Strukturbericht-klassifikasie
Die strukturbericht-klassifikasie is een van die belangrikste maniere om kristalstrukture te klassifiseer. Dit is genoem na die Duitse wetenskaplike tydskrif Strukturbericht wat dit in sedert 1913 ingevoer het. Hierdie tydskrif is deur Ewald en Hermann geredigeer, maar Ewald was Joods en het Duitsland in 1938 verlaat. Hermann is in 1939 in die tronk verdwyn omdat hy Jode gehelp het en die tydskrif het opgehou om te verskyn.
Na die Tweede Wêreldoorlog is dit opgeneem in Acta Crystallografica, maar die klassifikasie is nie meer voortgesit nie en dit is vandag dus ver van volledig. Dit word nogtans steeds gebruik, veral in die metallurgie, omdat dit die volopste en bekendste struktuurtipes behels.
Na struktuurtipes wat geen strukturberichtkode besit nie word dikwels verwys deur die mineraalnaam of soms die chemiese naam te gebruik. Strukturbericht-B1 kan dus bv. ook die haliet-struktuur, die NaCl-struktuur of die tafelsout-struktuur genoem word.
-chloride-3D-SF-C.png)
Isotipie[wysig | wysig bron]
Talle stowwe het basies dieselfde kristalstruktuur. Dit word isotipie genoem. Hulle atome beset dieselfde posisies in 'n eenheidsel met dieselfde simmetrie, hoewel die parameters wat die eenheidsel se afmetings bepaal kan verskil. Sesium chloried en tallium(I) chloried het byvoorbeeld altwee 'n eenvoudige kubiese struktuur met chloor-atome op die posisie (0,0,0) van die sel en 'n metaalatoom in die middel van die sel op posisie (½,½,½). Hierdie koördinate is egter fraksioneel: hulle is uitgedruk as fraksie van die eenheidsel se hoogte. In die geval van CsCl is die kubus se hoogte 412 pm, vir TlCl is dit 385 pm.
Elemente[wysig | wysig bron]
Daar is veral talle stowwe met dieselfde struktuur indien die struktuur taamlik eenvoudig is, 'n klein eenheidsel en 'n hoë simmetrie besit. Talle elemente is byvoorbeeld metale wat dieselfde struktuur as koper het, soos Al, Ni, Pd, Pt, In, Ca, Pb ens. 'n Ander groep metale het dieselfde struktuur as wolfram soos Ba, Ra, Fe, Nb ensomeer. Die Duitse wetenskaplike tydskrif Strukturbericht het daarvoor 'n klassifikasie ingevoer. Die kopergroep word "A1" genoem en die wolfram-groep "A2".[1]
Verbindings[wysig | wysig bron]
Die strukturbericht-klassifikasie word ook op talle verbindings toegepas. Die struktuur van CsCl en TlCl word die B2-struktuur genoem. Indien twee stowwe tot dieselfde struktuurtipe behoort word dikwels ook mengkristalle van hierdie stowwe aangetref.
Die strukturbericht-klassifikasie het in die 1930s ontstaan. Later is talle stowwe gevind wat 'n unieke struktuur het en wat nie meer geklassifiseer word nie.
Pearson[wysig | wysig bron]
'n Ander sisteem is die Pearsonsimbole. Hulle bestaan uit drie dele.
- 'n skuins kleinletter (a, m, o, t, h, c) wat die kristalstelsel aandui (triklinies, monoklinies, ortorombies, tetragonaal, heksagonaal en kubies).
- 'n skuins hoofletter (P, S, F, I, R) wat die roostertipe aandui.
- 'n getal wat die getal atome in die sel weergee.
Ongelukkig is hierdie sisteem nie eenduidig nie. Byvoorbeeld altwee die diamant- en die sfaleriet-struktuur is vlakgesentreerde kubies cF en het 8 atome. Hulle is dus altwee cF8 strukture, maar die strukture is nie dieselfde nie. Hulle het verskillende ruimtegroepe. Die sfalerietstruktuur is nogtans wel van die diamantstruktuur afgelei. Die omringingsgetalle is 4 (tetraëdries) in altwee strukture. In die haliet-struktuur is dit egter glad nie so nie. Die omringinggetalle is 6, maar die Pearsonsimbool is ook cF8. In die strukturbericht-klassifikasie word hule A4, B4 en B1 genoem.
Die IUPAC skryf egter in sy Red Book 2005:[2]
|
The use of the Pearson notation […] is recommended for the designation of the structures of metal and solid solutions in binary and more complex systems. The use of Greek letters, which do not convey the necessary information, and of the Strukturbericht designations, which are not self-explanatory, is not acceptable. |
|
A[wysig | wysig bron]
A-strukture betref elemente.
| Kode | Argetipe | Naam | Ruimtegroep |
|---|---|---|---|
| A1 | Cu | fcc | Fm3m |
| A2 | W | bcc | Im3m |
| A3 | Mg | ||
| A3' | α-La | ||
| A4 | C | diamant | Fd3m |
| A5 | β-Sn | ||
| A6 | In | ||
| A7 | α-Arseen | R3m | |
| A8 | γ-Se | ||
| A9 | C | grafiet | |
| A10 | α-Hg | ||
| A11 | α-Ga | ||
| A12 | α-Mn | ||
| A13 | β-Mn | ||
| A14 | I2 | ||
| A15 | Cr3Si, β-W | ||
| A16 | α-S | ||
| A17 | P | swart P | |
| A20 | α-U | ||
| Aa | α-Pa | ||
| Ab | β-U | ||
| Ac | α-Np | ||
| Ad | β-Np | ||
| Af | HgSn6-10 | ||
| Ag | γ-B | ||
| Ah | α-Po | ||
| Ai | β-Po | ||
| Ak | α-Se | ||
| Al | β-Se |
B[wysig | wysig bron]
B-strukture betref binêre verbindings wat 'n 1:1 stoigiometrie besit en as AB geskryf kan word
| Kode | Argetipe | Naam | Ruimtegroep | Nommer |
|---|---|---|---|---|
| B1 | NaCl | haliet | Fm3m | 225 |
| B2 | CsCl | Pm3m | 221 | |
| B3 | ZnS | sfaleriet | P43m | 216 |
| B4 | ZnS | wurtziet | P6₃mc | 186 |
| B5 | SiC | moissaniet-4H | P63mc | 186 |
| B6 | SiC | moissaniet-6H | P63mc | 186 |
| B7 | SiC | moissaniet-15R | R3m | 160 |
| B81 | NiAs | nikkelien | P63/mmc | 194 |
| B82 | Ni2In | P63/mmc | 194 | |
| B9 | α-HgS | kinnabar | P3121 | 154 |
| B10 | PbO | loodglit (lithargiet) | P4/nmm | 129 |
| B11 | γ-CuTi | P4/nmm | 129 | |
| B12 | Verouderde BN-struktuur | |||
| B13 | NiS | milleriet | R3m | 160 |
| B14 | MnP | mangaanfosfied | Pnma | |
| B17 | PtS | cooperiet | P4₂/mmc | |
| B31 | sien ->B14 | |||
| Bh | WC | α-wolframkarbied | P6m2 |
C[wysig | wysig bron]
C-strukture betref AB2-verbindings
| Kode | Argetipe | Naam | Ruimtegroep |
|---|---|---|---|
| C1 | CaF2 | fluoriet | Fm3m |
| C2 | FeS2 | piriet | Pa3 |
| C3 | Cu2O | kupriet | Pn3m |
| C4 | TiO2 | rutiel | P4₂/mnm |
| C5 | TiO2 | anataas | P4₁/amd |
| C6 | CdI2 | kadmiumjodied | P3m1 |
| C7 | MoS2 | molibdeniet | P6₃/mmc |
| C8 | SiO2 | β-kwarts | P6₂22 |
| C9 | SiO2 | β-kristobaliet | Fd3m |
| C13 | HgI2 | cocciniet | P4₂/nmc |
| C14 | MgZn2 | Lavesfase (heksagonaal) | P6₃/mmc |
| C15 | MgCu2 | Lavesfase (kubies) | Fd3m |
| C34 | AuTe2 | calaveriet | C 2/m |
| C43 | ZrO2 | baddeleyiet | P2₁/c |
| C46 | Au1-xAgxTe2 | krenneriet | Pma2 |
D[wysig | wysig bron]
D-strukture betref AmBn-verbindings
| Kode | Argetipe | Naam | Ruimtegroep |
|---|---|---|---|
| D01 | NH3 | ammoniak | P213 |
| D02 | CoAs3 | skutterudiet | Im3 |
| D03 | BiF3 | gananiet | Fm3m |
| D04 | CrCl3 | chroom(III)chloried | P311 2 |
| D05 | BiI3 | bismut(III)jodied | R3 |
| D06 | LaF3 | tysoniet | P3c1 |
| D0₉ | ReO3 | Pm3m | |
| D0ₑ | Ni3P | I4 | |
| D51 | Al2O3 | korund | R3c |
| D53 | Mn2O3 | bixbyïet | Ia3 cI80[3] |
| D511 | Sb2O3 | valentiniet[4] | Pccn oP20[3] |
| D810 | (Fe,Ni)9S8 | pentlandiet | Fm3m |
E tot met K[wysig | wysig bron]
Hierdie strukture verteenwoordig minder eenvoudige strukture van ternêre verbindings.
| Kode | Argetipe | Naam | Ruimtegroep |
|---|---|---|---|
| E0₁ | PbFCl | matlockiet | P4/nmm |
| E0₇ | FeAsS | arsenopiriet | P2₁/b |
| E1₁ | CuFeS2 | chalkopiriet | I42d |
| E2₁ | CaTiO3 | perovskiet | Pm3m (ideaal) |
| E2₂ | FeTiO3 | ilmeniet | R3 |
| E3₃ | FeSb2S4 | berthieriet | |
| F0₁ | NiSbS | ullmaniet | P2₁3 |
| F5₁ | NaCrS2 | caswellsilveriet | R3m hR4[3] |
| F5₆ | CuSbS2 | wolfsbergiet | I4/mcm |
| G01 | CaCO3 | kalsiet | R3c |
| G02 | CaCO3 | aragoniet | Pmcn |
| G21 | Pb(NO3)2 | lood(II)nitraat | Pa3 |
| G32 | Na2SO3 | P3 | |
| G71 | CeCO3F | bastnäsiet-Ce | P6c2 |
| G74 | Cu3(CO3)2(OH)2 | asuriet | P21/c |
| H01 | CaSO4 | anhidriet | Cmcm |
| H02 | BaSO4 | bariet | Pnma |
| H05 | KClO4 | kaliumperchloraat | |
| H11 | MgAl2O4 | spinel | Fd3m |
| H24 | Cu3VS4 | sulvaniet | P43m |
| H25 | Cu3AsS4 | enargiet | Pnm21 |
| H4 | CaWO4 | scheeliet | [5] |
| H57 | Ca5(PO4)3F,Cl,OH | apatiet | [5]P63/m |
| J22 | CrCl3.6H2O | chroom(III)chloriedheksahidraat | R3c |
L[wysig | wysig bron]
L-strukture is allooie
| Kode | Argetipe | Naam | Ruimtegroep |
|---|---|---|---|
| L12 | Cu3Au | ourikupried | Pm3m |
O[wysig | wysig bron]
O-tipes is organiese verbindings. Dit word nouliks gebruik.
S[wysig | wysig bron]
Die S-tipe is vir silikate gereserveer.
| Kode | Argetipe | Naam | Ruimtegroep | Nommer |
|---|---|---|---|---|
| S01 | Al2SiO5 | kyaniet | P1 | 2 |
| S02 | Al2SiO5 | andalusiet | Pnnm | 58 |
| S03 | Al2SiO5 | sillimaniet | Pnma | 62 |
| S04 | verouderd | |||
| S05 | Al2SiO4F2 | topaas | Pnma | 62 |
| S06 | CaTiSiO5 | titaniet | C2/c | 15 |
| S07 | Mg(F,OH)2.Mg2SiO4 | norbergiet | Pnma | 62 |
| S08 | Al13(F,OH)18Si5O20Cl | zunyïet | Pnma | 62 |
| S11 | ZrSiO4 | sirkoon | I4₁/amd | 141 |
| S12 | Mg2SiO4 | olivien | Pnma | 62 |
| S13 | Be2SiO4 | phenakiet | R3 | 148 |
| S14 | Ca3Al2Si3O12 | granaat | Ia3d | 230 |
| S15 | Bi3(SiO4)3 | eulytien | I43d | 220 |
| S21 | Sc2Si2O7 | thortveitiet | C2/m |
Bronne[wysig | wysig bron]
- TYPIX Standardized Data and Crystal Chemical Characterization of Inorganic Structure Types, Springer Science & Business Media, Erwin Parthé, Louise Gelato, Bernard Chabot, Marinella Penzo, Karin Cenzual, Roman Gladyshevskii, 2013, ISBN 3-662-10641-8, ISBN 978-3-662-10641-9
- A Handbook of Lattice Spacings and Structures of Metals and Alloys: International Series of Monographs on Metal Physics and Physical Metallurgy, Deel 4 W. B. Pearson Elsevier, 2013, ISBN 1-4832-2661-1, ISBN 978-1-4832-2661-3
Verwysings[wysig | wysig bron]
- ↑ Structure of Materials: An Introduction to Crystallography, Diffraction and Symmetry, Marc De Graef, Michael E. McHenry, Cambridge University Press, 2012, ISBN 1-107-00587-6, ISBN 978-1-107-00587-7
- ↑ IUPAC Red Book 2005.
- ↑ 3,0 3,1 3,2 "argiefkopie" (in Engels). Geargiveer vanaf die oorspronklike op 9 Julie 2018. Besoek op 14 Augustus 2017.
- ↑ "webmineral" (in Engels). Geargiveer vanaf die oorspronklike op 3 November 2019. Besoek op 14 Augustus 2017.
- ↑ 5,0 5,1 Lewis S. Ramsdell. Studies on silicon carbide.