Gaan na inhoud

Maleise Argipel

Koördinate: 2°56′S 107°55′O / 2.933°S 107.917°O / -2.933; 107.917
in Wikipedia, die vrye ensiklopedie
(Aangestuur vanaf Maleise argipel)
Maleise argipel
Inheemse naam: Kepulauan Melayu
Kapuluang Malay
Kaart van die Maleise argipel
Kaart van die Maleise argipel
Geografie
Ligging Suidoos-Asië, Oseanië
Koördinate 2°56′S 107°55′O / 2.933°S 107.917°O / -2.933; 107.917

Totale eilande 25 000–30 000
Hoofeilande Borneo, Java, Luzon, Mindanao, Molukke, Nieu-Guinee, Soelawesi, Soematra
Oppervlakte 2 733 476 vk km
Hoogste punt Poensjak Djaia 4 884 m
Administrasie
Vlag van Broenei Broenei

Hoofstad Bandar Seri Begawan
Grootste stad Bandar Seri Begawan (50 000)

Vlag van Filippyne Filippyne
Hoofstad Manila
Grootste stad Quezon Stad (2 936 116)

Vlag van Indonesië Indonesië
Hoofstad Djakarta
grootste stad Djakarta (9 607 787)

Vlag van Maleisië Maleisië
Hoofstad Kuala Lumpur
grootste stad Kuala Lumpur (1 768 000)

Vlag van Oos-Timor Oos-Timor
Hoofstad Dili
grootste stad Dili (222 323)

Vlag van Singapoer Singapoer
Hoofstad Singapoer
grootste stad Singapoer (5 607 300)

Demografie
Bevolking 390 515 497

Bevolkingsgroepe Hakka, Han-Chinese, Javane, Maleiers, Soendanese, Tamils
grootste argipel ter wêreld

Die Maleise argipel (Indonesies en Maleis: Kepulauan Melayu, Tagalog: Kapuluang Malay) is 'n groot argipel in Suidoos-Asië tussen die Indiese in die suidweste en die Stille Oseane in die noordooste wat vanaf die Maleise Skiereiland in die noordweste tot die kontinent Australië in die suidooste langs die ewenaar streek. Dit word as die grootste argipel ter wêreld beskou en is met 'n bevolking van sowat 390 miljoen ook die mees bevolkte argipel. Nieu-Guinee word soms ook by die Maleise argipel ingesluit, hoewel dit op die vastelandsplat van die kontinent Australië geleë is. Nieu-Guinee word algemeen as deel van Oseanië en Melanesië beskou, wat van Indonesië 'n transkontinentale land maak. Saam met Australië, Nieu-Seeland, Melanesië en Nieu-Guinee is die Maleise argipel vroeër onder die benaming Australasië saamgesluit. In die grootste deel van die argipel word die Maleis-Polinesiese tale gepraat en met die uitsondering van Oos-Timor is al die lande lede van die ASEAN.

Geografiese kaart van die Maleise argipel, bestaande uit die Groot Soenda-eilande (rooi), Klein-Soenda-eilande (groen), Molukke (blou) en Filippyne (magenta)
Politieke kaart van die Maleise argipel, met Indonesië (rooi), Filippyne (blou), Broenei (geel), Maleisië (oranje), Oos-Timor (groen) en Papoea-Nieu-Guinee (pers; meestal nie ingesluit nie)
Vroeë 19de-eeuse Nederlandstalige kaart van die Maleise argipel

Die Maleise argipel vorm saam met Australië die grens tussen die Indiese en die Stille Oseaan. As gevolg van sy ligging langs die ewenaar beskik die Maleise argipel oor 'n tropiese klimaat, met die weste wat reënryk is en die heelwat droër ooste. Die dierewêreld in die westelike deel is verwant aan dié van Suidoos-Asië met soorte soos tiere, bere en ape. Oos van Wallacea kom Australiese soorte meer voor, terwyl ape byna nie meer voorkom nie.

Die Maleise argipel word begrens deur die oop Indiese Oseaan in die suide en weste, die Suid-Chinese See in die noordweste, die Filippynse See in die noordooste, die Molukke- en Bandaseë in die ooste asook die Arafura- en die Timorseë in die suidooste. Belangrike seë binne die argipel sluit in die Java-, Bali-, Flores- en Savuseë in die suide asook die Sulu- en Celebesseë in die noorde.

Die grootste deel van die Maleise argipel word deur die eilandnasies Indonesië en Filippyne beslaan. Die grootste deel van Borneo se kus langs die Suid-Chinese See vorm die oostelike deel van Maleisië met die klein eksklawe Broenei tussenin, terwyl die oorblywende deel van dié eiland tot Indonesië behoort en Kalimantan genoem word. Aan die suidoostelike einde van die Straat van Malakka is die stadstaat Singapoer geleë. Die oostelike deel van die klein eiland Timor word deur Oos-Timor beslaan, terwyl die westelike deel tot die Indonesiese provinsie Oos-Nusa Tenggara behoort.

Op die eilande van die Maleise argipel word veral Maleis-Polinesiese tale gepraat, maar in die ooste ook Papoeastale. Die belangrikste godsdienste is Christendom en Islam, maar daar is ook minderhede Hindoes en Boeddhiste. Broenei, Indonesië en Maleisië is hoofsaaklik Islamitiese lande, terwyl Filippyne en Oos-Timor die enigste Asiatiese lande met 'n Rooms-Katolieke bevolkingsmeerderheid is; Singapoer beskik oor 'n gemengde bevolking.

Die Maleise argipel was oor eeue heen onder gesag van Europese magte. Indonesië was as Nederlands-Indië 'n Nederlandse kolonie, Broenei, Maleisië en Singapoer was dele van die Britse Ryk, Filippyne was eers 'n Spaanse en later 'n Amerikaanse kolonie en Oos-Timor het tot die Portugese Ryk behoort. Die hele Maleise argipel is tydens die Tweede Wêreldoorlog deur die Japannese Keiserryk beset en na hul herverowering het hulle begin onafhanklik word. Oos-Timor is die jongste land in die streek en het in 2002 van Indonesië onafhanklik geword, nadat dit in 1976 deur Indonesië binnegeval en beset is.

Die Maleise argipel is van die aktiefste vulkaniese gebiede ter wêreld; die suidelike ketting van vulkane behoort tot die Ring van Vuur wat die Stille Oseaan van Nieu-Seeland tot Chili omsirkel. Van die belangrikste uitbarstings sluit in Tambora in April 1815 en Krakatoa in 1883.

Etimologie

[wysig | wysig bron]
Die "Indies" van die wêreld:

   Oos-Indië (Maleise argipel en Indo-China)

   Indië (Indiese subkontinent en Mianmar)

   Wes-Nieu-Guinee

   Wes-Indië

   Lande wat soms as deel van Wes-Indië beskou word

Die term Maleise argipel is afgelei van die Europese konsep van 'n "Maleise ras" (die Austronesiese volke),[1] 'n rassistiese konsep voorgestel deur Europese verkenners gebaseer op hul waarnemings van die Maleise ryk Srivijaya met sy kerngebied op die eiland Soematra.[2] Die Maleise argipel sluit egter nie alle eilande wat deur die "Maleise ras" bevolk word, soos Madagaskar en Taiwan in nie, en sluit soms eerder eilande in wat deur Melanesiërs bevolk word, soos die Molukke en Nieu-Guinee.

Die 19de eeuse naturalis Alfred Wallace het die term "Malay Archipelago" gebruik as titel vir sy invloedryke boek, waarin hy sy studies in die streek beskryf. Wallace het na die gebied ook as "Indiese argipel" en "Indo-Australiese argipel" verwys.[3][4] Hy het weens fisiografiese ooreenkomste die Salomonseilande en die Maleise Skiereiland by die gebied ingesluit.[1] Volgens Wallace is daar kulturele en geografiese argumente teen 'n insluiting van Papoea-Nieu-Guinee: Dit is in kulturele opsig baie anders as die ander lande van die streek en is geologies geen deel van die kontinent Asië nie, maar die eilande van die Soenda-rak wel.[5]

Die argipel is vanaf die laat 16de eeu en regdeur die Europese koloniale tydperk "Oos-Indië" genoem. Die eilande word soms nog só genoem, maar ruimer betekenisse van "Oos-Indië" het al Indo-China en die Indiese subkontinent ingesluit. Die gebied word in Indonesies Nusantara ("buitenste eilande") genoem.[6][7] Die gebied word ook "Indonesiese argipel" genoem.[8][9] Die term "Maritieme Suidoos-Asië" is grootliks sinoniem en sluit beide die eilande van Suidoos-Asië en nabye soortgelyke samelewings soos dié van die Maleise skiereiland in.[10]

Geografie

[wysig | wysig bron]

Die argipel bestaan uit die volgende eilandgroepe:

Filippyne onder andere Luzon, Mindanao en die Visayas
Molukke tussen Soelawesi en Nieu-Guinee
Soenda-eilande Die Soenda-eilande word verder verdeel in die Groot Soenda-eilande (Borneo, Java, Soelawesi en Soematra) en die Klein-Soenda-eilande (Bali, Flores, Lombok, Soemba, Soembawa en Timor).

Lande

[wysig | wysig bron]

Biogeografie

[wysig | wysig bron]
Wallacea is die groep eilande in die rooi gebied, die Weberlyn is in blou

In die WWF-indeling maak die Groot Soenda-eilande en die Filippyne deel uit van die Indo-Maleise ekosone. Nieu-Guinea is deel van die Austral-Asiatiese gebied. Die oorgangsone wat Soelawesi, die Klein-Soenda-eilande en die Molukke bevat word Wallacea genoem. Die flora en fauna op hierdie eilande bevat sowel Australiese asook Asiatiese elemente. Die WWF sluit dit by die Austral-Asiatiese gebied in, maar daar is ook ander indelings.

Verwysings

[wysig | wysig bron]
  1. 1,0 1,1 (en) Wallace, Alfred Russel (1869). The Malay Archipelago. Londen: Macmillan and Co. p. 1.
  2. (en) Reid, Anthony (2001). "Understanding Melayu (Malay) as a Source of Diverse Modern Identities. Origins of Malayness". Cambridge University Press. Besoek op 2 Maart 2009.
  3. (en) Wallace, Alfred Russel (1863). "On the Physical Geography of the Malay Archipelago". Geargiveer vanaf die oorspronklike op 17 Januarie 2010. Besoek op 30 November 2009.
  4. (en) Wallace, Alfred Russel (1869). The Malay Archipelago. Londen: Macmillan and Co. p. 2.
  5. (en) Wallace, Alfred Russel (1869). "40: The Races of Man in the Malay Archipelago". The Malay Archipelago. Geargiveer vanaf die oorspronklike op 16 Oktober 2012. Besoek op 26 Augustus 2009. {{cite book}}: |website= ignored (hulp)
  6. (en) Echols, John M.; Shadily, Hassan (1989). Kamus Indonesia Inggris (An Indonesian-English Dictionary) (1ste uitg.). Djakarta: Gramedia. ISBN 979-403-756-7.
  7. (en) Moores, Eldridge M.; Fairbridge, Rhodes Whitmore (1997). Encyclopedia of European and Asian regional geology. Springer. p. 377. ISBN 0-412-74040-0. Besoek op 30 November 2009.
  8. (en) Friedhelm Göltenboth (2006). Ecology of insular Southeast Asia: the Indonesian Archipelago. Elsevier. ISBN 978-0-444-52739-4.
  9. (en) Modern Quaternary Research in Southeast Asia, Volume 1
  10. (en) Shaffer, Lynda (1996). Maritime Southeast Asia to 1500. M.E. Sharpe. p. xi. ISBN 1-56324-144-7.

Eksterne skakels

[wysig | wysig bron]