Atlantiese Oseaan: Verskil tussen weergawes

Wysig skakels
in Wikipedia, die vrye ensiklopedie
Blaai deur geskiedenis
← Ouer wysigingNuwer wysiging →
Content deleted Content added
VisueelWikiteks
k →‎Eksterne skakels: Link FA is now handled by Wikidata, removed: {{Link FA|ml}} (2) using AWB (10861)
+ Aangrensende lande en gebiede
Lyn 1: Lyn 1:
[[Lêer:Atlantiese Oseaan.png|regs|Die Atlantiese Oseaan]]
[[Lêer:Atlantiese Oseaan.png|duimnael|Die Atlantiese Oseaan]]
{{Vyf Oseane}}
{{Vyf Oseane}}
Die '''Atlantiese Oseaan''' is die [[aarde]] se tweede grootste [[oseaan]]. Dit beslaan ongeveer een vyfde van die aarde se oppervlakte. Die oseaan se naam, van [[Griekse mitologie]] verleen, beteken "See van [[Atlas (mitologie)|Atlas]]".
Die '''Atlantiese Oseaan''' is die [[aarde]] se tweede grootste [[oseaan]]. Dit beslaan ongeveer een vyfde van die aarde se oppervlakte. Die oseaan se naam, van [[Griekse mitologie]] verleen, beteken "See van [[Atlas (mitologie)|Atlas]]".
Lyn 5: Lyn 5:
Die oseaan beslaan 'n verlengde, S-vormige kom wat in 'n noord-suid-rigting strek en is verdeel in die Noord-Atlantiese en Suid-Atlantiese oseane deur ewenaar-teëstrome by omtrent 8° Noord breedteligging. Dit word aan die weste afgesper deur [[Noord-Amerika|Noord]]- en [[Suid-Amerika]] en [[Europa]] en [[Afrika]] aan die ooste. Verder word die Atlantiese Oseaan aan die [[Stille Oseaan]] verbind deur die [[Arktiese Oseaan]] aan die noorde en die Drake-deurgang, wat tussen [[Antarktika]] en Kaap Hoorn lê, aan die suide. 'n Mensgemaakte verbinding na die Stille Oseaan word deur die [[Panamakanaal]] verskaf. Aan die ooste word die skeidslyn tussen die Atlantiese en [[Indiese Oseaan]] getrek op die 20° Oos lengtelyn. Die skeiding tussen die Atlantiese en Arktiese Oseaan word deur 'n lyn vanaf [[Groenland]] tot die suidelike [[Svalbard]] tot die noordelike [[Noorweë]] gevorm.
Die oseaan beslaan 'n verlengde, S-vormige kom wat in 'n noord-suid-rigting strek en is verdeel in die Noord-Atlantiese en Suid-Atlantiese oseane deur ewenaar-teëstrome by omtrent 8° Noord breedteligging. Dit word aan die weste afgesper deur [[Noord-Amerika|Noord]]- en [[Suid-Amerika]] en [[Europa]] en [[Afrika]] aan die ooste. Verder word die Atlantiese Oseaan aan die [[Stille Oseaan]] verbind deur die [[Arktiese Oseaan]] aan die noorde en die Drake-deurgang, wat tussen [[Antarktika]] en Kaap Hoorn lê, aan die suide. 'n Mensgemaakte verbinding na die Stille Oseaan word deur die [[Panamakanaal]] verskaf. Aan die ooste word die skeidslyn tussen die Atlantiese en [[Indiese Oseaan]] getrek op die 20° Oos lengtelyn. Die skeiding tussen die Atlantiese en Arktiese Oseaan word deur 'n lyn vanaf [[Groenland]] tot die suidelike [[Svalbard]] tot die noordelike [[Noorweë]] gevorm.


Die Atlantiese Oseaan beslaan sowat 20% van die aarde se oppervlak en is die tweede grootste oseaan ter wêreld (naas die [[Stille Oseaan]]). Met die aanliggende seë beslaan dit 'n oppervlakte van sowat 106 450 000 [[vierkante kilometer|km²]]; sonder hulle het dit 'n oppervlakte van 82 362 000 km². Die landoppervlakte wat in die Atlantiese Oseaan dreineer is vier keer dié van die Stille of Indiese oseane. Die volume van die Atlantiese Oseaan met die aanliggende seë is 354 700 000 km³ en 323 600 000 km³ sonder hulle.
Die Atlantiese Oseaan beslaan sowat 20% van die aarde se oppervlak en is die tweede grootste oseaan ter wêreld (naas die [[Stille Oseaan]]). Met die aanliggende seë beslaan dit 'n oppervlakte van sowat 106 450 000 [[vierkante kilometer|km²]] sonder hulle het dit 'n oppervlakte van 82 362 000 km². Die landoppervlakte wat in die Atlantiese Oseaan dreineer is vier keer dié van die Stille of Indiese oseane. Die volume van die Atlantiese Oseaan met die aanliggende seë is 354 700 000 km³ en 323 600 000 km³ sonder hulle.


Die gemiddelde diepte van die oseaan, tesame met die aanliggende seë, is 3332 [[meter|m]]; sonder hulle is dit 3926 m . Die grootste diepte, 8 605 m (28 232 voet), is in die Puerto Rico-trog. Die wydte van die oseaan wissel van 2 848 [[kilometer|km]] tussen [[Brasilië]] en [[Liberië]], tot omtrent 4 830 km tussen die [[Verenigde State]] en Noord-[[Afrika]].
Die gemiddelde diepte van die oseaan, tesame met die aanliggende seë, is 3332 [[meter|m]] sonder hulle is dit 3926 m. Die grootste diepte, 8 605 m (28 232 voet), is in die Puerto Rico-trog. Die wydte van die oseaan wissel van 2 848 [[kilometer|km]] tussen [[Brasilië]] en [[Liberië]], tot omtrent 4 830 km tussen die [[Verenigde State]] en [[Noord-Afrika]].


Die oseaan het onreëlmatige kuslyne wat deur baie baaie, golwe en seë ingekeep word. Hulle sluit die [[Karibbiese See]], die [[Golf van Mexiko]], die Golf van Sint-Lourens, die [[Middellandse See]], die [[Swart See]], die [[Noordsee]], die [[Oossee]] en die Noorweë-Groenland See in. Eilande in die oseaan sluit in [[Svalbard]], [[Groenland]], [[Ysland]], Rockall, [[Groot-Brittanje]], [[Ierland]], Fernando de Noronha, die [[Asore]], die Madeira-eilande, die [[Kanariese Eilande]], die [[Kaap Verde|Kaap-Verdiese Eilande]], [[Bermuda]], die [[Wes-Indies]], [[Ascension-eiland]], [[Sint Helena]], [[Tristan da Cunha]], die [[Falkland-eilande]] en Suid-Georgia-eiland.
Die oseaan het onreëlmatige kuslyne wat deur baie baaie, golwe en seë ingekeep word. Hulle sluit die [[Karibiese See]], die [[Golf van Meksiko]], die Golf van Sint-Lourens, die [[Middellandse See]], die [[Swartsee]], die [[Noordsee]], die [[Oossee]] en die Noorweë-Groenland See in. Eilande in die oseaan sluit in [[Svalbard]], [[Groenland]], [[Ysland]], Rockall, [[Groot-Brittanje]], [[Ierland]], Fernando de Noronha, die [[Asore]], die Madeira-eilande, die [[Kanariese Eilande]], die [[Kaap Verde|Kaap-Verdiese Eilande]], [[Bermuda]], [[Wes-Indië]], [[Ascension (eiland)|Ascension-eiland]], [[Sint Helena]], [[Tristan da Cunha]], die [[Falkland-eilande]] en [[Suid-Georgië en die Suidelike Sandwicheilande]].


== Oseaanbodem ==
== Oseaanbodem ==
[[Lêer:Ireland-AtlanticOceanwithAranIsland.jpg|thumb|links|250px|Die '''Atlantiese Oseaan''', soos gesien vanaf die weskus van [[Ierland]].]]
[[Lêer:Ireland-AtlanticOceanwithAranIsland.jpg|duimnael|links|Die Atlantiese Oseaan soos gesien vanaf die weskus van [[Ierland]] gesien.]]
Die grootste kenmerk van die bodemtopografie van die Atlantiese Oseaan is 'n groot onderwater bergreeks genaamd die [[Mid-oseaniese rif|Middel-Atlantiese Rif]]. Dit strek vanaf Ysland in die noorde tot ongeveer 58° suid breedteligging en bereik 'n maksimumwydte van ongeveer 1600 km. 'n Groot rifvallei loop langs die rif vir meeste van sy lengte. Die waterdiepte bo-oor die rif is minder as 2700 m in meeste plekke en verskeie bergspitse verrys bó die water en vorm eilande. Die Suid-Atlantiese Oseaan het 'n verdere onderwaterrif, genaamd die Walvisrif.
Die grootste kenmerk van die bodemtopografie van die Atlantiese Oseaan is 'n groot onderwater bergreeks genaamd die [[Mid-oseaniese rif|Middel-Atlantiese Rif]]. Dit strek vanaf Ysland in die noorde tot ongeveer 58° suid breedteligging en bereik 'n maksimumwydte van ongeveer 1600 km. 'n Groot rifvallei loop langs die rif vir meeste van sy lengte. Die waterdiepte bo-oor die rif is minder as 2700 m in meeste plekke en verskeie bergspitse verrys bó die water en vorm eilande. Die Suid-Atlantiese Oseaan het 'n verdere onderwaterrif, genaamd die Walvisrif.


Lyn 33: Lyn 33:
Die klimaat van die Atlantiese Oseaan en die omliggende landgebiede word beïnvloed deur die oppervlaktemperatuur van die water en seestrome, asook deur die winde wat oor die water waai. As gevolg van die oseane se groot kapasiteit vir hitteretensie, is maritieme klimate gematigder en nie so blootgestel aan uiterse seisoenale veranderinge nie. [[Neerslag]] kan ook geskat word van die weerdata van die kus en die [[lugtemperatuur]] vanaf die watertemperatuur. Die oseane is die grootste bron van atmosferiese vogtigheid, wat verkry word deur verdamping. Klimaatsones verskil met die lengtegraad; die warmste klimaatsones strek oor die Atlantiese noorde van die ewenaar. Die koudste sones is in die hoër lengtegrade, met die koudste gebiede wat ooreenstem met dié wat met ys bedek is. Seestrome dra by tot klimaatbeheer deurdat dit warm en koue water vervoer na ander gebiede. Omliggende landgebiede word geaffekteer deur die winde wat afgekoel of verhit word wanneer dit oor hierdie strome waai. Die ''Gulf Stream'', byvoorbeeld, verhit die atmosfeer van die Britse Eilande en noordwes [[Europa]], en die koue seestrome dra by tot die dik mis langs die kus van noordoos [[Kanada]] en die noordwestelike kus van [[Afrika]]. Oor die algemeen neig die winde om vogtige en warm of koue lug oor die landgebiede te vervoer. Tropiese siklone ontwikkel in die suidelike deel van die Noord-Atlantiese oseaan.
Die klimaat van die Atlantiese Oseaan en die omliggende landgebiede word beïnvloed deur die oppervlaktemperatuur van die water en seestrome, asook deur die winde wat oor die water waai. As gevolg van die oseane se groot kapasiteit vir hitteretensie, is maritieme klimate gematigder en nie so blootgestel aan uiterse seisoenale veranderinge nie. [[Neerslag]] kan ook geskat word van die weerdata van die kus en die [[lugtemperatuur]] vanaf die watertemperatuur. Die oseane is die grootste bron van atmosferiese vogtigheid, wat verkry word deur verdamping. Klimaatsones verskil met die lengtegraad; die warmste klimaatsones strek oor die Atlantiese noorde van die ewenaar. Die koudste sones is in die hoër lengtegrade, met die koudste gebiede wat ooreenstem met dié wat met ys bedek is. Seestrome dra by tot klimaatbeheer deurdat dit warm en koue water vervoer na ander gebiede. Omliggende landgebiede word geaffekteer deur die winde wat afgekoel of verhit word wanneer dit oor hierdie strome waai. Die ''Gulf Stream'', byvoorbeeld, verhit die atmosfeer van die Britse Eilande en noordwes [[Europa]], en die koue seestrome dra by tot die dik mis langs die kus van noordoos [[Kanada]] en die noordwestelike kus van [[Afrika]]. Oor die algemeen neig die winde om vogtige en warm of koue lug oor die landgebiede te vervoer. Tropiese siklone ontwikkel in die suidelike deel van die Noord-Atlantiese oseaan.


Tropiese siklone ontwikkel langs die kus van Afrika naby [[Kaap Verde]] en beweeg weswaarts die [[Karibbiese See]] binne; tropiese siklone kan voorkom van Mei tot Desember, maar is meer algemeen tussen Augustus en November. Storms is algemeen in die Noord-atlantiese streek gedurende die noordelike winters, wat dit moeilik en gevaarlik maak om die oseaan oor te steek.
Tropiese siklone ontwikkel langs die kus van Afrika naby [[Kaap Verde]] en beweeg weswaarts die Karibiese See binne; tropiese siklone kan voorkom van Mei tot Desember, maar is meer algemeen tussen Augustus en November. Storms is algemeen in die Noord-atlantiese streek gedurende die noordelike winters, wat dit moeilik en gevaarlik maak om die oseaan oor te steek.


== Geskiedenis en ekonomie ==
== Geskiedenis en ekonomie ==
[[Lêer:Pangea animation 03.gif|thumb|200px|Die vorming van die Atlantiese Oseaan as gevolg van die opbreking van die superkontinent, Pangea.]]
[[Lêer:Pangea animation 03.gif|duimnael|Die vorming van die Atlantiese Oseaan as gevolg van die opbreking van die superkontinent, Pangea.]]
Die Atlantiese Oseaan blyk die jongste van die wêreld se oseane te wees. Bewyse toon dat dit nie bestaan het voor 'n 100 miljoen jaar gelede nie, toe die kontinente wat gevorm het uit die opbreek van die superkontinent, [[Pangea]], uitmekaar gedruk is deur die proses van seebodemvergroting. Die Atlantiese Oseaan is wyd verken seder die vroegste nedersettings opgerig is langs die kus. Die [[Wikings]], [[Portugal|Portugese]] en [[Christophorus Columbus]] is van die bekendste van die vroeë verkenners van die oseaan. Na Columbus het Europese ontdekkingsreise drasties toegeneem en baie handelsroetes is gevestig, met die gevolg dat die Atlantiese Oseaan die ruggraat geword het (en tot vandag toe nog is) tussen [[Europa]] en die Amerikas (bekend as [[transatlanties]]e handel). Talle wetenskaplike verkennings is onderneem, insluitende dié by die Duitse Meteoorekspedisie, Columbia Universiteit se Lamont Geologiese Observatorium en die [[Amerikaanse Vloot]] se Hidrografiese Kantoor.
Die Atlantiese Oseaan blyk die jongste van die wêreld se oseane te wees. Bewyse toon dat dit nie bestaan het voor 'n 100 miljoen jaar gelede nie, toe die kontinente wat gevorm het uit die opbreek van die superkontinent, [[Pangea]], uitmekaar gedruk is deur die proses van seebodemvergroting. Die Atlantiese Oseaan is wyd verken seder die vroegste nedersettings opgerig is langs die kus. Die [[Wikings]], [[Portugal|Portugese]] en [[Christophorus Columbus]] is van die bekendste van die vroeë verkenners van die oseaan. Na Columbus het Europese ontdekkingsreise drasties toegeneem en baie handelsroetes is gevestig, met die gevolg dat die Atlantiese Oseaan die ruggraat geword het (en tot vandag toe nog is) tussen [[Europa]] en die Amerikas (bekend as [[transatlanties]]e handel). Talle wetenskaplike verkennings is onderneem, insluitende dié by die Duitse Meteoorekspedisie, Columbia Universiteit se Lamont Geologiese Observatorium en die [[Amerikaanse Vloot]] se Hidrografiese Kantoor.


Lyn 48: Lyn 48:
* Nadat sy geroei het vir 81 dae en 2 962 myl, het [[Tori Munden]] die eerste vrou geword wat die Atlantiese oseaan oorgesteek het per [[roeiboot]] op die 3de Desember, [[1999]]. Sy was alleen toe sy [[Guadeloupe]] bereik, nadat sy vanaf die [[Kanariese Eilande]] vertrek het.
* Nadat sy geroei het vir 81 dae en 2 962 myl, het [[Tori Munden]] die eerste vrou geword wat die Atlantiese oseaan oorgesteek het per [[roeiboot]] op die 3de Desember, [[1999]]. Sy was alleen toe sy [[Guadeloupe]] bereik, nadat sy vanaf die [[Kanariese Eilande]] vertrek het.


== Geografie==
== Geografie ==
Die oseaan is 'n watermassa tussen [[Afrika]], [[Europa]], die [[Suidelike Oseaan]] en die [[Amerikas]], met 0 00 N, 25 00 W as sy aardrykskundige koördinate. Die oseaan se totale oppervlak is 76,762 miljoen km²: dit sluit die [[Baltiese See]], [[Swartsee]], [[Karibbiese See]], [[Davis Straat]], deel van die ''[[Drake Passage]]'', [[Golf van Meksiko]], [[Middellandse See]], [[Noordsee]], [[See van Noorweë]] en omtrent die hele [[Scotia See]] en ander watermassas in. Altesaam is die oppervlak minder as 6,5 keer die grootte van die [[Verenigde State]].
Die oseaan is 'n watermassa tussen [[Afrika]], [[Europa]], die [[Suidelike Oseaan]] en die [[Amerikas]], met 0 00 N, 25 00 W as sy aardrykskundige koördinate. Die oseaan se totale oppervlak is 76 762 miljoen km²;: dit sluit die [[Oossee]], [[Swartsee]], Karibiese See, [[Davis Straat]], deel van die ''[[Drake Passage]]'', [[Golf van Meksiko]], [[Middellandse See]], [[Noordsee]], [[See van Noorweë]] en omtrent die hele [[Scotia See]] en ander watermassas in. Altesaam is die oppervlak minder as 6,5 keer die grootte van die [[Verenigde State]].


Die oppervlak is gewoonlik bedek met see-ys in die [[See van Labrador]], [[Straat van Denemarke]] en die [[Baltiese See]] van Oktober tot Junie. 'n Kloksgewyse kolkbeweging van warm water bestaan in die noord-Atlantiese oseaan, terwyl 'n anti-kloksgewyse kolkbeweging van warm-water in die suid-Atlantiese oseaan bestaan. Die oseaanbodem word oorheers deur die [[Mid-Atlantiese Rif]], 'n ruwe noord-suid middellyn vir die hele Atlantiese bekken, die eerste keer ontdek deur die [[Challenger Ekspedisie]].
Die oppervlak is gewoonlik bedek met see-ys in die [[See van Labrador]], [[Straat van Denemarke]] en die [[Oossee]] van Oktober tot Junie. 'n Kloksgewyse kolkbeweging van warm water bestaan in die noord-Atlantiese oseaan, terwyl 'n anti-kloksgewyse kolkbeweging van warm-water in die suid-Atlantiese oseaan bestaan. Die oseaanbodem word oorheers deur die [[Mid-Atlantiese Rif]], 'n ruwe noord-suid middellyn vir die hele Atlantiese bekken, die eerste keer ontdek deur die [[Challenger Ekspedisie]].


=== Hoogste en laagste punte ===
=== Hoogste en laagste punte ===
* ''laagste punt:'' [[Milwaukee Deep]] in die [[Puerto Rico Trog]] -8 605 m
* ''laagste punt:'' [[Milwaukee Deep]] in die [[Puerto Rico Trog]] -8 605 m
* ''hoogste punt:'' seevlak 0 m
* ''hoogste punt:'' seevlak 0 m


=== Natuurlike hulpbronne ===
=== Natuurlike hulpbronne ===
[[Olie]]- en [[gas]]velde, [[vis]], soogdiere ([[rob (soogdier)|robbe]] en [[walvis]]se), sand en gruis aggregate, poli-metaal nodules en edelgesteentes.
[[Olie]]- en [[gas]]velde, [[vis]], [[soogdier]]e ([[rob]]be en [[walvis]]se), sand en gruis aggregate, poli-metaal nodules en edelgesteentes.


=== Natuurlike gevare ===
=== Natuurlike gevare ===
Lyn 64: Lyn 64:


== Omgewing – huidige probleme ==
== Omgewing – huidige probleme ==
Bedreigde marienespesies sluit in die [[manatee]], [[rob (soogdier)|robbe]], [[seeleeu]]s, [[skilpad|skilpaaie]], en [[walvis]]se; dryfnet [[visvang]] veroorsaak die dood van [[dolfyn]]e, [[albatros]]se en ander seevoëls, wat die afname in visgetalle versnel en bydra tot internasionale dispute. Munisipale slykbesoedeling langs die [[Verenigde State|Amerikaanse]] ooskus, die suidkus van [[Brasilië]], en oostelike [[Argentinië]] is ook onder die huidige omgewingsprobleme wat die Atlantiese oseaan in die gesig staar. Oliebesoedeling is ook 'n rede tot kommer, veral in gebiede soos die [[Karibbiese See]], die [[Golf van Meksiko]], die [[Maracaibo meer]], die [[Middellandse See]] en die [[Noordsee]]. Verder is daar ook besoedeling deur munisipale en industriële afval in die [[Baltiese See]], [[Noordsee]] en die [[Middellandse See]].
Bedreigde marienespesies sluit in die [[manatee]], [[rob]]be, [[seeleeu]]s, [[skilpad|skilpaaie]], en [[walvis]]se; dryfnet [[visvang]] veroorsaak die dood van [[dolfyn]]e, [[albatros]]se en ander seevoëls, wat die afname in visgetalle versnel en bydra tot internasionale dispute. Munisipale slykbesoedeling langs die [[Verenigde State|Amerikaanse]] ooskus, die suidkus van [[Brasilië]], en oostelike [[Argentinië]] is ook onder die huidige omgewingsprobleme wat die Atlantiese oseaan in die gesig staar. Oliebesoedeling is ook 'n rede tot kommer, veral in gebiede soos die Karibiese See, die [[Golf van Meksiko]], die [[Maracaibomeer]], die [[Middellandse See]] en die [[Noordsee]]. Verder is daar ook besoedeling deur munisipale en industriële afval in die [[Oossee]], [[Noordsee]] en die [[Middellandse See]].


== Aardrykskunde – nota ==
== Aardrykskunde – nota ==
Belangrike wurgpunte sluit in die [[Dardanelles]], die [[Straat van Gilbraltar]], toegang tot die [[Panamakanaal|Panama-]] en [[Suezkanaal|Suezkanale]]. Strategiese strate sluit in die [[Doverstraat]], die [[Floridastrate]], [[Mona deurgang]], ''"The Sound"'' ([[Oresund]]), en die [[Windward deurgang]]. Die ewenaar verdeel die Atlantiese Oseaan in die Noord-Atlantiese en die Suid-Atlantiese Oseaan (Voorheen bekend as die Ethiopiese Oseaan). Gedurende die [[Koue-oorlog]] was die sogenaamde [[Groenland]]-[[Ysland]]-[[Verenigde Koninkryk|VK]] (GIUK) ''gap'' van hewige strategiese belang, die seebodem in daardie gebied is uitgelê met ekstensiewe [[hidrofoon]]sisteme om Sowjet [[duikboot|duikbote]] te monitor.
Belangrike wurgpunte sluit in die [[Dardanelles]], die [[Straat van Gilbraltar]], toegang tot die [[Panamakanaal|Panama-]] en [[Suezkanaal|Suezkanale]]. Strategiese strate sluit in die [[Doverstraat]], die [[Floridastrate]], [[Mona deurgang]], ''"The Sound"'' ([[Oresund]]), en die [[Windward deurgang]]. Die ewenaar verdeel die Atlantiese Oseaan in die Noord-Atlantiese en die Suid-Atlantiese Oseaan (Voorheen bekend as die Ethiopiese Oseaan). Gedurende die [[Koue-oorlog]] was die sogenaamde [[Groenland]]-[[Ysland]]-[[Verenigde Koninkryk|VK]] (GIUK) ''gap'' van hewige strategiese belang, die seebodem in daardie gebied is uitgelê met ekstensiewe [[hidrofoon]]sisteme om Sowjet [[duikboot|duikbote]] te monitor.

== Aangrensende lande en gebiede ==
Die lande (gebiede in kursief) met 'n kuslyn aan die Atlantiese Oseaan (uitgesluit die Swart, Baltiese en Middellandse See) is:

=== Europa ===
{{columns
|col1 =
* ''{{vlagland|Asore}}'' (PRT)
* {{vlagland|België}}
* {{vlagland|Denemarke}}
* ''{{vlagland|Eiland Man}}'' (UK)
|col2 =
* ''{{vlagland|Faroëreilande}}'' (DEN)
* {{vlagland|Frankryk}}
* {{vlagland|Duitsland}}
* ''{{vlagland|Guernsey}}'' (VK)
|col3 =
* {{vlagland|Ierland}}
* ''{{vlagland|Jersey}}'' (UK)
* {{vlagland|Nederland}}
* {{vlagland|Noorweë}}
|col4 =
* {{vlagland|Portugal}}
* {{vlagland|Spanje}}
* {{vlagland|Verenigde Koninkryk}}
* {{vlagland|Ysland}}
}}

=== Afrika ===
{{columns
|col1 =
* {{vlagland|Angola}}
* {{vlagland|Benin}}
* {{vlagikoon|Noorweë}} ''[[Bouvet-eiland]]'' (NOR)
* {{vlagland|Demokratiese Republiek van die Kongo}}
* {{vlagland|Ekwatoriaal-Guinee}}
|col2 =
* {{vlagland|Gaboen}}
* {{vlagland|Gambië}}
* {{vlagland|Ghana}}
* {{vlagland|Guinee}}
* {{vlagland|Guinee-Bissau}}
* {{vlagland|Ivoorkus}}
|col3 =
* {{vlagland|Kaap Verde}}
* {{vlagland|Kameroen}}
* ''{{vlagland|Kanariese Eilande}}'' (ESP)
* {{vlagland|Liberië}}
* ''{{vlagland|Madeira-eilande}}'' (PRT)
* {{vlagland|Marokko}}
|col4 =
* {{vlagland|Mauritanië}}
* {{vlagland|Namibië}}
* {{vlagland|Nigerië}}
* {{vlagland|Republiek van die Kongo}}
* {{vlagland|São Tomé en Principe}}
|col5 =
* ''{{vlagland|Sint Helena}}'' (VK)
* {{vlagland|Senegal}}
* {{vlagland|Sierra Leone}}
* {{vlagland|Suid-Afrika}}
* {{vlagland|Togo}}
* ''{{vlagland|Wes-Sahara}} (geëis deur Marokko)'' (MAR)
}}

=== Suid-Amerika ===
{{columns
|col1 =
* {{vlagland|Argentinië}}
* {{vlagland|Brasilië}}
* {{vlagland|Chili}}
|col2 =
* {{vlagland|Colombia}}
* ''{{vlagland|Falklandeilande}}'' (VK)
* ''{{vlagland|Frans-Guyana}}'' (FRA)
|col3 =
* {{vlagland|Guyana}}
|col4 =
* ''{{vlagland|Suid-Georgië en die Suidelike Sandwicheilande}}'' (VK)
|col5 =
* {{vlagland|Suriname}}
* {{vlagland|Uruguay}}
* {{vlagland|Venezuela}}
}}

=== Noord- en Sentraal-Amerika ===
{{columns
|col1 =
* {{vlagland|Belize}}
* ''{{vlagland|Bermuda}}'' (VK)
* {{vlagland|Costa Rica}}
|col2 =
* ''{{vlagland|Groenland}}'' (DEN)
* {{vlagland|Guatemala}}
* {{vlagland|Honduras}}
|col3 =
* {{vlagland|Kanada}}
* {{vlagland|Meksiko}}
* {{vlagland|Nicaragua}}
|col4 =
* {{vlagland|Panama}}
* ''{{vlagland|Saint-Pierre en Miquelon}}'' (FRA)
|col5 =
* {{vlagland|Verenigde State}}
}}

==== Karibiese gebied ====
{{columns
|col1 =
* ''{{vlagland|Anguilla}}'' (VK)
* {{vlagland|Antigua en Barbuda}}
* ''{{vlagland|Aruba}}'' (NED)
* {{vlagland|Bahamas}}
* {{vlagland|Barbados}}
* ''{{vlagland|Bonaire}}'' (NED)
|col2 =
* ''{{vlagland|Brits-Maagde-eilande}}'' (VK)
* ''{{vlagland|Kaaimanseilande}}'' (VK)
* {{vlagland|Kuba}}
* ''{{vlagland|Curaçao}}'' (NED)
* {{vlagland|Dominica}}
* {{vlagland|Dominikaanse Republiek}}
|col3 =
* ''{{vlagland|Guadeloupe|local}}'' (FRA)
* {{vlagland|Grenada}}
* {{vlagland|Haïti}}
* {{vlagland|Jamaika}}
* ''{{vlagland|Martinique|local}}'' (FRA)
* ''{{vlagland|Montserrat}}'' (VK)
* ''{{vlagland|Saba}}'' (NED)
|col4 =
* ''{{vlagland|Puerto Rico}}'' (VSA)
* ''{{vlagland|Sint-Bartholomeus|local}}'' (FRA)
* {{vlagland|Sint Kitts en Nevis}}
* {{vlagland|Sint Lucia}}
* ''{{vlagland|Sint Maarten}}'' (NED)
* ''{{vlagland|Sint-Martin|local}}'' (FRA)
|col5 =
* {{vlagland|Sint Vincent en die Grenadines}}
* ''{{vlagland|Sint Eustatius}}'' (NED)
* {{vlagland|Trinidad en Tobago}}
* ''{{vlagland|Turks- en Caicos-eilande}}'' (VK)
* ''{{vlagland|Amerikaanse Maagde-eilande}}'' (VSA)
}}


== Belangrike hawens ==
== Belangrike hawens ==
Lyn 81: Lyn 225:
* [[Banjul]] ([[Gambië]])
* [[Banjul]] ([[Gambië]])
* [[Belfast]] ([[Verenigde Koninkryk]])
* [[Belfast]] ([[Verenigde Koninkryk]])
* [[Bergen, Noorweë|Bergen]] ([[Noorweë]])
* [[Bergen]] ([[Noorweë]])
* [[Bissau]] ([[Guinee-Bissau]])
* [[Bissau]] ([[Guinee-Bissau]])
* [[Bordeaux]] ([[Frankryk]])
* [[Bordeaux]] ([[Frankryk]])
Lyn 92: Lyn 236:
* [[Casablanca]] ([[Marokko]])
* [[Casablanca]] ([[Marokko]])
* [[Cayenne]] ([[Frans-Guyana]])
* [[Cayenne]] ([[Frans-Guyana]])
* [[Charleston, South Carolina|Charleston]] (VSA)
* [[Charleston, Suid-Carolina|Charleston]] (VSA)
* [[Cherbourg]] ([[Frankryk]])
* [[Cherbourg]] ([[Frankryk]])
* [[Conakry]] ([[Guineë]])
* [[Conakry]] ([[Guineë]])
Lyn 112: Lyn 256:
* [[A Coruña]] ([[Spanje]])
* [[A Coruña]] ([[Spanje]])
* [[Lagos]] ([[Nigerië]])
* [[Lagos]] ([[Nigerië]])
* [[Las Palmas]] ([[Kanariese Eilande]], Spanje)
* [[Las Palmas de Gran Canaria|Las Palmas]] ([[Kanariese Eilande]], Spanje)
* [[Le Havre]] ([[Frankryk]])
* [[Le Havre]] ([[Frankryk]])
* [[Libreville]] ([[Gaboen]])
* [[Libreville]] ([[Gaboen]])
Lyn 123: Lyn 267:
* [[Monrovia]] ([[Liberië]])
* [[Monrovia]] ([[Liberië]])
* [[Montevideo]] ([[Uruguay]])
* [[Montevideo]] ([[Uruguay]])
* [[Montréal]] ([[Kanada]])
* [[Montreal]] ([[Kanada]])
* [[New Haven]] (VSA)
* [[New Haven]] (VSA)
* [[New York Stad|New York]] (VSA)
* [[New York Stad|New York]] (VSA)
Lyn 140: Lyn 284:
* [[Portsmouth]] (Verenigde Koninkryk)
* [[Portsmouth]] (Verenigde Koninkryk)
* [[Portsmouth, New Hampshire|Portsmouth]] (VSA)
* [[Portsmouth, New Hampshire|Portsmouth]] (VSA)
* [[Providence, Rhode Island|Providence]] (VSA)
* [[Providence]] (VSA)
* [[Rabat]] ([[Marokko]])
* [[Rabat]] ([[Marokko]])
* [[Recife]] ([[Brasilië]])
* [[Recife]] ([[Brasilië]])
* [[Rio de Janeiro]] ([[Brasilië]])
* [[Rio de Janeiro]] ([[Brasilië]])
* [[Rotterdam]] ([[Nederland]])
* [[Rotterdam]] ([[Nederland]])
* [[Salvador, Brasilië|Salvador]] ([[Brasilië]])
* [[Salvador da Bahia]] ([[Brasilië]])
* [[Santander]] ([[Spanje]])
* [[Santander, Spanje|Santander]] ([[Spanje]])
* [[Santos]] ([[Brasilië]])
* [[Santos]] ([[Brasilië]])
* [[Savannah, Georgië|Savannah]] (VSA)
* [[Savannah, Georgia|Savannah]] (VSA)
* [[Sevilla]] ([[Spanje]])
* [[Sevilla]] ([[Spanje]])
* [[Southampton]] ([[Verenigde Koninkryk]])
* [[Southampton]] ([[Verenigde Koninkryk]])
Lyn 155: Lyn 299:
* [[Vigo]] (Spanje)
* [[Vigo]] (Spanje)
* [[Walvisbaai]] ([[Namibië]])
* [[Walvisbaai]] ([[Namibië]])
* [[Wilmington, North Carolina|Wilmington]] (VSA)
* [[Wilmington, Noord-Carolina|Wilmington]] (VSA)
|}
|}


== Waterweë ==
== Waterweë ==
Die [[Noord-Oossee-kanaal]] in Duitsland en die Amerikaans-Kanadese [[Sint-Laurens-waterweg]] is twee belangrike waterweë.
Die [[Noord-Oossee-kanaal]] in Duitsland en die Amerikaans-Kanadese [[Sint-Laurensrivier]] is twee belangrike waterweë.


== Verwysings ==
== Verwysings ==

Wysiging soos op 12:30, 30 November 2015

Die Atlantiese Oseaan
Die Aarde se vyf Oseane

Die Atlantiese Oseaan is die aarde se tweede grootste oseaan. Dit beslaan ongeveer een vyfde van die aarde se oppervlakte. Die oseaan se naam, van Griekse mitologie verleen, beteken "See van Atlas".

Die oseaan beslaan 'n verlengde, S-vormige kom wat in 'n noord-suid-rigting strek en is verdeel in die Noord-Atlantiese en Suid-Atlantiese oseane deur ewenaar-teëstrome by omtrent 8° Noord breedteligging. Dit word aan die weste afgesper deur Noord- en Suid-Amerika en Europa en Afrika aan die ooste. Verder word die Atlantiese Oseaan aan die Stille Oseaan verbind deur die Arktiese Oseaan aan die noorde en die Drake-deurgang, wat tussen Antarktika en Kaap Hoorn lê, aan die suide. 'n Mensgemaakte verbinding na die Stille Oseaan word deur die Panamakanaal verskaf. Aan die ooste word die skeidslyn tussen die Atlantiese en Indiese Oseaan getrek op die 20° Oos lengtelyn. Die skeiding tussen die Atlantiese en Arktiese Oseaan word deur 'n lyn vanaf Groenland tot die suidelike Svalbard tot die noordelike Noorweë gevorm.

Die Atlantiese Oseaan beslaan sowat 20% van die aarde se oppervlak en is die tweede grootste oseaan ter wêreld (naas die Stille Oseaan). Met die aanliggende seë beslaan dit 'n oppervlakte van sowat 106 450 000 km² sonder hulle het dit 'n oppervlakte van 82 362 000 km². Die landoppervlakte wat in die Atlantiese Oseaan dreineer is vier keer dié van die Stille of Indiese oseane. Die volume van die Atlantiese Oseaan met die aanliggende seë is 354 700 000 km³ en 323 600 000 km³ sonder hulle.

Die gemiddelde diepte van die oseaan, tesame met die aanliggende seë, is 3332 m sonder hulle is dit 3926 m. Die grootste diepte, 8 605 m (28 232 voet), is in die Puerto Rico-trog. Die wydte van die oseaan wissel van 2 848 km tussen Brasilië en Liberië, tot omtrent 4 830 km tussen die Verenigde State en Noord-Afrika.

Die oseaan het onreëlmatige kuslyne wat deur baie baaie, golwe en seë ingekeep word. Hulle sluit die Karibiese See, die Golf van Meksiko, die Golf van Sint-Lourens, die Middellandse See, die Swartsee, die Noordsee, die Oossee en die Noorweë-Groenland See in. Eilande in die oseaan sluit in Svalbard, Groenland, Ysland, Rockall, Groot-Brittanje, Ierland, Fernando de Noronha, die Asore, die Madeira-eilande, die Kanariese Eilande, die Kaap-Verdiese Eilande, Bermuda, Wes-Indië, Ascension-eiland, Sint Helena, Tristan da Cunha, die Falkland-eilande en Suid-Georgië en die Suidelike Sandwicheilande.

Oseaanbodem

Die Atlantiese Oseaan soos gesien vanaf die weskus van Ierland gesien.

Die grootste kenmerk van die bodemtopografie van die Atlantiese Oseaan is 'n groot onderwater bergreeks genaamd die Middel-Atlantiese Rif. Dit strek vanaf Ysland in die noorde tot ongeveer 58° suid breedteligging en bereik 'n maksimumwydte van ongeveer 1600 km. 'n Groot rifvallei loop langs die rif vir meeste van sy lengte. Die waterdiepte bo-oor die rif is minder as 2700 m in meeste plekke en verskeie bergspitse verrys bó die water en vorm eilande. Die Suid-Atlantiese Oseaan het 'n verdere onderwaterrif, genaamd die Walvisrif.

Die Middel-Atlantiese Rif skei die Atlantiese Oseaan in twee groot trôe, met dieptes wat gemiddeld tussen 3600 en 5485 m is. Dwarsriwwe wat loop tussen die vastelande en die Middel-Atlantiese Rif breek die oseaanvloer op in verskeie komme. Sommige van die groter komme sluit die Guiana, Noord-Amerikaanse, Kaap Verde en Kanariese komme in die Noord-Atlantiese oseaan in. Die grootste Suid-Atlantiese komme is die Angola, Kaapse, Argentinië en Brasilië-komme.

Die diep oseaanvloer is betreklik plat, alhoewel verskeie seeberge en 'n paar guyote ('n afgeplatte onderwater berg) bestaan. Verskeie dieptes of trôe word ook gevind in die oseaanvloer: Die Puerto Rico-trog, in die Noord-Atlantiese oseaan, is die diepste. In die Suid-Atlantiese oseaan bereik die Suid Sandwich-trog 'n diepte van 8428 m. 'n Derde groot trog, die Romanche-trog, is te vinde naby die ewenaar en bereik 'n diepte van sowat 7760 m. Die plate langs die rande van die vastelande vorm sowat 11% van die bodemtopografie. Verder sny 'n aantal diep kanale dwarsoor die kontinentale verrysing.

Oseaansedimente bestaan uit grondstowwe, (diep)seestowwe en sedimentgesteentes. Die grondstowwe, ook genoem terrigeendeposito's, bestaan uit sand, modder en klipdele wat deur erosie, verwering en vulkaniese aktiwiteit op land gevorm word en dan see toe gespoel word. Hierdie stowwe word grootliks op die kontinentale plate gevind en is die dikste by groot riviermonde of langs woestynkuste. Die (diep)seestowwe (of pelagiese deposito's), wat die oorblyfsels van organismes wat na die oseaanvloer gesink het bevat, sluit rooi kleie, die organismes Globigerina en pteropod, en silikahoudende slik in. Hulle beslaan meeste van die oseaanvloer, wissel in dikte van 60 m tot 3300 m en is die dikste in die samestromingsgordel en in opwellingsones. Die sedimentgesteentes, of outigeendeposito's, bestaan uit stowwe soos mangaanklont, en kom voor waar sedimentasie stadig vorder, of seestrome die deposito's sorteer.

Watereienskappe

Die soutgehalte van oppervlakwater in die oop oseaan wissel van 33 tot 37 dele per duisend, afwisselend van die breedteligging en seisoen. Alhoewel die minimum soutgrade net noord van die ewenaar gevind word, word die laagste waardes in die algemeen by hoë breedteliggings en langs kuste met groot riviermonde gevind. Maksimum southeid word gekry by sowat 25° noord breedteligging. Die oppervlak se southeid word deur verdamping, neerslag, riviermondings en die smelt van see-ys beïnvloed.

Die watertemperatuur by die oppervlak, wat ook met breedteligging, stromingstelsel en seisoen wissel, vertoon die breedteverspreiding van sonenergie en wissel van minder as 2° tot 29 °C. Maksimumtemperature kom noord van die ewenaar voor en minimumwwaardes word in die poolstreke gevind. In die middelbreedteliggings, die streek met die grootste temperatuurwisselings, kan waardes tussen 7 tot 8 °C wissel.

Die Atlantiese Oseaan bestaan uit vier groot watermassas. Die Noord- en Suid-Atlantiese sentrale waters maak die oppervlakwaters uit. Die sub-Antarktiese tussenwater strek tot dieptes van 1000m en die Noord-Atlantiese diepwater strek só ver as 4000m. Die Antarktiese bodemwater beslaan oseaankomme met dieptes groter as 4000m.

As gevolg van Coriolis-kragte sirkuleer water in die Noord-Atlantiese oseaan kloksgewys, waar water anti-kloksgewys in die Suide sirkuleer. Die Suidelike getye in die oseaan is halfdaagliks, d.w.s. twee hooggetye kom binne elke 24 maanure voor. Die getye is 'n algemene golf wat van die suide na die noorde beweeg. In breedteliggings bó 40° noord kom oos-wes-ossilasie voor.

Klimaat

Die klimaat van die Atlantiese Oseaan en die omliggende landgebiede word beïnvloed deur die oppervlaktemperatuur van die water en seestrome, asook deur die winde wat oor die water waai. As gevolg van die oseane se groot kapasiteit vir hitteretensie, is maritieme klimate gematigder en nie so blootgestel aan uiterse seisoenale veranderinge nie. Neerslag kan ook geskat word van die weerdata van die kus en die lugtemperatuur vanaf die watertemperatuur. Die oseane is die grootste bron van atmosferiese vogtigheid, wat verkry word deur verdamping. Klimaatsones verskil met die lengtegraad; die warmste klimaatsones strek oor die Atlantiese noorde van die ewenaar. Die koudste sones is in die hoër lengtegrade, met die koudste gebiede wat ooreenstem met dié wat met ys bedek is. Seestrome dra by tot klimaatbeheer deurdat dit warm en koue water vervoer na ander gebiede. Omliggende landgebiede word geaffekteer deur die winde wat afgekoel of verhit word wanneer dit oor hierdie strome waai. Die Gulf Stream, byvoorbeeld, verhit die atmosfeer van die Britse Eilande en noordwes Europa, en die koue seestrome dra by tot die dik mis langs die kus van noordoos Kanada en die noordwestelike kus van Afrika. Oor die algemeen neig die winde om vogtige en warm of koue lug oor die landgebiede te vervoer. Tropiese siklone ontwikkel in die suidelike deel van die Noord-Atlantiese oseaan.

Tropiese siklone ontwikkel langs die kus van Afrika naby Kaap Verde en beweeg weswaarts die Karibiese See binne; tropiese siklone kan voorkom van Mei tot Desember, maar is meer algemeen tussen Augustus en November. Storms is algemeen in die Noord-atlantiese streek gedurende die noordelike winters, wat dit moeilik en gevaarlik maak om die oseaan oor te steek.

Geskiedenis en ekonomie

Die vorming van die Atlantiese Oseaan as gevolg van die opbreking van die superkontinent, Pangea.

Die Atlantiese Oseaan blyk die jongste van die wêreld se oseane te wees. Bewyse toon dat dit nie bestaan het voor 'n 100 miljoen jaar gelede nie, toe die kontinente wat gevorm het uit die opbreek van die superkontinent, Pangea, uitmekaar gedruk is deur die proses van seebodemvergroting. Die Atlantiese Oseaan is wyd verken seder die vroegste nedersettings opgerig is langs die kus. Die Wikings, Portugese en Christophorus Columbus is van die bekendste van die vroeë verkenners van die oseaan. Na Columbus het Europese ontdekkingsreise drasties toegeneem en baie handelsroetes is gevestig, met die gevolg dat die Atlantiese Oseaan die ruggraat geword het (en tot vandag toe nog is) tussen Europa en die Amerikas (bekend as transatlantiese handel). Talle wetenskaplike verkennings is onderneem, insluitende dié by die Duitse Meteoorekspedisie, Columbia Universiteit se Lamont Geologiese Observatorium en die Amerikaanse Vloot se Hidrografiese Kantoor.

Die oseaan het ook noemenswaardige bydraes gemaak tot die ontwikkeling en ekonomieë van die land rondom dit. Behalwe vir die groot transatlantiese vervoer- en kommunikasieroetes, bied die oseaan ook genoegsame petroleumneerslae in die sedimentêre gesteentes van die kontinentale riwwe en ook die wêreld se rykste visbronne, veral in die water om die kontinentale riwwe. Die belangrikste visspesies wat gevang word is Atlantiese kabeljou, skelvis, stokvis, haring en makriel. Die produktiefste areas sluit in die Grand Banks van Newfoundland, die rif-area van Nova Scotia, Georges-bank van Cape Cod, die Bahama-banke, die waters rondom Ysland, die Ierse See, die Doggerbank van die Noordsee en die Falkland-banke. Palings, kreef en walvisse is ook al in groot hoeveelhede gevang. Al hierdie faktore saam in ag geneem, verhoog die kommersiële waarde van die Atlantiese Oseaan aansienlik. As gevolg van die bedreiging vir die oseaanomgewing deur olie, plastiese afval en die verbranding van toksiese afval op die see, bestaan 'n aantal internasionale ooreenkomste om sommige van die vorms van besoedeling af te bring.

Noemenswaardige togte in die 20ste eeu

  • In 1919, die Amerikaanse NC-4 word die eerste vliegtuig wat die Atlantiese oseaan oorsteek (alhoewel dit 'n paar landings gemaak het op eilande langs die pad).
  • Later in 1919, het 'n Britse vliegtuig onder die beheer van twee mans bekend as Alcock en Brown die eerste non-stop transatlantiese vlug onderneem van Newfoundland na Ierland.
  • In 1921, het die Britte die eerste geword om die Atlantiese oseaan oor te steek met 'n lugskip.
  • In 1927, maak Charles Lindbergh die eerste solo non-stop transatlantiese vlug in 'n vliegtuig (tussen New York Stad en Parys).
  • Nadat sy geroei het vir 81 dae en 2 962 myl, het Tori Munden die eerste vrou geword wat die Atlantiese oseaan oorgesteek het per roeiboot op die 3de Desember, 1999. Sy was alleen toe sy Guadeloupe bereik, nadat sy vanaf die Kanariese Eilande vertrek het.

Geografie

Die oseaan is 'n watermassa tussen Afrika, Europa, die Suidelike Oseaan en die Amerikas, met 0 00 N, 25 00 W as sy aardrykskundige koördinate. Die oseaan se totale oppervlak is 76 762 miljoen km²;: dit sluit die Oossee, Swartsee, Karibiese See, Davis Straat, deel van die Drake Passage, Golf van Meksiko, Middellandse See, Noordsee, See van Noorweë en omtrent die hele Scotia See en ander watermassas in. Altesaam is die oppervlak minder as 6,5 keer die grootte van die Verenigde State.

Die oppervlak is gewoonlik bedek met see-ys in die See van Labrador, Straat van Denemarke en die Oossee van Oktober tot Junie. 'n Kloksgewyse kolkbeweging van warm water bestaan in die noord-Atlantiese oseaan, terwyl 'n anti-kloksgewyse kolkbeweging van warm-water in die suid-Atlantiese oseaan bestaan. Die oseaanbodem word oorheers deur die Mid-Atlantiese Rif, 'n ruwe noord-suid middellyn vir die hele Atlantiese bekken, die eerste keer ontdek deur die Challenger Ekspedisie.

Hoogste en laagste punte

Natuurlike hulpbronne

Olie- en gasvelde, vis, soogdiere (robbe en walvisse), sand en gruis aggregate, poli-metaal nodules en edelgesteentes.

Natuurlike gevare

Ysberge is algemeen in die Davis Straat, Straat van Denemarke en die noordwestelike Atlantiese Oseaan vanaf Februarie tot Augustus en is selfs al sover suid gewaar as Bermuda en die Madeiraeilande; skepe is ook onderworpe vriesing in die ekstreme noordelike Atlantiese oseaan van Oktober tot Mei. Aanhoudende mis kan ook 'n maritieme gevaar wees vanaf Mei tot September, en so ook orkane noord van die ewenaar (Mei tot Desember).

Omgewing – huidige probleme

Bedreigde marienespesies sluit in die manatee, robbe, seeleeus, skilpaaie, en walvisse; dryfnet visvang veroorsaak die dood van dolfyne, albatrosse en ander seevoëls, wat die afname in visgetalle versnel en bydra tot internasionale dispute. Munisipale slykbesoedeling langs die Amerikaanse ooskus, die suidkus van Brasilië, en oostelike Argentinië is ook onder die huidige omgewingsprobleme wat die Atlantiese oseaan in die gesig staar. Oliebesoedeling is ook 'n rede tot kommer, veral in gebiede soos die Karibiese See, die Golf van Meksiko, die Maracaibomeer, die Middellandse See en die Noordsee. Verder is daar ook besoedeling deur munisipale en industriële afval in die Oossee, Noordsee en die Middellandse See.

Aardrykskunde – nota

Belangrike wurgpunte sluit in die Dardanelles, die Straat van Gilbraltar, toegang tot die Panama- en Suezkanale. Strategiese strate sluit in die Doverstraat, die Floridastrate, Mona deurgang, "The Sound" (Oresund), en die Windward deurgang. Die ewenaar verdeel die Atlantiese Oseaan in die Noord-Atlantiese en die Suid-Atlantiese Oseaan (Voorheen bekend as die Ethiopiese Oseaan). Gedurende die Koue-oorlog was die sogenaamde Groenland-Ysland-VK (GIUK) gap van hewige strategiese belang, die seebodem in daardie gebied is uitgelê met ekstensiewe hidrofoonsisteme om Sowjet duikbote te monitor.

Aangrensende lande en gebiede

Die lande (gebiede in kursief) met 'n kuslyn aan die Atlantiese Oseaan (uitgesluit die Swart, Baltiese en Middellandse See) is:

Europa

Afrika

Suid-Amerika

Noord- en Sentraal-Amerika

Karibiese gebied

Belangrike hawens

Waterweë

Die Noord-Oossee-kanaal in Duitsland en die Amerikaans-Kanadese Sint-Laurensrivier is twee belangrike waterweë.

Verwysings

Eksterne skakels

Gebiede van die Wêreld

Afrika

Noord (Midde-Ooste)  · Suid van die Sahara (Sentraal · Suider · Wes · Oos)

Amerikas

Noord · Sentraal · Karibiese Gebied) · Suid · Latyns

Asië

Sentraal · Oos · Noord-Asië (Verre-Ooste) · Suid (Indiese subkontinent) · Suidoos · Suidwes (Midde-Ooste)  · Wes

Europa

Sentraal · Noord · Suid · Wes · Oos

Oseanië

Australasië (Australië · Seeland) · Melanesië · Mikronesië · Polinesië

Poolgebiede

Noordpoolgebied · Antarktika

Oseane

Arktiese · Atlantiese · Indiese · Stille · Suidelike

Seë

Oorsig van Seë

Sien ook Kontinente van die wêreld
Ontsluit van "https://af.wikipedia.org/w/index.php?title=Atlantiese_Oseaan&oldid=1401985"