersdae (wanneer daar nie 'n "tafeldoek" bo-op die berg lê nie), omdat dit die uitsig belemmer.

Die eerste kabelkar,gebou deur die wêreldwye kabelbaanmaatskappy Adolf Bleichert & Co. van Leipzig, Duitsland, is geopen op 4 Oktober 1929, en 'n verbeterde kar is op 4 Oktober 1997 ingewy, wat die dravermoë van 25 tot 65 persone verbeter het. Die nuwe kar is rond en draai in die rondte terwyl dit beweeg, om 'n goeie uitsig aan almal te bied. Dit is gebou deur die Switserse maatskappy Garaventa AG.

Op 10 Januarie 2014 is 'n besondere mylpaal bereik toe die kabelkar sy 23-miljoenste besoeker, Thamsanqo Welcome Peter, op die berg verwelkom het.

’n Panorama vanaf Tafelberg. Van links kan gesien word: Leeukop, Vlaeberg, Robbeneiland, die Kaapstadse middestad, Tafelbaai en Duiwelspiek.

Geskiedenis

Tafelberg uit kapt. Cook se skip, HMS Resolution, deur William Hodges (1772).

Die De Villiers-reservoir op Tafelberg.

Daar is baie bewyse dat mense in die voorgeskiedenis in die gebied gewoon het. Sowat 2 000 jaar gelede het die Khoi-sprekende volke uit die noorde na die Skiereiland migreer. Voorheen is die gebied deur nomadiese !Kwi-sprekers bewoon. Die koms van veeboere het gelei tot die instroming van troppe beeste en skape. Toe Europeërs die eerste keer op die Kaapse Skiereiland voet aan wal sit, was die !Uriǁʼaekua, of Goringhaiqua, die oorheersende plaaslike bevolking. Hulle is vermoedelik die voorouers van vandag se Korana-volk. Hierdie oorspronklike bewoners van die gebied, die Khoi-San, het Tafelberg Hoerikwaggo ("Seeberg") genoem.

António de Saldanha was die eerste Europeër wat in Tafelbaai geland het. Hy het die berg in 1503 uitgeklim en dit Taboa do Cabo ("Tafel van die Kaap") in sy moedertaal, Portugees, genoem. Tekens van die groot kruis wat die Portugese seevaarder op Leeukop aangebring het, kan steeds gesien word.

In 1796, tydens die Britse besetting van die Kaap, het generaal-majoor sir James Craig opdrag gegee dat drie blokhuise op Tafelberg gebou word: die Koning, Koningin en Prins se Blokhuis. Twee is vandag bouvallig, maar die Koning se Blokhuis is nog in ’n goeie toestand en maklik bereikbaar.

Tussen 1896 en 1907 is vyf damme, die Woodhead-, Hely-Hutchinson-, De Villiers-, Alexandria- en Victoria-reservoir, op Tafelberg geopen om water aan Kaapstad te verskaf. ’n Kabelspoor is na Kampsbaai gebou om materiaal en werkers te vervoer. Die kabelspoor is lank reeds verwyder, maar die ankerpunte van die ou boonste stasie kan steeds gesien word. Kaapstad se watervereistes het lankal die damme se kapasiteit oorskry. Hulle maak dus nie meer deel uit van die watervoorsiening nie.

Ersntige pleidooie vir ’n nasionale park op die Kaapse Skiereiland wat om Tafelberg gesentreer is, het in die middel 1930's begin. Ná ’n groot brand in 1986 het die koerant Cape Times ’n "red die berg"-veldtog begin en in 1989 is die Skiereilandse Beskermde Natuuromgewing (CPPNE)-gebied gestig. Omgewingsbestuur is egter steeds in die wiele gery deur die aard van grondeienaarskap op die skiereiland. Ná nog ’n groot brand in 1991 is prokureur-generaal Frank Kahn aangestel om konsensus te bereik oor ’n plan om die bestuur van die CPPNE te laat realiseer. In 1995 het prof. Brian Huntley aanbeveel dat SANParke aangestel word om die CPPNE te bestuur, met ’n ooreenkoms wat in April 1998 onderteken is om sowat 16 000 ha aan SANParke oor te dra. Op 29 Mei 1998 het die destydse president, Nelson Mandela, die Skiereilandse Nasionale Park afgekondig. Dit is later hernoem tot die Tafelberg Nasionale Park.

Brande is algemeen op die berg. Die mees onlangse groot brande sluit in dié van Januarie 2006, wat groot hoeveelhede plante vernietig en tot die dood van ’n toeris gelei het (’n klag van brandstigting en strafbare manslag is later aanhangig gemaak teen ’n Britse man wat daarvan verdink is dat hy die brand gestig het) en Maart 2015.

In November 2011 is Tafelberg in ’n openbare stemming aangewys as een van die wêreld se New7Wonders of Nature.

Geologie

Die hoofartikel vir hierdie afdeling is: Kaapse Plooiberge.

Die geologie van Tafelberg in vergelyking met dié van die res van die Kaapse Skierieiland.

Die boonste sowat 600 m van die 1 km hoë plat berg, of mesa, bestaan uit gesteentes uit die Ordovisium van sowat 450-510 miljoen jaar gelede. Dié gesteentes beslaan die boonste twee lae van die Kaapse Plooiberge, waarvan Tafelberg deel is. Die heel boonste, jongste laag bestaan uit uiters harde kwartssandsteen, wat die Skiereiland-formasie, of Tafelbergsandsteen-formasie, genoem word. Dit is uiters erosiebestand en vorm kenmerkende steil grys kranse. Die 70 m daaronder, bekend as die Graafwater-formasie, bestaan uit maroen moddersteen, wat in baie dunner strata afgeset is as die Skiereiland-formasie. Die Graafwater-gesteentes kan die beste gesien word net bo die kontoerpad aan die voorkant van die berg, asook om Duiwelspiek. Hulle kan ook aan die kante van Chapmanspiek-rylaan gesien word. Die gesteentes het vermoedelik ontstaan in vlak getyvlaktes waarin ’n paar fossiele uit die Ordovisium ontdek is, en fossielspore het behoue gebly. Die Graafwater-gesteentes lê op ’n basis van Kaapse Graniet. Duiwelspiek, Vlaeberg, die stadskom en ’n groot deel van die Kaapse Vlakte lê egter op geplooide en veranderde filiete en horingsteen, informeel bekend as Malmesbury-skalie. Die Kaapse Graniet en Malmesbury-skalie vorm die laer, sagter hange van die Tafelbergreeks op die Kaapse Skiereiland. Hulle kom uit die laat Prekambrium, wat minstens 40 miljoen jaar ouer as die Graafwater-gesteentes is.

Van die oostelike kranse van Tafelberg, bo die Universiteit van Kaapstad. Die Graafwater- en die Skiereiland-formasie kan duidelik onderskei word.

’n Geologiese deursnee van wes tot oos deur tafelberg, die Kaapse Vlakte (die landengte wat die skiereiland met die vasteland verbind) en die Hottentots-Hollandberge op die vasteland. Dit wys hoe die Kaapse Plooiberge in hierdie streek deur erosie weggevreet is en net Tafelberg met sy plat bokant, wat eens die bodem van ’n vallei was, agtergelaat het.

’n Satellietfoto van Tafelberg en Kaapstad.

Die basisgesteentes is nie naastenby so bestand teen weer as die Skiereiland-formasie nie, maar aansienlike klipbanke van die Kaapse Graniet is sigbaar aan die westekant van Leeukop en elders op die skiereiland (veral onder Chapmanspiek-rylaan en Boulders naby Simonstad). Die verweerde granietgrond van die laer hange van die skiereiland se bergreeks is vrugbaarder as die Skierieland-formasie met sy min voedingstowwe. Die meeste van die wingerde op die skiereiland kom dus voor aan hierdie graniethange.

Die plat kruin van Tafelberg kom van die feit dat dit ’n plooidalberg is, wat beteken dit was eens die bodem van ’n vallei (sien skets regs). Die plooirug, of hoogste deel van die reeks plooie waarvan Tafelberg eens deel was, het in die ooste gelê, maar is weggevreet saam met die onderliggende sagter Malmesbury-skalie en granietbasis, en so het die Kaapse Vlakte ontstaan. Die vlakte vorm die landengte wat die Skiereiland met die vasteland verbind. Die Plooiberge maak weer hulle verskyning as die Hottentots-Hollandbergreeks anderkant die Kaapse Vlakte. Wat bygedra het tot Tafelberg se plat kruin is dat dit geheel en al uit die baie harde, laer laag van die Skiereiland-formasie bestaan. Bo-op was oorspronklik ’n dun laag tilliet, bekend as die Pakhuis-formasie, en bo dit die boonste laag van die Skiereiland-formasie, maar dié lae, veral die tilliet, was sagter as die sandsteen. Nadat hulle weggevreet is, het die baie harde, plat, erosiebestande kwartssandsteen oorgebly wat vandag die kruin van Tafelberg vorm.

Tafelberg is die noordelikste punt van ’n 50 km lange en rofweg 6-10 km breë plooibergreeks wat die ruggraat van die Skiereiland vorm. Die reeks strek van die Kaap die Goeie Hoop in die suide tot by Tafelberg, Duiwelspiek, Leeukop en Vlaeberg in die noorde. Tafelberg is die hoogste punt van die reeks, wat parallel met die ander Kaapse Plooiberge oos daarvan op die vasteland loop.

Plante en diere

Die plantegroei op die berg is die unieke en ryk Kaapse fynbos. 'n Geskatte 1 470 verskillende plantspesies word op die berg gevind. Bo-op die die tafelvlakte in splete teen die wande, op die horisontale lyste, in die klowe en teen die hellings van Tafelberg groei bome, blomme en struike van talle soorte. Onder die proteasoorte teen die hellings is veral die silwerboom en die reuse-protea bekend. Maar die beroemdste blom wat teen Tafelberg gevind word, is die rooi disa, - die trots van Tafelberg.

Die mees algemene soogdier op die berg is die dassie, 'n dier soos 'n haas-grootte bruin marmot. Hulle kom veral saam voor by die boonste kabelkarstasie, waar hulle voed op oorskiet gemorskos. 'n Mens kan moontlik bobbejane, 'n paar slange en skilpaaie ook vind, asook 'n paar Himalaaise tahrs wat afstammelinge is van ontsnaptes uit 'n dieretuin in die 1930's, maar hulle is besig om uitgeroei te word op die berg. Die laaste leeu in die area is rondom 1802 doodgeskiet.

Bergklim en wandel

Sien die "Eksterne Skakels"-afdeling laer af vir roetegidse. Tafelberg is nie 'n verskriklik gevaarlike berg nie, maar die volgende raad behoort gevolg te word:

• Neem 'n hoed en sonroom saam, veral as jy nie gewoond is aan die Suid-Afrikaanse son nie.
• Neem 'n warm kledingstuk saam, selfs al jy dink dat jy dit nie gaan nodig hê nie. Die weer is koeler aan die bokant, en verander vinnig. Jy kan jouself binne 'n wolk bevind, of dit kan koud en nat met 'n koue wind wees. As daar enige moontlikheid van gure weer is, neem waterbestande klere saam. Die bokant van Tafelberg is omtrent die enigste plek in die Kaapse Skiereiland wat ryp op koue wintersaande kry.
• Neem water saam. Die bergstrome is drinkbaar, selfs as dit donkerbruin deur die plantegroei gekleur is, maar dit mag droog wees in die somer en 'n risiko van ontwatering bestaan.
• Moenie vuurmaak buite die gemerkte areas nie: daar kom té veel bergvure in die somer voor. Daar is geen vuurmaakplek aan die bokant nie.
• Neem 'n kaart of iemand saam wat die area goed ken.
• Stel iemand in kennis waarheen jy gaan. Moenie alleen stap nie, en moenie van die pad afdwaal in die donker of mis nie. Daar is 'n paar afgronde en doodloopklowe wat fataal kan wees.
• 'n Mens kan moontlik plek-plek ontvangs met jou selfoon kry (veral op plekke waar jy uitkyk oor die stedelike gebiede om die berg), maar moenie daarop reken nie.

Galery

• 
  Tafelberg vanaf Vlaeberg, Kaapstad gesien.
• 
  Die Victoria & Alfred Waterfront, met Tafelberg op die agtergrond.
• 
  Tafelberg soos gesien vanaf 'n pier in Kaapstad se hawe.
• 
  Die uitsig vanaf Tafelberg met Robbeneiland in die verte.
• 
  'n Toneel op Tafelberg.

Bronnelys

• KENNIS, 1980, ISBN 0798108231, volume 1, bl. 110 -112

Eksterne skakels

• Table Mountain Aerial Cableway Company, indien jy na die bokant wil reis.
• Nature South Africa, vir aanwysings indien jy wil loop. Sluit skakels na kaarte in.
• Table Mountain National Park, vir meer inligting.