Berenike se Hare: Verskil tussen weergawes

in Wikipedia, die vrye ensiklopedie
Blaai deur geskiedenis
← Ouer wysigingNuwer wysiging →
Content deleted Content added
VisueelWikiteks
No edit summary
Uitgebrei
Lyn 24: Lyn 24:
| aangrensend= [[Jaghonde (sterrebeeld)|Jaghonde]], [[Groot Beer]], [[Leeu (sterrebeeld)|Leeu]], [[Maagd (sterrebeeld)|Maagd]], [[Veewagter (sterrebeeld)|Veewagter]]
| aangrensend= [[Jaghonde (sterrebeeld)|Jaghonde]], [[Groot Beer]], [[Leeu (sterrebeeld)|Leeu]], [[Maagd (sterrebeeld)|Maagd]], [[Veewagter (sterrebeeld)|Veewagter]]
}}
}}
⚫
'''Berenice se Hare''' ([[Latyn]]: ''Coma Berenices'') is ’n tradisionele [[asterisme]] wat later een van die 88 moderne [[sterrebeeld]]e geword het. Dit is naby die [[Leeu (sterreteken)|Leeu]] geleë en het vroeër tot dié sterrebeeld behoort. Dit bevat onder meer die galaktiese noordpool. Die naam verwys na die legende van koningin [[Berenice II van Egipte|Berenice II]] van [[Egipte]], wat haar lang hare geoffer het.

⚫
'''Berenice se Hare''' ([[Latyn]]: ''Coma Berenices'') is ’n tradisionele patroon van sterre wat later een van die 88 moderne [[sterrebeeld]]e geword het. Dit is naby die [[Leeu (sterreteken)|Leeu]] geleë en het vroeër tot dié sterrebeeld behoort. Dit bevat onder meer die galaktiese noordpool. Die naam verwys na die legende van koningin [[Berenice II van Egipte|Berenice II]] van [[Egipte]], wat haar lang hare geoffer het.


== Geskiedenis en mitologie ==
== Geskiedenis en mitologie ==
[[Lêer:Head Berenike II Glyptothek Munich.jpg|thumb|120px|left|Koningin Berenice II van Egipte.]]
[[Lêer:Head Berenike II Glyptothek Munich.jpg|thumb|100px|left|Koningin Berenice II van Egipte.]]
Berenice se Hare is een van die min sterrebeelde wat na ’n historiese figuur genoem is – in dié geval die vrou van [[Ptolemeus III van Egipte]], die koning onder wie [[Alexandrië]] ’n belangrike kultuursentrum geword het.
Berenice se Hare is een van die min sterrebeelde wat na ’n historiese figuur genoem is – in dié geval die vrou van [[Ptolemeus III van Egipte]], die koning onder wie [[Alexandrië]] ’n belangrike kultuursentrum geword het.


In 243 v.C. het Ptolemeus opgeruk teen die [[Seleukidiese Ryk|Seleukiede]], wat sy suster vermoor het. Sy jong bruid, Berenice, het aan die godin [[Afrodite]] beloof dat sy haar lang, blonde hare, waarop sy baie trots was, sou offer as haar man veilig terugkeer. Sy het dit gedoen ná haar man se tuiskoms en dit in die godin se tempel geplaas. Teen die oggend was die hare weg. Om die woedende koning te paai, het die hof se sterrekundige, Conon, aangekondig dat die godin so in haar skik was met die offer dat sy die hare in die lug geplaas het. Hy het gewys na ’n swerm sterre, wat sedertdien as Berenice se Hare bekend is.<ref name="astronomica">{{cite book |author = Gaius Julius Hyginus |title = Astronomica |section = 2.24}}</ref>
In 243&nbsp;v.C. het Ptolemeus opgeruk teen die [[Seleukidiese Ryk|Seleukiede]], wat sy suster vermoor het. Sy jong bruid, Berenice, het aan die godin [[Afrodite]] beloof dat sy haar lang, blonde hare, waarop sy baie trots was, sou offer as haar man veilig terugkeer. Sy het dit gedoen ná haar man se tuiskoms en dit in die godin se tempel geplaas.


Die sterrebeeld bestaan uit ’n aantal sterre en word sedert die [[Hellenistiese Tydperk]] as ’n sterrepatroon erken.<ref name="pasachoff">{{cite book |title = Stars and Planets |last = Pasachoff |first = Jay M. |date = 2006 |publisher = Houghton Mifflin |location = Boston, Massachusetts}}</ref> Tycho Brahe, wat gewoonlik die krediet kry vir die verheffing van Berenice se Hare tot ’n konstellasie, het dit in 1602 in sy sterkatalogus gepubliseer,<ref name="pasachoff"/> maar dit is al in 1536 deur die kartograaf Caspar Vopel op ’n ruimtebol aangedui.<ref>{{cite web |url = http://www.ianridpath.com/startales/comaberenices.htm |title = Coma Berenices |first = Ian |last = Ridpath |work = Star Tales |accessdate = 11 April 2012}}</ref><ref>{{cite web |url = http://members.westnet.com.au/Gary%2DDavid%2DThompson/page9m.html |title = An Outline Sketch of the Origin and History of Constellations and Star-Names |first = Gary D. |last = Thompson}}</ref><ref>{{cite web |url = http://www.nmm.ac.uk/collections/explore/object.cfm?ID=GLB0095 |title = Celestial table globe (GLB0095)|National Maritime Museum}}</ref>
Teen die oggend was die hare weg. Om die woedende koning te paai, het die hof se sterrekundige, Conon, aangekondig dat die godin so in haar skik was met die offer dat sy die hare in die lug geplaas het. Hy het gewys na ’n swerm sterre, wat sedertdien as Berenice se Hare bekend is.<ref name="astronomica">{{cite book |author = Gaius Julius Hyginus |title = Astronomica |section = 2.24}}</ref>
Die sterrebeeld bestaan uit ’n aantal sterre en word sedert die [[Antieke Griekeland|Hellenistiese Tydperk]] as ’n asterisme, of sterrepatroon, erken.<ref name="pasachoff">{{cite book |title = Stars and Planets |last = Pasachoff |first = Jay M. |date = 2006 |publisher = Houghton Mifflin |location = Boston, Massachusetts}}</ref> [[Tycho Brahe]], wat gewoonlik die krediet kry vir die verheffing van Berenice se Hare tot ’n konstellasie, het dit in 1602 in sy sterkatalogus gepubliseer,<ref name="pasachoff"/> maar dit is al in 1536 deur die kartograaf Caspar Vopel op ’n ruimtebol aangedui.<ref>{{cite web |url = http://www.ianridpath.com/startales/comaberenices.htm |title = Coma Berenices |first = Ian |last = Ridpath |work = Star Tales |accessdate = 11 April 2012}}</ref><ref>{{cite web |url = http://members.westnet.com.au/Gary%2DDavid%2DThompson/page9m.html |title = An Outline Sketch of the Origin and History of Constellations and Star-Names |first = Gary D. |last = Thompson}}</ref><ref>{{cite web |url = http://www.nmm.ac.uk/collections/explore/object.cfm?ID=GLB0095 |title = Celestial table globe (GLB0095)|National Maritime Museum}}</ref>


== Ruimtevoorwerpe==
== Ruimtevoorwerpe==
Hoewel Berenice se Hare nie ’n groot sterrebeeld is nie, bevat dit baie [[sterrestelsel]]s en die noordelike deel van die [[Maagd-sterreswerm]]. Daar is ook verskeie [[Sterreswerm|bolvormige sterreswerms]].
Hoewel Berenice se Hare nie ’n groot sterrebeeld is nie, bevat dit agt [[Messier-voorwerp]]e. Dit het baie [[sterrestelsel]]s en bevat die noordelike deel van die [[Virgo-sterrestelselswerm]]. Daar is ook verskeie [[bolswerm]]s. Hierdie voorwerpe word nie verberg deur [[ruimtestof]] nie omdat die sterrebeeld nie in die rigting van die [[Melkweg]] se galaktiese vlak lê nie. Juis as gevolg daarvan is daar egter min [[Sterreswerm|oop sterreswerms]] (buiten die Coma Berenices-swerm, wat die noordelike deel van die sterrebeeld oorheers) en verspreide of [[planetêre newel]]s.


===Sterre===
⚫
Dit is nie ’n baie helder konstellasie nie en het geen sterre helderder as 4&nbsp;[[Magnitude|mag]] nie. Beta Comae Berenices is teen 4,26&nbsp;mag die helderste ster. Dit is nie veel helderder as ons [[Son]] nie, en dit gee ’n mens ’n idee van hoe flou die son sou gelyk het op ’n afstand van 29,96 [[ligjaar|ligjare]].
[[Lêer:Coma Berenices photograph.jpg|thumb|250px|Foto van Berenice se Hare.]]
⚫
Dit is nie ’n baie helder sterrebeeld nie en het geen sterre helderder as 4&nbsp;[[Magnitude|mag]] nie. Beta Comae Berenices, wat 30&nbsp;[[ligjare]] van die [[Aarde]] af is, is teen 4,26&nbsp;mag die helderste ster. Nes die [[Son]] is dit ’n geel [[hoofreeks]]ster. Dit is nie veel helderder as die Son nie, en dit gee ’n mens ’n idee van hoe flou die son sou gelyk het op ’n afstand van 29,96&nbsp;[[ligjaar|ligjare]].


Die tweede helderste ster is Alpha Comae Berenices (4,32&nbsp;mag), ook bekend as Diadem. Dit verteenwoordig Berenice se kroon. Dit is ’n [[dubbelster]] met twee komponente wat ewe helder is. Daar is ook meer as 200 [[veranderlike ster]]re.
Die tweede helderste ster is Alpha Comae Berenices (4,32&nbsp;mag), ook bekend as Diadem. Dit stel Berenice se kroon voor. Dit is ’n [[dubbelster]] met twee geel komponente wat albei van magnitude 5,1 is. Dit het ’n tydperk van 26 jaar en is 47 ligjare van die Aarde af.{{sfn|Ridpath|Tirion|2001|pp=122-124}} Met die blote oog lyk dit soos een ster van magnitude 4,3.


Gamma Comae Berenices, wat gesuperimponeer is op die [[Coma-sterrestelselswerm]], is ’n oranje [[reusester]] van magnitude 4,4 en is 170 ligjare van hier af.
⚫
Die Coma Berenices-sterreswerm is ’n groot [[Sterreswerm|oop sterreswerm]] wat wissel tussen 5 en 10&nbsp;mag. Dit sluit verskeie van die konstellasie se sterre in wat met die blote oog gesien kan word. Die swerm is oor ’n groot gebied versprei, meer as 5 grade in die breedte, en is naby γ Coma Berenices. Dit lyk so groot omdat dit relatief naby is: net sowat 270 ligjare ver.


Daar is nog twee prominente [[veelvoudige ster]]re in die sterrebeeld. 35&nbsp;Comae Berenices is ’n [[dubbelster]] met ’n optiese metgesel. Die twee [[swaartekrag]]gebonde komponente het ’n tydperk van 360 jaar en is 324 ligjare van die Aarde af. Die primêre ster is ’n geel ster van magnitude 5,1 en die sekondêre ster ’n wit ster van magnitude 7,2. Die derde, optiese komponent het ’n magnitude van 9. 24&nbsp;Comae Berenices is ’n dubbelster met kontrasterende kleure. Die primêre ster is ’n oranje reus van magnitude 5 en is 610 ligjare van die Aarde af; die sekondêre komponent is ’n blou-wit ster met ’n magnitude van 6,6.{{sfn|Ridpath|Tirion|2001|pp=122-124}}
⚫
Berenice se Hare bevat die noordelike deel van die Maagd-sterreswerm (ook bekend as die Coma-Virgo-swerm), wat sowat 60&nbsp;miljoen ligjare ver is. Een van die grootste spiraalvormige sterrestelsels in die Maagd-swerm is [[Messier 100]] (NGC 4321). Dit is 56&nbsp;miljoen ligjare ver en het ’n helderheid van 9,4&nbsp;mag. Sy deursnee is meer as 120&nbsp;000 ligjare. Foto's wys ’n helder kern, twee prominente en ’n klompie sekondêre spiraalarms, asook verskeie stofbane.


Daar is meer as 200 [[veranderlike ster]]re in Berenice se Hare, hoewel baie van hulle vreemd is. FK&nbsp;Comae Berenices, wat wissel tussen 8,14 en 8,33&nbsp;mag oor ’n tydperk van 2,4 dae, is die prototipe vir die klas FK&nbsp;Comae Berenices-veranderlikes. Daar word geglo die veranderlikheid van FK Com-sterre word veroorsaak deur groot, koel vlekke op die roterende oppervlakke van die sterre. FS&nbsp;Comae Berenices is ’n halfgereelde veranderlike ster, ’n [[rooi reus]] met ’n minimum magnitude van 6,1 en ’n maksimum magnitude van 5,3. Dit het ’n tydperk van sowat twee maande en is 572 ligjare van hier af.{{sfn|Ridpath|Tirion|2001|pp=122-124}}
⚫
Die Coma-melkwegswerm is noord van die Maagd-swerm geleë. Dit is sowat 230&nbsp;miljoen tot 300&nbsp;miljoen ligjare ver. Dit is taamlik groot en bevat 1&nbsp;000 groot sterrestelsels en moontlik tot 30&nbsp;000 kleineres. In ’n opname deur Fritz Zwicky in 1957 is 29&nbsp;951 sterrestelsels in die gebied gemeet wat helderder as 19&nbsp;mag is. Vanweë die groot afstand is die meeste van hulle net met groot teleskope sigbaar.


===Diepruimtevoorwerpe===
⚫
[[Lêer:Blackeyegalaxy.jpg|thumb|200px|M64, die [[Swartoog-sterrestelsel]].]]
⚫
Die Coma Berenices-sterreswerm het nie ’n [[Messier-voorwerp|Messier-]] of [[Bayer-naam]] nie, maar is ook bekend as Melotte 111. Dit is ’n groot [[Sterreswerm|oop sterreswerm]] wat wissel tussen 5 en 10&nbsp;mag. Dit sluit verskeie van die sterrebeeld se sterre in wat met die blote oog gesien kan word. 12&nbsp;Comae Berenices, met ’n magnitude van 4,8, is die swerm se helderste ster. Die swerm is oor ’n groot gebied versprei, meer as 5&nbsp;grade in deursnee, en is naby γ&nbsp;Coma Berenices. Dit lyk so groot omdat dit relatief naby is: net sowat 270 ligjare ver.
⚫
Messier 64 (NGC 4826) is bekend as die [[Swartoog-sterrestelsel]] vanweë ’n prominente stofbaan wat voor die stelsel se kern verbyloop. Dit is sowat 17&nbsp;miljoen ligjare ver. Onlangse studies toon die interstellêre gas in die buitestreke draai in die teenoorgestelde rigting as dié in die binnestreke. Sterrekundiges glo dit is omdat minstens een satelliet-sterrestelsel minder as ’n miljard gelede met die Swartoog-stelsel gebots het en dat hulle toe saamgesmelt het. Geen tekens is egter meer te sien van die kleiner stelsel nie; dit is heeltemal in die groter een opgeneem. Tussen die twee roterende gebiede is talle nuwe [[newel]]s en jong sterre.<ref name="objects">{{cite book |title = 300 Astronomical Objects: A Visual Reference to the Universe |first1 = Jamie |last1 = Wilkins |first2 = Robert |last2 = Dunn |publisher = Firefly Books |date = 2006 |location = Buffalo, New York |isbn = 978-1-55407-175-3}}</ref>

[[Messier 53]] (NGC&nbsp;5024) is ’n [[bolswerm]] met ’n magnitude van 7,7 wat 56&nbsp;000 ligjare van die Aarde af is. Net een graad van daar is [[NGC 5053]],{{sfn|Levy|2005|pp=159-160}} ’n bolswerm wat yler versprei is en ’n minder digte kern van sterre het. Sy algehele [[ligsterkte]] is sowat {{val|16000|ul=lson}}, wat dit een van die dofste bolswerms maak. Dit is in 1784 deur [[William Herschel]] ontdek. Dit het ’n magnitude van sowat 9,9. [[NGC 4147]] is ’n effens dowwer (10,2&nbsp;mag) bolswerm met ’n baie kleiner skynbare grootte.

====Sterrestelselswerms====
Berenice se Hare bevat die noordelike deel van die [[Virgo-sterrestelselswerm]] (ook bekend as die Coma-Virgo-swerm), wat sowat 60&nbsp;miljoen ligjare van die Aarde af is.

⚫
Die grootste sterrestelsels in die swerm{{sfn|Ridpath|Tirion|2001|pp=122-124}} is die [[Spiraalsterrestelsel|spiraalstelsel]] [[Messier 100]] (NGC&nbsp;4321), wat 56&nbsp;miljoen ligjare ver is en van voor af gesien word. Dit het ’n helderheid van 9,4&nbsp;mag en sy deursnee is meer as 120&nbsp;000 ligjare. Foto's wys ’n helder kern, twee prominente en ’n klompie sekondêre spiraalarms, asook verskeie [[Ruimtestof|stofbane]].

[[Messier 85]] (NGC&nbsp;4382) is ’n [[elliptiese sterrestelsel]] en is met ’n magnitude van 9 een van die helderste stelsels in die Virgo-swerm. Sy kern is helder en lyk deur ’n klein teleskoop soos ’n ster.{{sfn|Ridpath|Tirion|2001|pp=122-124}}

[[Messier 98]] (NGC&nbsp;4192) is ’n helder, lang spiraalstelsel wat feitlik van die kant af gesien word. Dit het ’n magnitude van 10. [[Messier 99]] (NGC&nbsp;4254) is ’n spiraalstelsel wat van voor af gesien word. Nes M98, het dit ’n magnitude van 10. [[Messier 88]] (NGC&nbsp;4501) is ’n spiraalstelsel met verskeie arms en [[Messier 91]] (NGC&nbsp;4548) is ’n staafspiraalstelsel.

⚫
Die [[Coma-sterrestelselswerm]] is noord van die Virgo-swerm geleë. Dit is sowat 230&nbsp;miljoen tot 300&nbsp;miljoen ligjare ver. Dit is taamlik groot en bevat 1&nbsp;000 groot sterrestelsels en moontlik tot 30&nbsp;000 kleineres. In ’n opname deur [[Fritz Zwicky]] in 1957 is 29&nbsp;951 sterrestelsels in die gebied gemeet wat helderder as 19&nbsp;mag is.

Vanweë die groot afstand is die meeste van hulle net met groot teleskope sigbaar. Die helderste stelsels is [[NGC 4889]] en [[NGC 4874]], albei van magnitude 13, terwyl die ander stelsels ’n magnitude van 15 of dowwer het. NGC&nbsp;4889 is ’n reusagtige [[elliptiese sterrestelsel]], wat ook die grootste bekende [[swartkolk]] van 21&nbsp;miljard [[sonmassa]]s bevat.<ref>{{cite web|url=http://www.nature.com/nature/journal/v480/n7376/pdf/nature10636.pdf|title=Two ten-billion-solar-mass black holes at the centres of giant elliptical galaxies|last=McConnell|first=Nicholas J.|date=2011-12-08|publisher=Nature|accessdate=2011-12-06|archiveurl=http://www.webcitation.org/63jBvENqx|archivedate=2011-12-06}}</ref> Die Coma-swerm bevat relatief min [[spiraalsterrestelsel]]s. Van hulle is [[NGC 4921]] die helderste.<ref>{{cite journal
| author=van den Bergh, S.
| title=A new classification system for galaxies
| journal=Astrophysical Journal | volume=206
| date=1976-06-15 | pages=883&ndash;887
| doi=10.1086/154452
| bibcode=1976ApJ...206..883V}}</ref>

====Ander sterrestelsels====
⚫
[[Lêer:Blackeyegalaxy.jpg|thumb|180px|links|M64, die [[Swartoog-sterrestelsel]].]]
⚫
[[Messier 64]] (NGC&nbsp;4826) is bekend as die [[Swartoog-sterrestelsel]] vanweë ’n prominente stofbaan wat voor sy kern verbyloop. Dit is sowat 17&nbsp;miljoen ligjare ver. Onlangse studies toon die interstellêre gas in die buitestreke draai in die teenoorgestelde rigting as dié in die binnestreke. Sterrekundiges glo dit is omdat minstens een satelliet-sterrestelsel minder as ’n miljard gelede met die Swartoog-stelsel gebots het en dat hulle toe saamgesmelt het. Geen tekens is egter meer te sien van die kleiner stelsel nie; dit is heeltemal in die groter een opgeneem. Tussen die twee roterende gebiede is talle nuwe [[newel]]s en jong [[ster]]re.<ref name="objects">{{cite book |title = 300 Astronomical Objects: A Visual Reference to the Universe |first1 = Jamie |last1 = Wilkins |first2 = Robert |last2 = Dunn |publisher = Firefly Books |date = 2006 |location = Buffalo, New York |isbn = 978-1-55407-175-3}}</ref>

[[NGC 4314]] is ’n staafspiraalstelsel wat van voor af gesien word. Dit is sowat 40&nbsp;miljoen ligjare van hier af. Dit is uniek deurdat sy streek van intense stervorming ’n ring om die kern skep wat deur die [[Hubble-ruimteteleskoop]] ontdek is. Die stervorming het maar 5&nbsp;miljoen jaar gelede begin en kom voor in ’n streek met ’n deursnee van net 1&nbsp;000 ligjare. Die kern is ook besonders omdat die klein ring self spiraalarms het wat gas in die staaf invoer.<ref name="objects"/>

[[NGC 4565]] is ’n bekende spiraalstelsel wat van die kant af gesien word. Dit het ’n magnitude van 10 en lyk gesuperimponeer op die Virgo-swerm, hoewel dit net 20&nbsp;miljoen ligjare van die Aarde af is. Soos baie stelsels wat van die kant af gesien word, het dit ’n prominent [[Ruimtestof|stofbaan]] en ’n [[Galaktiese bol|sentrale bol]].{{sfn|Ridpath|Tirion|2001|pp=122-124}}

[[NGC 4676]], wat soms die "Muis-sterrestelsels" genoem word, is twee [[interaktiewe sterrestelsel]]s sowat 300&nbsp;miljoen ligjare van hier af. Hulle was sowat 160&nbsp;miljoen jaar gelede die naaste aan mekaar en dit het groot streke met stervorming in albei stelsels veroorsaak, asook getysterte van stof, sterre en gas. Daar word geglo hulle sal eindelik een, groot (moontlik elliptiese) stelsel vorm.<ref name="objects">{{cite book |title = 300 Astronomical Objects: A Visual Reference to the Universe |first1 = Jamie |last1 = Wilkins |first2 = Robert |last2 = Dunn |publisher = Firefly Books |year = 2006 |location = Buffalo, New York |isbn = 978-1-55407-175-3}}</ref>

====Kwasars====
Die [[kwasar]] PG1247+26° is die helderste kwasar in die sterrebeeld. [[W Com]] is eers as ’n veranderlike ster geïdentifiseer en het dus ’n veranderlikester-naam gekry, maar later is ontdek dit is ’n [[BL Lacertae]]-voorwerp. Dit is gewoonlik van sowat 16,5&nbsp;mag, maar het al ’n magnitude van 12 bereik.

===Ander===
Berenice se Hare bevat die [[galaktiese noordpool]], by [[regte klimming]] {{RK|12|51|25}} en [[deklinasie]] {{Dek|+27|07|48}} ([[Epog (sterrekunde)|epog J2000.0]]).

Die [[meteoor]]reën Coma Bereniciede duur van Desember tot einde Januarie; dit bereik sy hoogtepunt tussen 18 en 25 Desember.<ref>{{cite journal |journal = Sky & Telescope |date = September 2012 |last = Jenniskens |first = Peter |page = 24 |title = Mapping Meteoroid Orbits: New Meteor Showers Discovered}}</ref>


== Verwysings ==
== Verwysings ==
Lyn 59: Lyn 101:
*[http://www.ianridpath.com/startales/comaberenices.htm Star Tales – Coma Berenices]
*[http://www.ianridpath.com/startales/comaberenices.htm Star Tales – Coma Berenices]
*[http://www.constellation-guide.com/constellation-list/coma-berenices-constellation/ Coma Berenices - Constellation Guide]
*[http://www.constellation-guide.com/constellation-list/coma-berenices-constellation/ Coma Berenices - Constellation Guide]
{{CommonsKategorie-inlyn|Coma Berenices|Berenice se Hare}}
{{CommonsKategorie-inlyn|Coma Berenices}}
*{{Lug|12|45|36|+|21|49|48|10}}

*[[image:Crystal txt.png|15px]] Hierdie artikel is vertaal uit die [http://en.wikipedia.org/wiki/Coma_Berenices Engelse Wikipedia]</small>
*[[Lêer:Crystal txt.png|15px]] Hierdie artikel is vertaal uit die [http://en.wikipedia.org/wiki/Coma_Berenices Engelse Wikipedia]</small>


{{Sterrebeelde}}
{{Sterrebeelde}}

Wysiging soos op 21:23, 14 Augustus 2013

Berenice se Hare
Latynse naam Coma Berenices
Genitief Comae Berenices
Afkorting Com
Waarnemingsdata (Epog J2000)
Regte klimming 12,76h
Deklinasie 21,83º
Grootte 386 vk. grade (42ste)
Kwadrant NQ3
Besonderhede
Hoofsterre 3
Helderste ster Beta Comae Berenices
Naaste ster Beta Comae Berenices
Sterre helderder as 3 m 0
Sterre met planete 4
Messier-voorwerpe 8
Bayer-/Flamsteed-sterre 44
Simboliek Die hare van koningin Berenice II van Egipte
Meteoorreëns Coma Berenicids
Aangrensende sterrebeelde
Jaghonde, Groot Beer, Leeu, Maagd, Veewagter
Portaal  Portaalicoon   Sterrekunde

Berenice se Hare (Latyn: Coma Berenices) is ’n tradisionele asterisme wat later een van die 88 moderne sterrebeelde geword het. Dit is naby die Leeu geleë en het vroeër tot dié sterrebeeld behoort. Dit bevat onder meer die galaktiese noordpool. Die naam verwys na die legende van koningin Berenice II van Egipte, wat haar lang hare geoffer het.

Geskiedenis en mitologie

Koningin Berenice II van Egipte.

Berenice se Hare is een van die min sterrebeelde wat na ’n historiese figuur genoem is – in dié geval die vrou van Ptolemeus III van Egipte, die koning onder wie Alexandrië ’n belangrike kultuursentrum geword het.

In 243 v.C. het Ptolemeus opgeruk teen die Seleukiede, wat sy suster vermoor het. Sy jong bruid, Berenice, het aan die godin Afrodite beloof dat sy haar lang, blonde hare, waarop sy baie trots was, sou offer as haar man veilig terugkeer. Sy het dit gedoen ná haar man se tuiskoms en dit in die godin se tempel geplaas.

Teen die oggend was die hare weg. Om die woedende koning te paai, het die hof se sterrekundige, Conon, aangekondig dat die godin so in haar skik was met die offer dat sy die hare in die lug geplaas het. Hy het gewys na ’n swerm sterre, wat sedertdien as Berenice se Hare bekend is.[1]

Die sterrebeeld bestaan uit ’n aantal sterre en word sedert die Hellenistiese Tydperk as ’n asterisme, of sterrepatroon, erken.[2] Tycho Brahe, wat gewoonlik die krediet kry vir die verheffing van Berenice se Hare tot ’n konstellasie, het dit in 1602 in sy sterkatalogus gepubliseer,[2] maar dit is al in 1536 deur die kartograaf Caspar Vopel op ’n ruimtebol aangedui.[3][4][5]

Ruimtevoorwerpe

Hoewel Berenice se Hare nie ’n groot sterrebeeld is nie, bevat dit agt Messier-voorwerpe. Dit het baie sterrestelsels en bevat die noordelike deel van die Virgo-sterrestelselswerm. Daar is ook verskeie bolswerms. Hierdie voorwerpe word nie verberg deur ruimtestof nie omdat die sterrebeeld nie in die rigting van die Melkweg se galaktiese vlak lê nie. Juis as gevolg daarvan is daar egter min oop sterreswerms (buiten die Coma Berenices-swerm, wat die noordelike deel van die sterrebeeld oorheers) en verspreide of planetêre newels.

Sterre

Foto van Berenice se Hare.

Dit is nie ’n baie helder sterrebeeld nie en het geen sterre helderder as 4 mag nie. Beta Comae Berenices, wat 30 ligjare van die Aarde af is, is teen 4,26 mag die helderste ster. Nes die Son is dit ’n geel hoofreeksster. Dit is nie veel helderder as die Son nie, en dit gee ’n mens ’n idee van hoe flou die son sou gelyk het op ’n afstand van 29,96 ligjare.

Die tweede helderste ster is Alpha Comae Berenices (4,32 mag), ook bekend as Diadem. Dit stel Berenice se kroon voor. Dit is ’n dubbelster met twee geel komponente wat albei van magnitude 5,1 is. Dit het ’n tydperk van 26 jaar en is 47 ligjare van die Aarde af.[6] Met die blote oog lyk dit soos een ster van magnitude 4,3.

Gamma Comae Berenices, wat gesuperimponeer is op die Coma-sterrestelselswerm, is ’n oranje reusester van magnitude 4,4 en is 170 ligjare van hier af.

Daar is nog twee prominente veelvoudige sterre in die sterrebeeld. 35 Comae Berenices is ’n dubbelster met ’n optiese metgesel. Die twee swaartekraggebonde komponente het ’n tydperk van 360 jaar en is 324 ligjare van die Aarde af. Die primêre ster is ’n geel ster van magnitude 5,1 en die sekondêre ster ’n wit ster van magnitude 7,2. Die derde, optiese komponent het ’n magnitude van 9. 24 Comae Berenices is ’n dubbelster met kontrasterende kleure. Die primêre ster is ’n oranje reus van magnitude 5 en is 610 ligjare van die Aarde af; die sekondêre komponent is ’n blou-wit ster met ’n magnitude van 6,6.[6]

Daar is meer as 200 veranderlike sterre in Berenice se Hare, hoewel baie van hulle vreemd is. FK Comae Berenices, wat wissel tussen 8,14 en 8,33 mag oor ’n tydperk van 2,4 dae, is die prototipe vir die klas FK Comae Berenices-veranderlikes. Daar word geglo die veranderlikheid van FK Com-sterre word veroorsaak deur groot, koel vlekke op die roterende oppervlakke van die sterre. FS Comae Berenices is ’n halfgereelde veranderlike ster, ’n rooi reus met ’n minimum magnitude van 6,1 en ’n maksimum magnitude van 5,3. Dit het ’n tydperk van sowat twee maande en is 572 ligjare van hier af.[6]

Diepruimtevoorwerpe

Die Coma Berenices-sterreswerm het nie ’n Messier- of Bayer-naam nie, maar is ook bekend as Melotte 111. Dit is ’n groot oop sterreswerm wat wissel tussen 5 en 10 mag. Dit sluit verskeie van die sterrebeeld se sterre in wat met die blote oog gesien kan word. 12 Comae Berenices, met ’n magnitude van 4,8, is die swerm se helderste ster. Die swerm is oor ’n groot gebied versprei, meer as 5 grade in deursnee, en is naby γ Coma Berenices. Dit lyk so groot omdat dit relatief naby is: net sowat 270 ligjare ver.

Messier 53 (NGC 5024) is ’n bolswerm met ’n magnitude van 7,7 wat 56 000 ligjare van die Aarde af is. Net een graad van daar is NGC 5053,[7] ’n bolswerm wat yler versprei is en ’n minder digte kern van sterre het. Sy algehele ligsterkte is sowat 16 000 L☉, wat dit een van die dofste bolswerms maak. Dit is in 1784 deur William Herschel ontdek. Dit het ’n magnitude van sowat 9,9. NGC 4147 is ’n effens dowwer (10,2 mag) bolswerm met ’n baie kleiner skynbare grootte.

Sterrestelselswerms

Berenice se Hare bevat die noordelike deel van die Virgo-sterrestelselswerm (ook bekend as die Coma-Virgo-swerm), wat sowat 60 miljoen ligjare van die Aarde af is.

Die grootste sterrestelsels in die swerm[6] is die spiraalstelsel Messier 100 (NGC 4321), wat 56 miljoen ligjare ver is en van voor af gesien word. Dit het ’n helderheid van 9,4 mag en sy deursnee is meer as 120 000 ligjare. Foto's wys ’n helder kern, twee prominente en ’n klompie sekondêre spiraalarms, asook verskeie stofbane.

Messier 85 (NGC 4382) is ’n elliptiese sterrestelsel en is met ’n magnitude van 9 een van die helderste stelsels in die Virgo-swerm. Sy kern is helder en lyk deur ’n klein teleskoop soos ’n ster.[6]

Messier 98 (NGC 4192) is ’n helder, lang spiraalstelsel wat feitlik van die kant af gesien word. Dit het ’n magnitude van 10. Messier 99 (NGC 4254) is ’n spiraalstelsel wat van voor af gesien word. Nes M98, het dit ’n magnitude van 10. Messier 88 (NGC 4501) is ’n spiraalstelsel met verskeie arms en Messier 91 (NGC 4548) is ’n staafspiraalstelsel.

Die Coma-sterrestelselswerm is noord van die Virgo-swerm geleë. Dit is sowat 230 miljoen tot 300 miljoen ligjare ver. Dit is taamlik groot en bevat 1 000 groot sterrestelsels en moontlik tot 30 000 kleineres. In ’n opname deur Fritz Zwicky in 1957 is 29 951 sterrestelsels in die gebied gemeet wat helderder as 19 mag is.

Vanweë die groot afstand is die meeste van hulle net met groot teleskope sigbaar. Die helderste stelsels is NGC 4889 en NGC 4874, albei van magnitude 13, terwyl die ander stelsels ’n magnitude van 15 of dowwer het. NGC 4889 is ’n reusagtige elliptiese sterrestelsel, wat ook die grootste bekende swartkolk van 21 miljard sonmassas bevat.[8] Die Coma-swerm bevat relatief min spiraalsterrestelsels. Van hulle is NGC 4921 die helderste.[9]

Ander sterrestelsels

M64, die Swartoog-sterrestelsel.

Messier 64 (NGC 4826) is bekend as die Swartoog-sterrestelsel vanweë ’n prominente stofbaan wat voor sy kern verbyloop. Dit is sowat 17 miljoen ligjare ver. Onlangse studies toon die interstellêre gas in die buitestreke draai in die teenoorgestelde rigting as dié in die binnestreke. Sterrekundiges glo dit is omdat minstens een satelliet-sterrestelsel minder as ’n miljard gelede met die Swartoog-stelsel gebots het en dat hulle toe saamgesmelt het. Geen tekens is egter meer te sien van die kleiner stelsel nie; dit is heeltemal in die groter een opgeneem. Tussen die twee roterende gebiede is talle nuwe newels en jong sterre.[10]

NGC 4314 is ’n staafspiraalstelsel wat van voor af gesien word. Dit is sowat 40 miljoen ligjare van hier af. Dit is uniek deurdat sy streek van intense stervorming ’n ring om die kern skep wat deur die Hubble-ruimteteleskoop ontdek is. Die stervorming het maar 5 miljoen jaar gelede begin en kom voor in ’n streek met ’n deursnee van net 1 000 ligjare. Die kern is ook besonders omdat die klein ring self spiraalarms het wat gas in die staaf invoer.[10]

NGC 4565 is ’n bekende spiraalstelsel wat van die kant af gesien word. Dit het ’n magnitude van 10 en lyk gesuperimponeer op die Virgo-swerm, hoewel dit net 20 miljoen ligjare van die Aarde af is. Soos baie stelsels wat van die kant af gesien word, het dit ’n prominent stofbaan en ’n sentrale bol.[6]

NGC 4676, wat soms die "Muis-sterrestelsels" genoem word, is twee interaktiewe sterrestelsels sowat 300 miljoen ligjare van hier af. Hulle was sowat 160 miljoen jaar gelede die naaste aan mekaar en dit het groot streke met stervorming in albei stelsels veroorsaak, asook getysterte van stof, sterre en gas. Daar word geglo hulle sal eindelik een, groot (moontlik elliptiese) stelsel vorm.[10]

Kwasars

Die kwasar PG1247+26° is die helderste kwasar in die sterrebeeld. W Com is eers as ’n veranderlike ster geïdentifiseer en het dus ’n veranderlikester-naam gekry, maar later is ontdek dit is ’n BL Lacertae-voorwerp. Dit is gewoonlik van sowat 16,5 mag, maar het al ’n magnitude van 12 bereik.

Ander

Berenice se Hare bevat die galaktiese noordpool, by regte klimming 12h 51m 25s en deklinasie +27° 07′ 48″ (epog J2000.0).

Die meteoorreën Coma Bereniciede duur van Desember tot einde Januarie; dit bereik sy hoogtepunt tussen 18 en 25 Desember.[11]

Verwysings

  1. ↑ Gaius Julius Hyginus. "2.24". Astronomica.
  2. ↑ 2,0 2,1 Pasachoff, Jay M. (2006). Stars and Planets. Boston, Massachusetts: Houghton Mifflin.
  3. ↑ Ridpath, Ian. "Coma Berenices". Star Tales. Besoek op 11 April 2012.
  4. ↑ Thompson, Gary D. "An Outline Sketch of the Origin and History of Constellations and Star-Names".
  5. ↑ "Celestial table globe (GLB0095)". {{cite web}}: Text "National Maritime Museum" ignored (hulp)
  6. ↑ 6,0 6,1 6,2 6,3 6,4 6,5 Ridpath & Tirion 2001, pp. 122-124.
  7. ↑ Levy 2005, pp. 159-160.
  8. ↑ McConnell, Nicholas J. (8 Desember 2011). "Two ten-billion-solar-mass black holes at the centres of giant elliptical galaxies". Nature. Geargiveer vanaf die oorspronklike (PDF) op 6 Desember 2011. Besoek op 6 Desember 2011.
  9. ↑ van den Bergh, S. (15 Junie 1976). "A new classification system for galaxies". Astrophysical Journal. 206: 883–887. Bibcode:1976ApJ...206..883V. doi:10.1086/154452.
  10. ↑ 10,0 10,1 10,2 Wilkins, Jamie; Dunn, Robert (2006). 300 Astronomical Objects: A Visual Reference to the Universe. Buffalo, New York: Firefly Books. ISBN 978-1-55407-175-3. Verwysingfout: Invalid <ref> tag; name "objects" defined multiple times with different content
  11. ↑ Jenniskens, Peter (September 2012). "Mapping Meteoroid Orbits: New Meteor Showers Discovered". Sky & Telescope: 24.

Eksterne skakels

Ontsluit van "https://af.wikipedia.org/w/index.php?title=Berenike_se_Hare&oldid=1196791"