Finse Golf
| Finse Golf | |
|---|---|
 Nasa-Satellietbeeld van die Finse Golf | |
 Kaart van die Finse Golf | |
| Koördinate: | 59°50′N 26°00′O / 59.833°N 26.000°OKoördinate: 59°50′N 26°00′O / 59.833°N 26.000°O |
| Ligging: | Estland, Finland, Rusland |
| Soort: | Golf van die Atlantiese Oseaan |
| Oppervlakte: | 30 000 km² (12 000 myl²) |
| Gemiddelde diepte: | 38 m (125 vt) |
| Maksimum diepte: | 115 m (337 vt) |
| Lengte: | 400 km (250 myl) |
| Breedte: | 130 km (81 myl) |
| Invloei: | Newarivier |
| Uitvloei: | Oossee |
| Nedersettings: | Helsinki, Sint Petersburg, Tallinn |
Die Finse Golf (Estnies: Soome laht, Fins: Suomenlahti, Russies: Finski zalif) is die gedeelte van die Oossee tussen die suidkus van Finland, die noordkus van Estland en die Russiese kusgebied oos daarvan. Die vernaamste waterbron is die Newarivier, wat by Sint Petersburg in die Finse Golf uitmond. Ander belangrike stede aan die Finse Golf is Helsinki en Tallinn.
Agtergrond[wysig | wysig bron]
Die westelike grens van die Finse Golf word gewoonlik tussen die Hanko-skiereilande in Finland en Põõsaspea in Estland getrek. Die see het 'n oppervlakte van 29 500 km². Die maksimum breedte is 130 kilometer.
Die oostelike dele van die Finse Golf behoort aan Rusland. Sommige van Rusland se belangrikste oliehawens is naby Sint Petersburg geleë. As die seeweg na Sint Petersburg, was en is die Finse Golf van aansienlike strategiese belang vir Rusland. Sommige van die omgewingsprobleme wat die Oossee raak, is op hul mees uitgesproke in dié vlak golf. Voorstelle vir 'n tonnel deur die golf is al gemaak.[1]
Van die eilande in die Finse Golf is die Russiese eiland Hogland die grootste met 21 km². Op 'n meer oostelike Russiese eiland, Kotlin, is die verwysingspunt waaraan hoogtemetings in Rusland, en 'n groot deel van Oos-Europa verband hou, die Kronstadt-vlak.[2]
Die soutgehalte van die Finse Golf is selfs laer as dié van die res van die Oossee: dit is tot 6 promille in die weste en neem verder na die ooste af. Weens die lae soutgehalte vries die see maklik in die winter.[3]
Die mees noordelike punt van Estland is geleë in die Golf en is Kaap Purekkari. Deel van die Golf van Finland is Tallinnbaai, noord van Tallinn.[4][5]
Oorsteek van die Golf[wysig | wysig bron]
Op 26 Julie 2008 is vir die eerste keer deur die Golf geswem deur twee Estlanders. Bruno Nopponen het die roete van 55 kilometer van Porkkala in Finland na Suurupi in Estland in 19 uur en 13 minute afgelê. Priit Vehm het drie uur langer geneem. Vier ander kon nie slaag nie.
Die eerste ballonvlug oor die Golf van Finland is deur Finne Jan Fröjdman en Timo Sulin-Saaristo gedoen. Hulle het op 20 April 1997 vanaf Sipoo vertrek en ná 3 uur en 39 minute 21 km oos van Tallinn geland.
Geografie[wysig | wysig bron]
Die golf het 'n oppervlakte van 30 000 vk km. Die lengte (van die Hanko-skiereiland na Sint Petersburg) is 400 km en die breedte wissel van 70 km naby die ingang tot 130 km op die meridiaan by Moshchny-eiland. In die Nevabaai neem die breedte af tot 12 km. Die golf is relatief vlak, met die diepte wat afneem vanaf die ingang van die golf na die vasteland. Die skerpste verandering vind naby Narva-Jõesuu plaas, en daarom word hierdie plek die Narva-muur genoem.
Die gemiddelde diepte is 38 m met die maksimum van 115 m. Die diepte van die Nevabaai is minder as ses meter; daarom is daar in Maart 2019 'n kanaal aan die onderkant gegrawe vir veilige navigasie. As gevolg van die groot invloei van vars water uit riviere, veral vanaf die Neva-rivier (twee-derdes van die totale afloop), het die golfwaters 'n baie lae soutgehalte – tussen 0,2 en 0,3 % aan die oppervlak en 0,3–0,5 % naby die bodem. Die gemiddelde watertemperatuur is naby 0 °C in die winter; in die somer is dit 15–17 °C aan die oppervlak en 2–3 °C onder die oppervlak. Dele van die golf kan van laat November tot einde April vries; die vries begin in die ooste en gaan geleidelik na die weste voort. Volledige vriesing vind gewoonlik teen laat Januarie plaas. Gereelde sterk westewinde veroorsaak golwe, die oplewing van water en vloede.
Die noordelike kus van die golf is hoog en kronkelend, met volop klein baaie en skerries, maar net 'n paar groot baaie (Vyborg) en skiereilande (Hanko en Porkkalanniemi). Die kus is meestal skuins; daar is volop sanderige duine, met af en toe dennebome. Die suidelike kus is meer glad en vlak, langs die hele kus loop 'n kalksteen platorand, die Baltiese Klint, met 'n hoogte van tot 55 m. In die ooste eindig die golf met die Nevabaai; in die weste smelt dit saam met die Oossee.
Die golf bevat talle oewers, skerries en eilande. Die grootstes sluit in Kotlin-eiland met die stad Kronstadt (bevolking 42 800), Beryozovye-eilande, Lisiy-eiland, Maly Vysotsky-eiland met die nabygeleë stad Vysotsk (bevolking 1706), Gogland (Suarsaari), Moshtchny (Lavansaari), Bolshoy Tyuters (Tytärsaari), Summers, Naissaar, Kimitoen, Coker, Seiskar (Seiskari), Pakri-eilande en ander.
Vanaf 1700 het Rusland negentien kunsmatige eilande met vestings in die golf gebou. Hulle het ten doel gehad om Rusland teen maritieme aanvalle te verdedig, veral in die konteks van die Groot Noordelike Oorlog van 1700–1721. Sulke vestings sluit Fort Alexander, Krasnaya Gorka, Ino, Totleben en Kronshlot in.
Die grootste riviere wat in die golf vloei is die Neva (van die ooste), die Narva (van die suide) en die Kymi (van die noorde). Die riviere Keila, Pirita, Jägala, Kunda, Luga, Sista en Kovashi vloei vanuit die suide in die golf in. Vanuit die noorde vloei ook die Sestra, Porvoo, Vantaa en verskeie ander klein riviere. Die Saimaa-kanaal verbind die golf met die Saimaa-meer.
Omvang[wysig | wysig bron]
Die Internasionale Hidrografiese Organisasie definieer die westelike grens van die Golf van Finland as 'n lyn wat loop vanaf Spithami, in Estland, deur die Estlandse eiland Osmussaar van Suidoos na Noordwes en verder na die Suidwestelike punt van Hanko-skiereiland ( 22°54'O) in Finland.
Fauna en Flora[wysig | wysig bron]
Die klimaat in die gebied is 'n vogtige kontinentale klimaat, gekenmerk deur gematigde tot warm somers en koue, soms strawwe winters met gereelde neerslag. Die plantegroei word oorheers deur 'n mengsel van naald- en bladwisselende woude en boomlose kusweilande en -kranse. Die belangrikste bosbome is denne, spar, berk, sowel as waterplante, soos wit en geel waterlelies en wilgerbome, gewone en grys els. In die verre oostelike deel van die golf bestaan plantegroei van die moerasagtige gebiede hoofsaaklik uit biesies en riete. Waterplante in die vlak waters van die golf sluit Ruppia en stekelrige naiad in.[6]
Visspesies van die Golf sluit onder andere Atlantiese salm, stekelbaar, noordelike snoek, Baltiese haring, sabelkarp, Europese paling en Atlantiese kabeljou in. Kommersiële visvang word in die lente en herfs uitgevoer. Grysrob en ringrob word in die golf aangetref, maar laasgenoemde is baie skaars.[7]
Geskiedenis sedert 1700[wysig | wysig bron]
Rusland het die oostelike deel van die golf teruggeëis as gevolg van die oorwinning in die Groot Noordelike Oorlog (1700–1721). Op 16 Mei 1703 is Sint Petersburg gestig in die monding van die Newarivier, nie ver van Nyen nie, en in 1712 het dit Rusland se hoofstad geword. Om die stad teen die Sweedse vloot te beskerm, is die Kronshlot-vesting in Mei 1704 op 'n kunsmatige eiland naby die Kotlin-eiland gebou. Teen 1705 is nog vyf sulke forte naby gebou wat die stad Kronstadt saamgestel het. Hierdie vestings, met die bynaam van die "die Russiese Dardanelle", is ontwerp om die Golf-waterweg te beheer.[8]
In 1710 is die stede Peterhof en Oranienbaum aan die suidelike oewer van die Golf gestig. Op 27 Julie 1714, naby die Hanko-skiereiland, het die Russiese Vloot die Slag van Gangut gewen – 'n beslissende oorwinning oor die Keiserlike Sweedse Vloot. Die Russies-Sweedse oorlog het in 1721 geëindig deur die Verdrag van Nystad, waardeur Rusland al die lande langs die Neva en die Finse Golf ontvang het, asook Estland , Sweedse Livonia en die westelike deel van die Kareliese Landengte, insluitend Vyborg. Finland is egter aan Swede terugbesorg. Die oorlog hervat in (1788–1790), en die Slag van Hogland het op 6 Julie 1788 naby die eiland Gogland plaasgevind. Beide die geveg en die oorlog was relatief klein en besluiteloos, met die uitslag van Rusland wat sy gebiede behou het.
Die volgende Russies-Sweedse oorlog is in (1808–1809) geveg. Dit het geëindig met die Verdrag van Fredrikshamn wat die Rusland regte op die grondgebied van Finland en Åland gegee het. Die nuutgestigte Groothertogdom Finland in 1809 het wye outonomie binne die Russiese Ryk gekry en Wes-Karelië is aan Finland terugbesorg. Op 6 Desember 1917 het die parlement van Finland die Finse Onafhanklikheidsverklaring afgekondig. Wes-Karelië is na die Winteroorlog deur die Sowjetunie geannekseer.
Estland het op 24 Februarie 1918 onafhanklikheid verklaar en 'n onafhanklikheidsoorlog geveg. Die republiek het tot 1940 bestaan en is toe deur die Sowjetunie geannekseer. Estland het sy onafhanklikheid herwin ná die ontbinding van die Sowjetunie in 1991.
In Maart 1921 is die Kronstadt-rebellie deur matrose deur die Rooi Leër onderdruk. Die Finse Golf het verskeie groot vlootoperasies tydens die Tweede Wêreldoorlog gehad. In Augustus 1941, tydens die ontruiming van die Baltiese Vloot van Tallinn na Kronstadt, het Duitse magte 15 Russiese militêre vaartuie gesink (vyf vernietigers, twee duikbote, drie wagskepe, twee mynveërs, twee geweerbote en een motortorpedoboot) sowel as 43 vervoer- en ondersteuning skepe. Verskeie skepe is steeds op die bodem naby Kaap Juminda, en 'n monument is daar opgerig ter nagedagtenis aan diegene wat in die gebeure hul lewens verloor het.
In 1978 is met bouwerk aan die Sint Petersburgdam begin om Sint Petersburg teen gereelde vloede te beskerm. Die werk is in die laat 1980's teen 60% voltooiing gestaak, weens die finansiële probleme wat verband hou met die opbreek van die Sowjetunie; dit is in 2001 hervat en is – vanaf Augustus 2011 – voltooi.
Verwysings[wysig | wysig bron]
- ↑ Gulf of Finland Encyclopædia Britannica
- ↑ Operational oceanography: the challenge for European co-operation : proceedings of the First International Conference on EuroGOOS, 7–11 October 1996, The Hague, The Netherlands, Volume 1996. Elsevier. 12 Desember 1997. p. 336. ISBN 0-444-82892-3.
- ↑ Darinskii, A. V. Leningrad Oblast. Lenizdat, 1975
- ↑ "East Viru Klint". North Estonian Klint as a symbol of Estonian nature. Ministry of the Environment. Geargiveer vanaf die oorspronklike op 12 November 2009. Besoek op 2009-10-06.
- ↑ Khazanovich K. (1982). Geological Monuments of Leningrad Oblast. Lenizdat.
- ↑ Gulf of Finland – Nature. Fingulf.ru. Retrieved on 2011-08-14.
- ↑ Fishing page of Saint-Petersburg Geargiveer 28 Augustus 2009 op Wayback Machine. Fishers.spb.ru. Retrieved on 2011-08-14.
- ↑ Lisaevich, Irina Ignatyevna (1986). Domenico Trezzini. Lenizdat. pp. 20–26.
Eksterne skakels[wysig | wysig bron]
Wikimedia Commons het meer media in die kategorie Finse Golf.- ESA se fotografie van die Finse Golf Geargiveer 7 Julie 2004 op Wayback Machine
