Groot Magellaanse Wolk

in Wikipedia, die vrye ensiklopedie
Groot Magellaanse Wolk
Sterrebeeld Swaardvis en Tafel
Tipe SB(s)m[1]
Waarnemingsdata (Epog J2000)
Regte klimming 05h 23m 34.5s[1]
Deklinasie -69° 45′ 22″[1]
Besonderhede
Afstand (ligjaar) 163 000 (49 970 parsek)[2]
Skynbare grootte 10,75° × 9,17°[1]
Massa 1010[3]
Ander name LMC, ESO 56- G 115, PGC 17223,[1]
Lugkoördinate
05h 23m 34.5s, −69° 45′ 22″
Portaal  Portaalicoon   Sterrekunde

Die Groot Magellaanse Wolk (GMW) is ’n satellietsterrestelsel van die Melkweg.[4] Op ’n afstand van sowat 163 000 ligjare[2][5][6][7] is dit die naaste sterrestelsel aan die Melkweg naas die Sagittarius- Elliptiese en die moontlike Canis Major-dwergsterrestelsel (onderskeidelik 65 000 en 25 000 ligjare van hier). Gebaseer op die sigbare sterre en ’n massa van sowat 10 miljard sonmassas (M☉), is die deursnee van die GMW sowat 14 000 ligjare; dit is rofweg ’n honderdste van die Melkweg se deursnee.[3] Dit maak die GMW die vierde grootste sterrestelsel in die Plaaslike Groep (naas die Andromeda-sterrestelsel, die Melkweg en die Driehoek-sterrestelsel).

Die GMW word geklassifiseer as ’n Magellaanse spiraalstelsel.[8] Dit bevat ’n staaf sterre wat geometries weg van die middel lê, wat daarop dui dat dit ’n dwergspiraalstelsel met ’n staaf was voordat sy spiraalarms versteur is, moontlik deur wisselwerkings met die swaartekrag van die Klein Magellaanse Wolk (KMW) en die Melkweg.[9]

Met ’n deklinasie van sowat -70° is die GMW vanuit die Suidelike Halfrond as ’n dowwe "wolk" sigbaar. Dit lê in die sterrebeelde Swaardvis en Tafel en het in donker gebiede weg van ligbesoedeling ’n skynbare lengte van sowat 10° vir die blote oog, 20 keer die deursnee van die Maan.[10]

Daar word voorspel dat die GMW en die Melkweg oor sowat 2,4 miljard jaar sal bots.[11]

Waarnemingsgeskiedenis[wysig | wysig bron]

’n Klein deel van die GMW.[12]

Hoewel die Groot en Klein Magellaanse Wolk albei in die voorgeskiedenis al maklik uit die Suidelike Halfrond sigbaar was, word die GMW die eerste keer omstreeks 964 n.C. deur die Persiese sterrekundige Al Soefi genoem in sy Boek van Vaste Sterre.[13][14]

Die volgende rekord van ’n waarneming was in 1503-1504 in ’n brief deur Amerigo Vespucci. Hy noem drie "gewelwe, twee helder en een onduidelik"; "helder" verwys na die twee Magellaanse Wolke en "onduidelik" na die Koolsaknewel.[15]

’n Foto van die GMW deur die ESO se VISTA-teleskoop.
Twee gloeiende GMW-gaswolke wat baie verskillend lyk.[16]

Ferdinand Magellaan het die GMW in 1519 tydens ’n reis gesien en dit het in die Weste bekend geraak danksy sy skrywes daaroor. Die sterrestelsel is later na hom genoem.[14] Volgens metings deur die Hubble-ruimteteleskoop wat in 2006 aangekondig is, beweeg die Magellaanse Wolke dalk te vinnig om om die Melkweg te wentel.[17]

Meetkunde[wysig | wysig bron]

Die Groot Magellaanse Wolk het ’n prominente sentrale staaf en spiraalarm.[18] Dit lyk of die sentrale staaf gebuig is, sodat die oostelike en westelike punte nader aan die Melkweg is as die middel.[19] In 2014 is met metings deur Hubble bepaal die rotasieperiode is 250 miljoen jaar.[20]

Die GMW is lank beskou as ’n vlaksterrestelsel wat op ’n enkele afstand van die Sonnestelsel af lê, dus met ’n skuinste van 0°. Sedertdien is deur drie groepe vasgestel dit lê teen ’n skuinste van ~35°.[21][22][23][24]

Wat die verspreiding van sterreswerms in die GMW betref, het Schommer et al.[25] die snelhede van sowat 80 swerms gemeet en bevind die kinetika van die GMW se swermstelsel stem ooreen met swerms se beweging in ’n skyftipe verspreiding.

Eienskappe[wysig | wysig bron]

Soos baie onreëlmatige sterrestelsels is die Groot Magellaanse Wolk ryk aan gas en stof, en ondergaan dit tans lewendige stervorming.[26] Dit bevat die Tarantula-newel, die aktiefste stervormingstreek in die Plaaslike Groep.

In die Groot Magellaanse Wolk is talle voorwerpe en verskynsels wat dit ’n "sterrekundige skatkis" maak, asook ’n groot "laboratorium" vir die bestudering van die groei en evolusie van die sterre, aldus die Amerikaanse sterrekundige Robert Burnham jr.[27] In opnames van die sterrestelsel is 60 bolswerms, 400 planetêre newels en 700 oop sterreswerms gevind, asook honderdduisende reuse- en superreusesterre.[28] Supernova 1987a – die grootste supernova in afgelope jare – was in die GMW.

’n Brug gas verbind die Groot en Klein Magellaanse Wolk, wat dui op getywisselwerkings tussen dié sterrestelsels.[29] Die twee stelsels het ’n gesamentlike omhulsel van neutrale waterstof, wat daarop dui dat hulle lank reeds swaartekraggebonde is. Die gasbrug is ’n stervormingsgebied.[30]

NGC 1783 is een van die helderste bolswerms in die GMW.[31]
NGC 1783 is een van die helderste bolswerms in die GMW.[31]
NGC 1783 is een van die helderste bolswerms in die GMW.[31]  
’n Wyehoekbeeld van die GMW.[32]
’n Wyehoekbeeld van die GMW.[32]
’n Wyehoekbeeld van die GMW.[32]  
Die Klein en Groot Magellaanse Wolk bo die Paranal-sterrewag in Chili.
Die Klein en Groot Magellaanse Wolk bo die Paranal-sterrewag in Chili.
Die Klein en Groot Magellaanse Wolk bo die Paranal-sterrewag in Chili.  

Verwysings[wysig | wysig bron]

  1. ↑ 1,0 1,1 1,2 1,3 1,4 "NASA/IPAC Extragalactic Database". Results for Large Magellanic Cloud. Besoek op 29 Oktober 2006.
  2. ↑ 2,0 2,1 Pietrzyński, G; D. Graczyk; W. Gieren; I. B. Thompson; B. Pilecki; A. Udalski; I. Soszyński; et al. (7 Maart 2013). "An eclipsing-binary distance to the Large Magellanic Cloud accurate to two per cent". Nature. 495 (7439): 76–79. arXiv:1303.2063. Bibcode:2013Natur.495...76P. doi:10.1038/nature11878. PMID 23467166.
  3. ↑ 3,0 3,1 "Magellanic Cloud". Encyclopædia Britannica. 2009. Encyclopædia Britannica Online. 30 Augustus 2009.
  4. ↑ Shattow, Genevieve; Loeb, Abraham (2009). "Implications of recent measurements of the Milky Way rotation for the orbit of the Large Magellanic Cloud". Monthly Notices of the Royal Astronomical Society: Letters. 392 (1): L21–L25. arXiv:0808.0104. Bibcode:2009MNRAS.392L..21S. doi:10.1111/j.1745-3933.2008.00573.x.
  5. ↑ Macri, L. M. (2006). "A New Cepheid Distance to the Maser-Host Galaxy NGC 4258 and Its Implications for the Hubble Constant". The Astrophysical Journal. 652 (2): 1133–1149. arXiv:astro-ph/0608211. Bibcode:2006ApJ...652.1133M. doi:10.1086/508530.
  6. ↑ Freedman, Wendy L.; Madore, Barry F. (2010). "The Hubble Constant". Annual Review of Astronomy and Astrophysics. 48: 673–710. arXiv:1004.1856. Bibcode:2010ARA&A..48..673F. doi:10.1146/annurev-astro-082708-101829.
  7. ↑ Majaess, Daniel J.; Turner, David G.; Lane, David J.; Henden, Arne; Krajci, Tom (2010). "Anchoring the Universal Distance Scale via a Wesenheit Template". Journal of the American Association of Variable Star Observers. 39 (1): 122. arXiv:1007.2300. Bibcode:2011JAVSO..39..122M.
  8. ↑ Peterson, Barbara Ryden, Bradley M. (2009). Foundations of astrophysics. New York: Pearson Addison-Wesley. p. 471. ISBN 9780321595584.{{cite book}}: AS1-onderhoud: meer as een naam (link)
  9. ↑ Besla, Gurtina; Martínez-Delgado, David; Marel, Roeland P. van der; Beletsky, Yuri; Seibert, Mark; Schlafly, Edward F.; Grebel, Eva K.; Neyer, Fabian (2016). "Low Surface Brightness Imaging of the Magellanic System: Imprints of Tidal Interactions between the Clouds in the Stellar Periphery". The Astrophysical Journal (in Engels). 825 (1): 20. arXiv:1602.04222. Bibcode:2016ApJ...825...20B. doi:10.3847/0004-637X/825/1/20. ISSN 0004-637X.
  10. ↑ "Large Magellanic Cloud: spectacular from Earth's southern hemisphere | Clusters Nebulae Galaxies". EarthSky. Besoek op 17 Julie 2013.
  11. ↑ McAlpine, Stuart; Frenk, Carlos S.; Deason, Alis J.; Cautun, Marius (21 Februarie 2019). "The aftermath of the Great Collision between our Galaxy and the Large Magellanic Cloud". Monthly Notices of the Royal Astronomical Society (in Engels). 483 (2): 2185–2196. arXiv:1809.09116. Bibcode:2019MNRAS.483.2185C. doi:10.1093/mnras/sty3084. ISSN 0035-8711.
  12. ↑ "Cloaked in red". ESA/HUBBLE. Besoek op 12 Maart 2014.
  13. ↑ "Observatoire de Paris (Abd-al-Rahman Al Sufi)". Besoek op 19 April 2007.
  14. ↑ 14,0 14,1 "Observatoire de Paris (LMC)". Besoek op 19 April 2007.
  15. ↑ "Observatoire de Paris (Amerigo Vespucci)". Besoek op 19 April 2007.
  16. ↑ "The Odd Couple". ESO Press Release. Besoek op 8 Augustus 2013.
  17. ↑ "Press release: Magellanic Clouds May Be Just Passing Through". Harvard University. 9 Januarie 2007.
  18. ↑ Nicolson, Iain (1999). Unfolding our Universe. United States: Cambridge University Press. pp. 213–214. ISBN 0-521-59270-4.
  19. ↑ Subramaniam, Annapurni (3 November 2003). "Large Magellanic Cloud Bar: Evidence of a Warped Bar". The Astrophysical Journal. United States. 598 (1): L19–L22. Bibcode:2003ApJ...598L..19S. doi:10.1086/380556.
  20. ↑ "Precisely determined rotation rate of this galaxy will blow your mind". Science Recorder. Geargiveer vanaf die oorspronklike op 21 Februarie 2014.
  21. ↑ Caldwell, J. A. R.; Coulson, I. M. (1986). "The geometry and distance of the Magellanic Clouds from Cepheid variables". Monthly Notices of the Royal Astronomical Society. 218 (2): 223–246. Bibcode:1986MNRAS.218..223C. doi:10.1093/mnras/218.2.223.
  22. ↑ Nikolaev, S.; et al. (2004). "Geometry of the Large Magellanic Cloud Disk: Results from MACHO and the Two Micron All Sky Survey". The Astrophysical Journal. 601 (1): 260–276. Bibcode:2004ApJ...601..260N. doi:10.1086/380439.
  23. ↑ Olsen, K. A. G.; Salyk, C. (2002). "A Warp in the Large Magellanic Cloud Disk?". The Astronomical Journal. 124 (4): 2045–2053. arXiv:astro-ph/0207077. Bibcode:2002AJ....124.2045O. doi:10.1086/342739.
  24. ↑ van der Marel, R. P.; Cioni, M.-R. L. (2001). "Magellanic Cloud Structure from Near-Infrared Surveys. I. The Viewing Angles of the Large Magellanic Cloud". The Astronomical Journal. 122 (4): 1807–1826. arXiv:astro-ph/0105339. Bibcode:2001AJ....122.1807V. doi:10.1086/323099.
  25. ↑ Schommer, R. A.; et al. (1992). "Spectroscopy of giants in LMC clusters. II – Kinematics of the cluster sample". The Astronomical Journal. 103: 447–459. Bibcode:1992AJ....103..447S. doi:10.1086/116074.
  26. ↑ Arny, Thomas T. (2000). Explorations: An Introduction to Astronomy (2nd uitg.). Boston: McGraw-Hill. p. 479. ISBN 0-07-228249-5.
  27. ↑ Burnham, Robert, Jr. (1978). Burnham's Celestial Handbook: Volume Two. New York: Dover. p. 837. ISBN 0-486-23567-X.{{cite book}}: AS1-onderhoud: meer as een naam (link)
  28. ↑ Burnham (1978), 840–848.
  29. ↑ Mathewson D. S., Ford V. L. (1984). S. van den Bergh; K. S. de Boer (reds.). "Structure and Evolution of the Magellanic Clouds". IAU Symposium. Reidel, Dordrecht. 108: 125.
  30. ↑ Heydari-Malayeri, M.; Meynadier, F.; Charmandaris, V.; Deharveng, L.; Le Bertre, Th.; Rosa, M. R.; Schaerer, D. (2003). "The stellar environment of SMC N81". Astronomy and Astrophysics. 411 (3): 427–435. arXiv:astro-ph/0309126. Bibcode:2003A&A...411..427H. doi:10.1051/0004-6361:20031360.
  31. ↑ "A youthful cluster". ESA/Hubble Picture of the Week. Besoek op 24 Augustus 2015.
  32. ↑ "Dark Energy Camera Snaps Deepest Photo yet of Galactic Siblings". noirlab.edu. Besoek op 19 Desember 2020.

Skakels[wysig | wysig bron]

Ontsluit van "https://af.wikipedia.org/w/index.php?title=Groot_Magellaanse_Wolk&oldid=2585493"