Theunissen

Theunissen
Dorp
'n SAS klas 16DA staangemaak in Theunissen
Theunissen  Theunissen se ligging in Vrystaat
Koördinate: 28°24′0″S 26°43′0″O
Land	Suid-Afrika
Provinsie	Vrystaat
Distrik	Lejweleputswa
Munisipaliteit	Masilonyana
Stigting	13 September 1907
Oppervlak
• Totaal	9,15 km2 (3,53 vk. myl)
Bevolking  (2011)
• Totaal	1 549
• Digtheid	169/km2 (440/vk. myl)
Rasverdeling (2011)
• Wit mense	54.3%
• Indiërs/Asiërs	0.9%
• Bruin mense	1.6%
• Swart mense	41.8%
• Ander	1.5%
Taal (2011)
• Afrikaans	54.7%
• Sotho	28.9%
• Engels	5.5%
• Xhosa	4.0%
• Ander	6.8%
Poskode (strate)	9410
Poskode (posbusse)	9410
Skakelkode	057 Plaaslyne: 05772

Theunissen is 'n dorp in die middel van die Vrystaat, in Suid-Afrika sowat 39 km noordwes van Winburg en 122 km noord van Bloemfontein. Die dorp lê op die rand van die Vrystaatse Goudveld.

Geskiedenis

Die dorp is genoem na kommandant Helgaardt Theunissen leier van die plaaslike kommando tydens die Tweede Vryheidsoorlog.

Die stigting van Theunissen het met baie stryd gepaard gegaan, want ook hier, soos dikwels wanneer 'n dorp aangelê word, was daar twee groepe. Die een groep, bestaande uit boere en nedersetters in die omgewing van Winburgweg het as leier gehad kmdt. Helgaardt Theunissen. In 1906 het hulle 'n versoekskrif aan die Vrystaatse Volksraad gerig in die stigting van 'n dorp. Die ander groep, inwoners van die dorp en distrik Winburg, het ook 'n petisie onderteken deur 67 persone, aan die Volksraad gestuur en die stigting van 'n dorp bestry omdat 'n dorp so naby aan Winburg die plaaslike handel en besighede sou benadeel.

Die Volksraad het 'n kommissie (die landmeter-generaal en mnre. J.W.G. Steyn en W.J.C. Brebner) aangestel om die saak te ondersoek. Op 1 Maart 1907 rapporteer hulle dat daar wel behoefte bestaan aan 'n dorp op die plaas Smaldeel sodat die Volksraad die stigting van 'n dorp op 6 Maart 1907 goedgekeur het. Die plaas Smaldeel en die stasie, tesame met 40 morg van die plaas Poortjie, is toe aangekoop vir 'n dorpsterrein – 1 352 morg groot. Die dorp was aanvanklik bekend as Smaldeel of Winburgweg, maar in 1909 is die naam verander na Theunissen, die naam van die dorpsvader.

Kmdt. Theunissen is op 24 Mei 1860 op Riversdal gebore. In 1864 het sy ouers na die Vrystaat verhuis nadat sy vader deur pres. Jan Brand as landdros van Winburg aangestel is. Dieselfde jaar het sy vader verongeluk en is hy saam met sy moeder terug na Riversdal, waar hy skoolgegaan het. Hy het eers in 'n apteek en toe in 'n winkel gewerk. Op 20-jarige leeftyd is hy saam met sy broer Marthinus weer terug Vrystaat toe. Hulle het in Bultfontein se distrik gaan woon. Hy het transport gery en later in Winburg se distrik gaan boer. Hier was hy vrederegter en veldkornet. Gedurende die Tweede Vryheidsoorlog is hy eers as kommandant van Winburg gekies, en later tot hoofkommandant van Winburg, Ventersburg en Senekal bevorder. Tydens die Slag van Paardeberg is hy egter gevange geneem en na Groenpunt se krygsgevangenekamp gestuur.

Ná die Driejarige Oorlog is hy terug na Winburg en is as vrederegter aangestel. Hy het met die verloop van jare in verskillende rade gedien en die leiding geneem met die stigting van die dorp, waarna hy 'n bedrywige deel gehad het in die bestuur van die dorp, en was baie jare raadslid. In 1913 was hy ook burgemeester.

NG gemeente

Die NG gemeente Theunissen is in 1910 van die ou moedergemeente Winburg afgestig. In 1952 kon Ons gemeentelike feesalbum berig: "Dit is een van die jonger gemeentes, maar een van die mees vooraanstaande gemeentes in die Vrystaat. Dit is aan die rand van die groeiende goudvelde geleë en daarom een van die vele gemeentes wat 'n groot roeping en taak in hierdie gebied te vervul het. Op geestelike gebied is veel gedurende die afgelope 41 jaar gedoen. Nog steeds word met alle mag die verkeerde weë met die swaard van Gods Woord bestry."

Destyds was ds. J.H. Lange reeds Theunissen se sewende leraar. Ds. J.D. Louw was die eerste leraar wat hier bevestig is en wel in 1911. Die huidige kerkgebou, maar toe sonder die toring, was pas klaar. Voorheen, toe die gemeente nog nie van Winburg afgestig was nie, is dienste deur Winburg se predikante in 'n ou sinkgebou, wat as noodkerk diens gedoen het, gehou. In daardie dae was motorkarre iets onbekends en was die perdekar die dominee se vernaamste vervoermiddel. Ossewaens was die gemeentelede se vervoermiddel waarmee hul oral vanuit die distrik Nagmaal toe gekom het.

Gereformeerde kerk

Die inwyding van die Gereformeerde kerkgebou op 21 Junie 1912, net ses maande nadat die hoeksteen gelê is.

Theunissen was oorspronklik deel van die gemeente Ventersburg. Weens die lang afstand na Ventersburg en ander redes het die plaaslike lidmate in 1910 gevra om apart bedien te word as 'n wyksgemeente van Ventersburg. Ook is aansoek gedoen vir die aankoop van kerkgrond en die bou van 'n kerk op Theunissen. Hieraan het die kerkraad en gemeente van Ventersburg voldoen sodat die hoeksteenlegging van die nuwe kerkgebou op 6 Januarie 1912 kon plaasvind en die inwyding op 21 Junie 1912. Die gebou het sowat £700 gekos.

Voor die opening van die nuwe kerkgebou is dienste gehou in 'n ou sinkgebou, goedgunstiglik afgestaan deur die kerkraad van die plaaslike NG gemeente.

Die wyksgemeente het gou taamlik toegeneem in ledetal sodat hierom en ook om ander redes 'n versoek aan Ventersburg gerig is om onder sekere voorwaardes afgestig te word tot 'n selfstandige gemeente. Die moedergemeente het aan die versoek voldoen en so is die nuwe Gereformeerde gemeente Theunissen op 13 Mei 1916 met 'n ledetal van 208 gestig.

Die gemeente is aanvanklik bedien deur die konsulent, ds. T.N. Venter, predikant van Ventersburg. Ná 'n lang tydperk van konsulentsbediening het Theunssin se eerste Gereformeerde predikant in die persoon van ds. P.W. Buys eers in 1948 verwelkom. Die huidige predikant is ds. J.A. Erasmus, wat Theunissen sedert 2008 in kombinasie met Odendaalsrus bedien.

Distrik

Die distrik is 2 000 km² groot. Gemengde boerdery word beoefen. Daar is twee diamantmyne, Phoenix en Star, noord van die dorp. Die dorp kry sy water uit die Erfenisdam.

Sien ook

• Lys van dorpe in Suid-Afrika
• Gereformeerde kerk Theunissen
• NG gemeente Theunissen
• Masilo (sy township)

Verwysings

• Ensiklopedie van Suidelike Afrika, Eric Rosenthal, 1967.
• Op Pad in Suid-Afrika. B.P.J. Erasmus. 1995. ISBN 1-86842-026-4