Uranus: Verskil tussen weergawes

Wysig skakels
in Wikipedia, die vrye ensiklopedie
Blaai deur geskiedenis
← Ouer wysigingNuwer wysiging →
Content deleted Content added
VisueelWikiteks
Besig
Besig
Lyn 115: Lyn 115:
Die rotasieperiode van Uranus se binnekant is 17 uur, 14 minute, kloksgewys (’n [[Retrograde en prograde beweging|retrograde beweging]]). Soos op al die reuseplanete is daar baie sterk winde in die rigting van die rotasie in sy boonste [[atmosfeer]]. By sekere breedtegrade, soos sowat twee derdes van die pad van die [[ewenaar]] tot die [[suidpool]], beweeg dele van die atmosfeer baie vinniger; ’n volle rotasie duur so kort as 14 uur.
Die rotasieperiode van Uranus se binnekant is 17 uur, 14 minute, kloksgewys (’n [[Retrograde en prograde beweging|retrograde beweging]]). Soos op al die reuseplanete is daar baie sterk winde in die rigting van die rotasie in sy boonste [[atmosfeer]]. By sekere breedtegrade, soos sowat twee derdes van die pad van die [[ewenaar]] tot die [[suidpool]], beweeg dele van die atmosfeer baie vinniger; ’n volle rotasie duur so kort as 14 uur.


=== Helling van as ===
===Helling van die as===
[[Beeld:Uranus orientation 1985-2030.gif|thumb|'n Gesimuleerde uitsig van die Aarde af op Uranus van 1986 tot 2028, van die suidelike somersonstilstand in 1986 tot die herfsnagewening in 2007 en die noordelike somersonstilstand in 2028.]]
Uranus se as het ’n helling van 97,77 grade en daarom is sy rotasie-as sowat parallel met die vlak van die Sonnestelsel. Seisoene verskil dus heeltemal van dié op ander groot planete. Naby die tyd van Uranus se [[sonstilstand]] wys een pool aaneenlopend na die Son en die ander pool weg van die Son. Net ’n smal strook naby die ewenaar het ’n vinnige dag-nag-siklus, maar met die Son baie laag oor die horison soos by die Aarde se poolstreke. Aan die ander kant van Uranus se wentelbaan is die posisies van die pole omgekeer. Elke pool kry sowat 42&nbsp;jaar lank aaneenlopende sonlig, gevolg deur 42&nbsp;jaar van duisternis.<ref>{{cite web |title=Hubble captures rare, fleeting shadow on Uranus |author=Lawrence Sromovsky |work=University of Wisconsin Madison |url=http://www.news.wisc.edu/releases/12826.html |year=2006 |access-date=9 Junie 2007 |language=en |archive-url=https://web.archive.org/web/20151107090436/http://news.wisc.edu/releases/12826.html |archive-date=7 November 2015 |url-status=dead |df=dmy-all}}</ref> Naby die tyd van die [[dag-en-nag-ewening]]s wys Uranus se ewenaar na die Son en ondervind Uranus ’n tydperk van dag-nag-siklusse soortgelyk aan dié van die ander planete. Uranus het sy mees onlangse nagewening op 7 Desember 2007 ondervind.<ref>{{cite conference|last=Hammel|first=Heidi B.|title=Uranus nears Equinox |booktitle=A report from the 2006 Pasadena Workshop|date=5 September 2006|url=http://web.archive.org/web/20090225084057/http://www.apl.ucl.ac.uk/iopw/uworkshop_060905.pdf|format=PDF}}</ref><ref name="weather">{{cite web |url=http://www.sciencedaily.com/releases/2006/10/061001211630.htm |title=Hubble Discovers Dark Cloud In The Atmosphere Of Uranus |publisher=Science Daily |accessdate=16 April 2007

}}</ref>
Uranus se [[draaias]] is amper parallel met die vlak van die Sonnestelsel, met 'n [[ashelling]] van 97,77° (soos bepaal deur retrograde rotasie). Dit bring mee dat sy seisoensveranderings verskil van die ander planete s'n. Naby die [[sonstilstand]] wys die een pool voortdurende na die Son en die ander een weg, met net 'n smal strook om die [[ewenaar]] wat 'n vinnige dag-nag-siklus ondervind met die Son laag oor die horison soos by die Aarde se poolstreke.

Aan die ander kant van Uranus se wentelbaan is die oriëntasie van die pole na die Son omgekeerd. Elke pool kry dus 42 jaar lank aanhoudend sonskyn, gevolg deur 42 jaar donkerte.<ref>{{cite web |title=Hubble captures rare, fleeting shadow on Uranus |author=Sromovsky, Lawrence |work=University of Wisconsin Madison |url=http://www.news.wisc.edu/releases/12826.html |date=2006 |access-date=9 June 2007 |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20110720221646/http://www.news.wisc.edu/releases/12826.html |archive-date=20 July 2011 }}</ref> Naby die tyd van die [[nagewening]]s wys die ewenaar na die Son en is die tydperk van dag-nag-siklusse dieselfde as op die meeste ander planete.

Een gevolg van sy as-oriëntasie is dat die streke naby die pole in die loop van Uranus se jaar 'n groter energie-inset van die Son kry as sy ewenaarstreke. Tog is Uranus by sy ewenaar warmer as by sy pole. Die meganisme wat dit veroorsaak, is onbekend. Die rede vir die planeet se ongewone ashelling is ook nie met sekerheid bekend nie, maar die algemene spekulasie is dat 'n aardgrootte-protoplaneet in die vormingsjare van die Sonnestelsel met Uranus gebots en hom skeef gestamp het.<ref>{{cite book | author1=Bergstralh, Jay T. | author2=Miner, Ellis | author3=Matthews, Mildred | title=Uranus | publisher=University of Arizona Press | date=1991 | pages=485–486 | isbn=978-0-8165-1208-9}}</ref> Navorsing deur Jacob Kegerreis van die Durham-universiteit dui daarop dat die ashelling veroorsaak is deur 'n rots groter as die Aarde wat die planeet 3&nbsp;miljard tot 4&nbsp;miljard jaar gelede getref het.<ref>{{cite news |url=https://www.apnews.com/d1e2c440af57450ab82b62d035adac61 |title=Science Says: A big space crash likely made Uranus lopsided |work=Associated Press |last=Borenstein |first=Seth |date=21 December 2018 |access-date=17 January 2019 |archive-date=19 January 2019 |archive-url=https://web.archive.org/web/20190119121444/https://www.apnews.com/d1e2c440af57450ab82b62d035adac61 |url-status=live }}</ref>

Toe Voyager&nbsp;2 in 1986 verby Uranus gevlieg het, het die planeet se suidpool feitlik reguit na die Son gewys. Die aanwysing van dié pool as suid is volgens die [[Internasionale Sterrekundige Vereniging]] se definisie dat 'n planeet of satelliet se noordpool die pool is wat bo die onveranderlike vlak van die Sonnestelsel wys, ongeag die rigting waarin die liggaam draai.<ref>{{cite journal |url=http://www.hnsky.org/iau-iag.htm |title=Report of the IAU/IAG working group on cartographic coordinates and rotational elements of the planets and satellites: 2000 |volume=82 |issue=1 |pages=83 |journal=Celestial Mechanics and Dynamical Astronomy |date=2000 |access-date=13 June 2007 |bibcode=2002CeMDA..82...83S |last1=Seidelmann |first1=P. K. |last2=Abalakin |first2=V. K. |last3=Bursa |first3=M. |last4=Davies |first4=M. E. |last5=De Bergh |first5=C. |last6=Lieske |first6=J. H. |last7=Oberst |first7=J. |last8=Simon |first8=J. L. |last9=Standish |first9=E. M. |last10=Stooke |first10=P. |last11=Thomas |first11=P. C. |doi=10.1023/A:1013939327465 |s2cid=189823009 |archive-date=12 May 2020 |archive-url=https://web.archive.org/web/20200512151452/http://www.hnsky.org/iau-iag.htm |url-status=dead }}</ref><ref>{{cite web |url=http://pds.jpl.nasa.gov/documents/sr/stdref_021015/Chapter02.pdf |title=Cartographic Standards |work=NASA |access-date=13 June 2007 |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20040407151631/http://pds.jpl.nasa.gov/documents/sr/stdref_021015/Chapter02.pdf |archive-date=7 April 2004 }}</ref> 'n Ander konvensie word ook soms gebruik.<ref>{{cite web |url=http://roger.ecn.purdue.edu/~masl/documents/masl/coords.html |title=Coordinate Frames Used in MASL |date=2003 |access-date=13 June 2007 |archive-url=https://web.archive.org/web/20041204061125/http://roger.ecn.purdue.edu/~masl/documents/masl/coords.html <!--Added by H3llBot--> |archive-date=4 December 2004}}</ref>

{| class="wikitable" style="text-align: center;"
{| class="wikitable" style="text-align: center;"
|-
|-
Lyn 140: Lyn 148:
| Lentenagewening
| Lentenagewening
|}
|}

Hoewel die pole langer na die Son wys as die ewenaar, is dit warmer by die ewenaar. Die rede is nie bekend nie. Ook die rede waarom die planeet so ’n groot helling het, is onbekend – een teorie is dat ’n aardgrootte planeet tydens die vorming van die Sonnestelsel teen Uranus gebots en die helling veroorsaak het.<ref>{{cite book|author=Bergstralh, Jay T.; Miner, Ellis; Matthews, Mildred|title=Uranus|year=1991|pages= 485–486|isbn=0-8165-1208-6}}</ref>


== Sigbaarheid ==
== Sigbaarheid ==

Wysiging soos op 17:57, 3 November 2023

Hierdie artikel handel oor die planeet Uranus. Vir ander betekenisse van die naam, sien Uranus (dubbelsinnig).
Uranus   ⛢
Die planeet Uranus
Uranus, soos waargeneem deur die Voyager 2-wenteltuig op 16 Desember 1986.
Ontdekking
Ontdek deur William Herschel
Datum 13 Maart 1781
Wentelbaaneienskappe[1]
Epog J2000
Afelium 20,083 305 26 AE
Perihelium 18,375 518 63 AE
Halwe lengteas 19,229 411 95 AE
Wentelperiode 30 799,095 dae
84,323 326 jaar
42 718 Uranus-sondae[2]
Gem. omwentelingspoed 6,81 km/s[3]
Baanhelling 0,772 556° (tot Ekliptika)
6,48° (tot die son se ewenaar)
1,02° (tot onveranderbare vlakte)[4]
Lengteligging van stygende nodus 73,989 821°
Periheliumhoek 96,541 318°
Natuurlike satelliete 27
Fisiese eienskappe
Radius by ewenaar 25 559 ± 4 km
(4,007 Aardes)
Radius na pole 24 973 ± 20 km
(3,929 Aardes)
Oppervlakte 8,115 6×109 km2[5]
(15,91 Aardes)
Volume 6,833×1013 km3[3]
Massa (8,6810 ± 0,0013)×1025 kg[6]
GM=5 793 939 ± 13 km3/s2
Gem. digtheid 1,27 g/cm3[3]
Oppervlak-
aantrekkingskrag		 8,69 m/s2[3]
Ontsnapping-
snelheid		 21,3 km/s[3]
Sideriese
rotasieperiode		 −0,718 33 dae
Rotasiespoed
by ewenaar		 2,59 km/s
9 320 km/h
Ashelling 97,77°
Deklinasie −15,175°
0,300 (geometries)
0,51 (Bond)[3]
Oppervlak-temp.
   1 bar level
   0,1 bar
mingem.maks
76 K[3]
49 K53 K
Skynmagnitude 5,9[7] tot 5,32[3]
Atmosfeer
Samestelling 83 ± 3% Waterstof

15 ± 3% Helium
2,3% Metaan

0,009%
(0,007–0,015%) Waterstofdeuteried
[8]

Uranus is die sewende planeet van die Son af. Dit is 'n gasagtige, siaankleurige ysreus. Die grootste deel van die planeet bestaan uit water, ammoniak en metaan, wat in sterrekunde "ys" of "vlugtige stowwe" genoem word.

Uranus se atmosfeer het 'n ingewikkelde struktuur met lae wolke. Dit het die laagste minimum temperatuur (van 49 K of -224 °C) van al die planete in die Sonnestelsel. Dit het 'n ashelling van 97,8° met 'n retrograde rotasietempo van 17 uur. Dit beteken sy pole kry in die 84 aardjare wat 'n omwenteling om die Son duur, sowat 42 jaar onophoudelik sonskyn en is die ander 42 jaar in volkome donkerte gehul.

Uranus het die derde grootste deursnee en vierde grootste massa van die Sonnestelsel se planete. Volgens huidige modelle is daar in sy vlugtige mantellaag 'n rotsagtige kern en die planeet word omhul deur 'n dik atmosfeer van waterstof en helium. Spoorhoeveelhede koolwaterstowwe en koolstofmonoksied, asook koolstofdioksied (wat vermoedelik van komete af kom), is in die boonste atmosfeer bespeur.

Daar is baie klimaatsverskynsels in Uranus se atmosfeer wat nie verduidelik kan word nie, soos sy windsnelhede van tot 900 km/h,[9] variasies in sy poolkap en sy onreëlmatige wolkvorming. Die planeet het ook 'n baie lae interne hitte in vergelyking met ander planete, wat ook nie verduidelik kan word nie.

Nes die ander reuseplanete, het Uranus 'n ringstelsel, mane en 'n magnetosfeer. Sy ringstelsel is uiters donker, met net sowat 2% van die inkomende lig wat weerkaats word, en dit bevat die 13 bekende binneste planete. Verder weg lê die grootste vyf mane van die planeet: Miranda, Ariel, Umbriel, Titania en Oberon. Veel verder weg is Uranus se nege onreëlmatige mane. Die planeet se magnetosfeer is hoogs asimmetries en bevat baie gelaaide deeltjies, wat die donker ringe en mane kan verduidelik.

Uranus is met die blote oog sigbaar, maar is baie dof en is eers in 1781 as 'n planeet geklassifiseer, toe dit die eerste keer deur William Herschel besigtig is. Dit is die eerste planeet wat met ’n teleskoop ontdek is en nie met die blote oog nie. Al die ander planete van dié tyd was van die antieke tye af reeds bekend. Sowat ses dekades ná sy ontdekking is eers eenstemmigheid bereik om dit na die god Uranus, een van die Griekse oergode, te noem.

Teen 2023 was dit nog net een keer besoek, in 1986 toe Voyager 2 'n verbyvlug gedoen het.[10]

Geskiedenis

Uranus se posisie (met 'n kruis aangedui) op die datum van sy ontdekking, 13 Maart 1781.

Nes die klassieke planete, is Uranus met die blote oog sigbaar. Antieke waarnemers het dit egter nooit as 'n planeet erken nie, omdat dit so dof was en so stadig beweeg het.[11]

Sir William Herschel het dit op 13 Maart 1781 die eerste keer gesien, en dit het gelei tot sy ontdekking as 'n planeet, wat die grense van die Sonnestelsel vir die eerste keer in sy geskiedenis uitgebrei het. Uranus was die eerste planeet wat met 'n teleskoop ontdek is.

Ontdekking

Uranus is op baie geleenthede waargeneem voor sy ontdekking as 'n planeet, maar dit is gewoonlik vir 'n ster aangesien. Die vroegste moontlike waarneming was deur Hipparchos, wat dit in 128 v.C. as 'n ster aangeteken het in sy sterkatalogus wat later in Ptolemaeus se Almagest opgeneem is.[12] Die vroegste definitiewe waarneming was in 1690, toe John Flamsteed dit minstens ses keer gesien en dit as die ster "34 Tauri" aangeteken het. Die Franse sterrekundige Pierre Charles le Monnier het Uranus tussen 1750 en 1769 minstens 12 keer gesien,[13] insluitende op vier agtereenvolgende nagte.

Herschel het Uranus op 13 Maart 1781 die eerste keer uit sy tuin in Bath, Somerset, Engeland (nou die Herschel-sterrekundemuseum),[14] gesien en dit aanvanklik (op 26 April 1781) as 'n komeet aangeteken.[15][16] Op 17 Maart het hy aangeteken: "Ek het gesoek na die komeet of newelagtige ster en besef dit is 'n komeet, want dit het van plek verander."[17] Hy het dit egter ook later met 'n planeet vergelyk.[18]

Ander sterrekundiges het ook begin vermoed dit was 'n planeet. Die Fins-Sweedse sterrekundige Anders Johan Lexell, wat in Rusland gewerk het, was die eerste mens wat die wentelbaan van die nuwe voorwerp bereken het.[19] Sy byna ronde wentelbaan het hom laat vermoed dit is is 'n planeet en nie 'n komeet nie. Die Berlynse sterrekundige Johann Elert Bode het Herschel se ontdekking beskryf as "'n bewegende ster wat beskou kan word as 'n tot nog toe onbekende planeetagtige voorwerp wat verder as Saturnus in 'n wentelbaan is".[20]

Die voorwerp is gou algemeen as 'n planeet aanvaar. Teen 1783 het Herschel dit ook erken.[21] Uit erkenning vir sy prestasie het George III van die Verenigde Koninkryk Herschel 'n jaarlikse toelae van £200 gegee (in 2021 gelyk aan £26 000), op voorwaaarde dat hy na Windsor sou trek sodat die koninklike familie deur sy teleskope kon kyk.[22]

Naam

Grootte van die Aarde en Uranus.

Die naam "Uranus" verwys na die antieke Griekse god van die lug, Οὐρανός, Oeranos, wat in die Romeinse mitologie as Caelus bekend is. Hy was die vader van Kronos (Saturnus) en die oupa van Zeus (Jupiter). Dit word in Latyn "Uranus" gespel. Dit is die enigste van die agt planete waarvan die naam uit die Griekse mitologie kom. Sterrekundiges verkies die uitspraak met die klem op die eerste lettergreep, soos in Latyn, in plaas van die tweede lettergreep, hoewel albei aanvaarbaar is. (Veral in Engels voorkom dit 'n verleentheid weens die ooreenkoms van die tweede uitspraak met "your anus".)[23]

Konsensus oor die naam is eers bereik byna 70 jaar ná die planeet se ontdekking. Herschel is aanvanklik gevra om die planeet 'n naam te gee, en hy het op die naam Georgium Sidus (George se Ster) besluit ter ere van sy nuwe beskermheer, koning George III.[24] Herschel se voorgestelde naam was nie gewild buite Brittanje en Hannover nie en ander name is voorgestel, soos "Herschel"[25] en "Neptunus", die naam van die volgende planeet wat ontdek sou word.[19][26]

In Maart 1782 het Bode "Uranus" voorgestel. Dit was die Latynse spelling van die naam van die Griekse god van die lug, Oeranos.[27] Bode het gevoel die planeet moet 'n mitologiese naam hê sodat dit nie 'n uitsondering onder die planete is nie; Uranus was 'n aanvaarbare naam, want hy was die vader van Saturnus van die Titane, na wie die vorige planeet genoem is.[27][22][28] Bode was egter vermoedelik onbewus van die feit dat "Uranus" net die Latynse vorm van die god se naam was en dat sy Romeinse ekwivalent Caelus was. In 1789 het 'n oudkollega van Bode sy nuut ontdekte element genoem uraan, in ondersteuning van Bode se keuse.[29] Eindelik het Bode se keuse die gewildste naam geword.[30]

In Chinees, Japannees, Koreaans en Viëtnamees beteken die naam van die planeet letterlik "Hemelkoningster" (天王星).[31]

Vorming

Daar word gereken die verskille tussen die ys- en gasreuse is as gevolg van hulle vormingsgeskiedenis.[32][33][34] Volgens 'n hipotese het die Sonnestelsel uit 'n roterende skyf gas en stof om die Son ontstaan. 'n Groot deel van die sonnewel se gas, hoofsaaklik waterstof en helium, het die Son gevorm. Die stof het saamgesmelt om die eerste protoplanete te vorm. Namate die planete gegroei het, het sommige van hulle eindelik genoeg materie versamel sodat hulle swaartekrag aan die newel se oorskietgas vasgeklou het.[32][33][35] Aan hoe meer gas hulle vasgeklou het, hoe groter het hulle geword; hoe groter hulle geword het, aan hoe meer gas het hulle vasgeklou totdat 'n kritieke punt bereik is, en hulle grootte het eksponensieel begin toeneem.[36]

Die ysreuse, met net 'n paar aardmassas newelgas, het nooit dié kritieke punt bereik nie.[32][33][37] Onlangse simulasies van planeetmigrasie dui daarop dat albei ysreuse nader aan die Son ontwikkel het as waar hulle nou is, en dat hulle ná hulle vorming verder van die Son af beweeg (die Nicemodel).[32]

Wentelbaan en rotasie

Uranus wentel elke 84 aardjare om die Son. Sy gemiddelde afstand van die Son is rofweg 3 miljard km (sowat 20 AE). Die intensiteit van die sonlig op die planeet is sowat 1/400ste van dié op Aarde.[38] Sy wentelelemente is in 1783 die eerste keer bereken deur Pierre-Simon Laplace.[39] Mettertyd het onreëlmatighede duidelik geword tussen die voorgestelde en die waargenome wentelbaan, en in 1841 het John Couch Adams die eerste keer voorgestel dat die verskille veroorsaak kan word deur die swaartekrag van ’n onsigbare planeet. In 1845 het Urbain Le Verrier sy eie ondersoek na Uranus se wentelbaan begin. Op 23 September 1846 het Johann Gottfried Galle ’n planeet ontdek wat later Neptunus genoem is – by feitlik die presiese plek wat deur Le Verrier voorspel is.[40]

Die rotasieperiode van Uranus se binnekant is 17 uur, 14 minute, kloksgewys (’n retrograde beweging). Soos op al die reuseplanete is daar baie sterk winde in die rigting van die rotasie in sy boonste atmosfeer. By sekere breedtegrade, soos sowat twee derdes van die pad van die ewenaar tot die suidpool, beweeg dele van die atmosfeer baie vinniger; ’n volle rotasie duur so kort as 14 uur.

Helling van die as

'n Gesimuleerde uitsig van die Aarde af op Uranus van 1986 tot 2028, van die suidelike somersonstilstand in 1986 tot die herfsnagewening in 2007 en die noordelike somersonstilstand in 2028.

Uranus se draaias is amper parallel met die vlak van die Sonnestelsel, met 'n ashelling van 97,77° (soos bepaal deur retrograde rotasie). Dit bring mee dat sy seisoensveranderings verskil van die ander planete s'n. Naby die sonstilstand wys die een pool voortdurende na die Son en die ander een weg, met net 'n smal strook om die ewenaar wat 'n vinnige dag-nag-siklus ondervind met die Son laag oor die horison soos by die Aarde se poolstreke.

Aan die ander kant van Uranus se wentelbaan is die oriëntasie van die pole na die Son omgekeerd. Elke pool kry dus 42 jaar lank aanhoudend sonskyn, gevolg deur 42 jaar donkerte.[41] Naby die tyd van die nagewenings wys die ewenaar na die Son en is die tydperk van dag-nag-siklusse dieselfde as op die meeste ander planete.

Een gevolg van sy as-oriëntasie is dat die streke naby die pole in die loop van Uranus se jaar 'n groter energie-inset van die Son kry as sy ewenaarstreke. Tog is Uranus by sy ewenaar warmer as by sy pole. Die meganisme wat dit veroorsaak, is onbekend. Die rede vir die planeet se ongewone ashelling is ook nie met sekerheid bekend nie, maar die algemene spekulasie is dat 'n aardgrootte-protoplaneet in die vormingsjare van die Sonnestelsel met Uranus gebots en hom skeef gestamp het.[42] Navorsing deur Jacob Kegerreis van die Durham-universiteit dui daarop dat die ashelling veroorsaak is deur 'n rots groter as die Aarde wat die planeet 3 miljard tot 4 miljard jaar gelede getref het.[43]

Toe Voyager 2 in 1986 verby Uranus gevlieg het, het die planeet se suidpool feitlik reguit na die Son gewys. Die aanwysing van dié pool as suid is volgens die Internasionale Sterrekundige Vereniging se definisie dat 'n planeet of satelliet se noordpool die pool is wat bo die onveranderlike vlak van die Sonnestelsel wys, ongeag die rigting waarin die liggaam draai.[44][45] 'n Ander konvensie word ook soms gebruik.[46]

Noordelike halfrond Jaar Suidelike halfrond
Wintersonstilstand 1902, 1986 Somersonstilstand
Lentenagewening 1923, 2007 Herfsnagewening
Somersonstilstand 1944, 2028 Wintersonstilstand
Herfsnagewening 1965, 2049 Lentenagewening

Sigbaarheid

Uranus se skynbare magnitude is tussen 5,5 en 6,0, wat beteken dit kan op ’n donker aand met die blote oog gesien word as ’n dowwe ster. Dit kan maklik met ’n verkyker gesien word, selfs in ’n stadsomgewing.[3] Deur ’n amateurteleskoop het die planeet ’n ligblou skynsel en deur groter teleskope kan wolkpatrone en van die groter mane, soos Titania en Oberon, gesien word.[47]

Interne struktuur

Diagram van die binnekant van Uranus.
Uranus wentel elke 84 aardjare om die Son. Sy gemiddelde afstand van die Son is rofweg 3 miljard km (sowat 20 AE).
’n Naby-infrarooifoto uit 1998 wys Uranus se wolkbande, planetêre ringe en mane. (Foto: Hubble-ruimteteleskoop se NICMOS-kamera)

Uranus se massa is rofweg 14,5 keer dié van die Aarde en dit is dus die kleinste van die reuseplanete. Sy deursnee is effens groter as Neptunus s’n teen rofweg vier keer dié van die Aarde. Sy digtheid van 1,27 g/cm3 is dus die laagste naas dié van Saturnus en dit dui daarop dat dit bestaan uit hoofsaaklik verskeie yssoorte, soos water, ammoniak en metaan. Verskillende modelle gee ’n verskillende aanduiding van die hoeveelheid ys in Uranus, maar dit moet tussen 9,3 en 13,5 aardmassas wees. Waterstof en helium maak net ’n klein deel van die totaal uit: tussen 0,5 en 1,5 aardmassas. Die res van die nie-ysmateriaal (0,5 tot 3,7 aardmassas) is rotsagtige stowwe.

Die standaardmodel van Uranus se struktuur bestaan uit drie dele: ’n rotsagtige (silikaat, yster-nikkel) kern, ’n ysagtige mantel en ’n buitenste gaslaag van waterstof en helium.[48] Die kern is relatief klein (net sowat 0,55 aardmassas) en het ’n radius van minder as 20% van die hele planeet s'n. Die mantel vorm die grootste deel (sowat 13,4 aardmassas). Die buitenste laag is taamlik onbeduidend (sowat 0,5 aardmassas) en dit maak die laaste 20% van Uranus se radius uit.[48] Die temperatuur in die kern is sowat 5 000 K.[48] Die ysmantel bestaan nie uit konvensionele ys nie, maar is ’n warm, digte vloeistof wat uit water, ammoniak en ander vlugtige materiale bestaan.[48] Dit word soms ’n water-ammoniak-oseaan genoem.[49]

Natuurlike satelliete

Hoofartikel: Uranus se natuurlike satelliete.

Uranus het 27 natuurlike satelliete. Die name is gekies uit karakters van William Shakespeare en Alexander Pope se werk. Die vyf grootstes is Miranda, Ariel, Umbriel, Titania en Oberon.

Die grootste mane van Uranus
(in vergelyking met die Aarde se maan)
Naam
Deursnee
(km) 		Massa
(×1016 kg) 		Wentelradius
(km) 		Wentelperiode
(d)
Miranda 470
(14%)		 0,7
(0,1%)		 129 000
(35%)		 1,4
(5%)
Ariel 1 160
(33%)		 14
(1,8%)		 191 000
(50%)		 2,5
(10%)
Umbriel 1 170
(34%)		 12
(1,6%)		 266 000
(70%)		 4,1
(15%)
Titania 1 580
(45%)		 35
(4,8%)		 436 000
(115%)		 8,7
(30%)
Oberon 1 520
(44%)		 30
(4,1%)		 584 000
(150%)		 13,5
(50%)

Verwysings

  1. ↑ Yeomans, Donald K. (13 Julie 2006). "HORIZONS System" (in Engels). NASA JPL. Geargiveer vanaf die oorspronklike op 28 Mei 2020. Besoek op 8 Augustus 2007.
  2. ↑ Seligman, Courtney. "Rotation Period and Day Length" (in Engels). Geargiveer vanaf die oorspronklike op 18 Desember 2019. Besoek op 13 Augustus 2009.
  3. ↑ 3,0 3,1 3,2 3,3 3,4 3,5 3,6 3,7 3,8 Williams, Dr. David R. (31 Januarie 2005). "Uranus Fact Sheet" (in Engels). NASA. Geargiveer vanaf die oorspronklike op 18 Junie 2020. Besoek op 10 Augustus 2007.
  4. ↑ "The MeanPlane (Invariable plane) of the Solar System passing through the barycenter". 3 April 2009. Geargiveer vanaf die oorspronklike op 14 Mei 2009. Besoek op 10 April 2009. (geprodusier met Solex 10 Geargiveer 20 Desember 2008 op Wayback Machine geskryf van Aldo Vitagliano)
  5. ↑ Munsell, Kirk (14 Mei 2007). "NASA: Solar System Exploration: Planets: Uranus: Facts & Figures" (in Engels). NASA. Geargiveer vanaf die oorspronklike op 9 November 2015. Besoek op 13 Augustus 2007.
  6. ↑ Jacobson, R.A.; Campbell, J.K.; Taylor, A.H.; Synnott, S.P. (1992). "The masses of Uranus and its major satellites from Voyager tracking data and Earth-based Uranian satellite data". The Astronomical Journal. 103 (6): 2068–2078. Bibcode:1992AJ....103.2068J. doi:10.1086/116211.
  7. ↑ Espenak, Fred (2005). "Twelve Year Planetary Ephemeris: 1995–2006". NASA. Geargiveer vanaf die oorspronklike op 5 Desember 2012. Besoek op 14 Junie 2007.
  8. ↑ Feuchtgruber, H.; Lellouch, E.; Bezard, B.; Encrenaz; De Graauw; Davis (1999). "Detection of HD in the atmospheres of Uranus and Neptune: a new determination of the D/H ratio". Astronomy and Astrophysics. 341: L17–L21. Bibcode:1999A&A...341L..17F.
  9. ↑ Sromovsky, L. A.; Fry, P. M. (Desember 2005). "Dynamics of cloud features on Uranus". Icarus. 179 (2): 459–484. arXiv:1503.03714. Bibcode:2005Icar..179..459S. doi:10.1016/j.icarus.2005.07.022.
  10. ↑ "Exploration | Uranus". NASA Solar System Exploration. Geargiveer vanaf die oorspronklike op 7 Augustus 2020. Besoek op 8 Februarie 2020. Jan. 24, 1986: NASA's Voyager 2 made the first - and so far the only - visit to Uranus.
  11. ↑ "MIRA's Field Trips to the Stars Internet Education Program". Monterey Institute for Research in Astronomy. Geargiveer vanaf die oorspronklike op 1 Mei 2021. Besoek op 5 Mei 2021.
  12. ↑ René Bourtembourg (2013). "Was Uranus Observed by Hipparchos?". Journal for the History of Astronomy. 44 (4): 377–387. Bibcode:2013JHA....44..377B. doi:10.1177/002182861304400401. S2CID 122482074.
  13. ↑ Dunkerson, Duane. "Uranus – About Saying, Finding, and Describing It". Astronomy Briefly. thespaceguy.com. Geargiveer vanaf die oorspronklike op 10 Augustus 2011. Besoek op 5 Mei 2021.
  14. ↑ "Bath Preservation Trust". Geargiveer vanaf die oorspronklike op 29 September 2018. Besoek op 29 September 2007.
  15. ↑ Herschel, William; Watson, Dr. (1781). "Account of a Comet, By Mr. Herschel, F. R. S.; Communicated by Dr. Watson, Jun. of Bath, F. R. S". Philosophical Transactions of the Royal Society of London. 71: 492–501. Bibcode:1781RSPT...71..492H. doi:10.1098/rstl.1781.0056. S2CID 186208953.
  16. ↑ Royal Astronomical Society MSS W.2/1.2, 23; quoted in Miner p. 8.
  17. ↑ RAS MSS Herschel W.2/1.2, 24, quoted in Miner p. 8.
  18. ↑ Journal of the Royal Society and Royal Astronomical Society 1, 30, quoted in Miner, p. 8.
  19. ↑ 19,0 19,1 Lexell, A. J. (1783). "Recherches sur la nouvelle Planète, découverte par Mr. Herschel et nommé [sic] Georgium Sidus (part 1)". Acta Academiae Scientiarum Imperialis Petropolitanae: 303–329.
  20. ↑ Johann Elert Bode, Berliner Astronomisches Jahrbuch, p. 210, 1781, aangehaal in Miner, p. 11.
  21. ↑ Dreyer, J. L. E. (1912). The Scientific Papers of Sir William Herschel. Vol. 1. Royal Society and Royal Astronomical Society. p. 100. ISBN 978-1-84371-022-6.
  22. ↑ 22,0 22,1 Miner, p. 12
  23. ↑ Cain, Frasier (12 November 2007). "Astronomy Cast: Uranus". Geargiveer vanaf die oorspronklike op 26 April 2009. Besoek op 20 April 2009.
  24. ↑ "Voyager at Uranus". NASA JPL. 7 (85): 400–268. 1986. Geargiveer vanaf die oorspronklike op 10 Februarie 2006.
  25. ↑ Herschel, Francisca (1917). "The meaning of the symbol H+o for the planet Uranus". The Observatory. 40: 306. Bibcode:1917Obs....40..306H.
  26. ↑ Gingerich, O. (1958). "The Naming of Uranus and Neptune, Astronomical Society of the Pacific Leaflets, Vol. 8, No. 352, p.9". Leaflet of the Astronomical Society of the Pacific. 8 (352): 9. Bibcode:1958ASPL....8....9G. Besoek op 1 Junie 2023.
  27. ↑ 27,0 27,1 Bode 1784, pp. 88–90
  28. ↑ Daugherty, Brian. "Astronomy in Berlin". Brian Daugherty. Geargiveer vanaf die oorspronklike op 8 Oktober 2014. Besoek op 24 Mei 2007.
  29. ↑ Finch, James (2006). "The Straight Scoop on Uranium". allchemicals.info: The online chemical resource. Geargiveer vanaf die oorspronklike op 21 Desember 2008. Besoek op 30 Maart 2009.
  30. ↑ Littmann, Mark (2004). Planets Beyond: Discovering the Outer Solar System. Courier Dover Publications. pp. 10–11. ISBN 978-0-486-43602-9.
  31. ↑ "Sailormoon Terms and Information" (in Engels). The Sailor Senshi Page. Geargiveer vanaf die oorspronklike op 4 Oktober 2019. Besoek op 5 Maart 2006.
  32. ↑ 32,0 32,1 32,2 32,3 Thommes, Edward W.; Duncan, Martin J.; Levison, Harold F. (1999). "The formation of Uranus and Neptune in the Jupiter-Saturn region of the Solar System" (PDF). Nature. 402 (6762): 635–638. Bibcode:1999Natur.402..635T. doi:10.1038/45185. PMID 10604469. S2CID 4368864. Geargiveer (PDF) vanaf die oorspronklike op 21 Mei 2019. Besoek op 10 Augustus 2007.
  33. ↑ 33,0 33,1 33,2 Brunini, Adrian; Fernandez, Julio A. (1999). "Numerical simulations of the accretion of Uranus and Neptune". Planet. Space Sci. 47 (5): 591–605. Bibcode:1999P&SS...47..591B. doi:10.1016/S0032-0633(98)00140-8.
  34. ↑ D'Angelo, G.; Weidenschilling, S. J.; Lissauer, J. J.; Bodenheimer, P. (2021). "Growth of Jupiter: Formation in disks of gas and solids and evolution to the present epoch". Icarus. 355: 114087. arXiv:2009.05575. Bibcode:2021Icar..35514087D. doi:10.1016/j.icarus.2020.114087. S2CID 221654962.
  35. ↑ D'Angelo, G.; Bodenheimer, P. (2013). "Three-dimensional Radiation-hydrodynamics Calculations of the Envelopes of Young Planets Embedded in Protoplanetary Disks". The Astrophysical Journal. 778 (1): 77. arXiv:1310.2211. Bibcode:2013ApJ...778...77D. doi:10.1088/0004-637X/778/1/77. S2CID 118522228.
  36. ↑ D'Angelo, G.; Lissauer, J. J. (2018). "Formation of Giant Planets". In Deeg H., Belmonte J. (red.). Handbook of Exoplanets. Springer International Publishing AG, part of Springer Nature. pp. 2319–2343. arXiv:1806.05649. Bibcode:2018haex.bookE.140D. doi:10.1007/978-3-319-55333-7_140. ISBN 978-3-319-55332-0. S2CID 116913980.
  37. ↑ Sheppard, S. S.; Jewitt, D.; Kleyna, J. (2005). "An Ultradeep Survey for Irregular Satellites of Uranus: Limits to Completeness". The Astronomical Journal. 129 (1): 518. arXiv:astro-ph/0410059. Bibcode:2005AJ....129..518S. doi:10.1086/426329. S2CID 18688556.
  38. ↑ "Next Stop Uranus" (in Engels). 1986. Geargiveer vanaf die oorspronklike op 17 Mei 2012. Besoek op 9 Junie 2007.
  39. ↑ George Forbes (1909). "History of Astronomy" (in Engels). Geargiveer vanaf die oorspronklike op 6 November 2018. Besoek op 7 Augustus 2007.
  40. ↑ O'Connor, J.J. en Robertson, E.F. (1996). "Mathematical discovery of planets" (in Engels). Geargiveer vanaf die oorspronklike op 5 September 2019. Besoek op 13 Junie 2007.{{cite web}}: AS1-onderhoud: meer as een naam (link)
  41. ↑ Sromovsky, Lawrence (2006). "Hubble captures rare, fleeting shadow on Uranus". University of Wisconsin Madison. Geargiveer vanaf die oorspronklike op 20 Julie 2011. Besoek op 9 Junie 2007.
  42. ↑ Bergstralh, Jay T.; Miner, Ellis; Matthews, Mildred (1991). Uranus. University of Arizona Press. pp. 485–486. ISBN 978-0-8165-1208-9.
  43. ↑ Borenstein, Seth (21 Desember 2018). "Science Says: A big space crash likely made Uranus lopsided". Associated Press. Geargiveer vanaf die oorspronklike op 19 Januarie 2019. Besoek op 17 Januarie 2019.
  44. ↑ Seidelmann, P. K.; Abalakin, V. K.; Bursa, M.; Davies, M. E.; De Bergh, C.; Lieske, J. H.; Oberst, J.; Simon, J. L.; Standish, E. M.; Stooke, P.; Thomas, P. C. (2000). "Report of the IAU/IAG working group on cartographic coordinates and rotational elements of the planets and satellites: 2000". Celestial Mechanics and Dynamical Astronomy. 82 (1): 83. Bibcode:2002CeMDA..82...83S. doi:10.1023/A:1013939327465. S2CID 189823009. Geargiveer vanaf die oorspronklike op 12 Mei 2020. Besoek op 13 Junie 2007.
  45. ↑ "Cartographic Standards" (PDF). NASA. Geargiveer vanaf die oorspronklike (PDF) op 7 April 2004. Besoek op 13 Junie 2007.
  46. ↑ "Coordinate Frames Used in MASL". 2003. Geargiveer vanaf die oorspronklike op 4 Desember 2004. Besoek op 13 Junie 2007.
  47. ↑ Nowak, Gary T. (2006). "Uranus: the Threshold Planet of 2006" (in Engels). Geargiveer vanaf die oorspronklike op 8 Februarie 2012. Besoek op 14 Junie 2007.
  48. ↑ 48,0 48,1 48,2 48,3 Faure, Gunter; Mensing, Teresa (2007). "Introduction to Planetary Science". Introduction to Planetary Science. Ed. Faure, Gunter; Mensing, Teresa M.. Springer Netherlands. 369. DOI:10.1007/978-1-4020-5544-7_18. ISBN 978-1-4020-5233-0. 
  49. ↑ Atreya, S.; Egeler, P.; Baines, K. (2006). "Water-ammonia ionic ocean on Uranus and Neptune?" (PDF). Geophysical Research Abstracts. 8: 05179.

Skakels

Ontsluit van "https://af.wikipedia.org/w/index.php?title=Uranus&oldid=2627087"