Angola: Verskil tussen weergawes

Wysig skakels
in Wikipedia, die vrye ensiklopedie
Blaai deur geskiedenis
← Ouer wysigingNuwer wysiging →
Content deleted Content added
VisueelWikiteks
Uitgebrei
Tikfout verbeter
Etikette: Selfoonbydrae Wysiging op selfoonwerf
Lyn 1: Lyn 1:
DOM FOKKEN NAAI JOU DOM POES
{{Inligtingskas Land
|noem_naam = '''República de Angola''' <small>([[Portugees]])</small><br />'''Repubilika ya Ngola''' <small>([[Kongo (taal)|Kongo]], [[Kimbundu]] en [[Umbundu]])</small>
|volle_naam = '''Republiek Angola'''
|algemene_naam = Angola
|beeld_vlag = Flag of Angola.svg
|beeld_wapen = Emblem of Angola.svg
|simbool_tipe = Wapen
|beeld_kaart = Location Angola AU Africa.svg
|leuse =
|volkslied = ''Angola Avante!''<br /><small>''(Portugees vir: "Voorwaarts Angola!")''</small>
|amptelike_tale = [[Portugees]]<br /><small>'''Nasionale tale''': [[Kongo (taal)|Kikongo]], [[Chokwe]], [[Umbundu]], [[Kimbundu]], [[Ganguela]] en [[Kwanyama]]<ref>{{en}} {{cite book |title=Angola Constitution and Citizenship Laws Handbook: Strategic Information and Basic Laws |url=https://books.google.de/books?id=v3CuBgAAQBAJ&pg=PA9&dq=constitution+of+angola+national+languages&hl=de&sa=X&ved=0ahUKEwj536fNsPXfAhUJkywKHRceAXIQ6AEILzAB#v=onepage&q&f=false |publisher=USA International Business Publications |isbn=978-1-4387-7839-6 |date=4 April 2013 |accessdate=18 Januarie 2019}}</ref><ref>{{fr}} {{cite web |url=http://www.axl.cefan.ulaval.ca/afrique/Angola.htm | title=Angola | publisher=Universiteit van Laval | accessdate=18 Januarie 2019}}</ref></small>
|hoofstad = [[Luanda]]
{{Koördinate|8|50|S|13|20|O}}
|latd = 8
|latm = 50
|latNS = S
|longd = 13
|longm = 20
|longEW = O
|grootste_stad = [[Luanda]]
|regeringsvorm = Unitêre presidensiële<br />grondwetlike [[republiek]]
|leiertitels = <br /> • [[President]]<br /> • [[Adjunkpresident]]
|leiername = [[João Lourenço]]<br />[[Bornito de Sousa]]
|oppervlak_rang = 22<sup>ste</sup>
|oppervlak_grootte =
|oppervlak = 1&nbsp;246&nbsp;700
|oppervlakmi² = 481&nbsp;400
|persent_water = feitlik niks
|bevolking_skatting =
|bevolking_rang = -
|bevolking_skatting_jaar =
|bevolking_sensus = 25&nbsp;789&nbsp;024<ref>{{en}} [http://aiangola.com/wp-content/uploads/2016/03/Publicação-Resultados-Definitivos-Censo-Geral-2014_Versão-22032016_DEFINITIVA-18H17.pdf 2014 population census (INE Angola)] {{webarchive|url=https://web.archive.org/web/20160506013702/http://aiangola.com/wp-content/uploads/2016/03/Publica%C3%A7%C3%A3o-Resultados-Definitivos-Censo-Geral-2014_Vers%C3%A3o-22032016_DEFINITIVA-18H17.pdf |date=6 Mei 2016 }}</ref>
|bevolking_sensus_jaar = 2014
|bevolkingsdigtheid = 20,69
|bevolkingsdigtheidmi² = 53,6
|bevolkingsdigtheidrang = 199<sup>ste</sup>
|BBP_PPP = $208,279&nbsp;miljard<ref name=imf2>{{en}} {{cite web |url=https://www.imf.org/external/pubs/ft/weo/2018/02/weodata/weorept.aspx?pr.x=41&pr.y=17&sy=2016&ey=2023&scsm=1&ssd=1&sort=country&ds=.&br=1&c=614&s=NGDPD%2CPPPGDP%2CNGDPDPC%2CPPPPC&grp=0&a= |title=Angola |publisher=[[Internasionale Monetêre Fonds]] |accessdate=18 Januarie 2019}}</ref>
|BBP_PPP_rang = 64<sup>ste</sup>
|BBP_PPP_jaar = 2019
|BBP_PPP_per_kapita = $6&nbsp;930<ref name=imf2 />
|BBP_PPP_per_kapita_rang = 107<sup>de</sup>
|BBP = $110,186&nbsp;miljard<ref name=imf2 />
|BBP_rang = 61<sup>ste</sup>
|BBP_jaar = 2019
|BBP_per_kapita = $3&nbsp;666<ref name=imf2 />
|BBP_per_kapita_rang = 91<sup>ste</sup>
|onafhanklikheidstipe = Vorming
|onafhanklikheidsgebeure = • Portugese kolonisasie<br />• Onafhanklikheid<br />• Huidige grondwet
|onafhanklikheidsdatums = <br /><br />[[1575]]<br />[[11 November]] [[1975]]<br />[[21 Januarie]] [[2010]]
|MOI = {{wins}} 0,581<ref>{{en}} {{cite web |url=http://hdr.undp.org/sites/default/files/2018_human_development_statistical_update.pdf |title=2018 Human Development Report |date=2018 |accessdate=18 Januarie 2019 |publisher=United Nations Development Programme }}</ref>
|MOI_rang = 147<sup>ste</sup>
|MOI_jaar = 2017
|MOI_kategorie = {{kleur|#fc0|medium}}
|Gini = 42,7<ref>{{en}} {{cite web |url=https://data.worldbank.org/indicator/SI.POV.GINI?locations=AO |title=Angola |publisher=[[Wêreldbank]] |accessdate=18 Januarie 2019 }}</ref>
|Gini_rang =
|Gini_jaar = 2008
|Gini_kategorie = {{kleur|#990000|laag}}
|geldeenheid = [[Kwanza]]
|geldeenheid_kode = AOA
|land_kode = AO
|tydsone = [[Wes-Afrikaanse Standaardtyd|WAT]]
|utc_afwyking = [[UTC+01:00|+1]]
|tydsone_somer = nie toegepas nie
|utc_afwyking_DST = [[UTC+01:00|+1]]
|internet_domein = [[.ao]]
|skakelkode = 244
|voetskrif =
}}

'''Angola''' ([[Portugees]]: [ɐ̃ˈɡɔlɐ]; [[Kongo (taal)|Kongo]], [[Kimbundu]] en [[Umbundu]]: ''Ngola'', [ɐ̃ˈɡɔlɐ]), amptelik die '''Republiek Angola''' (Portugees: ''República de Angola''; Kongo, Kimbundu en Umbundu: ''Repubilika ya Ngola''), is 'n [[land]] in [[Suider-Afrika]] wat grens aan [[Namibië]] in die suide, die [[Demokratiese Republiek van die Kongo]] in die noordooste, [[Zambië]] in die ooste en die [[Atlantiese Oseaan]] in die weste. Die provinsie [[Cabinda (provinsie)|Cabinda]], wat hom ten noorde en buite die land self bevind, grens aan die [[Republiek van die Kongo]] in die noorde, die Demokratiese Republiek van die Kongo in die suide en die Atlantiese Oseaan in die weste. Angola is 'n lid van die [[Afrika-unie]] en 'n voormalige [[Portugal|Portugese]] kolonie wat sy onafhanklikheid in 1975 bereik het. Die [[hoofstad]] en grootste stad is [[Luanda]].

[[Lêer:Angola sat.jpg|duimnael|links|[[Nasa]]-Satellietbeeld van Angola]]
[[Lêer:Angolakaart.png|duimnael|links|Kaart van Angola]]
[[Lêer:Angola Topography.png|duimnael|links|Topografiese kaart van Angola]]
[[Lêer:Luanda1.jpg|duimnael|links|[[Luanda]] is die [[hoofstad]] en grootste stedelike sentrum van Angola]]
[[Lêer:Lubango-Namibe landscape.jpg|duimnael|links|Die berge van [[Lubango]]]]
[[Lêer:Beach of Coatinha in Benguela, Angola.jpg|duimnael|links|Miradouro da Lua langs die suidelike kus van Luanda]]
Angola was 'n [[Portugese Ryk|Portugese kolonie]] vanaf die 16de eeu tot 1975. Ná onafhanklikwording was Angola van 1975 tot 2002 in 'n ernstige [[burgeroorlog]] gedompel. Die oorlog het ook deel uitgemaak van die wêreldwye [[Koue Oorlog]], met [[Sowjetunie]] en [[Kuba]] wat die [[Kommunisme|kommunisties]] gesinde [[MPLA]] (''Movimento Popular de Libertação de Angola – Partido do Trabalho'') ondersteun het terwyl [[Suid-Afrika]] en die [[Verenigde State van Amerika|Verenigde State]] die anti-kommunistiese [[Unita]] (''União Nacional para a Independência Total de Angola'') ondersteun het.

Die land is die naasgrootste [[Ruolie|petroleum]]- en [[diamant]]produsent in [[Afrika suid van die Sahara]]. Daarteenoor het Angola van die laagste lewensverwagtings- en een van die hoogste kindersterftekoerse in die wêreld.<ref>{{en}} [https://www.cia.gov/library/publications/the-world-factbook/rankorder/2102rank.html, Life expectancy at birth], [www.cia.gov] (2009)</ref> In Augustus 2006 is 'n vredesooreenkoms onderteken met 'n faksie van die ''Frente para a Libertação do Enclave de Cabinda, FLEC'', 'n afgeskeidene guerillagroep van die Cabinda-eksklawe in die noorde van die land, wat steeds aktief is.<ref>{{pt}} [http://noticias.uol.com.br/ultnot/lusa/2008/06/04/ult611u78130.jhtm Angola mantém presença militar reforçada em Cabinda], [UOL.com.br] (4 Junie 2008)</ref> Nagenoeg 65% van Angola se ruolie is afkomstig van daardie area.


== Etimologie ==
== Etimologie ==

Wysiging soos op 19:21, 20 Februarie 2019

DOM FOKKEN NAAI JOU DOM POES

Etimologie

Die naam "Angola" is afgelei van die titel Ngola van die konings van Ndongo, 'n oos van Luanda geleë vasalstaat van die historiese Koninkryk Kongo. Die Portugese het hierdie benaming oorgeneem en later vir die hele gebied gebruik, wat hulle wou koloniseer.[1]

Geskiedenis

Sien ook: Angolese Oorlog vir Onafhanklikheid

Demografie

Die bevolking bestaan hoofsaaklik uit Ovimbundu (37%), Kimbundu (25%) en Bakongo (13%). Daarbenewens bly sowat 2% Mestizo en 1% Europeërs in die land. Portugees is die mees verspreide taal in Angola en word deur sowat 71% van die bevolking gebesig. Belangrike inheemse tale sluit in Umbundu (23%), Kikongo (8%), Kimbundu (8%) en Chokwe (6,5%).[2]

Geografie

Angola het 'n groot binnelandse plato wat skerp daal na 'n smal kusvlakte aan die Atlantiese Oseaan. Dit is die 22ste grootste land ter wêreld (na Niger) met 'n oppervlakte van 1 246 700 km².[3] Dit is vergelykbaar in grootte met Mali en is amper twee keer so groot soos die Amerikaanse deelstaat Texas of vyf keer so groot soos die Verenigde Koninkryk.

Angola word begrens deur Namibië in die suide, Zambië in die ooste, die Demokratiese Republiek van die Kongo in die noordooste en die Atlantiese Oseaan in die weste. Die eksklawe Cabinda grens ook aan die Republiek van die Kongo in die noorde. Angola se hoofstad Luanda lê aan die Atlantiese kus in die noordweste van die land.

Klimaat

Angola se gemiddelde temperatuur aan die kus is 15,6 °C in die winter en 21,1 °C in die somer. Dit het twee seisoene; droë seisoen (Mei tot Oktober) en warm reënseisoen (November tot April).

Provinsies

Die hoofartikel vir hierdie afdeling is: Provinsies van Angola.

Angola bevat 18 provinsies (Portugees: províncias, eenvoud – província):

No. Provinsie Hoofstad Bevolking
(2014)[4] 		No. Provinsie Hoofstad Bevolking
(2014)[4] 		Kaart
1 Bengo Caxito 356 641 10 Huíla Lubango 2 497 422
2 Benguela Benguela 2 231 385 11 Luanda Luanda 6 945 386
3 Bié Kuito 1 455 255 12 Lunda Norte Lucapa 862 566
4 Cabinda Cabinda 716 076 13 Lunda Sul Saurimo 537 587
5 Cuando Cubango Menongue 534 002 14 Malanje Malanje 986 363
6 Cuanza Norte N'dalantando 443 386 15 Moxico Luena 758 568
7 Cuanza Sul Sumbe 1 881 873 16 Namibe Namibe 495 326
8 Cunene Ondjiva 990 087 17 Uíge Uíge 1 483 118
9 Huambo Huambo 2 019 555 18 Zaire M'Banza Kongo 594 428

Hierdie 18 provinsies is verdeel in in 157 Municípios en 618 comunas.

Verwysings

  1. ↑ (en) Heywood, Linda M. & Thornton, John K. (2007). Central Africans, Atlantic Creoles, and the foundation of the Americas, 1585–1660. Cambridge University Press. p. 82. ISBN 0-521-77065-3. Besoek op 18 Januarie 2019.{{cite book}}: AS1-onderhoud: meer as een naam (link)
  2. ↑ (en) "Angola". CIA World Factbook. Central Intelligence Agency. Besoek op 18 Januarie 2019.
  3. ↑ (en) "COUNTRY COMPARISON :: AREA". Central Intelligence Agency. Besoek op 26 September 2017.
  4. ↑ 4,0 4,1 (pt) Censo 2014, besoek op 18 Januarie 2019

Eksterne skakels

Ontsluit van "https://af.wikipedia.org/w/index.php?title=Angola&oldid=1936639"