Geskiedenis van die filosofie

Die geskiedenis van die filosofie verwys na die totaliteit van teorieë en dokrines wat deur die eeue heen deur denkers geformuleer word. Volgens The Oxford Dictionary of Philosophy begin die wetenskap van die filosofie met die Indo-Iraniërs vanaf 1500 voor Christus. In die Weste verskyn vanaf die 6e eeu v.C. die eerste tekens van wat filosofie genoem word met die Oud-Griekse pre-Sokratiese denkers, gevolg deur Sokrates, wat beskou word as die ware vader van hierdie dissipline, en wie in sy voetspore volg: Plato, Aristoteles, die sokratiese skole. Die filosofie as dissipline bly groei tydens die Hellenistiese tydperk, in die besonder die stoïsisme, die epikurisme, die sinisme en die skeptiese skool, wat ook in die Romeinse tyd voortgesit word. Vanaf die latere oudheid en die middeleeue staan die neoplatonisme en die Christelike filosofie as 'n brug tussen filosofie en religie, en dié is in noue verhouding met die teologie en die Grieks-Arabiese filosofie wat in die middeleeuse filosofie ontwikkel, wat blyk uit die belang van die skolastiek in hierdie periode. Probleme wat spesifiek betrekking het op die geskiedenis van die filosofie omvat onder meer: "Hoe kan veranderinge in die filosofie histories verantwoord word?" "Hoe is die ontwikkeling van die denke uiteindelik histories te verklaar?" "In welke mate kan filosofiese tekste uit voorafgaande historiese tydperke vandag nog begryp word?"

Alle kulture - of hulle nou voorgeskiedenis prehistories, middeleeus of modern, oosters, westers, religieus of sekulêr is - het hul eie unieke skole van die filosofie, voortbou op vroeëre strominge of gestig vanuit 'n nuwe beginsel. Hierdie teorieë het gegroei uit verskillende voorveronderstellinge en benaderinge, byvoorbeeld vanuit die rasionalisme (teorieë wat voortspruit uit die logika), die empirisme (teorieë wat voortspruit uit waarneming), of selfs vanuit 'n geloofsbasis waarvoor dan filosofiese regverdiging gesoek word.

'n Geskiedenis van die filosofie probeer derglike ontwikkelinge te katalogiseer en klassifiseer met as doel die ontwikkeling van die filosofiese idees te begryp deur die tyd heen.

Westerse filosofie

Sien hoofartikel Westerse filosofie

Die westerse filosofie het 'n lang geskiedenis, wat tradisioneel onderverdeel word in vier groot tydperke: die antieke, middeleeue, moderne en hedendaagse filosofie. Die oudheid strek tot ongeveer die val van Rome en omvat die denke van die Griekse filosowe soos Plato en Aristoteles. Die middeleeuse periode strek tot ongeveer einde 1400 en die renaissance. Die "moderne periode" omvat alle westerse filosofie vanaf die renaissance (wat daar soms by gereken word) tot die 20ste eeu. Hedendaagse filosofie omvat die filosofiese ontwikkelinge van die 20ste eeu tot tans.

Antieke filosofie

Ionië

Die antieke filosofie laat mens in die algemeen begin in die Griekse stede van westelike Klein-Asië (Ionië), meer in die besonder Milete. Hierdie allereerste Griekse denkers staan ook wel bekend as die Miletiese natuurfilosowe. Hul ondersoekveld was geheel gerig op die uiterlike waarneembare en die uiteindelik vind van die archè, die oerbeginsel. Dit omvat nie alleen wat teenwoordig filosofie genoem word nie, maar ook alles wat teenwoordig wetenskap heet. Van geen van hierdie vroeë skrywers het 'n volledige werk bewaar gebly nie. Alle Griekse filosofie van voor die tyd van Sokrates staan bekend as die pre-Sokratiese filosofie. Hierdie filosofie was hoofsaaklik kosmologies en kosmogonies van aard. Die pre-Sokrate soek in die eerste plek na 'n fundamentele verklaring vir die natuurverskynsels wat hulle om hulself heen waarneem, soos die son- en maansverduisterings en die jaarlikse terugkerende oorstrominge van die Nyl nadat Sirius opgekom het. Hulle het bewustelik nie 'n beroep op die tradisionele Ou Griekse godsdiens gedoen nie.

Die sleutelfiguur in die transformasie van die Griekse filosofie is Sokrates. Na ‘n besoek aan die Orakel van Delphi het hy in die strate en openbare geboue van Athene deurgebring het om te ondersoek of dit werklik so was dat niemand in die stad wyser was as hy nie. Soos voorgestel deur Plato en Xenophon, het hy krities ondersoek gedoen na 'n aantal begrippe wat gewoonlik as probleemvry beskou is. Sokrates het daarop gewys dat dit dikwels nie 'n duidelike definisie gehad het nie en dat bestaande standpunte teenstrydighede bevat of op onduidelike grondreëls en oortuigings gegrond is. Hy self skryf niks nie, maar inspireer baie volgelinge, waaronder baie seuns van vooraanstaande Atheense burgers. Sokrates se belangrikste leerling was Plato, die stigter van die Akademeia van Athene. Hy skryf baie dialoë, waarin hy filosofiese probleme ondersoek volgens die sokratiese metode.

Plato se belangrikste leerling was Aristoteles, miskien die eerste ware sistematiese filosoof. Die logika van Aristoteles was die eerste vorm van logika wat gepoog het om enige geldige sillogisme te kategoriseer. 'n Student in Aristoteliaanse logika moes vooraf 'n redelike groot aantal sillogismes memoriseer. Diagramme het gehelp om hulle te memoriseer, sowel as om 'n sleutelfrases te leer waarin die eerste letter van elke woord na die naam van 'n sillogisme verwys. So het elke sillogisme 'n naam gehad, byvoorbeeld: "Mode ponens" het die vorm gehad van "As A waar is, dan is B waar. A is waar, so B is waar." Die meeste studente het sy 19 sillogismes vir twee onderwerpe gememoriseer, en hulle het die geleentheid gebied om onderwerp en voorwerp op 'n geldige manier te verbind. 'n Paar begaafde studente het stelsels ontwikkel met drie onderwerpe, of beskryf 'n manier om die reëls uit te werk met drie onderwerpe.

Aristoteles verwerp egter die Ideëleer van Plato en daarmee ook die op hierdie leer gebaseerde verklaringe vir filosofiese vraagstukke. In die plek daarvan probeer hy deur middel van empiriese ondersoek na alternatiewe verklarings te soek. Hy analiseer voorts onder meer die taal in 'n poging die struktuur van die werklikheid te deurgrond, en lê so die eerste fondamente vir moderne wetenskappe soos die biologie, die skeikunde, die natuurkunde en die staatsleer.

Middeleeuse wysbegeerte

Middeleeuse filosofie was sterk betrokke by die aard van God en die toepassing van Aristoteles se logika en denke inklusief tot allerlei aanvullinge hierop op elke gebied van die lewe, iets wat beter bekendstaan as die skolastiek. Vanaf ongeveer 1200 - toe die eerste universiteite in Wes-Europa na vore gekom het - is die filosofie as dissipline aangebied, maar voorheen was daar belangrike tipiese middeleeuse filosowe soos Pierre Abélard.

Die mees gesaghebbende teks waarop die skolastiek gebaseer was, was die Openbaring uit die Bybel. 'n Steeds terugkerend strewe in hierdie tyd was om, so moontlik deur logika alleen, die bestaan van God te bewys. Die bedoeling van hierdie oefening was volgens kenners van die misseleeue soos Étienne Gilson nie soseer om die geloof in God te regverdig nie, aangesien dit na die oordeel van die middeleeuse christendom al vanselfsprekend was, maar om die klassieke filosofie met haar nie-Bybelse, heidense oorsprong binne 'n Christelike konteks te integreer en te laat aanvaar en aldus te verryk.

Een van die eerste pogings was die kosmologiese argument, wat tradisioneel toegeskryf word aan Thomas van Aquino. Die argument verklaar rofweg dat alles wat bestaan het 'n oorsaak. Maar omdat daar in die verlede nie 'n oneindige ketting van oorsake kon wees nie, moes daar 'n onbevraagde 'eerste oorsaak' gewees het. Dit is God. Thomas van Aquino het ook hierdie argument gebruik om die goedheid van God te bewys. Alles het 'n sekere goedheid, en die oorsaak van elke ding is beter as die ding wat veroorsaak word. Daarom is die eerste oorsaak die beste moontlike ding. Soortgelyke argumente is gebruik om God se krag en uniekheid te bewys.

'n Ander belangrike argument vir die bewys van die bestaan van God is die ontologiese argument, aangevoer deur Anselmus van Kantelberg. Trouens, hy sê dat God alle moontlike goeie eienskappe het. Om te bestaan is goed, en so het God dit, en daarom bestaan Hy. Hierdie argument is deur filosowe in verskillende vorme van René Descartes gebruik.

Teenstanders van Gilson sien in die Christelike konteks waarin die Middeleeuse filosofie ingebed is juis 'n ondergang van die klassieke filosofie, aangesien verstandelike denke in werklikheid geheel ondergeskik gemaak word aan teologie.

Die beeld wat Gilson van die Middeleeuse filosofie gee, is in sommige opsigte duidelik onvoldoende. In die Middeleeue self is die term "Christelike filosofie" ten eerste feitlik nooit gebruik nie, behalwe met betrekking tot geestelike handelinge wat in kloosters verrig word. Verder het die filosofie van die tyd in werklikheid tog betrekking op meer as net godsdiens: ook die logika, taalfilosofie en sekere onderwerpe uit die metafisika en etiek kom aan die hand.

Dat daar tydens die Middeleeue sprake was van kruisbestuiwing tussen die Griekse filosofie en Christelike wêreldbeskouing is ook te sien in die Bisantynse filosofie van die 8ste tot die 15de eeu, waar Christelike filosowe en geleerdes ook idees onttrek uit die geskrifte van Plato, Aristoteles en die neoplatoniste.

Renaissance filosofie/Moderne filosofie

Die hoofartikel vir hierdie afdeling is: Renaissance filosofie.

Immanuel Kant

Soos met baie stelsels wat gebruik maak van die opdeling in periodes, is daar in die praktyk verskeie afbakeninge vir die "moderne filosofie". Volgens een oogpunt dateer die 'moderne filosofie' uit die Verligting, die 'Tydperk van die rede'. In hierdie tydperk het die sistematiese filosofie alledaags geword, met Desiderius Erasmus en Niccolò Machiavelli as "moderne filosowe". Nog 'n moontlikheid is om 'n verband te vind met die manier waarop die hele moderne tydperk gedateer is, van die renaissance. Soms word "moderne filosofie" beeinding in 1800, met die opkoms van Hegelianisme en idealisme. 'n Historikus van die filosofie verkies ook soms om in sy oorsig bloot dele van die filosofie volgens eeue te bespreek, wat ook gedeeltelik in hierdie artikel gedoen word. Op hierdie manier word lang gesprekke oor tydperke vermy.

Vanaf die renaissance reageer filosowe teen die skolastieke tradisie uit die middeleeue: Erasmus, Francis Bacon, Niccolò Machiavelli en filosowe wat ook natuurwetenskaplikes was soos Galileo Galilei kon in 'n oorsig voorgesteld word as verteenwoordigers van die opkoms van die rasionalisme (veral verteenwoordigd deur Galileï), die empirisme (veral verteenwoordig deur Bacon) en die humanisme.

Vanaf die eerste helfte van die sewentiende eeu was sprake van 'n duidelike omekeer. In plaas dat mens mekaar op religieuse vlak betwis, word daar nou gesoek na meer verdraagsaamheid en sekerheid en onbetwistbare uitgangspunte. Hierdie tweede periode in die geskiedenis van die moderne filosofie is deur Michel Foucault later in sy doktoraatstesis L'âge classique genoem. Die 17de-eeuse filosofie word verder gedomineer deur die noodsaak om filosofie te organiseer op rasionele, skeptiese, logiese en aksiomatiese gronde, soos in die werk van René Descartes, Blaise Pascal en Thomas Hobbes. Dié tipe filosofie poog andersyds ook religieuse opvattinge te integreer binne 'n filosofiese denkraamwerk. Op die manier wil mens die ongeloof van die ateïsme en andere oortuiginge bestry deur die idee van die stofflike werklikheid te aanvaar, en die dualisme tussen gees en materie te verdedig. As reaksie hierteen, en tegelyk as uitbreiding hiervan, kan mens die monisme van George Berkeley se (idealisme) sien, en die dubbel-aspek teorie van Baruch Spinoza. Tydens hierdie periode word die empirisme deur John Locke, George Berkeley en andere ontwikkel as alternatief vir die skeptisisme. Hierby moet vermeld word dat John Locke, Thomas Hobbes en Edmund Burke gedurende hierdie tyd ook hul eie bekende politieke filosofië ontwikkel.

'n Behandeling van die 18de-eeuse filosofie het dan in die algemeen weer betrekking op die vroeë tydperk, die eerste deel van die Verligting, en rig dit hoofsaaklik op die opkoms van die sistematiese empirisme, volgens Isaac Newton se natuurlike filosofie. So maak enersyds Denis Diderot, Voltaire, Jean-Jacques Rousseau, Charles Montesquieu, Immanuel Kant - wie by name bygedra tot die definitiewe skeiding tussen wetenskap en godsdiens - en andersyds die politieke filosofieë beligaamd deur en beïnvloed deur die Amerikaanse Rewolusie en die Amerikaanse Verligting deel uit van die Verligting. Ander prominente filosowe van hierdie tydperk was David Hume en Adam Smith, wat saam met Francis Hutcheson ook die belangrikste filosowe van die Skotse verligting was, en Thomas Paine en Thomas Jefferson, die belangrikste filosowe van die Amerikaanse Verligting.

In die 19de eeu - die tydperk van die romantiek - was die werk van Hegel toonaangewend. Sy Logika (Wissenschaft der Logik) en Fenomenologie van die Gees (Phenomenologie des Geistes) lewer 'n dialektiese raamwerk vir die filosofie om kennis - by name van die presiese wetenskap - te orden. In hierdie tyd word ook Schopenhauer se ontkenning van die wil 'n begrip. Net soos in die 18de eeu al die geval was, sou dit egter veral die ontwikkelinge in die wetenskap wees wat die bewerings van die filosofiese tradisie sou uitdaag. So was die werk van Charles Darwin gebaseer op die idee van organiese selfregulering wat filosowe soos Adam Smith voorstaan, maar in wese betwis dit die gevestigde filosofiese opvattings. Filosowe soos Auguste Comte en John Stuart Mill kan as die 19de-eeuse voortsitters van die empirisme van Bacon gesien word.

In die 19de eeu het die onenigheid op die teologiese gebied weer na vore gekom, nou in die sin dat die hele christendom en die bestaan van die Christelike God ter sprake gekom het.

Ook in die 19de eeu het die Deense filosoof Søren Kierkegaard aan die filosofie 'n nuwe wending gegee deur minder te fokus op abstrakte begrippe en meer op wat dit beteken om 'n bestaanende persoon te wees. Kierkegaard het ook beweer dat die westerse beskawing baie ver van die "ware" christendom staan. Sy werk voorsien die basis vir baie 20e-eeuse filosofiese strominge, met inbegrip van die eksistensialisme.

Hedendaagse wysbegeerte

Karl Popper

Die 20ste-eeuse filosofie fokus in die eerste plek op die ingrypende veranderinge wat veroorsaak was deur 'n reeks van konflikte in die filosofiese diskoers oor die basis van kennis, en op nuwe sosiale, ekonomiese, wetenskaplike en logiese probleme. Die filosofie van die 20ste eeu is gekenmerk deur 'n reeks pogings tot hervorming van ouer kennisstelsels en die vraag wat dan wel van die ou stelsels behoue kon bly. Sleutelfigure hierin was Ludwig Wittgenstein, Martin Heidegger, Bertrand Russell, Jean-Paul Sartre en Edmund Husserl. Epistemologie, die teorie van die kennis, is 'n sentrale fokus, gesien vanuit die werk van Heidegger, Russell, Karl Popper en Claude Lévi-Strauss. Fenomenologies georiënteerde metafisika verskyn in die eksistensialisme van Sartre, Maurice Merleau-Ponty en Albert Camus, en later die poststrukturalisme van Gilles Deleuze, Jean-François Lyotard, Michel Foucault en Jacques Derrida. Pragmatis Richard Rorty het daarop gewys dat hierdie en ander skole van die 20ste-eeuse filosofie (waaronder ook sy eie skool) op 'n anti-metafisiese manier opposisie gevoer het teen die klassieke dualisme.

In hierdie tydperk het ook die analitiese filosofie ontstaan, wat hom onderskei van die kontinentale filosofie. Die psigoanalitiese werk van Sigmund Freud, Jacques Lacan, Julia Kristeva en ander het ook 'n rol gespeel in kontemporêre kontinentale filosofie.

'n Merkwaardige verskynsel van die tweede helfte van die 20ste eeu was die opkoms van populêre filosowe wat stelsels aangebied het om beter wêreldse probleme te hanteer. Hulle is egter geïsoleer deur die akademiese filosofie. Onder hulle was Ayn Rand, wat kritiek op tradisionele filosofie en sielkunde gehad het en verkies het om op onortodokse metodes staat te maak. Aan die ander kant was daar filosowe wat die ou tradisies van die filosofie probeer herondersoek en herleef het. Binne hierdie tradisie was daar byvoorbeeld Hans-Georg Gadamer en Alasdair MacIntyre, hoewel hulle op verskillende maniere die tradisie van Aristotelianisme wou laat herleef.

Uit die filosofie van die 21ste eeu kan mens nie kort na die millennium 'n duidelike beeld vorm nie. Wat reeds gesê kan word (na 'n dekade) is dat in hierdie kort tydperk die vooraanstaande 20ste-eeuse filosowe wat nog lewendig is, voortgaan om hul stempel op die filosofie te druk. Hulle is mense soos Noam Chomsky, Saul Kripke en Jürgen Habermas, wie se werk as professore en mediafigure hulle in staat gestel het om voort te gaan om 'n leidende rol op die gebied van filosofie te speel. Die 21ste eeuse filosofie bring baie temas voort uit die filosofiese debat van die 20ste eeu, waarin deelnemers uit sowel die kontinentale as die analitiese filosofie betrokke is by die bespreking. Daar is egter 'n verskeidenheid nuwe onderwerpe na die oppervlak gekom. Opvallend is die nuwe lewendige debat oor etiek in die moderne filosofiese bespreking. Byvoorbeeld, die invloed en gevolge van die nuwe media, veral die manier om inligting via die internet uit te ruil, is in die filosofie se belang. In die algemeen is daar 'n opvallende toename in die belangstelling wat deur die filosofie vir tegnologie en wetenskap getoon word.

Oosterse filosofie

In die Weste verwys die term Oosterse filosofie breedweg na die verskillende filosofieë van die Ooste, veral uit Asië, insluitend China, Indië, Japan en Persië. Dit moet in ag geneem word dat hierdie term die feit ignoreer dat hierdie lande nie deel van 'n enkele kultuur is nie.

Antieke Oosterse-filosofie ontwikkel hoofsaaklik in Indië en China. Hindoe-filosofie begin met die Upanishads, wat rondom die middel van die eerste millennium v.C. gedateer kan word. Die oudste, soos die Brhadaranyaka en Chandogya Upanishads, dateer tot ongeveer die agtste eeu vC. Daardie filosofiese struktuur van die Indiese godsdienste, naamlik die Hindoeïsme, die Jainisme en die Boeddhisme is op daardie grondslag gebou, wat gelê is deur hierdie Upanishads. Hindoe-filosofie word later gevolg deur Boeddhistiese filosofieë en die Jain-filosofie. Konfusianisme kan beskou word as die oudste filosofiese skool in China. Konfusianisme in China het ongeveer dieselfde tyd ontwikkel as wat Boeddhisme en Jainisme in Indië ontwikkel het. 'n Ander filosofiese skool, Taoïsme, het ongeveer 200 vC in China ontstaan.

Babiloniese filosofie

Die oorsprong van die Babiloniese filosofie kan teruggevoer word na antieke Mesopotamiese wysheidsliteratuur met tekste oor etiek in die vorm van dialektiek, dialoë, epiese poësie, volksstories, liedjies, tekste, prosa en spreuke. Hierdie verskillende vorme van literatuur is eers deur die Babiloniërs geklassifiseer, en hulle het rasionele en empiriese aard van redenasie ontwikkel.

Dit is moontlik dat die Babiloniese filosofie 'n invloed op die Griekse filosofie gehad het, veral op die Hellenistiese filosofie. Thales van Milete is ook bekend dat hy filosofie in Mesopotamië bestudeer het.

Indiese filosofie

Die Indiese filosofie het ongeveer 1000 vC. begin met 'n ernstige uitbreiding en het beide ortodokse (ástika) stelsels soos Nyaya, Vaiśeṣika, Samkhya, Joga, pûrva-mîmâmsâ en Vedantas-skole ingesluit, sowel as onortodokse (nástika) stelsels soos Boeddhisme en Jainisme.

Indiërs van die klassieke tydperk was óf Hindoes, Boeddhiste of Jainiste. Benewens hierdie drie godsdiensgeoriënteerde skole was daar in die klassieke tydperk 'n meer sekulêre skool ("Lokāyata") , met meer materialistiese en hedonistiese leerstellings. Die einde van die klassieke tydperk in die Indiese filosofie het saamgeval met die aankoms van Moslems uit Turkye en Persië aan die einde van die eerste millennium. Die Indiese Moslems het gedurende die Middeleeuse tydperk bygedra tot die diversiteit van die Indiese filosofie.

Persiese filosofie

Raphael (tweede van regs), Ptolemaeus en Zoroaster (links) in 'n detail van Die Skool van Athene, 'n fresco deur Raphael.

Die geskiedenis van die Iraanse of Persiese filosofie gaan terug na die antieke Indo-Iraanse filosofiese tradisies en gedagtes wat sterk beïnvloed is deur Zoroaster se leerstellings. Volgens die Oxford Dictionary of Philosophy begin die wetenskap van die filosofie met die Indo-Iraniërs vanaf 1500 voor Christus, en hierdie bron stel eweneens dat Zarathustra se filosofie via die Judaïsme sy invloed op die Westerse tradisie (op die Middeplatonisme) uitgeoefen het. Dwarsdeur die Iraanse geskiedenis ontstaan as gevolg van merkwaardige politieke en sosiale veranderinge, soos die Arabiese en die Mongoolse invalle van Persië, 'n wye spektrum van skole met 'n verskeidenheid aan visies op filosofiese vrae. Daaronder val beide die ou Iraanse, hoofsaaklik Zoroastriese tradisies as skole uit die pre-Islamitiese era, soos Manigeërs en mazdakisme, en verskeie post-Islamitiese skole. Na die Arabiese inval van Persië ontwikkel die Iraanse filosofie deur middel van verskeie interaksies met antieke Iraanse filosofie, Griekse filosofie en Islamitiese filosofie. Illuminisme en die skool van transendentale teosofie word beskou as twee van die belangrikste filosofiese tradisies van daardie tyd in Persië.

Chinese filosofie

Die mens en die samelewing staan sentraal in die Chinese filosofie, dit is dus essensieel humanisties van aard. Deur die eeue heen het Chinese filosowe hulle bemoei met etiese en politieke kwessies wat metafisiese spekulasies byna oorskadu. Die drie invloedrykste filosofiese tradisies in China is die konfusianisme, die boeddhisme - meer in die besonder die Zen - en die taoïsme.

Boeddhistiese filosofie

Boeddhistiese filosofie is die uitwerk en verduideliking van die oorlewende leerstellings van die Boeddha soos gevind in die Tripitaka en die Agama. Die belangrikste konsep wat behandel moet word is dharma, oor die oorsaak van lyding in hierdie wêreld, en wat gedoen moet word, is om 'n einde te maak aan dit. Tussenin is die term waardeur Gautama Boeddha die karakter van die Edel Agtvoudige Pad beskryf wat tot verligting lei.

As gevolg van die verskillende benadering tot ontologiese en metafisiese kwessies in die studie van antieke Boeddhistiese tekste, het verskillende skole ontstaan, soos dié van die Mahayana-tradisie.

Japannese filosofie

Japannese filosofie is histories 'n samesmelting van Japanese (Shinto, Zen en Boeddhisme) en vreemde elemente, soos dié van die Westerse filosofiese tradisie.

Voor die Meiji-regering (vanaf 1868) het een van die twee belangrikste Japannese filosofie-skole, wat godsdienstig en ietwat metafisies van aard was, uit die Boeddhisme ontstaan. Die tweede skool het ontstaan uit die Konfusianisme en was in wese 'n stelsel van morele filosofie.

Abrahamiese filosofie

Abrahamiese filosofie sluit in 'n reeks filosofiese skole wat uit die studie en kommentaar van die gemeenskaplike antieke Semitiese tradisie ontstaan het, deur sy ondersteuners teruggevoer na die patriarg Abraham wie se lewe in die Hebreeuse Bybel / Ou Testament as 'n profeet in die Koran vertel word, en wie word ook 'n profeet genoem in Genesis 20: 7.

Die standaardtekste vir al hierdie latere tradisies kom uit die Hebreeuse Bybel - ongeveer die eerste vyf boeke van die Ou Testament wat begin met die boek Genesis tot en met Deuteronomium. Daar moet egter op gelet word dat elk van hierdie boeke wesenlik verskillende tekste by die kanon voeg, en die onderskeie filosofiese ontwikkelings verskil grootliks.

Joodse filosofie

Joodse filosofie is filosofiese ondersoek van tekste, tradisies en ervarings van die Joodse volk. Soos met ander filosofie, kan dit 'n verskeidenheid onderwerpe hanteer, soos kosmologiese spekulasie, etiek en politieke debat. Wat dit as 'Joods' onderskei, is die vertroue wat die praktisyns van hierdie filosofie het in die antieke tekste van die Joodse tradisie soos Genesis en die Pentateug, wat hulle insigte, idees en waardes bied. So was die boeke Job and Prediker die gunstelingwerke van die Middeleeuse filosowe, wat hulle as basis vir filosofiese besprekings gebruik het. Die eerste Joodse filosoof om Griekse filosofiese idees op Joodse leerstellings toe te pas, was Philo van Alexandrië (1ste eeu). Ander belangrike Joodse filosowe was Saadia Gaon, Moses Maimonides en Baruch Spinoza.

Christelike filosofie

Christelike filosofie het ontstaan gedurende die Middeleeue, toe Middeleeuse teoloë probeer het om te wys dat die Griekse filosofie en die Christelike geloof eintlik twee verenigbare metodes was om die goddelike waarheid te ontdek. Aristoteles se metafisiese spekulasies uit die 4de eeu vC lê aan die basis van hierdie filosofie. Hy het 'n tradisie begin wat later bekend geword het as natuurlike teologie - die poging om die bestaan van God op rasionele gronde en op grond van karaktereienskappe van die natuurlike wêreld te bewys.

Islamitiese filosofie

Arabiese (Islamitiese) filosofie soos beskryf deur Henry Corbin is 'n filosofie waarvan die ontwikkeling en modaliteite in wese verband hou met die godsdienstige en geestelike realiteit van Islam. Dit verteenwoordig 'n styl van filosofie wat binne die raamwerk van die Islamitiese kultuur funksioneer. Dit impliseer nie dat dit noodwendig oor godsdienstige kwessies is nie, of selfs dat dit uitsluitlik deur Moslems geproduseer word nie.

Godsdienstige wortels

Teoretiese vrae word gestel van die begin van Islam, vrae wat in sekere mate beantwoord kon word aan die hand van Islamitiese tekste soos die Koran, die gebruike van die gemeenskap en die tradisionele verklarings van die profeet Mohammed en sy metgeselle. Trouens, rasionele beredenering oor die Islamitiese leerstellings het met die Koran self begin, en dus is ook uitdrukkings van Mohammed en veral die preke van Ali bestudeer. Dit ten spyte van die feit dat hul styl en benadering anders was as dié van Islamitiese teoloë.

Die besprekings van sommige teologiese probleme wat steeds vir Moslems van toepassing was, soos die kwessie van voorspelling, vrye wil en goddelike geregtigheid het reeds in die tweede eeu van die Islam (die 8ste eeu) begin. Miskien was die eerste formele sentrum van hierdie besprekings die groep rondom Hasan al-Basri (ongeveer 728-29 oorlede). Verskeie ander teologiese skole het ontstaan in die tydperk vanaf die 8ste tot die 10de eeu. Mu'tazil-teologie het ontstaan in die 8ste eeu in Basra (Irak) deur Wasil ibn Ata (oorlede in 748).

Oordrag van Griekse filosofie

Die vroeë veroweringe van die Moslems het hulle in kontak gebring met die westelike sentra van beskawing wat sterk beïnvloed is deur die Christendom en die Griekse kultuur. Baie heersers wou Griekse kennis, beide teoreties en prakties, verstaan en gebruik. 'n Groot vertaalprojek het begin, met amptelike ondersteuning vir die assimilasie van die Griekse kultuur. Dit het 'n sterk invloed op alle elemente van die Islamitiese filosofie gehad. Neoplatonisme het die heersende ingesteldheid geword, en die kurrikulum van die Griekse filosofie is nou gevolg. Op hierdie manier het die Islamitiese vertalers die tekste van die Griekse filosowe bewaar.

Tydperke

Henry Corbin het die geskiedenis van die Islamitiese filosofie in vier tydperke verdeel.

Vroeë Islamitiese filosofie

Avicenna

Die eerste tydperk van die Islamitiese filosofie val saam met die Islamitiese Goue Tydperk. Gedurende hierdie tyd is suiwer filosofiese denke identies aan Aristotelianisme, wat van bronne afkomstig is van neoplatonisme ontleen word. Dit word egter ook beïnvloed deur Islamitiese denke en Islamitiese kultuur. Die 20ste eeuse Duitse geleerde van die Iranese oorsprong Abdoldjavad Falaturi het in sy navorsing getoon hoe diverse Hellenistiese filosofie ontwikkel het binne die raamwerk van die Islamitiese kultuur. Aan die ander kant het Corbin gewys hoe die mistieke aspek van Islam, veral Shia, ook die filosofie beïnvloed het. Die tydperk van die vroeë Islamitiese filosofie begin met Al-Kindi en eindig met Averroes (oorlede in 1198). Aan die ander kant het daar ook belangrike teologiese debatte tussen Islamitiese teoloë plaasgevind. Hierdie besprekings het ook bygedra tot die opkoms van rasionele gesprekke oor godsdiens, veral oor die Islam.

Avicenna is een van die mees prominente figure uit hierdie tydperk. Hy is 'n denker wat probeer om die koers van die Islamitiese filosofie in nuwe rigtings te stuur. Avicenna se metafisiese stelsel steun weliswaar op die konseptuele boustene uit veral die aristotelisme en die neoplatonisme, maar die uiteindelike struktuur is meer as die som van die dele. In die Islamitiese Goue Eeu het die leer van Avicenna as gevolg van die geslaagde versoening tussen aristotelisme en neoplatonisme saam met die Islamitiese teologie uiteindelik die grootste skool van die vroeë 12de-eeuse Islamitiese filosofie. Avicenna het gegroei tot die sentrale gesag van die filosofie van die tyd. Alhoewel hierdie skool sterk gekritiseer is deur Islamitiese teoloë soos Al-Ghazali, filosowe soos Averroes, en soefies, versprei Avicenna se geskrifte wyd en bly hulle tot vandag die basis van die filosofiese onderwys in die Islamitiese wêreld. Veral in die oostelike Islamitiese lande het die filosofie vanaf Averroes beweeg in die rigtings deur Avicenna aangedui, dit wil sê na die ondersoek van sowel teoretiese as praktiese wetenskap.

Mistieke filosofie

Na die dood van Averroes het die Islamitiese filosofie in die peripatetiese styl uit die mode in die Arabiese deel van die Islamitiese wêreld geword. Dit bly so tot die negentiende eeu. Mistiese filosofie, aan die ander kant, het voortgegaan om te floreer, hoewel geen denkers die kreatiwiteit van Ibn Arabi en Ibn Sab'in kon ewenaar nie. In die Persies-sprekende gedeelte het die Islamitiese filosofie voortgegaan om 'n kurrikulum te volg wat gefokus is op verligting, wat deur Suhrawardi ingestel is.

Transendente Theosofie

Die derde tydperk, volgens Corbin, begin in die sesde eeu na die ontstaan van die Safawiden-dynastie in Persië. Die mees prominente figuur van hierdie tydperk is Mulla Sadra, wat transendente theosofie ingevoer as 'n kritieke filosofie wat die peripatetiese -, verligtings- en gnostiese filosofie saamgevoeg, tesame met die teologie van Ash'ari. Die bron daarvan was in die Islamitiese openbaring en die mistieke ervaring van die werklikheid. Hierdie filosofie word die dominante vorm van filosofie in Iran vanaf die 19de eeu. Shah Wali Allah versprei die Soehrawardi skool van denke uit oor die Indiese subkontinent.

Moderne tyd

Nuwe tendense het gedurende die 19de en 20ste eeu as gevolg op die uitdaging wat die Westerse filosofie en moderniteit aan die tradisionele Islamitiese filosofie gestel het. Aan die een kant was 'n aantal geleerdes soos Jamal-ad-Din Asadabadi en Mohammed Abduh op soek na rasionele beginsels wat sou lei tot 'n vorm van denke wat beide duidelik islamities en passend was vir die lewe in die moderne verwetenskaplike samelewings. Hierdie debat duur voort tot vandag. Mohammed Iqbal is een van die vooraanstaande figure van hierdie groep wat 'n nogal eklektiese mengsel van Islamitiese en Europese filosofie voorstaan. Aan die ander kant keer 'n aantal denkers die fenomeen van die moderniteit af deur die ontwikkeling van 'n Islamitiese fundamentalisme. Dit het die vorige vyandigheid teenoor filosofie voorgestaan deur te pleit vir 'n terugkeer na die oorspronklike beginsels van die Islam en die afwys van die moderniteit van die "westerse imperialistiese indringers".

In Iran is die invloed van die mistieke filosowe opvallend. Veral Mulla Sadra is gevierd, en filosowe wat lojaler is aan die tradisionele Islamitiese filosofie het gepoog om hierdie skool aan die lewe te hou en as instrument te gebruik in die omgang met die modernisme. Allameh Tabatabaei is die mees prominente figuur van hierdie groep. Seyyed Hossein Nasr, veral bekend deur sy studies in die gebied van vergelykende godsdiensondersoek, probeer die tradisionele Islamitiese filosofie in te voer en hy behandel ook die Islamitiese antwoord op die uitdagings van die moderne wêreld. Ten slotte is daar baie denkers wat hulself aangepas het en nie-Islamitiese filosofiese idees as deel van die normale filosofiese proses aanwend, soos die ondersoek van die eksistensialisme en die hegelianisme. Moderne Islamitiese filosofie lewer dus 'n baie uiteenlopende prentjie op en toon 'n wye verskeidenheid tegnieke en benaderings tot filosofie.

Joodse en Islamitiese filosofie

Joodse en Islamitiese filosofie beïnvloed mekaar wedersyds, veral in die tydperk van 800 tot 1400. Een van die belangrikste vroeë Joodse filosowe beïnvloed deur die Islamitiese filosofie is Saadia Gaon (892-942). Sy belangrikste werk is Emunoth ve-Deoth (Boek van oortuigings en menings). In hierdie werk behandel Saadia kwessies wat Moslem teoloë diep interesseer, soos die skepping van materie, die eenheid van God, die goddelike eienskappe, die siel, ens. In die elfde eeu oefen die werk van die peripatetici Al-Farabi en Ibn Sina (Avicenna ) saam met getransformeerde Kalam gebaseer op neo-platoniese teorieë, 'n aansienlike invloed uit op Joodse denkers van daardie tydperk. In die 12de eeu is die Kalam se oorheersing aan die Arabiese kant uitgedaag deur Al-Ghazali en aan die Joodse kant deur Juda Halevi. Hul klem op suiwer filosofie het die weg gebaan vir die twee grootste name van die Arabiese peripatiese skool: Ibn Baja (Avempace) en Ibn Roshd (Averroes).

Afrika filosofie

Die naam verwys nie na 'n bepaalde filosofie, filosofiese stelsel, metode of tradisie nie. Afrika filosofie is 'n sambreelterm waaronder verskillende filosofiese aktiwiteite en vorme van reflektiewe, kritiese denke van individue en volke van Afrika-afkoms georganiseer word. Afrika-filosofie is op verskillende maniere deur verskillende filosowe gebruik. Alhoewel die Afrika filosowe op baie verskillende gebiede beweeg het, soos metafisika, epistemologie, morele filosofie en politieke filosofie, word 'n groot deel van die literatuur besig gehou met 'n debat oor die aard van die Afrika filosofie self.

Bron

• Hierdie artikel is vertaal uit die Nederlandse Wikipedia

Sien ook

• Lys van filosowe