Gereformeerde kerk Koperstreek
Die Gereformeerde kerk Nkana (ook Koperstreek genoem) was 'n gemeente van die GKSA in, soos die naam aandui, die Koperstreek van Noord-Rhodesië (en toe Zambië) met sy middelpunt in die stad Kitwe, hoewel die grense ook Mufulira, Chingola en Ndola ingesluit het.
Die gemeente is in 1949 gestig. In 1960 was hier 134 belydende en 146 dooplidmate wat verspreid gewoon het op al die nedersettings binne die gemeentegrense. In sy hele 20-jarige bestaan het die gemeente nooit oorgegaan tot kerkbou nie, maar darem 'n pastorie opgerig. In 1969 het die gemeente ontbind nadat die meeste lidmate teruggekeer het na Suid-Afrika of Rhodesië weens Zambië se onafhanklikwording in 1965.
Geskiedenis[wysig | wysig bron]
Vroeër dae het Noord-Rhodesië en veral die Koperstreek as ’n wilde wêreld bekend gestaan. Uit ’n brief van ds. P. J. de Klerk in 1935 geskryf, word gemeld hoe swak die paaie is wat na die Koperstreek lei.
Maar dit is veral geestelik wat die mense verwilderd was. Ds. J. van Rooy berig in ’n rapport van 1945 “dat die lewe onseker is en daar heers ’n uitspattige plesierjag”. Onseker was dit wel omdat die mense gekomn het om geld te maak (op die myne) en weer weggaan.
Orals waar met “groot geld” gespeel word, ontstaan by die meeste mense ’n geestelike leegheid wat met plesier gevul moet word. Sedert die laat veertigerjare toe die Gereformeerde Kerk in die noorde van die teenswoordige Zambië gestig is, het dit meer gematig word, maar dit is ongelukkig dieselfde tyd waarin hierdie deel deur sektes oorstroom is. In so ’n omgewing waar ’n Gereformeerde lewensfeer ontbreek het, moes menige gelowige soos ’n Lot gevoel het – wel was die land ryk en mooi, maar geestelik vol ongeregtigheid. Hier moes die Gereformeerdes ’n eie lewenstyl bou en bewaar, ’n menslik onmoontlike taak.
Die geskiedenis van die kerk is die geskiedenis van die werking van Gods Gees wat dit laat groei en ontwikkel. Waar die Afrikaner getrek het, het ook sy kerk ontstaan bv. Argentinië, Kenia en ook Noord-Rhodesië. Groepe trekkers het hierheen gekom van Humpata, S.W.A., Suid-Rhodesië en Rustenburg, en dit het gelei tot die stigting van die Gereformeerde Kerk in Noord-Rhodesië in 1913 met die naam Lusaka.
Reeds in die vroeë dertigerjare het Gereformeerdes na die Koperstreek gekom, maar dit sou nog etlike jare duur voordat ’n selfstandige kerk gestig kon word. Voor 1930 het verskeie leraars uit die kerkverband bediening van Woord en Sakrament hier waargeneem. So het dr. S.O. Los eenkeer hierheen gekom. ’n Staaltjie word vertel dat hy die passasierstrein na die noorde wat net een maal per week vertrek het, verpas het. Verbaas het die gemeentelede wat hom kom ontmoet het, hom aangestaar toe die verwagte professor pikswart besmeerd uit die kooltrok klim. Gevra of die rit nie baie ongerieflik was nie, het hy geantwoord: “Nee, ek het my besig gehou met studie.”
Op 11 Junie 1949 stig die Gereformeerde Kerk N’Kana van Lusaka af. Die hoop was toe sterk dat ’n eie leraar vir Noord-Rhodesië beroep sou kon word, en met die oog daarop het die twee gemeentes gekombineer. Nog baie probleme het opgeduik. onder andere swak finansies en lang afstande. In 1951 is die gebede vervul toe ds. P.J. Opperman bevestig is as predikant van Lusaka en Koperstreek. Vier en ’n half jaar lank het die twee gemeentes die voorreg gehad om deur hierdie dienaar die Woord en Sakramente te ontvang. Bediening was nou meer gereeld en intensiewer as voorheen toe besoekende predikant een maal per jaar gekom het.
’n Pastorie is op Kitwe gehou waar die leraar ingewoon het. Op die kerkraadsvergadering van 29 Oktober 1956 te Kitwe is besluit om die kombinasie te verbreek. Die gemeente was vakant en daar is gevoel dat hulle sterk genoeg is om eie leraar te beroep. Aan die begin van 1958 kon ds. J.J. Venter bevestig word. Vir die Koperstreek het ’n tyd van meer intensiewe arbeid gevolg, want Bybelstudie-aande is begin, die ouderlinge het self opdragte uitgewerk, ’n jeugvereniging is gestig, die Gereformeerde Sustersorganisasie en Sakramentsbediening is gesentraliseer. Sendingbewustheid is aangewakker en ’n helper kon op ’n sendingpos begin werk.
Daar was tye dat die gemeente lank vakant was, selfs tot twee en ’n half jaar. Uit die 20 jaar van sy bestaan was hier minder as die helfte van die tyd ’n leraar. Kerke wat klein getalle het, kry gewoonlik swaar met hulle stoflike sake en die Koperstreek het ruim gebruik gemaak van hulp uit die sustentasiekas. Tog kan ook op hierdie gebied van seën getuig word. Reeds op die kerkraadsvergadering onmiddellik ná afstigting is die aankoop van grond vir ’n pastorie en kerkgebou bespreek.
Twee jaar later is ’n pastorie gebou en in 1963 is ’n kerksaal in gebruik geneem met ’n minimum skuld. Hoewel getalle nie belangrik is nie, is dit tog ’n maatstaf om te sien of die kerk die kudde bewaar het wat aan haar toevertrou is. Die getallestatistiek toon dat daar ’n vinnige styging tot 1958 was, waarna ’n skerp daling. En toe in die begin sestigerjare op onafhanklikheid afgestuur is, het baie lidmate weggetrek.
In 1963 het dr. Petrus Kruger, Koperstreek se leraar van 1962 tot 1965 geskryf: “Die kerk se taak word as tweërlei gesien: bewaring en vermeedering. Bewaring: Deur Gods genade kan gesê word dat die meeste van die gelowiges wat aan hierdie kerk toevertrou is, wel bewaar gebly het. Vermeerdering: Op hierdie gebied kan gesê word dat die gemeente al jare lank sendingwerk doen. Kerklik-institutêr was die vrug nog skraal en moet dit meer gesien word as ’n organiese uitdra van die Evangelie.”
Predikante[wysig | wysig bron]
- Opperman, Paul Jacobus, 1951 – 1955 (in kombinasie met Lusaka)
- Venter, Jacobus Johannes, 1958 – 1961
- Kruger, dr. Petrus, 1962 – 1965
- Van Wyk, ds. Louis Andries Stephanus, 1966 – 1967 (in kombinasie met Lusaka)
Bronne[wysig | wysig bron]
- (af) Harris, C.T., Noëth, J.G., Sarkady, N.G., Schutte, F.M. en Van Tonder, J.M. 2010. Van seringboom tot kerkgebou: die argitektoniese erfenis van die Gereformeerde Kerke. Potchefstroom: Administratiewe Buro.
- (af) Van der Walt, dr. S.J. (voorsitter: deputate almanak). 1997. Die Almanak van die Gereformeerde Kerke in Suid-Afrika vir die jaar 1998. Potchefstroom: Administratiewe Buro.
- (af) Venter, ds. A.A. (hoofred.) 1960. Almanak van die Gereformeerde Kerk in Suid-Afrika vir die jaar 1961. Potchefstroom: Administratiewe Buro.
- (af) Vogel, Willem (red.). 2015. Die Almanak van die Gereformeerde Kerke in Suid-Afrika vir die jaar 2016. Potchefstroom: Administratiewe Buro.