Doodstraf

in Wikipedia, die vrye ensiklopedie

   Handhaaf die doodstraf in beide die wet en praktyk (53 lande)

   In die praktyk afgeskaf (geen teregstellings in meer as tien jaar en onder 'n moratorium nie, 24 lande)

   In die wet afgeskaf, behalwe onder buitengewone omstandighede soos tydens oorlog (sewe lande)

   Volledig afgeskaf (111 lande)

Die term doodstraf verwys na die wettige teregstelling van 'n mens as die swaarste straf vir 'n misdaad. Verskeie lande, soos die Verenigde State van Amerika, pas nog die doodstraf toe. Die meeste lande het egter die doodstraf afgeskaf of vir jare geen teregstellings uitgevoer nie. Vir duisende jare is teregstellings as die straf vir die swaarste misdade toegepas. Met die begin van die humanisme in Europa word die doodstraf vir die eerste keer krities gesien. Tot vandag is die status daarvan in terme van menseregte nog nie uitgeklaar nie. Die eerste land wat die doodstraf afgeskaf het, was die Groothertogdom Toskana in 1786.

Geskiedenis[wysig | wysig bron]

Uitvoering deur ophang in 'n galg (1946).

Die doodstraf bestaan al vir duisende jare. Historiese bronne dui aan dat hierdie soort straf reeds deel van die regstelsel was in die tyd toe mense nog in stamme gewoon het. Oor die algemeen kon 'n misdaad in daardie tyd gestraf word deur die oortreder die slagoffer te laat vergoed, lyfstraf, verbanning of teregstelling. Dit is egter redelik waarskynlik dat omdat gemeenskappe destyds baie klein was, daar min misdade binne die gemeenskap gepleeg is en daar ook 'n groot mate van onwilligheid was om 'n lid van die gemeenskap te verban of dood te maak. Dit was egter nie van toepassing op misdade wat deur mense buite hul eie gemeenskap gepleeg is nie. Selfs relatief geringe misdade, soos diefstal deur iemand van buite hul eie gemeenskap, is as 'n aanval op die hele gemeenskap beskou en is soms swaar gestraf. Misdade wat deur iemand van 'n naburige stam gepleeg is, kon lei tot vetes wat vir geslagte geduur het, maar is ook dikwels met amptelike verskonings en vergoeding hanteer. Hierdie vergoeding kon wesenlik wees (bv. betaal vir die skade met vee of slawe), die uitruil van bruide of bruidegoms, maar daar kon ook besluit word dat terugbetalings met bloed gedoen moes word. Soms is dierebloed aanvaar, wat mensebloed kon vervang, maar soms is iemand uit die oortreder se stam ook vir teregstelling aangebied. Dit hoef nie noodwendig die oortreder self te gewees het nie: die konflik was tussen twee gemeenskappe en nie tussen individue nie.

Later het stamme geleidelik in nasies verenig. Deur nabygeleë lande en stamme te verower, het bevolkings ook vermeng. ’n Hoërklas het ontwikkel op grond van godsdiens, rykdom of mag en minder op grond van die stam waaruit ’n persoon oorspronklik gekom het. Dit het gelei tot 'n toenemende behoefte om 'n eenvormige regstelsel in te stel, waarin verhoudinge tussen sosiale klasse formeel gevestig is.

Een van die oudste en bekendste regstelsels is die Kode van Hammurabi. Strawwe is in hierdie kode ingesluit vir verskeie misdade, waarvan die erns van die sosiale klas van die oortreder en dié van die slagoffer afgehang het. Die Kode van Hammurabi het die doodstraf ingesluit vir die vals beskuldiging van iemand van moord, owerspel en die verkragting van 'n maagd.

Die Joodse Torah (wat glo van ongeveer 750 v.C. dateer) het voorsiening gemaak vir die doodstraf vir moord, ontvoering, toorkuns, sabbatsverbreking, godslastering en 'n wye verskeidenheid seksmisdade. Vandag word geglo dat teregstellings in Israel en Juda skaars was omdat die bewyslas moeilik was.

In Antieke Griekeland is die eerste wet omstreeks 621 v.C. deur Draco geskryf. Die doodstraf is vir 'n groot aantal misdade gebruik en die uitdrukking drakoniese maatreëls kom hieruit.

In Europa gedurende die Middeleeue en daarna was die doodstraf 'n algemene straf vir 'n wye verskeidenheid misdade. Byvoorbeeld was in Brittanje in die 18de eeu nie minder as 222 misdade met die dood strafbaar nie, insluitend die ongemagtigde afkap van 'n boom of die steel van 'n dier. Gedurende hierdie tydperk is die doodstraf dikwels in ballingskap na een van die nuwe kolonies verander.

Liechtenstein was die eerste land ter wêreld wat die doodstraf in 1798 afgeskaf het. 'n Toenemende aantal lande het sedertdien die doodstraf heeltemal afgeskaf of nie meer toegepas nie. Die afskaffing van die doodstraf is een van die voorwaardes verbonde aan lidmaatskap van die Europese Unie.

State sonder doodstraf[wysig | wysig bron]

Hierdie 111 lande en gebiede het die doodstraf afgeskaf (siviel/militêr):

Vlag van Albanië Albanië 2007
Vlag van Argentinië Argentinië 2009
Vlag van Andorra Andorra 1990
Vlag van Angola Angola 1992
Vlag van Armenië Armenië 2003
Vlag van Australië Australië 1985
Vlag van Azerbeidjan Azerbeidjan 1998
Vlag van België België 1996
Vlag van Benin Benin 2016
Vlag van Bhoetan Bhoetan 2004
Vlag van Bolivië Bolivië 2009
Vlag van Bosnië en Herzegowina Bosnië en Herzegowina 2019
Vlag van Bulgarye Bulgarye 1998
Vlag van Burundi Burundi 2009
Vlag van Colombia Colombia 1910
Vlag van Costa Rica Costa Rica 1877
Vlag van Denemarke Denemarke 1978
Vlag van Djiboeti Djiboeti 1995
Vlag van Dominikaanse Republiek Dominikaanse Republiek 1966
Vlag van Duitsland Duitsland 1949 (Wes) 1987 (Oos)
Vlag van Ecuador Ecuador 1906
Vlag van Ekwatoriaal-Guinee Ekwatoriaal-Guinee 2022
Vlag van Estland Estland 1998
Vlag van Fidji Fidji 2015
Vlag van Filippyne Filippyne 2006
Vlag van Finland Finland 1972
Vlag van Frankryk Frankryk 1981
Vlag van Gaboen Gaboen 2010
Vlag van Georgië Georgië 2006
Vlag van Griekeland Griekeland 2004
Vlag van Guinee Guinee 2017
Vlag van Guinee-Bissau Guinee-Bissau 1993
Vlag van Haïti Haïti 1987
Vlag van Honduras Honduras 1956
Flag of Ireland Republiek Ierland 1990
Vlag van Italië Italië 1948/1994
Vlag van Ivoorkus Ivoorkus 2000
Vlag van Kaap Verde Kaap Verde 1981
Vlag van Kambodja Kambodja 1989
Vlag van Kanada Kanada 1976/1998
Vlag van Kasakstan Kasakstan 2021
Vlag van Kirgisië Kirgisië 2007
Vlag van Kiribati Kiribati 1979
Flag of the Republic of the Congo Kongo 2015
Vlag van Kroasië Kroasië 1990
Vlag van Letland Letland 2012
Vlag van Liberië Liberië 2005
Vlag van Liechtenstein Liechtenstein 1987
Vlag van Litaue Litaue 1998
Vlag van Luxemburg Luxemburg 1979
Vlag van Madagaskar Madagaskar 2014
Vlag van Malta Malta 2000
Flag of the Marshall Islands Marshalleilande 1986
Vlag van Mauritius Mauritius 1995
Vlag van Meksiko Meksiko 2005
Flag of the Federated States of Micronesia Gefedereerde State van Mikronesië 1986
Vlag van Moldowa Moldowa 2005
Vlag van Monaco Monaco 1962
Vlag van Mongolië Mongolië 2012
Vlag van Montenegro Montenegro 1995
Vlag van Mosambiek Mosambiek 1990
Vlag van Namibië Namibië 1990
Vlag van Nauru Nauru 2016
Vlag van Nederland Nederland 1982
Vlag van Nepal Nepal 1997
Vlag van Nicaragua Nicaragua 1979
Vlag van Nieu-Seeland Nieu-Seeland 1989
Vlag van Niue Niue 2004
Flag of the Republic of Macedonia Noord-Masedonië 1991
Vlag van Noorweë Noorweë 1979
Vlag van Oekraïne Oekraïne 2000
Vlag van Oesbekistan Oesbekistan 2008
Vlag van Oostenryk Oostenryk 1950/1968
Vlag van Oos-Timor Oos-Timor 1999
Vlag van Palau Palau 1994
Vlag van Panama Panama 1903
Vlag van Papoea-Nieu-Guinee Papoea-Nieu-Guinee 2022
Vlag van Paraguay Paraguay 1992
Vlag van Pole Pole 1997
Vlag van Portugal Portugal 1976 (1867)
Vlag van Roemenië Roemenië 1990
Vlag van Rwanda Rwanda 2007
Flag of the Solomon Islands Salomonseilande 1978
Vlag van Samoa Samoa 2004
Vlag van San Marino San Marino 1865
Vlag van São Tomé en Príncipe São Tomé en Príncipe 1990
Vlag van Senegal Senegal 2004
Vlag van Sentraal-Afrikaanse Republiek Sentraal-Afrikaanse Republiek 2022
Vlag van Serwië Serwië 1995
Flag of Seychelles Seychelle 1993
Vlag van Sierra Leone Sierra Leone 2021
Flag of Cyprus Siprus 2002
Vlag van Slowakye Slowakye 1990
Vlag van Slowenië Slowenië 1989
Vlag van Spanje Spanje 1995
Vlag van Suid-Afrika Suid-Afrika 1997
Vlag van Suriname Suriname 2015
Vlag van Swede Swede 1972
Vlag van Switserland Switserland 1942/1992
Vlag van Togo Togo 2009
Vlag van Tsjad Tsjad 2020
Flag of the Czech Republic Tsjeggië 1990
Vlag van Turkmenistan Turkmenistan 1999
Vlag van Turkye Turkye 2006
Vlag van Tuvalu Tuvalu 1978
Vlag van Uruguay Uruguay 1907
Vlag van Vanuatu Vanuatu 1980
Flag of the Vatican City Vatikaanstad 1969
Vlag van Venezuela Venezuela 1863
Vlag van Verenigde Koninkryk Verenigde Koninkryk 1969
Vlag van Ysland Ysland 1944
Vlag van Zambië Zambië 2022

In hierdie sewe lande is die doodstraf in die siviele reg afgeskaf (maar die doodstraf bestaan in die militêre reg):

Vlag van Brasilië Brasilië 1979 (1891[1])
Vlag van Burkina Faso Burkina Faso 2018
Vlag van Chili Chili 2001
Flag of the Cook Islands Cookeilande n.v.t.
Vlag van El Salvador El Salvador 1983
Vlag van Guatemala Guatemala 2017
Vlag van Israel Israel 1954
Vlag van Peru Peru 1979

Verwysings[wysig | wysig bron]

  1. (en) "Presidência da República Casa Civil Subchefia para Assuntos Jurídicos". Geargiveer vanaf die oorspronklike op 4 Augustus 2013. Besoek op 27 Augustus 2021.

Eksterne skakels[wysig | wysig bron]